Suikerziekte wordt epidemie
Antidepressiva soms
erger dan de kwaal
PZC
Kanttekeningen
bij vaccinatie
Erasmus Medisch
Centrum voert
jeukspreekuur in
Vooral allochtone jongeren lopen risico
homeopathie
Gids persoonsgebonden budget
Medicijnen in verzorgingshuis
Knoflook helpt tegen hoofdluis
Verpleegkundig spreekuur
maandag 11 november 2002
door Marcel Potters
DEN HAAG - Vroeger werd sui
kerziekte vooral geassocieerd
met ouderdom. Oma die op een
gegeven moment een suikervrij
gebakje zat te eten, omdat ze
diabetes had. Tegenwoordig
vallen steeds meer jongeren ten
prooi aan deze ziekte. Er wordt
al gesproken over een epidemie.
Binnen afzienbare tijd zullen
één miljoen Nederlanders aan
de ziekte lijden. Vooral alloch
tonen lopen risico.
Ouderdomssuiker, zegt kinder
arts dr. H.J. Aanstoot, bestaat
niet meer, Da's mooi, zou je den
ken. Maar niets is minder waar:
slechts de term is achterhaald.
Want de zogeheten type 2-dia-
betes (de voormalige ouder
domssuiker dus) rukt juist op en
treft steeds meer jongeren. En
dan vooral de allochtone jeugd.
„Het dreigt een ware epidemie
te worden," aldus de medicus.
Diabetes kent grofweg twee
vormen. Type 1 en type 2. Kin
derarts Aanstoot: „In het eerste
geval is de fabriek in je lichaam
die insuline produceert hele
maal kapot. Mensen die dit type
hebben, moeten zichzelf insuli
ne toedienen. Bij type 2 maak je
nog wel insuline, maar de vraag
van het lichaam is te groot, óf de
insuline werkt niet goed."
Broodnodig
En die insuline hebben we
broodnodig. Als belangrijke
schakel in het spijsverterings-
systcem zorgt dit hormoon er
voor dat glucose, een onmisbare
brandstof, op de juiste plek te
recht te komt. Hersencellen bij
voorbeeld zijn totaal afhanke
lijk van glucose. Bij diabetes
snijdt het mes aan twee kanten:
omdat er geen insuline wordt
aangemaakt óf omdat het sys
teem is verstoord, krijgen spie
ren en organen onvoldoende
brandstof. Bovendien blijft te
veel glucose in het bloed rond
cirkelen en richt daar enorme
schade aan. Nieraf wij kingen,
blindheid en hart- en vaatziek
ten zijn nog maar enkele van de
complicaties die na verloop van
tijd kunnen ontstaan. Is de ziek-
Veel jongeren worden getroffen door suikerziekte. Oorzaak: ongezonde eetgewoonten én te weinig lichaamsbeweging.
te eenmaal vastgesteld, dan
kunnen die problemen door on
der andere een goed dieet, een
andere levensstijl en medicijnen
of het inspuiten van insuline
worden beperkt.
Maar, benadrukt Aanstoot,
vooral bij degenen die de ziekte
nog niet hebben ontdekt, is het
risico op forse gezondheidspro
blemen op latere leeftijd enorm.
„Met name type 2-diabetes is
een ware sluipmoordenaar,"
legt hij uit. „Van de mensen die
op de intensive care binnenko
men met een hartinfarct, blijkt
vijftien a twintig procent ineens
óók diabetes te hebben. Die wis
ten dat dus niet. Ik durf de stel
ling aan dat een 60-jarige vrouw
met borstkanker betere voor
uitzichten heeft dan een 60-ja-
rige vrouw met diabetes."
Onder jongeren rukken beide
types de laatste jaren snel op.
