Ik had het nooit moeten doen
Meter moet tot meer
beweging aanzetten
Ik slik het lekker
toch niet door
Geef mij maar een
paracetamolletj e
Behandeling erectiestoornis
Ook klein glaasje heeft gevolgen
Doses vitaminepreparaten onjuist
Stichting zoekt beste arts
Duizenden vrouwen hebben klachten door borstimplantaten
opvoeding
woensdag 30 oktober 2002
WENEN - Ondanks alle vooruitgang bij de aanpak van erec
tiestoornissen, blijken veel behandelde mannen ontevreden
over hun seksleven. Viervijfde van die mannen heeft het ge
voel dat hun seksleven nog steeds niet normaal is.
Dat blijkt uit resultaten van een internationaal onderzoek.
Wereldwijd lijden ruim 152 miljoen mannen aan erectiestoor
nissen. Van de ondervraagde mannen gaf 81 procent aan dat
de erectiestoornis van invloed is op hun vermogen om van het
leven in het algemeen te genieten. Zelfs met een behandeling
vindt 80 procent dat zijn seksleven niet meer is zoals het was
voor de stoornis. Van de mannen onder behandeling stelt 7 6
procent dat juist die behandeling de patiënt constant aan zijn
aandoening herinnert. Bijna 50 procent geeft aan dat de part
ner de seks als 'mechanischer' beschouwt. ANP
PITTSBURGH - Kinderen wier moeder in het begin van de
zwangerschap alcohol heeft gedronken, zelfs al was het in be
scheiden mate, zijn op 14-jarige leeftijd kleiner en lichter dan
kinderen van niet-drinkende moeders. Dat blijkt uit een on
derzoek van de universiteit van Pittsburgh in de Verenigde
Staten.
Kinderen van drinkende moeders zijn weliswaar niet te klein
of te licht, maar desondanks rechtvaardigt de uitkomst van
het onderzoek de waarschuwing aan zwangere vrouwen om
helemaal geen alcohol te drinken, zegt onderzoekster Nancy
Day.
Het onderzoek wees uit dat zelfs licht alcoholgebruik door de
zwangere vrouw, ongeveer 1,5 glas alcohol per week, na jaren
nog effect heeft op het kind. Kinderen van vrouwen die in de
eerste drie maanden van de zwangerschap licht dronken, we
gen ongeveer 1,35 kilo minder dan kinderen van vrouwen die
niet dronken. Kinderen van vrouwen die veel dronken wegen
tot twee kilo minder. AP
DEN HAAG - Ruim vijfentwintig procent van de preparaten
met vitamine A en D bevat niet de hoeveelheid vitamine die op
het etiket staat vermeld. Dat blijkt uit een onderzoek van de
Keuringsdienst van Waren onlangs heeft verricht bij onder
meer drogisterijen. Veel mensen gebruiken deze preparaten
als aanvulling op de dagelijkse voeding. Een woordvoerster
van de Keuringsdienst van Waren benadrukt dat te hoge do
ses alleen schadelijk zijn als de preparaten langere tijd wor
den geslikt. De Keuringsdienst van Waren heeft aangekon
digd de vitaminepreparaten 'nauwlettend te blijven controle
ren'. GPD
ROTTERDAM - Mensen die willen weten welke medisch spe
cialist goed thuis is in de behandeling van hun aandoening,
kunnen daarvoor terecht bij de stichting MediCoSelect. De
Rotterdamse stichting heeft een eigen bestand aangelegd van
topspecialisten die op een specifiek terrein meer deskundig
zijn dan hun collega's.
Tegen betaling van 17 tot 21 euro zoekt de stichting op ver
zoek van de patiënt naar de beste arts. voor een behandeling
of desgewenst een second-opinion. Nu zijn patiënten afhan
kelijk van hun huisarts die vaak doorverwijst naar een arts in
het regionale ziekenhuis of iemand via zijn netwerk. Het kost
zowel artsen als particulieren nu veel tijd en moeite om op
zoek te gaan naar topspecialisten.
