Ik ben mijn eigen psychiater
Sterren stralen ook in de politiek
27
zaterdag 16 november 2002
Annemarie Oster is haar hele le
ven al de dochter van. De dochter
van actrice Ank van der Moer en
acteur Guus Oster. Ze vindt het
vervelend om zo te boek te staan,
maar het weerhoudt haar er niet
van om over haar ouders te schrij
ven. Morgen, op haar zestigste
verjaardag, verschijnt haar nieu
we boek: Sjans! Annemarie Oster.
Een naamverhaal.
Annemarie Oster: „Achteraf is het
wel goed voor me geweest, maar
als kind vond ik het vréselijk om naar
een pleeggezin te moeten. Ik had het
gevoel dat ik door mijn ouders werd
weggestuurd. Eerst woonde ik bij een
familie in Leusden. Af en toe kwam
mijn moeder op visite. Met haar mooie
kleren en haar minzame lachje leek ze
op een koningin. Ze was bijna een
vreemde voor me. Nee, ik hoefde ook
niet te huilen als ze weer vertrok. Ik
huilde om een boek, om een hond,
maar niet om mijn moeder.
Later woonde ik bij een pleegtante in
Amersfoort. Een fantastische vrouw.
Ik ben haar nog steeds dankbaar voor
de ongelooflijke onbaatzuchtigheid
waarmee ze me heeft opgevangen. Ze
deed echt alles om het haar dochter en
mij naar de zin te maken. Ze ging met
ons fietsen en kamperen. Ze nam ons
mee naar het zwembad en de bios
coop. Het waren echt de gelukkigste
jaren van mijn jeugd.
Ik heb geen normale kindertijd gehad
maar ik heb geen zin om daar met zelf
medelijden op terug te kijken. Het
klinkt al gauw zo pathetisch. Ouders
gescheiden! Naar kostschool ge
stuurd! Het is misschien ook wel goed
voor me geweest om in gastgezinnen
op te groeien. Zo heb ik van verschil
lende milieus een graantje mee kun
nen pikken.
ATatuurlijk vond ik dat ik niet ge-
_L N noeg aandacht kreeg, maar daar
in ben ik niet de enige. Bijna de gehele
wereldbevolking heeft van zichzelf
fy'et gevoel te weinig aandacht te
krijgen. Ik heb altijd gedacht: Val ik
wel in de smaak? Heb ik wel sjans?
Mijn vriend stelde ook voor om mijn
nieuwe boek zo te noemen: Heb ik wel
sjans? Want dat is toch het leidmotief.
Het is één schreeuw om aandacht.
De eerste keer dat ik sjans had, was ik
met mijn ouders op vakantie in San
Remo. Een Italiaan, een Italiaan, reed
ons op een scooter voorbij en riep: 'Hé
schoonheid!' Ik dacht: 'O, wat gewel
dig Ik heb sjansIk was nog geen
twaalf en voelde me een ongelooflijk
lelijk kind, maar die Italiaan moet al
hebben gezien dat er iets aan het ont
luiken was. Mijn moeder was bang dat
ik een jongensgek zou worden. En dat
ben ik ook geworden.
Niemand mag iets negatiefs over
mijn ouders zeggen, maar ik wel.
Omdat het mijn ouders zijn. Ze moe
ten niet aan mijn ouders komen, zoals
ze ook niet aan mijn kinderen moeten
komen. Soms wordt me wel verweten
dat ik over mijn ouders schrijf. Maar
andere schrijvers doen dat toch ook?
Adriaan van Dis schrijft over zijn va
der. Kees van Kooten schrijft over zijn
moeder. De meeste mensen hebben het
altijd over hun ouders. Maar omdat
mijn ouders toevallig publieke figu
ren waren, krijg ik kritiek. Alsof ik me
er op de een of andere manier op laat
voorstaan. Dat is niet zo. Ik héb dat
wel gedaan. Als kind heb ik wel ge
zegd: 'Weten jullie wel wie mijn ou
ders zijn! 'Mijn ouders zelf lieten zich
ook nooit voorstaan op hun bekend
heid. Mijn moeder was een bescheiden
en verlegen vrouw. Ze was niet echt
een vrouw van de wereld, maar meer
Annemarie Oster
foto Harmen de Jong/GPD
Curriculum vitae:
Annemarie Oster is op 17 november 1942 in Den Haag geboren. Als dochter van actrice
Ank van der Moer en acteur Fred Oster. Ze maakte de toneelschool niet af, maar werkte
wel mee aan cabaret Lurelei en het tv-programma Hadimassa.