Het aantal diagnoses van type 1
onder kinderen stijgt jaarlijks
met drie procent. Marokkaanse
kinderen scoren hoog. Type 2
baai*t zo mogelijk nog meer zor
gen; twee tot vijf procent van de
kinderen lijdt hieraan. „Vooral
zaken als overgewicht en te wei
nig beweging dragen hieraan
bij," luidt de uitleg. Want on
danks dat het ontstaan van 'sui
ker' nog goeddeels een raadsel
is, staat vast dat deze zaken
hiertoe bijdragen. Daarbij komt
nog eens dat bepaalde bevol
kingsgroepen, bijvoorbeeld
Hindoestanen en mensen uit
Zuidoost-Azië, meer risico lo
pen. „Ons lichaam is gebouwd
om te leven in schaarste, dat
geldt voor hen nog meer. Ze
kunnen ontzettend goed uit de
voeten met weinig eten. Als je
dan te maken krijgt met veel
voeding en veel minder bewe
ging, dan ontstaat, diabetes
sneller. Dat geldt ook voor Tur
ken en Marokkanen
Hij ziet hoe kinderen tussen de
drie en zeven jaar steeds dikker
worden. En hiermee dé basis
leggen voor het ontstaan van
diabetes type 2. Omdat die
daarvan nu nog nauwelijks iets
merken (in tegenstelling tot de
genen met type 1), wordt reeds
op jonge leeftijd grote schade
aangericht. „Nederland telt nu
480.000 suikerpatiënten. Er ko
men er elk jaar 60.000 bij. Over
tien jaar zijn dat er dus meer dan
één miljoen. Enerzijds komt dat
door de vergrijzing, anderzijds
door Jacques van Dam
Inmiddels is het vaccineren
met het meningokokken C
vaccin in volle gang. De
vraag is of dit zinvol is Eer
der heb ik grote vraagtekens
gezet bij het Rijks Vaccinatie
Programma zoals dat in Ne
derland gebruikelijk is. Het
leidt tot ondermijning van de
weerstand en daardoor een
verhoogde bevattelijkheid
voor uiteenlopende ziektes,
naast de eventuele bijwer
king van vaccinatie op korte
en lange termijn.
Sinds de invoering van het
HIB vaccin in 1992 is het
aantal hersenvliesontstekin
gen sterk toegenomen. In
Amerika zelfs vervijfvou
digd. Deze gevallen zijn niet
veroorzaakt door HIB. Juist
andere varianten steken de
kop op. Hersenvliesontste
king of nekkramp (meningi
tis) is een ernstige aandoe
ning. Belangrijke bacteriële
veroorzakers zijn de me-
ningokok, de pneumokok en
de haemophilius influenza
type B (HIB). Er zijn inmid
dels 28 bacteriële varianten
bekend die meningitis kun-
nen veroorzaken. In Neder
land overlijden ongeveer 60
mensen per jaar aan hersen
vliesontsteking. Vijftig tot
tachtig procent van de dode
lijke slachtoffers zijn geïn
fecteerd met meningokok ty
pe B. Type C is in Nederland
i verantwoordelijk voor dertig
procent van de ziektegeval
len.
Besmetting
De meningokok komt naar
schatting bij ongeveer tien
tot twintig procent van de
mensen voor in de mond en
keelholte, zonder dat die er
ziek van worden. Het is dan
ook een misverstand dat be
smetting alleen kan geschie
den door een kind met her
senvliesontsteking. De
meeste besmettingen vinden
plaats doorgezonde dragers
van de bacterie. Besmetting
is nauwelijks te voorkomen.
Het gaat er juist om dat het
kind een goede afweer heeft
om de meningokok het hoofd
te bieden. Een zuigeling is tot
drie maanden nog be
schermd door de antistoffen
van de moeder. Borstvoeding
versterkt en verlengt de af
weer. Een goede afweer be
schermt uw kind tegen de
meningokok en andere ziek
teverwekkers. Vermijdt zo
veel mogelijk antibiotica.
Zorg voor een goede voeding,
voldoende slaap, frisse lucht
en beweging.
