Jaren graven in het Syrische zand Griottes zingen loflied voor geld PZC 10 Leidse dr. Akkermans legt resten prehistorische nederzetting bloot Bosaanleg helpt milieu niet altijd Uien zonder tranen Mannen krijgen hoofdpijn van seks Canada test klimaatverandering postzegels dinsdag 29 oktober 2002 door Ad van Kaam LEIDEN - Dr. Peter Akkermans doet al zestien jaar opgravingen in de steppe van Noord-Syrië. Hij legde de 8000 jaar oude res ten van een prehistorische ne derzetting bloot en een Assy- risch fort uit 1250 voor Christus, waarmee de 43-jarige Leidse archeoloog internationale er kenning verwierf. Zijn vond sten zijn onderdeel van de ten toonstelling 'Bronnen van inspiratie uit het oude Syrië", vanaf 1 november in het Rijks museum van Oudheden. Het is vier uur in de ochtend als de sonore stem van de imam hoog vanaf de moskee over het dorp Hamman et Turkman schalt. Op de open binnenplaats van het uit leem opgetrokken huis slaapt het twee dozijn tel lende opgravingsteam van Ak kermans nog de slaap der recht vaardigen. Maar nog geen uur later is iedereen wakker en klaar voor vertrek.Elke minuut die nu nog teloor gaat, kost ver der op de dag extra zweetdrup pels. Want tussen nu en tien uur ontbijttijd stijgt het kwik in noodtempo van twintig naar veertig graden. Uitvalsbasis Teil Sabi Abyad ligt op nog geen kilometer afstand van het huis dat al 16 jaar de uitvalsbasis vormt voor de Leidse expeditie. Aan de voet van de Heuvel van de Witte Jongen zoals de verta ling uit het Arabisch luidt telt Peter Akkermans ook deze och tend weer stuk voor stuk de kop pen. Sommige dorpelingen wer ken al meer dan een decennium bij deze baas. Ze weten precies wat hij zoekt. Met vechtpet, ka- kihemd, gebruinde armen en stoppelbaard lijkt hij zo weg ge stapt van de set van Indiana Jo nes. Maar dit is natuurlijk geen film. Hier zoeken ze naar tast bare overblijfselen van bewo ning en beschaving uit een ver verleden. ,,En die hebben we ook gevonden", wijst de cum laude in de prehistorie van het Midden-Oosten afgestudeerde archeoloog trots om zich heen. door Peter Aan het werk met de kleitabletten met spijkerschrift in één van de kamertjes van het kantoor van Ta'mmite. foto Rijksmuseum van Oudheden Wat volgt is een toertje over de Teil, een reis door de tijd op de vierkante meter. „Hier beneden zie je de contouren van een pre historisch dorp van ongeveer 8000 jaar geleden. Het zwaarte punt voor wat betreft de over blijfselen ligt op het aardewerk. Scherven, scherven en nog eens scherven. Recentelijk nog ont dekten we een pot, de oudste ter wereld die ooit compleet is ge vonden. Nog niemand weet het. Dat zal straks, als hij eenmaal gerestaureerd is, in de weten schappelijke publicaties zeker opzien baren." Minstens zo opzienbarend was het Assyrische fort waarop hij en zijn team van archeologen en studenten nu precies tien jaar geleden stuitten. „Het dateert uit circa 1250 voor Christus en is gebouwd op die dorpen die rond 5900 voor Christus zijn verla ten. Die dorpencultuur ver dween plots als sneeuw voor de zon. Het fort van 60 bij 60 meter maakte deel uit van een reeks fortificaties aan de rand van As syrische Rijk dat zich ruwweg uitstrekte over heel Mesopota- mië (Irak) met Assur als hoofd stad. „Toen we dit blootlegden, op zich al een ge-wél-dig gevoel dat jij de eerste bent die na 3000 jaar weer op zo'n vloer rond stapt, vielen ons zomaar twee archieven met 300 kleitabletten in de schoot. Waarschijnlijk hadden ze in een houten kist ge zeten. Het hout was er niet meer, het rolzegel van de grootvizier nog wel. En het spijkerschrift op de meeste tabletten was goed leesbaar. Het ging veelal om re keningen, kwitanties, bestellin gen voor graan, gerst, olijfolie en bier, personeelslasten. Daar mee konden we ons een uitste kend beeld vormen van wat zich hier ten tijde van grootvizier LLi- Ipada afspeelde. Maar tussen de regels door lazen we nog andere