In 1980 debuteerde ze als schrijfster. Met het boek 'Een moeder van niks'. Dit weekeinde
verschijnt 'Sjans!', een bundel met persoonlijke herinneringen.
Annmarie Oster is moeder van twee volwassen zoons.
een degelijke Hollandse vrouw. Een
harde werkster. Met beide benen op de
grond. Ze wilde ook dat ik een be
scheiden, behulpzaam en beminnelijk
meisje zou worden. IJdelheid was ver
boden. Maak geen gewag van jezelf!
Van mijn vader heb ik de melancholie
en het gevoel voor humor. Ironie is
mijn tweede natuur. Mijn vader kon
ook ongelooflijk goed mensen imite
ren. Hij maakte er een heel spel van. Ik
heb dat imitatietalent van hem ge-
erfd. Vroeger kon ik stemmen van
zangeressen aardig imiteren, maar
naarmate je ouder wordt, neemt de
aanvechting om mensen na te doen af.
De jaloezie is minder. De agressie is
minder.
Mijn vader speelde ook wel toneel
spelletjes met mij Dan was hij bij
voorbeeld een oudere zakenman en ik
een hoerige meid. Telkens als hij
avances maakte, riep zij met een
Frans accent: 'I dun'tunderstand!'
Een keer belde hij op. Ik werkte als
omroepster bij de VPRO en kon
digde met een schuchter stemmetje de
programma's aan: 'Goedemórgen, u
luistert naar Hilversum 1 de VPRO.'
Op een middag werd ik na de uitzen
ding aan de telefoon geroepen. Aan de
andere kant van de lijn klonk een hij
gerige mannenstem: 'Bent u die dame
die net zo mooi die tekst las op de ra
dio? Ik kan het niet helpen, maar uw
stem windt me zoop!'
Even was ik in verwarring, maar
daarna hoorde ik het plagerig gelach
van mijn vader. Schandalig, hè? Maar
mijn vader kon gewoon niet anders
met vrouwen omgaan. Achteraf denk
ik: 'God, god, dat ik zo van die man in
verwarring kon raken'. Eigenlijk was
het wel grappig. Maar ik had niet ge
noeg stevigheid meegekregen om het
bagatelliserend af te doen. Ik keek te
gen hem op.
Ik hield ook wel van die brutaliteit. Ik
had vroeger weinig verweer tegen
mannen die me hondsbrutaal pro
beerden te versieren. Het maakte me
weerloos.
Mijn moeder heeft me totaal geen
seksuele voorlichting gegeven.
Ze vond het moeilijk om over seks te
praten. Ze deed er erg gegeneerd over.
Ik geloof dat ze er zelf niet veel aan
vond. Mij viel het ook tegen. Ik spéél
de de wildebras, ik spéélde de seks
bom, maar in de praktijk was het een
en al bekommernis. Seks, drugs en
rock-'n-roll waren in de roerige jaren
zestig verplichte kost, maar ik hield
van geen van drieën. Het vervelende
was ook: zodra het mocht, moest het.
Ik denk niet dat dit alleen iets van
mijn generatie is. Ik denk dat de mees
te meisjes nog steeds niet durven te
zeggen wat ze lekker vinden in bed. Ik
denk datehik vind het alti j d zo
moeilijk om een uitgesproken mening
te geven. Laat ik maar zeggen: ik deed
me stoerder voor dan ik was, en ik
denk dat dit voor de meeste meisjes
nog steeds het geval is.
Ik heb mijn zoons nauwelijks seksuele
voorlichting hoeven te geven. Als ik
erover begon was het meestal. 'Mam,
hou op, dat weten we allang!En als ik
het over mezelf heb, kijkt de oudste
me aan alsof ik het over iets heel vies
heb.
Als moeder wilde ik het anders
doen dan mijn moeder. Vooral
veel béter. Ik wilde mijn kinderen een
gevoel van geborgenheid geven. Een
thuis met een vader en een moeder. Ik
heb het geprobeerd, maar het is me
niet gelukt. Het viel me tegen om moe
der te zijn. Dat kwam niet door de kin
deren, maar vooral door mezelf. Ik
vond me vaak een moeder van niks.