Noodvaccinaties, zoals re
centelijk in Brabant, zijn ge
vaarlijk en overbodig. Ten
eerste wordt de afweer ver
laagd en ten tweede geeft
vaccinatie geen onmiddellij
ke bescherming. Het duurt
zeker veertien dagen voordat
voldoende afweerstoffenzijn
gevormd. Besmetting van
bacteriën die meningitis
kunnen veroorzaken kennen
een incubatietijd (tijd dat ie
mand ziek wordt na een eer
ste contact) van twee tot tien
dagen.
Bijwerking
Het vaccin dat in Nederland
wordt gebruikt tegen de me
ningokok is Neisvac-C. Dit
vaccin is niet dubbelblind
getest en versneld ingevoerd.
Als er bijwerkingen zijn
wordt dit ontkend of toege
schreven aan het toeval. Vol
gens The Observer zijn er in
Engeland in de eerste tien
maanden 16.000 bijwer
kingen gemeld, waaronder
twaalf sterfgevallen. De
overheid beweert dat de da
ling van het aantal hersen
vliesontstekingen vijfen
tachtig procent bedraagt.
Volgens The Observer is dit
slechts achttien procent.
Er is een homeopathisch al
ternatief. In een grootschalig
onderzoek in Brazilië onder
90.000 jongeren is Meningo-
coccinum 30 CH (een homeo
pathische verdunning van de
ziekteverwekker) uitvoerig
getest. De resultaten zijn sta
tistisch zeer significant met
een bescherming van 95 pro
cent in de eerste 6 maanden
en 91 over het eerste jaar.
In Nederland en België
brengt de firma Dolisos een
meningokokinum op de
markt die is samengesteld uit
een kweek van meningokok
A, B en C en zou een nog bete
re bescherming bieden tegen
vele varianten van hersen
vliesontsteking.
Jacques van Dam is homeo-
paat te Oostkapelle
door John van Oppen
DEN HAAG - Zo'n 800.000 mensen in ons
land slikken medicijnen om een depressie te
boven te komen. Bij de een lukt dat, bij de
ander loopt het finaal uit de hand.
Jan had al maanden the blues. Hij voelde
zich somber en droevig, zonder dat daar
echt reden toe was. Hij verloor het plezier in
zijn vak, hield op met sporten, werd dikker
en dikker en voelde zich voortdurend slap,
lusteloos en moe. Van de huisarts kreeg hij,
na lang zeuren, een antidepressivum voor
geschreven.
„Ik werd er, stukje bij beetje, steeds opge-
fokter van. Uiteindelijk wist ik van gekkig
heid niet meer wat ik deed nadat ik zo'n pil
geslikt had. Maar toen kon ik al niet meer
zonder. Zodra ik stopte, kwamen de oor
spronkelijke klachten nog sterker terug."
Mia voelde zich futloos. Ze lag de godganse
dag op de bank of in bed en kon zich nergens
meer op concentreren. Zelfs voor alledaagse
dingen zoals koken of bij vrienden op be
zoek gaan, nam ze geen initiatief meer. De
huisarts schreef antidepressiva voor.
„Het werd alsmaar erger. Ik begon aan suï
cide te denken. Dat is toch te gek voor woor
den? Dat je geneesmiddelen neemt om
geestelijk op te knappen, maar het spoor he-
lemaél kwijtraakt?"
Regelmatig komen er verhalen naar buiten
van mensen die gebukt gingen onder een de
pressie en bijna het leven verloren, juist ter
wijl ze tabletten namen die hen hadden
moeten opbeuren. Dezë zogeheten SSRI's
(Selectieve Serotonine Heropname Rem
mers) verschijnen op de markt onder
merknamen als Prozac, Seroxat, Zoloft, Ci-
pramil en Efexor. Jarenlang werd gedacht
dat de farmaceutische aanpak van depres
sies geen kwaad deed aan de geestelijke ge
steldheid van de gebruiker. SSRI's zouden
geen verslavende werking hebben. Ook zou
een eventuele overdosis minder snel levens
bedreigend zijn. De twijfel aan dat onschul
dige karakter groeit. Zeker nu Engels
onderzoek heeft aangetoond dat de neven
effecten niet beperkt blijven tot de puur li
chamelijke klachten waar de bijsluiter te
gen waarschuwt, zoals hartkloppingen,
misseli jkheid droge mond of een neiging tot
duizeligheid en flauwvallen bij plotseling
opstaan.
