Zo n valse aangifte verbergt een wereld
Groepsverkrachting komt zelden voor
zaterdag 16 november 2002
In Assen, Hoogezand en Nijmegen ver
zonnen meisjes dat ze door meerdere
mannen seksueel waren misbruikt. Valse
aangiften maskeren soms een andere tra
gedie. Een deskundige: „Er zit meestal
meer achter zo'n valse aangifte dan je
denkt. Zeker bij jonge meisjes speelt er
vaak iets thuis. Ze hebben bijvoorbeeld
seks gehad en zijn bang voor de reactie
van hun ouders. In bepaalde culturen ver
zinnen meisjes een verkrachting omdat ze
geen maagd meer zijn en angstig zijn voor
represailles van familieleden."
Buurtbewoners waren verbijsterd. Het ver
haal dat in hun omgeving een meisje door
een groep jongens was verkracht, bracht een
schok teweeg die grensde aan ongeloof. Hoe
kon het toch dat niemand op de bewuste dag
iets opvallends had gehoord of gezien? Dat
vroegen omwonenden in Nijmegen zich af,
waar een veertienjarig meisje 's avonds van
haar fiets zou zijn getrokken, een doek over
het hoofd kreeg en werd verkracht. Dezelfde
vraag speelde door het hoofd bij buurtbewo
ners in het Groningse Hoogezand waar een
dertienjarige Antilliaanse scholier verklaarde
dat ze in het ouderlijk huis door acht jongens
met bivakmutsen was mishandeld, vastge
bonden en verkracht. In Assen ontstond
beroering nadat een eveneens dertienjarig
meisje tegen de politie had verteld dat ze gedu
rende een jaar meerdere malen door een
groepje jongeren vanuit haar woning was
meegenomen en voor drugs en geld aan man
nen aangeboden.
Alle drie verhalen bleken verzonnen en kwa
men kort na elkaar in het nieuwsIs er een ten
dens gaande om valse aangifte van een zeden
delict te doen of lijkt dat maar zo door de
publiciteitsgolf van de afgelopen weken?
Niemand kan met zekerheid zeggen of het
aantal valse aangiften al dan niet stijgt want
het is niet wetenschappelijk onderzocht.
Rechtspsycholoog P. van Koppen stelt dat tien
tot twintig procent van de aangiften van ze
denmisdrijven vals is. Van Koppen is lid van de
landelijke expertisegroep bijzondere zeden
zaken, die door de politie kan worden inge
schakeld bij twijfel over de geloofwaardig
heid van een aangifte. „In Amerika is uit
onderzoek gebleken dat het percentage valse
aangiften daar op twaalf procent ligt, dus dat
komt wel met elkaar overeen", stelt Van Kop
pen.
Advocaat-generaal mr. A. Brughuis bij het ge
rechtshof in Den Bosch, gespecialiseerd in ze
denzaken, plaatst vraagtekens bij het percen
tage. „Jaarlijks zijn er duizenden zedenzaken.
De expertisegroep heeft slechts een dertigtal
en bovendien heel bijzondere zedenzaken be
studeerd. Mijn ervaring is: het aantal keren
dat er aantoonbaar over een zedenmisdrijf
wordt gelogen, is op de vingers van één hand te
tellen."
Motieven
Consternatie in de buurt, rechercheurs die
zich uit de naad werken, ontzetting op school,
waar leerkrachten en een psycholoog mede
leerlingen opvangen; een melding van seksu
eel misbruik brengt per definitie veel maat
schappelijke beroering. Bij de drie zaken in
Nijmegen, Hoogezand en Assen is niet alleen
de overeenkomst dat aangifte werd gedaan
van groepsverkrachting, maar ook dat in alle
gevallen pubermeisjes naar de politie stapten.
Wat hun motieven ook zijn geweest, de erva
ring leert dat er op die leeftijd zelden sprake is
van kwade opzet, meent M. Jonker van de Rut
gers Nisso Groep (Nederlands Instituut voor
Sociaal Seksuologisch Onderzoek).
Ze begeleidt jeugd- en zedendelinquenten die
taakstraffen opgelegd kregen. Daar zit af en
toe een meisje bij dat valse aangifte deed. „Er
zit meestal meer achter zo 'n valse aangifte dan
je denkt. Zeker bij jonge meisjes speelt er vaak
iets thuis. Ze hebben bijvoorbeeld seks gehad
en zijn bang voor de reactie van hun ouders. In
bepaalde culturen verzinnen meisjes een ver
krachting omdat ze geen maagd meer zijn en
angstig zijn voor represailles van familiele
den."