De Orde van medisch specialisten (OMS) vindt het initiatief
prima. ANP
door Nico Hoffer
LELYSTAD - Tien jaar bestaat het landelijk
Steunpunt voor Vrouwen met Siliconenim-
plantaten (SVS). Bijna 5000 vrouwen met
'ernstige klachten' staan ingeschreven bij
secretaris en woordvoerster Marlou Boots
(58) in Lelystad. „Elke dag krijgen zo'n 40
vrouwen in ons land nieuwe (borst)implan-
taten ingebracht. Minstens tien van hen lo
pen binnen vijf jaar gegarandeerd grote ge
zondheidsproblemen op. Ik wil het wel van
de daken schreeuwen: Vrouwen van Neder
land, doe het niet."
Dertig jaar geleden kreeg Marlou Boots zelf
haar eerste borstimplantaten, 'noodzake
lijk' na een zwaar verwaarloosde borstont
steking. „Ik had al jaren last van etterende,
ontstoken borsten. Altijd pijn. De chirurg
van toen bezwoer me dat hij me beter zou
maken en dat ik nieuwe borsten zou krijgen
die op mijn tachtigste nog fier rechtop zou
den staan."
Ze ging op het aanbod inDertig j aar later en
achttien operaties verder weet Marlou in
tussen beter. „Mijn lichamelijke gezondheid
is knudde geweest, al die jaren. Chronische
vermoeidheid, reumatische aandoeningen;
oogklachten, maagklachten, huidproble
men. ontstekingen. Ik had nooit aan die sili-
conenrotzooi moeten beginnen. "Marlou
noemt zichzelf een 'slechte, een stomme
leerling'. ,,Ik heb nooit naar mijn eigen intu-
itie geluisterd. Die zei me: doe het niet, het is
te vroeg. Het kan niet, het is lichaams
vreemd materiaal, begin er niet aan! Maar
tóch liet ik hen ('de chirurgen') begaan, liet
ik me inpakken. Waarom? Ze zeiden alle
maal, stuk voor stuk, dat het kon, dat er geen
risico's aan verbonden waren. En ik, stomme
trut, geloofde hen. Omdat ik zo graag mijn
lichaam terug wilde, weer compleet wilde
zijn. Het is mijn grootste fout geweest. Nu
weet ik beter, ik had op mezelf moeten ver
trouwen. Dat vertel ik nu ook aan alle vrou
wen die me benaderen."
Tien jaar geleden plaatste Marlou Boots een
oproep in kranten: 'Vrouwen met siliconen-
implantaten, als u klachten heeft, meld ze.'
Er kwamen veel reacties, heel veel, herin
nert Marlou Boots zich. Zelfs ook van man
nen die testikel-implantaten hadden laten
aanbrengen of hun penis hadden laten ver
groten wat 'later' tot allerlei klachten leid
de. Maar vooral vrouwen reageerden. Hun
'vaak intrieste ervaringsverhalen' gevoegd
bij Marlou's eigen kennis hebben haar ge
sterkt in de overtuiging dat het gebruik van
siliconenimplantaten 'levensgevaarlijk'
kan zijn.
„Wereldwijd gezien zijn er miljoenen vrou
wen met grote problemen; we hebben veel
internationale contacten. Elke vrouw moet
uiteindelijk zélf beslissen of ze haar borsten
wil laten vergroten, haar lippen wil inspui
ten of haar dijen wil verstevigen. Maar ik
zou het wel van de daken willen schreeuwen:
vrouwen van Nederland, doe het niet. Doe
het in elk geval met meteen na een borstam-
putatie. Wacht minstens een jaar; breng
eerst je lichamelijke conditie weer op orde.
Zorg dat alle chemo- en narcosegassen uit je
lichaam zijn en oriënteer je dan pas op een
mogelijke borstprothese met siliconen, of
met eigen lichaamsmateriaal. Laat je voor
lichten, niet alleen door de plastisch chi
rurg, maar zoek ook contact met gebruikers
zélf, met vrouwen dus zoals wij die er uit ei
gen ervaring over mee kunnen praten. En
om esthetische redenen zou ik dus al hele
maal nooit (meer) een siliconenimplantaat
nemen, zeker niet als er nog een kinderwens
is. Het is vragen om moeilijkheden, ondanks
alle schone beloftes van de industrie."