Volgens Dr. David Healy, een Engelse psy
chiater die de werking van de SSRI's heeft
onderzocht kunnen ze wel degelijk versla
vend werken. „Sommige gebruikers gaan
helemaal door het lint, verliezen hun rem
mingen en worden agressief. Andere men
sen kunnen erdoor worden aangezet tot
zelfdoding. Dat zijn bijwerkingen waar na
drukkelijk op gewezen dient te worden.
Huisartsen moeten twee keer nadenken
voordat ze zo'n middel voorschrijven", al
dus Healy.
Dr. Ivan Wolffers, publicist op het gebied
van de werking van medicijnen, probeerde
Promotiemateriaal voor een nieuw antidepressivum.
de discussie onlangs nog een impuls te ge
ven. In het tv-programma Radar poneerde
hij de stelling dat op de bijsluiter van elk
SSRI duidelijk de risico's moeten komen te
staan die zijn blootgelegd dankzij het Britse
onderzoek.
Ook drs. Maurits Nijs, hoofd patiëntenzorg
van de afdeling psychiatrie van Universi
tair Medisch Centrum St. Radboud in Nij
megen, vindt dat het gebruik van SSRI's de
laatste jaren wel erg snel gestegen is, Hij be
nadrukt dat tal van mensen baat hebben bij
SSRI's. „Maar naarmate de depressie min
der zwaar is, groeit het risico dat het middel
erger is dan de kwaal. "Nijs adviseert het
toepassen van andere therapieën, al dan
niet in combinatie met SSRI's. „Medicijnen
alléén zijn niet zaligmakend. We beschik
ken over internationaal beproefde vormen
van psychotherapie. In twaalf tot zestien
sessies kunnen mensen alweer het plezier in
hun leven terugvinden. Maar een verwijzing
naar de erkende psychotherapeut is veel
duurder dan een antidepressivum, waarop
ook nog eens 75 procent van de patiënten
goed blijkt te reageren. Dat verklaart waar
om een huisarts voor deze oplossing kiest."
Om die trend om te buigen én om te bevorde
ren dat iedere patiënt de juiste hulp krijgt, is
er in elke regio een Psychiatrisch Advies
Centrum (PAC) actief of in oprichting. Het
is een samenwerkingsverband tussen regio
nale huisartsen verenigingen, de geestelijke
gezondheidszorg in de tweede lijn en het
dichtstbijzijnde universitaire ziekenhuis
met een afdeling psychiatrie.
Zodra een huisarts ook maar even aarzelt
over diagnose of therapie, kan hij de patiënt
voor een second opinion doorsturen naar dit
PAC. In overleg met de patiënt stelt de psy
chiater daar dan een behandelingsvoorstel
op, dat vervolgens teruggaat naar de huis
arts. Nijs: „Op die manier valt de keuze min
der vanzelfsprekend op een louter medici
nale aanpak en komt psychotherapie in
beeld. Daarmee leer je anders om te gaan
met problemen die moedeloos maken, Hoe
goed een pil er ook in slaagt om het seroton i -
negehalte in je hoofd weer in balans te krij
gen, het is geen remedie tegen een tobberig
huwelijk, een vergiftigd werkklimaat of een
onverwerkt rouwproces." GPD
f oto J acq u es Zo rg m a n/G P D
door het feit dat mensen deze
ziekte op steeds jongere leeftijd
krijgen."
De oplossing? Aanstoot: „Ik zou
het niet zomaar weten hoe we
dat moeten doen. We zullen
mensen persoonlijk moeten
aanspreken. Meestal gaat de
alarmbel pas af als iemand weet
dat hij het heeft. Zo ging het in
het verleden ook met aids. Je
denkt: dat zal mij niet overko
men. Helaas zijn we op het ge
bied van diabetes nog niet toe
aan preventie. Het is de hoogste
tijd dat we worden wakker ge
schud.'.' GPD
RIJSWIJK - Steeds meer mensen maken gebruik van een per-1
soonsgebonden budget (pgb), waarmee zij zelf de zorg die zijl
nodig hebben, kunnen inkopen. Maar het is lang niet altijd I!
even eenvoudig goede hulp te vinden.