Als ik te ongeduldig was geweest, als
ik niet consequent was geweest, als ik
onredelijk tegen mijn kinderen was
uitgevallen. Je hebt van die zelfge
noegzame types die het er even tus
sendoor lijken te doen, maar ik had er
een dagtaak aan. Eigenlijk zou je er
les in moeten krijgen. En als je een on
voldoende haalt, dan mag je geen kin
deren.
Mijn zoons, ze zijn nu 30 en 28, hebben
wel eens kritiek op de manier waarop
ik het gedaan heb. Zij denken dat ik
minder met ze deed dan fk denk dat ik
deed. Kinderen vergeten zoveel. Ik
weet nog dat ze samen op een sleetje
zaten en dat ik ze trok, met schier bo
venmenselijke inspanning, en dat
mijn jongste kind zei: 'Wat hebben wij
toch een lieve moeder!Geluksgevoel
doorstroomde me. Maar daar kunnen
ze zich nu helemaal niets meer van
herinneren. Dan zeggen ze: 'Je deed
nooit wat met ons! Je was alleen maar
met jezelf bezig!Dat laatste is waar,
maar dat eerste niet.
Recht op dankbaarheid heb je als
ouder niet, maar óndankbaarheid
hoeft ook niet. Vroeger voelde ik me
soms wel schuldig dat ik ze op de we
reld heb gezet, maar dat gevoel heb ik
niet meer. Ik ben alleen maar blij dat
ze er zijn. Misschien is het ook wel een
voordeel geweest dat ik geen dochter
heb gekregen, een dochter die met net
zo'n messcherpe blik naar mij zou
hebben gekeken als ik naar mijn moe
der keekAls ik haar op het strand zag,
dacht ik: 'Oei, zo'n figuur wil ik nooit
krijgen!Maar dat heeft iedere doch
ter: 'O jee, als ik maar niet op mijn
moeder ga lijken!
Later ga je dat ook weer relativeren. Is
het eigenlijk wel zo erg dat je op je va
der en moeder lijkt? Ook al zou je het
niet willen, sommige eigenschappen
steken altijd weer hun kopje op. Dat
zit in je aard.
Ik ken mezelf nu door en door. Ik heb
geen psychiater meer nodig. Ik ben
mijn eigen psychiater. De eerste keer
dat ik bij een psychiater kwam, was
na een test die ik moest doen om op de
toneelschool te worden toegelaten. De
Rohrschachtest. Dan kreeg je een
inktvlek te zien en moest je zeggen
wat je daarin zag. Ik aarzelde tussen
een door spinrag overwoekerde vleer
muis en een dito vagina. De dokter die
de test afnam, vond mijn antwoord
lang niet zo fantasieloos als ik vrees
de, want ik mocht onverwijld naar een
psychiater. Mijn vader vond het zonde
van het geld. Mijn moeder vond het
flauwekul. Ze zei: 'Met dat kind is
niets aan de hand!Maar ik vond het
machtig interessant. Aandacht, aan
dacht, hè. Maar het viel erg tegen. Lag
ik daar een paar ochtenden ln de week
op een sofa tegen een oude en sombere
psychiater te praten. Soms stelde ik
hem een vraag. Eerst hoorde ik dan
geruime tijd niets en daarna kwam de
geijkte wedervraag: 'Wat vindt u er
zelf van?' Maar vaker bleef mijn vraag
in het luchtledige hangen en kreeg ik
helemaal geen antwoord. Ik dacht op
dat moment dat die man bewust stom
metje zat te spelen, maar naderhand
kwam mij ter ore dat hij stokdoof was.
Later, toen het slecht in mijn huwelijk
ging, ben ik voor gesprekstherapie
naar een psychiater in Bloemendaal
gegaan, en daar heb ik heel veel aan
gehad. Je krijgt troost. Je krijgt te ho
ren dat je niet helemaal ongelijk hebt.
Dat geeft een lekker gevoel. Op de een
of andere manier krijg je dankzij psy
chiaters toch meer inzicht in jezelf.