Tien jaar Steunpunt voor Vrouwen met Sili
conen-implantaten hebben volgens Marlou
Boots 'zeker wel' winst opgeleverd. „Er
wordt meer wetenschappelijk onderzoek
verricht, zij het nog te weinig. De plastische
chirurgie en industrie hebben te veel macht,
verdienen er ook kapitalen aan. De gebruik-
sters zelf worden nog altijd teveel gene
geerd. Maar de wetgeving is, Europees ge
zienin elk geval iets verbeterdIn november
vorig jaar zijn in Brussel nieuwe richtlijnen
aangenomen, bijvoorbeeld een langere be
denktijd voor wouwen die het aangaat, een
verbod op misleidende reclame, een plicht
tot betere voorlichting We zijn er nog lang
niet; een verbod op siliconen-implantaten
krijgen we er waarschijnlijk nooit door
heen, maar we moeten wel blijven vechten
voor meer veiligheid, meer voorlichting en
dan vooral door een onafhankelijke, kriti
sche instantie."
„Veilige implantaten9 Volgens mij bestaan
ze niet, het is altijd lichaamsvreemd materi
aal. Ik vertrouw niks meer. Wat mezelf be
treft: ik ben op deze weg gezet om er iets mee
te doen. Alle ervaringen, pijn en verdriet van
mijn eigen leven heb ik positief kunnen om
zetten in steun aan andere vrouwen. Ik ben
geen slachtoffer meer, maar overlevende.
Als slachtoffer zit je in de verdomhoek en
dat verdom ik." GPD
Het Steunpunt voor Vrouwen met Siliconenim
plantaten (SVS) is bereikbaar via telefoonnum
mer 0320-264.566.
Malou Boots, verminkt door een borstim-
plantaat: „De chirurg bezwoer me dat ik
nieuwe borsten zou krijgen die op mijn tach
tigste nog fier rechtop zouden staan."
fotoTom van Dijke/GPD
door Paul van Dijk
Niet gauw zal ik propaganda
maken voor een medicijn.
Toch wil ik hier de vlag uithan
gen voor paracetamol. Waar
om? Gisteren werd ik om drie
uur 's nachts gebeld door een
van mijn patiënten. Nog niet he
lemaal wakker, luisterde ik
naar haar verhaal: „Mijn vader
(66 jaar) logeert een paar dagen
bij mij. Hij heeft enorme buik
pijn en spuugt bloed." Als ik
vraag of het veel is, zegt ze: „Het
komt er met golven uit."
Snel schiet ik mijn kleren aan,
neem geen tijd om mijn tanden
te poetsen, en rijd meteen naar
de familie. De buitenlamp is er
aangestoken en de deur staat op
een kier. Dat betekent dat het
serieus is. Ik loop door naar de
slaapkamer en zie dat de man
boven een emmer hangt terwijl
hij met een hand zijn buik vast
houdt. Een blik in de emmer laat
een aardige plas bloed zien met
een paar grote stolsels.
Terwijl ik zijn bloeddruk op
neem vraag ik welke medicijnen
hij gebruikt. „Niets dokter",
zegt hij. „Ik ben kerngezond.
Alleen voor mijn rug heb ik de
laatste weken wat brufen ge
slikt. Mijn dochter had het hier
toch liggen."
De ziekenauto was er binnen
tien minuten. Met een infuus
werd hij vervoerd naar het zie
kenhuis, waar men de diagnose
maagbloeding bevestigde.
Had deze meneer paracetamol
gebruikt voor zijn rugpijn, dan
was hij nooit in het ziekenhuis
terechtgekomen. Hij had lekker
kunnen doorslapen die nacht.
Er is een merkwaardige misvat
ting over pijnstillers. Vaak ko
men er mensen op het spreekuur
met de vraag of ik iets heb tegen
de pijn. „Ik hou er niet van om al
I die paracetamol te slikken.
Hebt u iets beters", zeggen ze
dan. Als ik uitleg dat alles wat ik
voorschrijf vele malen slechter
is voor je lijf dan paracetamol,
geloven ze dat niet. Mensen den
ken dat een recept van de dokter
meer veiligheid tegen bijwer
kingen garandeert dan wanneer
ze zelf paracetamol halen. Dat is
een grote misvatting! Je kan be
ter zes paracetamolletj es op een
dag slikken, dan één pil die je
krijgt van de dokter.
Als je pijn hebt die om een pijn
stiller vraagt, neem dan para
cetamol. Want pijnstillers die je
van de dokter krijgt (en die je
voor een deel ook zelf in de win
del kunt kopen) zijn meestal de
zogenaamde NSAID's. Deze af
korting betekent Non Steroidal
Anti Inflammatory Drugs. De
bekendste middelen uit deze
groep zijn: diclofenac, ibupro-
fen en naproxen.