Daarom komt Per Saldo, de belangenvereniging van mensen)
met een pgb, met een hulpgids. Een jaar lang heeft de vereni
ging gegevens verzameld van meer dan 1300 hulpverleners,
verspreid over het land. In de gids staat hun adres, werkge
bied en de soorten zorg die zij biedenr
Ook geeft de gids informatie over onder meer de Landelijke I
Vereniging voor Thuiszorg en over Per Saldo. ANP
DEN HAAG - De medicijnenverstrekking in verzorgingshui
zen moet beter. Nu komt het voor dat bewoners verkeerde me- j
dicijnen, op het verkeerde moment of de verkeerde dosis krij
gen.
Dat blijkt uit het rapport Farmaceutische zorg in verzor-1
gingshuizen moet beter' van de Inspectie voor de Gezond
heidszorg.
In de meeste verzorgingshuizen is geen of nauwelijks beleid
op het gebied van medicijnen, concludeert de inspectie. ANP
BUENOS AIRES - Argentijnse wetenschappers hebben ont
dekt dat de stof die knoflook zijn geur geeft, een remedie is te
gen hoofdluis. De onderzoekers van de universiteit van Cuyo
in de provincie Mendoza kwamen er min of meer per ongeluk
achter dat hoofdluis niet tegen knoflookextract kan. Zij wa
ren bezig op verzoek van een landbouwer uit de omgeving een
natuurlijk bestrijdingsmiddel tegen insecten te zoeken. Een
druppel op elke luis bleek voldoende. De beestjes stierven
vermoedelijk aan verstikking.
Een anti-luizenmiddel op basis van knoflookessence is uitge
probeerd op een kinderdagverblijf met een ernstig luizenpro
bleem. Het resultaat was dat de hoeveelheid luizen binnen
een week na een enkele dosis met 96 procent was vermin
derd.
Het nieuwe luizenmiddel komt volgende maand op de markt,
De sterke knoflookgeur wordt gemaskeerd met pepermunt-
lucht. Argentinië is de op een na grootste producent van knof
look in de wereld, na China. Het exporteert driekwart van dt
oogst. DPA
AMSTERDAM - Verpleegkundigen moeten patiënten op een
'verpleegkundig spreekuur' helpen bij hun beslissing zich al
dan niet te laten opei'eren. Zo kan worden voorkomen dat pa- j
tiënten achteraf spijt krijgen van een ingreep. Bovendien ra
ken de patiënt en diens omgeving beter voorbereid op proble
men die na de operatie opdoemen, zei verpleegkundige
Elsbeth van der Laan, teamleider chirurgie in het Amster
damse AMC op een congres in Amsterdam.
Het komt regelmatig voor dat met name ouderen zware ope
raties ondergaan die achteraf gezien misschien beter niet
hadden kunnen worden uitgevoerd.
Volgens Van der Laan willen artsen doorgaans vooral een in-
greep uitvoeren 'omdat zij niet voor God willen spelen'. Een
gesprek tussen verpleegkundige, de arts en de patiënt kan
soms menselijke drama's voorkomen, vindt zij. „Oude men
sen hebben soms een jaar nodig na een operatie om weer een
beetje normaal leven terug te krijgen. Op hoge leeftijd willen
ze er misschien wel voor kiezen die rompslomp niet aan te 1
gaan." GPD
ROTTERDAM - Chronische
jeuk is erger dan pijn, wordt
wel eens beweerd. „Klopt,"
zegt verpleegkundige C.
Kinnegen, die wekelijks in
het Erasmus Medisch Cen
trum te Rotterdam het nieu
we jeukspreekuur voert.