Het zijn advocaten van je ziel. Nu heb
ik ze niet meer nodig. Ik heb genoeg
inzicht in mezelf. Ik ben als persoon
lijkheid in mijn voegen gevallen. Op
de valreep. Voor mijn zestigste ver
jaardag.
Er blijft steeds minder tijd over om
een roman te schrijven. Ik schrijf
nu alleen nog columns, maar wil wel
eens fictie schrijven. Een roman. Ik
durf het nog steeds niet, maar ik wil
het wel proberen. Sober. Sec. Zonder
behaagzieke grapjes. Misschien moet
ik me zelf ook wel weglaten. Maar dat
is moeilijk voor iemand die zo egocen
trisch is.
Ik moet er niet te lang mee wachten,
want ik merk dat de tijd steeds sneller
gaat. Je denkt van jezelf: ik heb een ra
zendsnelle geest en ik handel na
venant, maar in de praktijk merk ik
dat mijn motoriek geen gelijk tred
houdt.
Het is een wat makkelijke metafoor,
maar de tijd lijkt op het laatste restje
op een klosje garen dat er 'rrrrrrt...'
ineens heel snel vanaf spoelt. Ik vind
dat een mooi beeld, maar ik denk me
teen: dat is zo'n mooi beeld, dat heeft
iemand anders vast al bedacht. Ik kan
toch niet de eerste zijn die dat be
denkt?"
Mick Salet
Ronald Reagan schopte het tot gouverneur en president; in 1938 speelde hij met Susan Hayward een hoofdrol in de film Girls on Probation. foto ANP
Politieke ambities zijn geen mens vreemd. Daarom
is het ook niet zo verwondei'lijk dat populaire be
spelers van de vermaaksindustrie het landsbelang
willen dienen.
Filmsterren met politieke ambities. In de Verenigde
Staten kijken ze er niet van op. Ook omdat het op een
positieve manier bijdraagt aan de uitstraling van het
continent. Amerika ziet zich namelijk graag geaffi
cheerd als het land van de onbegrensde mogelij khe-
den.
I Eerder deze maand trok Arnold Schwarzenegger (55)
aan de bel met een zogenoemd burgervoorstel voor
uitgebreide, naschoolse opvang die door de staat zou
moeten worden betaald. Volgens vrienden is het een
I eerste vingeroefening van de Republikein die, zo we
tenzij, z'n zinnen heeft gezet op een gouverneurspost
in Californië. De in Oostenrijk geboren voormalige
Mr. Universe heeft tot 2006 om zich voor te bereiden.
I En hij is niet bij voorbaat kansloos. Voormalig film
collega Ronald Reagan ging hem - tussen 1967 en
j 1975 -in die functie voor. De 33ste gouverneur van
deze staat schopte het zelfs tot president.. Opmerke
lijk, ook omdat Reagan in 1938 door de Amerikaanse
Communistische Partij als lid werd afgewezen. Uit
zijn antecedentenonderzoek kwam hij naar voren als
een idioot die elke twintig minuten van politieke op
vattingen verandert'.
Onderzoek in het US National Archive wijst uit dat
Reagan noch Schwarzenegger een voortrekkersrol
vervult. Halverwege de negentiende eeuw was impre
sario en circuseigenaar P.T. Barnum een van de eer
sten die een geslaagde gooi deden naar een politieke
functie; eerst was hij vertegenwoordiger voor Con
necticut in het Huis van Afgevaardigden, later werd
hij burgemeester van Bridgeport. Sindsdien vervul
den meer dan vijftig mensen uit de vermaaks
industrie (zoals acteurs, musici, regisseurs en script
schrijvers) een politieke functie.
Zo leert een wilde greep dat Shirley Temple (74), het
beroemdste kindsterretje uit de geschiedenis van
Hollywood - tussen 1932 en 1949 goed voor 25 films-
haar politieke loopbaan begon als Amerikaans afge
vaardigde in de Verenigde Naties. Later werd ze am
bassadeur, eerst in Ghana en, voor haar pensioen, in
Tsjechoslowakije.