Het is een groep geneesmidde
len die bovenaan staat in de top
tien van de meest geslikte pillen
in Nederland. Het zijn echter
geen ongevaarlijke medicijnen.
Behalve buikpijn en misselijk
heid is een maagzweer of een
maagbloeding geen zeldzame
complicatie. Bij mensen met
astma kan deze groep medicij
nen benauwdheidsklachten ge
ven. Bij ouderen wordt de nier
functie geremd en kan oedeem
(opgezette enkels) ontstaan.
NSAID's beïnvloeden ook het
stollingssysteem, waardoor
mensen die bloedverdunners
gebruiken ontregeld raken.
Waarom zoveel nadruk op de
bijwerkingen van NSAID's?
Artsen zijn het erover eens dat
het voor veel patiënten beter is
om paracetamol te slikken dan
een NSAID. Met name geldt dit
voor oudere patiënten en chro
nische gebruikers. Alleen als er
sprake is van een actieve ontste
king, zoals bij sommige mensen
met reumais een NSAID de eer
ste keus. Opvallend is ook dat
mensen denken dat paracetam
ol een minder sterke pijnstiller
is dan een NSAID. Die indruk
wordt vooral gewekt omdat pa
racetamol bij bijna iedereen in
huis aanwezig is. Men veronder
stelt dat de pijnstiller die de
dokter op recept uitschrijft, veel
sterker is. Paracetamol in vol
doende hoeveelheid ingenomen
doet echter meestal niet onder
voor een NSAID.
De moraal: bij pijnklachten
heeft paracetamol de voorkeur
boven brufen, diclofenac en
dergelijke. Paracetamol heeft
vrijwel geen bijwerkingen. Een
volwassene mag tot acht tablet
ten per dag gebruikenDrie keer
twee tabletten is meestal een ef
fectieve dagdosering, Bij chro
nisch gebruik zijn 6 tabletten
per dag de grens.
Een chronisch gebruiker van
NSAID's kan in overleg met de
huisarts omschakelen naar pa
racetamol. Hij of zij zal daar
meestal met een instemmende
glimlach op reageren GPD
paul van Dijk is huisarts
door Petra Dircks
DEN HAAG - Hij weegt slechts
28 gram, maar heeft een grote
invloed op je dagelijkse bezig
heden. Tenminste, dat is wel de
bedoeling van de PAM, de Per
soonlijke Activiteiten Meter.
Een nieuw hebbedingetje voor
de (te weinig) bewegende mens.
We bewegen te weinig. En dat is
niet goed. Ruim vijftig procent
van alle Nederlanders heeft te
weinig beweging, blijkt uit on
derzoeken. Dat je meer moet be
wegen, wéét iedereen. Maar het
in de praktijk brengen, da's wat
anders. Goede voornemens van
meer sporten ten spijt. Toch
hoef je het niet zo ingewikkeld
te maken. Iets meer aandacht
voor dagelijkse activiteiten als
traplopen, fietsen en de tuin
wieden en je hebt een goed be
wegingsniveau. En hoe weet je
of je voldoende doet? Met de
PAM. Althans dat stellen de ma
kers van deze Persoonlij ke Acti
viteiten Meter (PAM) die sinds
kort op de markt is. PAM is een
klein apparaatje van 28 gram,
dat 58 bij 43 millimeter meet en
12 millimeter dik is. Het is ont
wikkeld door (ex)sporters en in
spanningsfysiologen. In eerste
instantie voor tijdens het spor
ten zelf. Maar nu is de PAM op
de markt voor de 'gewone' man
en vrouw. Want het registreert
alle dagelijkse activiteiten en
zet die om in punten. Aan de
hand van een tabel kun je zien
hoe je scoort wat bewegen be
treft.
PAM is bedoeld om inzicht te
krijgen in hoeverre je beweegt,
want vrijwel iedereen denkt dat
hij meer beweegt dan m werke
lijkheid het geval is. En PAM
moet motiverend werken. Vol
gens de makers is het uiterst
simpel en zijn gebruikers en
thousiast. Mede omdat je met
een bij de PAM geleverd modem
via de computer contact maakt
met de PAM-homepage op in
ternet waarop ook persoonlijke
adviezen volgen.