„Mensen worden helemaal
gek van jeuk. Hun sociale le
ven lijdt er bovendien onder,
omdat ze soms de deur niet
uit durven. Want door het
krabben gaat hun huid ka
pot, waardoor hun defect
zichtbaar wordt. Mensen
schamen zich ervoor."
Ongeveer vierhonderddui
zend Nederlanders hebben
last van constitutioneel ec
zeem, wat wil zeggen dat de
huidkwaal aangeboren en
chronisch is. Een heleboel
anderen hebben last van pso
riasis, een aandoening waar
bij de huid ernstig schilfert.
Eczeem en soms ook psoria
sis gaan gepaard met een jeu
kende huid.
Voor deze mensen is het jeuk
spreekuur van Kinnegen en
haar collega S. Schoenma
kers bedoeld. Patiënten met
jeuk als gevolg van bijvoor
beeld medicijngebruik kun
nen er voorlopig nog niet te
recht. Het jeukspreekuur is
namelijk onderdeel van een
grote studie naar het effect
van die extra aandacht voor
jeuk. Aan de studie doen het
Erasmus MC, het Leids Uni
versitair Medisch Centrum
en Universitair Medisch
Centrum Utrecht mee.
„Het initiatief is in Utrecht
genomen, door de verpleeg
kundige onderzoekers Har-
mieke van Os en Petra Elan'd.
Zij vonden dat er te weinig
werd gedaan aan de chroni
sche jeukklachten waar heel
veel mensen mee kampen,"
vertelt Kinnegen. „Mocht
blijken dat het spreekuur ef
fect heeft, dan willen we er
zeker mee doorgaan, en dan
ook voor andere patiënten
met jeuk."
Jeuk-krabcirkel
Patiënten komen drie tot vier
keer naar het spreekuur,
waar de verpleegkundigen
per keer een uur lang met ze
aan de slag gaan. „We probe
ren de jeuk-krabcirkel te
doorbreken. Mensen met
jeuk gaan krabben en de huid
gaat kapot. De jeuk is dan
even weg, maar komt weer
terug als de huid gaat gene
zen. Dan gaan ze weer krab
ben en de huid gaat weer ka
pot."
De jeuk kunnen Kinnegen en
collega Schoenmakers niet
wegnemen. „Wel kunnen we
het leven van de patiënten
aangenamer maken. We ge
ven ze handvatten waarmee
ze het krabben kunnen be
perken. Dat kunnen ont
spanningsoefeningen zijn,
maar we bieden ze ook alter
natieven, zoals het koelen
van de huid.
De patiënten van het jeuk
spreekuur houden een week
lang een dagboek bij waarin
ze noteren wanneer ze jeuk
krijgen en wat ze op dat mo
ment aan het doen zijn.
„Sommige mensen gaan
krabben als ze een spannen
de film kijken. Want door
spanning en stress kan jeuk
erger worden. Er zijn ook
mensen die krabben uit ge
woonte. Daar proberen we
mensen bewust van te ma
ken. We leren hun het krab
ben te vervangen door iets
anders."
Ook wordt het belang van
therapietrouw besproken.
Zalven bijvoorbeeld, is een
kunst die niet iedereen ver
staat, heeft Kinnegen ge
merkt. „Je moet je voorstel
len dat die mensen vaak al
heel erg lang in het medische
circuit zitten, Die denken:
'Dat zalven helpt toch niet, ik
hou ermee op'. Maar als ze
hun huid goed vet houden, is
de jeuk meteen minder. Dat
merken ze als ze hier komen
Wie het spreekuur wil bezoe
ken, moet er rekening mee
houden dat het een onderdeel
van een wetenschappelijk
onderzoek betreft. „Er is
kans dat ze in de controle
groep terecht komen. We
moeten immers kunnen ver
gelijken om te weten te ko
men of het spreekuur zin
heeft. Mensen in de controle
groep bezoeken alleen de
dermatoloog." GPD
Voor meer informatie: 010-
463.5875. Patiënten die wil
len meedoen, moeten eerst bij
de huisarts een verwijzing
voor de dermatoloog van
Erasmus MC halen.