Rechtspsycholoog Van Koppen: „Het motief
kan veel simpeler zijn: een meisje komt te laat
thuis, pa staat kwaad bovenaan de trap en ze
verzint een smoes. Voor ze het weet zit ze met
pa op het politiebureau om aangifte te doen en
is er geen weg meer terug."
De in zedenzaken gespecialiseerde advocaat
Van Bon-Moors: „Meisjes doen ook wel eens
aangifte onder druk van hun ouders. Die vin
den bijvoorbeeld dat een ex-vriendje te hard
handig met hun dochter is omgegaan en staan
erop dat ze aangifte doet. Dat meisje vindt
haar ex ook wel een rotzak, maar is er eigenlijk
V
terughoudender in. Dat ze er werk van maakt
is vooral omdat moeder er bovenop zit of om
dat pa door het lint gaat."
Soms wordt een jongen wel degelijk doelbe
wust vals beschuldigd. Advocaat-generaal
Brughuis: „Wraak, iemand een hakzetten om
dat hij je aan de kant heeft gezet, jaloezie om
dat hij voor een ander heeft gekozen. Als ik er
een vinger achter krijg dat doelbewust en uit
berekening valse aangifte is gedaan, moet jus
titie niet alleen vervolgen maar ook fors uitha
len. Het is ongelooflijk kwalijk voor degene
die vals beschuldigd is en het gevaar bestaat
dat echte slachtoffers van seksueel misbruik,
die toch al niet makkelijk hun verhaal vertel
len, op ongeloof stuiten."
De AJkmaarse advocaat C. Veraart, die een
boek schreef over valse aangiften in zedenza
ken, onderscheidt diverse categorieën: de ver
zonnen één op één zedenzaak (Lancée, de
valselijk beschuldigde politiechef van Schier
monnikoog), de beschuldiging door de ex-
partner na een echtscheiding (bijvoorbeeld
om de omgangsregeling met de kinderen te
blokkeren), magische zaken (de clowns van
Oude Pekela), hervonden herinneringen
(mensen die op latere leeftijd, vaak na thera
pie, zich menen te herinneren dat ze in him
jeugd seksueel zijn misbruikt), ritueel mis
bruik (foetussen geofferd) en de mislukte vrij
age (achteraf beoordeelt de vrouw een uit de
hand. gelopen vrijpartij als verkrachting). Na
de meldingen uit Nijmegen, Hoogezand en As
sen heeft Veraart, die veelal verdachten van
zedenmisdrijven verdedigt, ook 'groepsver
krachtingen' aan het rijtje toegevoegd.
Veraart: „Zo'n verhaal van dat meisje uit Nij
megen is onzin, dat zie ik direct. Ik zou meteen
de wenkbrauwen fronsen. De wereld is slecht
hoor, en er gebeuren vreselijke dingen, maar
een groepsverkrachting komt zelden voor."
Ook rechtspsycholoog Van Koppen wijst erop
dat 'seksueel misbruik meestal wordt ge
pleegd door familie, vrienden of kennissen en
zelden door iemand die uit de bosjes springt'.
Om dezelfde reden had ook advocaat-gene
raal Brughuis toen ze de berichten las 'zoiets
van: ik rol niet van mijn stoel als het niet waar
blijkt te zijn.' Temeer omdat een van de meis
jes te emotioneel was om al door de politie te
worden verhoord, maar al wel haar verhaal
vertelde aan de pers. Brughuis: „Vaak is er
juist schaamte om de ervaring te vertellen en
zoekt het slachtoffer de schuld bij zichzelf."
Maar ook al heeft de politie acuut twijfels, ze
moet hoe dan ook op onderzoekuit. Zedenspe-
cialist G. Eeuwes van de politie Gelderland-
Midden: „Soms kun je een aangifte snel pare
ren. Een meisje meldt bijvoorbeeld in een
smetteloos witte jas dat ze van de fiets is ge
sleurd, op de grond gesmeten en verkracht. Als
we naar de bewuste plek rijden en ze wijst een
stuk landbouwgrond aan, weet je dat er iets
niet klopt." Van Koppen: „De politie moet in
eerste instantie ieder verhaal serieus nemen en
er prudent mee omgaan, want verkrachting is
een vreselijk misdrijf. Je kunt nooit bij het be
gin een onderscheid maken tussen vals en niet
vals. Als de politie een valse aangifte ver
moedt, heeft ze geen tijd het slachtoffer eerst
door te zagen, want ze moet buurtonderzoek
doen, getuigen spreken, naar sporen zoeken en
daar kan niet mee worden gewacht."