Coach
Of het werkelijk zo werkt, de
PAM maar eens een maandje ge
test. Installeren en contact ma
ken met de PAM-homepage op
internet gaan eenvoudig. Ik
moet de PAM eerst een week om
voordat de 'coach' via internet
vertelt hoe het er voor staat. Ik
De PAM is een nieuw hebbedingetje voor de te weinig bewegende mens.
foto Jan Verhoeff/GPD
vul de vragenlijst in met onder
meer gewicht, lengte en favorie
te activiteiten en klik de PAM
aan de broekband. De eerste te
leurstelling is er al na een half
uur. Ben brood wezen halen op
de fiets en vergeten de PAM aan
de schoen te klikken. Hoeveel
punten loop ik nou mis? Zonde,
dus plak ik een stickertje op
mijn stuur met: PAM. Opdat ik
het niet weer vergeet. Toch ge
beurt dat nog vele malen.
Verder merk ik weinig van de
PAM. De eerste dagen kijk ik re
gelmatig naar de score, maar
dat valt tegen. Volgens de be
denkers van de PAM leid je tot
30 punten een zittend leven. Van
30 tot 40 punten beweeg je licht
en van 40 tot 60 punten is de sco
re 'matig'.
Na een dag met op en neer fiet
sen naar het station, een wande
ling van 15 kilometer in redelijk
tempo, thuis nogal wat trappen
lopen, staat de PAM op 48. Ma
tig heet dat! En een dag met
onder meer 12 kilometer hard
lopen (tempo van rond de 10 ki
lometer per uur) levert maar 47
punten op. Ook matig. Na een
lange dag stevig meehelpen ver
huizen staat de PAM op 54Weer
dat vermaledijde 'matig'. En ik
ben kapot.
Wat moet een mens dan wel niet
doen om 'actief' (60-80) of 'in
tensief' (80-100) te scoren? Op
de internetpagina van PAM
kunnen gebruikers via een fo
rum ervaringen delen. Een van
de meest gehoorde klachten is
hier dat de kwalificaties wel erg
streng zijn. Gedeelde smart is
halve smart. Maar hoe de be
denker van dit alles aan een ge
middelde dagscore van 78 komt,
is mij een raadsel.
Maar, zo laat Erik Damen van
PAM weten, de tabel wordt aan
gepast. „We zijn bij het indelen
van de scores wel streng ge
weest. Als je 30 punten scoort
per dag is dat al actief en 45 pun
ten is echt heel goed."
Tips
Het is de bedoeling dat je regel
matig je PAM-score laat uitle
zen via de computer. 'Jou per
soonlijke coach' vertelt dan hoe
het ervoor staat en geeft tips al
naar gelang de door jou zelf in
gevoerde doelstellingen. Maar
veel meer dan 'het gaat goed'
krijg ik niet te horen Terwijl ik
toch duidelijk had ingevoerd
dat ik twee kilo wilde afvallen
door meer te bewegen. En dat
'mijn coach' zegt dat ik me uit
stekend aan mijn eetdoel houd,
vind ik vreemd. Wat weet hij/zij
nou wat ik op mijn bord heb?
Omslachtig
Na een maand doe ik de PAM af.
Ik vind het allemaal te omslach
tig. Het is een leuk hebbedinge
tje, maar ik weet heus wel dat de
trap nemen beter is dan de lift
pakken en dat naar het werk
fietsen meer punten oplevert
dan in de auto stappen. En of ik
voldoende punten haal of niet,
hoef ik niet iedere dag te weten.
Voor wie dat wel wil en daar
door (iets) meer gaat bewegen, is
de PAM mooi meegenomen.
GPD
De Persoonlijke Activiteiten Meter
is alleen via internet te bestellen en
kost 149 euro.
door Annie de Vreugd
De Nederlandse Vereniging
van Diëtisten is met een
campagne begonnen om over
gewicht bij schoolkinderen te
gen te gaan. Eén op de acht kin
deren is te dik en beweegt te
weinig. Er worden teveel snacks
gegeten en te weinig groenten en
het kroost zit massaal achter de
computer en de televisie. Eigen
lijk weten we dat allemaal wel.
Maar in de haast van alledag
schenken we te weinig aandacht
aan ons eetpatroon.