dingen. Aangelegenheden van puur menselijke aard." En daar, daar gaat het Akker mans vooral om. „Ik zit hier na tuurlijk niet zomaar voor mijn lol in een heuvel te hakken. Als wetenschapper zoek je naar stukjes die de historische puzzel compleet maken. Wat waren het voor mensen, die Assyriërs, wat bezielde ze, wat ging er in die cultuur aan intermenselijk ver keer om? Als je dus leest dat de Tammite in ruil voor zijn dien sten graag een mooie jongen ca deau wil, dan weet je dat ook 3000 jaar geleden de ambtena ren niet vies waren van corrup tie. In andere correspondentie vraagt hij zich af wat hij met die tovenaar in zijn gevangenis moet? Die hadden ze hier dus ook al rondlopen." Even later staat hij in het straat je rond het fort abrupt stil bij een kindergraf. „Hier vonden we t wee li j k j es in een p otde t ra - ditionele manier van het begra ven van baby's. Deze hebben het helaas niet gered", zeg ik dan in zulke gevallen. En voegt daar aan toe dat zijn gedachten dan onwillekeurig afdwalen naar zijn eigen tweeling, thuis in II- pendam." Het is half tien, hij is terug in het huis voor het ontbijt. Onder een rieten afdak puzzelen aarde werk-expert Olivier Nieuwen- huyzen en zijn studenten met 8000 jaar oude scherven. Mon nikenwerk. Gelijk het millime ter voor millimeter graven op de schaduwloze Teil zelf. Leider Graven doet dr. Peter Akker mans nog altijd graag, maar- meer dan archeoloog is hij toch vooral de absolute leider van deze door Syrië geautoriseerde expeditie. Deze organisatie, waar jaarlijks toch zo'n 35.000 euro in omgaat, moet lopen als een tierelier, anders halen we onze doelstellingen niet. Nog maals: dit is geen hobbyclub. Ik ben hier voor de wetenschap en ik moet daarover verantwoor ding afleggen." „Telkens als ik in Damascus land, heb ik het gevoel dat ik thuiskom", zegt hij. Hoe lang blijft dat gevoel nog overheer sen? „Zou ik die hele Teil afgra ven, dan heb ik nog voor 400 jaar werk. En er liggen hier aan de grens met Turkije nog 500 van deze hobbels in het land schap. Maar ik hoef niet alles uit die heuvel te halen. Zeker niet meer van hetzelfde. Laat dat maar rusten. We complementeren in de ko mendejaren de zaak, we ronden het verhaal af. Maar ik heb nog één allesoverheersende wens. Laat me in vredesnaam na al die tabletten met informatie dat ene kleitablet vinden met de naam van het fort erop. Zodat ik thuis tenminste kan vertellen wéér ik al die jaren steeds naar toe ben gegaan." NEW YORK - Japanse wetenschappers denken te hebber, ontdekt waarom uien, als zij worden gesneden of gehakt mensen tot tranen brengen. Volgens hen ligt dat aan eentotn. toe onbekend enzym. Als zij dat enzym kunnen blokkeren zou de ideale ui gebore zijn, denken de Japanners, verbonden aan het bedrijf House Foods in Chiba. Zij doen verslag van hun onderzoek in he tijdschrift Nature. In een e-mail liet onderzoeker Shinsukj Imai nog weten dat het team gelooft het enzym te kunnen on- derdrukken zonder de pregnante smaak van de ui aan te tas ten. Eric Block, verbonden aan de Staatsuniversiteit van New York en een expert in de chemische samenstelling van uien. zegt dat niet te voorspellen valt hoe de smaak wordt beïnvloed als de samenstelling van de ui wordt veranderd. Bovendiej wordt de smaak van uien mede bepaald door de scherpe stol die de ogen doet tranen. Deze veroorzaakt ook een prikkeling op de tong die typerend is voor uien. AP WENEN - Vrouwen die geen zin hebben in seks zouden nogi eens hoofdpijn verzinnen om gewoon rustig te kunnen gaa: slapen. Nu hebben wetenschappers ontdekt dat mannen ee echte reden hebben om hoofdpijn aan te voeren om 'niet li hoeven'. De neurologen Achim Frese en Stefan Evers van de universi teit van het Duitse Münster vertelden op een congres in Wene dat mannen - en in veel mindere mate ook vrouwen - zeer zwa re hoofdpijn kunnen krijgen tijdens seks. Die pijn kan zo en zijn en zo plotseling opkomen dat de zin in seks er