Zedendelicten zijn voor politie en justitie bui
tengewoon lastig, concludeert de rechtspsy
choloog. Meestal is er in afzondering seksueel
contact geweest, zonder getuigen, en houden
beide partijen er een andere lezing op na. „Er
is een glijdende schaal tussen in bed belanden
na een gezellig avondje en een ernstige ver
krachting. Soms is er achteraf teleurstelling
en wordt het seksuele contact alsnog als een
verkrachting geïnterpreteerd. Lastig om daar
grip op te krijgen."
Brughuis: „Je komt soms op de vage scheids
lijn van 'waar bemoei ik me mee?' en 'is er een
strafbaar feit gepleegd?' Ik herken de catego
rieën van valse aangiften allemaal en kan er
ook een paar voorbeelden van geven. Maar dat
zijn er geen tientallen. De grote bulk, het gaat
om duizenden zedenzaken per jaar, kan met
wettig bewijs en overtuiging bij de rechter
worden aangebracht."
Een valse aangifte vermoeden is nog iets an
ders dan daar bewijs voor leveren. Als het ver
haal heel curieus is en nauwelijks te controle
ren, adviseert de expertisegroep bijzondere
zedenzaken soms het opsporingsonderzoek te
staken. Dat is ook gebeurd bij de zogenaamde
groepsverkrachting in Assen, waarbij het
meisje beweerde dat ze 'zeker twintigmaal'
door een groep van voornamelijk Marokkaan
se jongens was ontvoerd en verkracht, waarbij
ze onder bedreiging van messen en vuurwa
pens geblinddoekt uit haar ouderlijk huis zou
zijn meegenomen. Valse aangiften worden
naar de overtuiging van advocaat Veraart
steeds meer bizar.
„In '69 had ik mijn eerste zedenzaak, ik verde
digde een exhibitionist. Daar had je het toen
over. Nu praten we over groepsverkrachtingen
en geslachte baby's.Een valse beschuldiging,
aldus Veraart, is vaak te herkennen aan de
overdrijving. „Er zitten elementen in die on
waarschijnlijk lijken, bijvoorbeeld het aantal
keren dat een meisje zou zijn verkracht of om
dat er veel daders zijn."
Zijn Nijmeegse collega Van Bon- Moors: „Je
gaat toch af op je intuïtie. Soms denk je: 'er is
iets raar in dit verhaal', tenzij ze zo in de war is
dat ze het niet goed vertelt, maar dat zie je
meestal wel. Of je denkt: 'diit verhaal lijkt wel
van buiten geleerd, gerepeteerd'. Maar ook dat
hoeft niks te zeggen."
Schuld
Van Koppen let vooral op de structuur van het
verhaal en hij geeft de politie opsporingsad
viezen. „Als iemand zich opeens seksueel mis
bruik herinnert van vijftien jaar terug, dan
zeggen we bijvoorbeeld: 'Ga naar de plaats
van het gebeurde. Kijk hoe het eruit ziet en of
datgene wat er voorgevallen zou zijn, daar fy
siek ook kon gebeuren'. Soms zegt de politie:
'Ze vertelde het verhaal zo emotieloos, het kan
nietwaar zijn'. Maar gelukkig zijn er zedenre-
chercheurs die weten hoe verschillend mensen
na een aangrijpende gebeurtenis kunnen rea
geren." Politieman Eeuwes: „Je moet een ba
lans bereiken tussen waarheidsvinding en je
kunnen verplaatsen in de aangeefster. Negen
tig procent van de aangiften is serieus en eer
lijk. Maar als een meisje als alibi een verkrach
ting verzint omdat ze met een andere jongen
naar bed is geweest en daarom te laat bij haar
vriendje arriveerde, moet dat worden afge
straft."
Jonker van de Rutgers Nisso Groep vindt het
ook een heel verschil of een 'labiele puber' val
se aangifte doet of een vrouw die haar ex een
hak wil zetten. Kwade opzet, stelt ook Brug
huis, moet fors worden bestraft. Want een man
vals beschuldigen van seksueel misbruik, kan
een van de meest doeltreffende wapens zij n om
hem onderuit te halen, zegt ze. „In Nederland
ben je onschuldig tot je schuld bewezen is.
Maar het paradoxale is dat dit niet lijkt op te
gaan voor zedendelicten. De smet blijft meest
al levenslang aan iemand kleven."
Wilma de Cort