Eten is gezond, daarvan groeien
kinderen. Kinderen die slecht
eten ontwikkelen zich minder
goed. Een kind dat in de ogen
van zijn ouders niet genoeg of
niet gevarieerd genoeg eet, wekt
dan ook snel bezorgdheid. Met
in het achterhoofd de grote aan
dacht in de media voor anorexia
nervosa, obesitas en boulimia
kijkt de ouder ongerust naar
zijn spruit als die weer eens zit te
kniezen voor zijn bordje ge
zondheid. Een ander maakt zich
juist zorgen omdat zijn kind al
les zo lekker vindt en teveel eet.
Het is jammer dat de campagne
zich vooral op de kinderen richt
en de volwassenen buiten schot
houdt. Want het is vanuit het
kind bekeken wel heel erg onge
loofwaardig als moeder voor elk
wissewasje de auto pakt en het
kind met de fiets naar school
moet. Het is ook niet te verko
pen dat vader later thuis komt
en bij de televisie even snel een
frietje weghapt, terwijl het kind
zijn bordje groenten aan tafel
leeg moet etenAls het om ge
zond eten gaat, is het goede
voorbeeld van de ouders van
cruciaal belang. Eetproblemen
zijn veelal aangeleerde verkeer
de gewoonten die heel moei
zaam zijn af te leren.
Bij baby's zien we zelden eet
problemen. Baby's groeien heel
hard en hebben dus altijd hon
ger. In de loop van het tweede le
vensjaar is de eerste groeispurt
voorbij en gaan peuters minder
eten. Bovendien begint de peu
ter nu aandacht te krijgen voor
het feit dat er dingen zijn die hij
lekker vindt en dingen die hij
niet lust. Hij wordt al een heel
persoontje en merkt dat zijn ou
ders reageren als hij eten uit
spuugt. Logisch dat de eerste
eetproblemen in deze leeftijds
fase ontstaan. Eten is één van
die dingen waar ouders geen
macht over hebben en waar ze in
een machtsstrijd getrokken
kunnen worden.
„Ik slik het lekker puh toch niet
door." De allerbeste remedie te
gen gezeur aan tafel over vieze
broccoli is het te negeren en zelf
lekker verder te eten. Hoe meer
aandacht voor niet eten, hoe
leuker het in de ogen van het
kind wordt.
Juist de (over)bezorgdheid van
ouders voor hun kniesoren ver
oorzaakt nogal eens het eetpro
bleem. De commercie stort zich
met volle overgave op deze ou
derlijke bezorgdheid door groe
ne ketchup, vleesburgers in al
lerlei vormpjes en speeltjes bij
de hamburger op de markt te
brengen.
En met succes. De kmderen zap
pen en snacken wat af en de ou
der hoopt stiekem dat alles met
de groeispurt wel goed komt
Weinig gevarieerd eten gaat ook
ten koste van de smaak. Smaak
verkommert als kinderen steeds
hetzelfde eten of elk hapje over
laden met appelmoes of ket
chup. En dat is jammer, want
dan missen ze als ze groot zijn
heel veel lekkers. Het is wijs
toch steeds een klein bloem
koolroosje op het bordje te leg
gen als teken dat groenten erbij
horen. Het lijkt beter te werken
als kinderen een hapje weer mo
gen uitspugen als blijkt dat ze
het echt niet lusten dan het kok
halzend door te laten slikken.
Ze hebben dan in ieder geval ge
proefd. Aanmoedigen iets
nieuws te proeven is iets anders
dan dwingen het bordje leeg te
eten. De sfeer aan tafel is uiterst
belangrijk om eetproblemen te
voorkomen. Het bord op schoot
bij de televisie is minder leuk
dan met z 'n allen rond een gezel -
lig gedekte tafel. Aan tafel mag
het kind ook meepraten over de
belevenissen van de dag. Als
kinderen niet mogen praten aan
tafel, zullen ze proberen ertus
sen te komen door niet te eten.
„Eet nu toch eens door! Dan
krijg je zo een toetje." Ja, dat
toet j e als het kind bra af dooreet
Daarmee geeft de ouder impli
ciet aan dat eten inderdaad geen
pretje is. Als een toetje of een
snoepje beloofd wordt als belo
ning voor het leegeten van het
bord, wordt daarmee aangege
ven dat snoep en toetjes veel
lekkerder zijn dan groenten en
vlees. En daar wilden we nu
juist vanaf, ons kind zou samen
met ons toch gevarieerd gaan
eten? GPD
Annie de Vreugd is orthopedagoge