door kar verminderen en er medicijnen aan te pas moeten komen oe een aanval te voorkomen. Frese en Evers besloten onderzoek te gaan doen naar geregeld terugkerende mysterieuze klachten over het optreden var zware hoofdpijn vlak voor het oi-gasme. Hoewel zij de precie ze oorzaak nog niet hebben vastgesteld, vermoeden zij datd' pijn te maken heeft met de versnelde bloedsomloop en de ver wijding van de bloedvaten tijdens de gemeenschap. Zij bena drukten dat er geen enkel verband is tussen de hoofdpijn end: partner of bepaalde vormen van seksuele activiteit en ooi niet met hersenbeschadigingen of -afwijkingen. Ongeveer een op de honderd mensen krijgt volgens de Duits onderzoekers minstens eenmaal in zijn leven te maken me het verschijnsel. Sommigen blijven er echter last van houder Zij zouden zijn gebaat bij medicatie. ANP THOMPSON - Canada gaat de klimaatverandering door op warming van de aarde proefondervindelijk bestuderen. We tenschappers van universiteiten en het ministerie voer Milieuzaken gaan dat doen in het noorden van de deelstaa Manitoba. Zij warmen daar voor hun onderzoek een stui noordelijk woud op. Deze week zijn zij met de bouw van installaties begonnen e komend voorjaar begint het opwarmen. Het stuk bos ligt in het toendradeel van het noorden van Ca nada. Daar is de bodem bijna altijd bevroren. De bomen blij ven daardoor veel kleiner dan in warmere streken. De weten schappers denken dat de grond door het opwarmen van di lucht gaat ontdooien en de bomen wel verder zullen gaar groeien. Doel van het onderzoek is te zien hoeveel kooldioxide en me thaangas vrijkomen uit de ontdooiende bodem en in hoeverrt de groter wordende bomen die weer opnemen en omzetten ii zuurstof. Het zal een aantal jaren vergen voor resultaten be kend zullen zijn. ANP DEN HAAG - Vliegen is slecht voor het milieu en bevordert het broeikaseffect. Tegenwoordig kunnen reizigers hun schuldge voel afkopen met klimaatcerti- ficaten. Met dit geld worden nieuwe bossen aangelegd. Maar bosaanleg helpt lang niet altijd het broeikaseffect te minderen. Zeker niet als de bomen op natte gronden worden geplant. Zo blijkt uit een Amerikaanse stu die. Algemeen wordt aangenomen dat bosuitbreiding en herplan ten van bomen bijdragen aan het vastleggen van koolstof. Dat is gewenst omdat veel koolzuur in de lucht, uitgestoten door in dustrie en verkeer, leidt tot op warming van de aarde. Bomen halen koolzuur uit de lucht om te groeien. En de bodems waar op ze staan houden de afgebro ken koolstofdeeltjes vast. Dat was tot nu toe de gedachte. De praktijk bewijst anders. Onderzoekers van de Durham universiteit in Noord-Carolina hebben het effect bekeken van verbossing op zes verschillende plekken in het zuidwesten van de Verenigde Staten. Het zijn zes voormalige graslanden die in de afgelopen dertig tot hon derd jaar spontaan zijn be groeid met struiken en bomen. Houtopstand Analyse van de biomassa boven de grond en de organische sa menstelling van de bodem ga ven verrassende resultaten. Boven de grond werd, zoals ver wacht, koolstof vastgehouden door de houtopstand. Maar deze positieve bijdrage werd volledig tenietgedaan doordat er in de grond veel minder koolstof voorkwam dan voorheen. De bossen hadden in totaal een ne gatief effect op de koolstofba lans. Dat was met name het ge val op nattere gronden, zo schrijven de onderzoekers in Nature. „Verdroging van natte bodems door bosaanplant werkt ave rechts. Via de bomen en struiken verdampt meer water naar de atmosfeer, waardoor de boven grond luchtiger wordt. Als ge volg hiervan neemt de microbië- le activiteit in de bodem toe en wordt er meer organisch mate riaal afgebroken, waarbij kool zuur vrij komt", zegt Frits Mohren, hoogleraar bosecolo- gie aan de Universiteit Wage- ningen. GPD De Leiderdorpse griotte Marlocs Janson zong en danste voor de president en werd beroemd in Gambia. foto: Hielco Kuipers door Silvan Schoonhoven LEIDEN - Toen ze voor het eerst 'griot tes' hoorde zingen, dacht ze dat haar trommelvliezen scheurden. Marloes Janson uit Leiderdorp reisde naar Gambia om deze vrouwelijke barden te bestuderen, maar werd per ongeluk één van hen. Onlangs promoveerde ze aan de Universiteit Leiden op luidruchtige vrouwen in een islamitische samenle ving. Ik zing jou toe hoe goed je bent, dan geef jij mij geld. Dat is kort gezegd het han deltje waarmee griottes, vrouwelijke barden in Gambia, hun brood verdie nen. Ze lopen rond op de markt of tre den op bij huwelijken, besnijdenissen en geboortefeesten. Ze kleden zich fel gekleurd en flamboyant, zingen sner pend hard en begeleiden zichzelf door op een ijzeren staaf te slaan. Marloes Janson kreeg er koppijn van, die eerste dagen. Ze had niet gedacht dat de griotte-muziek haar later tot tra nen toe zou kunnen roeren. De griottes brengen met hun lofliederen een waar devol product aan de man, vertelt ze. „Als jij en je voorouders worden gepre zen, voel je je groeien. Lof is van levens belang; zonder lof heb je geen sociale identiteit. Je kan miljonair zijn, maar als niemand je lof zingt heb je niets aan al je geld. Zonder lof besta je niet. Griottes zijn daarom meer dan bede- laarsters, zoals ze in de literatuur soms worden omschreven. De patroon (dege ne wiens lof gezongen wordt) beloont een griotte soms rijkelijk voor een lof lied. Met een retourticket naar Mekka bijvoorbeeld. In Mali werd een griotte zelfs beloond met een privévliegtuig. „Een patroon zei: als mijn lof wordt ge zongen, voelt het of ik een duur parfum krijg opgespoten." Janson vertelt hoe de griottes opereren in een rol die de islam niet. van vrouwen verwacht. In een moslimland als Gam bia worden vrouwen verwacht zich in getogen te gedragen, dus zeker niet luidruchtig en extravagant. Korange- leerden wijzen het lofzingen af; griottes proberen hen de wind uit de zeilen te nemen door koranverzen in hun gezang te verweven. „Zo scherpen ze de religi euze dimensie van hun beroep aan." Eindbestemming Na een rit met bus en ezelkar door een kaalgeslagen landschap met termie tenheuvels en apenbroodbomen be landde de Leiderdorpse voor haar ge voel 'aan het einde van de wereld'. Eindbestemming was het dorp Manneh Kunda. Ze kwam er om de griottes te bestuderen, maar werd er per ongeluk zelf één. „Ik sprak de taal slecht. Toen ik in het dorp aankwam en uitlegde wat ik kwam doen, begrepen ze dat ik hele maal uit Nederland was gekomen om zélf griotte te worden, niet om ze alleen maar te bestuderen." Spuug Zo gezegd, zo gedaan. Janson ging ruim een jaar in de leer, woonde met tiental len luidruchtige vrouwen op een erf en liep marktpleinen af op zoek naar pa troons die ze kon toezingen. Tijdens een geboortefeest kreeg ze een speciale griotte-naam. Gedragen op de rug van een vrouw werden twee haarlokken af gesneden; bovendien werd de nieuwe naam in haar beide oren gespuugd, want 'spuugbrengt zegen over'. Wat ze met zingen verdiende, droeg ze bij wijze van leergeld af aan de griottes. „De meeste mensen vonden het erg grappig dat een blanke vrouw dit soort liederen zingt. Dat nam niet weg dat ik me wel eens belachelijk voelde als men sen me vroegen voor hen te zingen, en ik als beloning een aardappel kreeg. Ik kan ook helemaal niet zingen." En verlegenheid, dat is een slechte ei genschap voor een griotte. Daarom kreeg Janson een medicijn van ge stampte pinda's en nog wat magische ingrediënten. De doorbraak als griotte kwam toen de Gambiaanse president tijdens een verkiezingstournee een be zoek bracht aan het dorp. De Leider dorpse was gehuld in een blauw ge waad met een blauwe hoofddoek en hield zich afzijdig van de griottes die zich naar voren drongen. ,Ik weet niet wie het deed, maar opeens kreeg ik een duw van achter en beland de voor het podium met de president. Toen bleek dat het medicijn werkte, Ik zong en danste voor de president en gaf hem mijn hoofddoek. Op