Sonny Bono, de mannelijke helft van het in de jaren
zestig wereldberoemde duo Sonny Cher ('I got you
babe', 'The beat goes on'), was, voor hij bij een ski-on
geluk in 1998 omkwam, Republikeins Congreslid. De
eerder dit jaar met een ere-Oscar onderscheiden ac
teur Sidney Poitier (75), bekend van films als 'Guess
who's coming to dinner' en Lilies of the field is am
bassadeur van de Bahama's in Japan, terwijl Clint
Eastwood (71) - toch vooral een westernheid - twee
jaar burgemeester van Carmel was. Hoezeer de ac
teur en regisseur door de politiek wordt gegrepen,
bleek onlangs toen hij werd benoemd tot lid van de
Park- en recreatiecommissie van de staat Californië.
En dan is er nog Ruben Blades, de als zanger begon
nen advocaat die, soms op een opruiende manier, in
het politieke potje van Panama roert. In 1994 deed hij
een gooi naar het presidentschap van het Midden-
Amerikaanse land maar werd, na Ernesto Pérez Bal-
ladares, tweede.
Wie na dit alles vaststelt dat de Nederlandse polit iek
klemdoos is, vergist zich. Ook ons land heeft bekende
Nederlanders die graag op een actieve manier hun
politieke kleur tonen, al doen ze dat vaak wat minder
uitbundig dan hun Amerikaanse collega's. Zo werd
zwemster Erica Terpstra een prominent VVD-kamer-
lid en staatssecretaris. Acteur Boris van der Ham,
tussen 1977 en 1999 actief bij toneelgroep De Appel,
strijdt op landelijk niveau voor D66.
Hij heeft inmiddels geconstateerd dat er in de Kamer
slecht toneel wordt gespeeldJe moet geen rol spelen
die niet de jouwe is", lij kt hij zijn collega's als wijze les
te willen meegeven om daar aan toe te voegen dat je in
de politiek ock emotie moet toelaten en op je mening
moet durven terugkomen.
Peter Tetteroo, in de jaren zestig zanger van de Tee
Set ('She likes weeds'), was tot aan zijn dood in sep
tember van dit jaar actief als gemeenteraadslid voor
Leefbaar Delft. Fluitiste Berdien Stenberg zit voor
het CDA in de gemeenteraad van Almere. Zij houdt
het langer uit dan André Hazes. De volkszanger - zijn
aandachtspunt was het waterskiën op de Vinkeveen-
se Plassen - vond het als gemeenteraadslid voor Ron
de Venen Belang na vier maanden al welletjes. Hij
heeft duidelijk geen voorbeeld genomen aan Pink
pop-organisator Jan Smeets, die de afgelopen twin
tig jaar zeer actief is geweest in de Limburgse poli
tiek.
Toch lijken die functies niet leuker dan de baan die
Rijk de Gooyer tussen 1951 en 1961 in Berlijn had. De
Gooyer, die er een acteursopleiding volgde, fungeer
de op het hoogtepunt van de Koude Oorlog namelijk
als geheim agent voor de CIA.
Media
Dat politieke partijen - ook elders in de wereld - graag
leunen op populaire beroemdheden ligt eigenlijk
voor de hand. Zo weten zij als geen ander hoe ze met
de media moeten omgaan. In een combinatie van
soms speelse eerlijkheid en geacteerde bevlogenheid
brengen ze de boodschap over. Wat bij het uitdragen
ervan soms enigszins in de weg zit, is de vaak strenge
partijpolitiek. Wat dat betreft heeft bijvoorbeeld Bo
no (zanger van U2) een veel beter leven. Hij bespeelt
de wereldleiders, die hij veelvuldig ontmoet, met zijn
persoonlijke politieke denkbeelden.
Dat neemt echter niet weg dat zo'n beroemdheid,
dankzij zijn uitstraling, heel wat in de melk te brok
ken kan hebben bij het verkleinen van de kloof tussen
burger en bestuur. Onderzoek heeft echter uitgewe
zen dat een populaire held van het witte doek niet al
tijd een goed bestuurder of volksvertegenwoordiger
is. Misschien is Ronald Reagan het krachtigste voor
beeld. Want behalve dat een filmverslaving hem par
ten speelde, wist de president ook niet altijd feit en
fictie uit elkaar te houden. Glenda Jackson, de Britse
actrice die voor haar district Hampstead actief was in
het Lagerhuis, zei over Reagan: „Volgens mij is hij
nooit acteur geweest en ik betwijfel of we hem een po
liticus mogen noemen."
Hans Piët