dat moment zoomden alle televisiecamera's in." Een beloning bleef niet achterwege. Niet minder dan honderd dollar ont ving de onderzoekster uit handen van het staatshoofd. De griottes juichten. „Dit was voor hen het teken dat mijn opleiding haar vruchten had afgewor pen. Ik mocht op tournee met een be roemde muzikant en was meteen in heel Gambia als griotte bekend." Jansons proefschrift, 'The Best Hand is the Hand that Always Gives' is te be stellen bij de onderzoeksschool CNWS, universiteit Leiden Boeiend, herkenbaar, veel, en puur Nederlands. Zo kan het postzegeluitgifteprogram- ma voor het eerste half jaar van 2003 worden gekwalificeerd, dat door TPG Post op het post zegelevenement Postex 2002 in Apeldoorn werd gepresenteerd. Voor de eerste helft van het jaar staan in totaal 46 verschillende zegels gepland. Niet te weinig. Bovendien is het programma voor de tweede helft nog maar globaal bekend en zitten er veel zegels in velletjes van vijf of tien. Puur Nederlands dus. Want wat te denken van de zegels waar mee Van Gogh (1853-1890) wordt herdacht, die 150 jaar ge leden werd geboren, van de ze gels die twee oer-Nederlandse bedrijven, Joh. Enschedé en Douwe Egberts, postaal in het zonnetje zetten en van de zegels die het Wad als onderwerp heb ben. En daarnaast veel land, lucht, water en bloemen. Het uitgiftejaar wordt al op 2 ja nuari ingezet met de Van-Gogh- zegels en meteen een fors aan tal Op een zegel van 0,39 (velletje met tien zelfklevende zegels, plus een mailer van vijftig) wordt een zonnig zelfportret van Van Gogh afgebeeld (met strohoed). Dan een priorityze- gel van 0,59 (velletje met vijf zelfklevende zegels, plus een mailer van vijftig) met daarop het schilderij De zonnebloemen en een priorityzegel van 0,75 (velletje met vijf zelfklevende zegels) die het schilderij De zaaier toont. Maar dan zijn we er nog niet. Topstuk wordt een velletje met tien verschillende gegomde ze gels. Dat wordt dan het vierde kunstvelletje in successie. NB. In 1990 verschenen ter gelegen heid van Van Goghs honderdste sterfdag twee zegels. Verder komen op 2 januari ook nog twee nieuwe Beatrixzegels VINCENT VAN GOGH 1853 1890 1990 VINGEN 1853 1890 1990 in roulatie: een zelfklevende ze gel van 0,55 (velletje van vijf) er een zelfklevende van 0,70 (ooi een velletje van vijf). Tot slo: krijgen de bijplakzegels va: 0,02 en 0,12 gezelschap van gegomde 0,05-zegel in velletje van vijf stuks. De tweede emissiedag 2003 val op 1 februari. Met als titel Ne derland en het water verschijn dan een velletje met tien ver schillende gegomde zeg 0,39. In 2003 bestaat drukkerij Joh Enschedé te Haarlem 300 jaar Dat zal 4 maart postaal wordei gevierd met de uitgifte van eei velletje met tien gegomde zegel: van 0,39, twee motieven. He worden zegels waarop heden ei verleden elkaar treffen met o.t de eeuwenoude muziekteken van Fleismann die ooit de ran den van bankbiljetten hebbe gevormd, een deel van de for mule van de irisscan, de handte kening van Joh. Enschedé (Jo hannes V), een barcode en cijfers 3 100 100 100 (voor 30 jaar). Op 8 april verschijnen de trai tionele zomerzegels en voor derde jaar achter elkaar bloemen, (titel: Bloeiende verlt den). Zes verschillende gegoi de zegels van 03 9 019 in veilt tjes van tien. Respectievelijk op 6 mei en 2j juni zullen zegels worden uitgt geven met daarop winnent' ontwerpen van de postzegelontj werpwedstrijd AMPHILD 2002. De 6-meiemissie staat het teken van het Wad (de Wat deneilanden en dieren die op ht Wad leven): vier verschillenc' gegomde zegels van 0,39 en vit gegomde prioriyzegels van 0,5£ De zegels van 24 juni (tien zelf klevende van 0,39; twee motie ven) hebben land-lucht-wate: als onderwerp. Tussen deze twee emissies (3 ju ni) wordt het 250-jarig bestaat van Douwe Egberts gevierd me een velletje waarin tien gegom de 0,39-zegels, twee motieven Hero Wi

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2002 | | pagina 10