Ingelij st mededogen
rond filmklassieker
Getuige van moord moet altijd dood
XXX blijkt superspion
Meer dan natte droom
Foto's van The Misfits
25
Films uit de voormalige Sov
jet-republieken Kazachstan
en Kirchizië blinken zelden uit
door hun uitbundige vrolijk
heid. Alleen al de dorre berg
landschappen van Centraal-
Azië stralen een enorme deso
laatheid uit, terwijl de veelal
ongeletterde bewoners ook be
paald niet uit de verf komen als
lachebekjes. Net als in het vorig
jaar verschenen Tri Brata van de
Kazachstaan Serik Aprymov,
vertelt de Kirgizische regisseur
Aktan Abdikalikov in De Aap
het verhaal van enkele jongens
en hun onbeholpen pogingen
om een eerste seksuele ervaring
op te doen.
Hoewel er enkele dieren op min
of meer symbolische momenten
als figurant optreden is de aap
uit de titel geen beest, maar een
mens. De door regisseurszoon
Mirlan Abdikalikov vertolkte
hoofdpersoon heeft zijn bij
naam te denken aan zijn grote
oren en zijn slungelige houding.
Samen met zijn vrienden hangt
de verlegen jongen in zijn dorp
rond, in afwachting van zijn
dienstplicht in het Sovjet-leger.
Een stugge confrontatie tussen
'de aap' en zijn drankzuchtige
vader is nog wel de meest dra
matische gebeurtenis in de ui
terst sober in beeld gebrachte
vertelling, die door Abdikalikov
werd ontleend aan zijn eigen le
ven. Ook de alom bejubelde
voorganger Beshkempir (1998)
was autobiografisch van opzet,
maar in die film imponeerde de
regisseur door het sterke con
trast tussen de in zwart-wit ge
filmde grauwheid van het Kir
gizische leven van alledag, en de
kleurenpracht van enkele emo
tioneel beladen scènes. Het ge
heel in kleur gefilmde De Aap
maakt daarentegen een tame
lijk grauwe en contrastarme in
druk.
Fritz de Jong
De Aap: regie Aktan Abdikalikov,
met Mirlan Abdikalikov, Alexandra
Mitrokhina, Sergei Golovkin, te
zien in Schuttershoftheater Middel
burg.
Na veertig jaar gaat 007 aan
het bronwater. In de ko
mende Bond-film Die Another
Day zal hij afstand doen van
zijn fameuze martini 'shaken
not stirred'. De film XXX zet de
zekerheden van de klassieke
spionage-held nog meer op z'n
kop. Geheim agent XXX (Vin
Diesel) is jong, hip, gespierd en
van schouder tot pols voorzien
van tatoeages.
Diesel werd bekend als roekelo
ze straatracer in The Fast and
the Furious. Hij bedankte voor
het vervolg, maar stapte wel aan
boord van XXX, het nieuwe pro
ject van regisseur Rob Cohen en
producent Neal Moritz. Diesel
speelt Xander Cage, een waag
hals die uitblinkt in extreme
sporten. Een stunt met een ge
stolen auto levert hem ongewild
een baan op. Agent Augustus
Gibbons (Samuel L. Jackson)
stelt hem voor de keuze: of de
bak in of werken voor de Ameri
kaanse geheime dienst. Xander
kiest eieren voor zijn geld.
Als agent XXX wordt hij inge
zet in Tsjechië, waar hij moet in
filtreren in Anarchy '99, een
bende onder leiding van de
voormalige Sovjet-officier Yor-
gi (Marton Csokas). Die is van
plan vanaf een mini-duikboot
een reeks steden met gifgasra
ketten te bestoken, zodat een
mondiale chaos zal ontstaan.
Vanwege zijn ruwe karakter
valt XXX in de smaak bij de
bende. Hijzelf ziet veel in Yelena
(Asia Argento), het liefje van
Yorgi. XXX blijkt een getalen
teerde spion die veel gemak
heeft van zijn sportieve vaar
digheden. We zien hem met een
snowboard uit een vliegtuig
springen, een meter voor een la
wine uitskieën en met een para
chute op een snelle boot belan
den.
XXX wil een eerbetoon zijn aan
de ouderwetse spionagefilm en
ook nog eens het genre tegelij
kertijd parodieëren en vernieu
wen. Dat blijkt te ambitieus.
Voor een eerbetoon ontbreekt
het aan subtiliteit en voor een
interessante vernieuwing is
meer nodig dan een bezoek aan
de tattooshop.
De film is echter wel succesvol
in de lancering van Vin Diesel
als nieuw type actieheld. Daar
bij moet je eerder denken aan
Sylvester Stallone dan aan
Pierce Brosnan.
Marc Floor
XXX: regie Rob Cohen, met Vin Die
sel, Asia Argento en Samuel L. Jack
son, te zien in Cine City Vlissingen,
De Koning Hulst, Cinemactueel
Bergen op Zoom.
Roadmovies zijn doorgaans
een metafoor voor het leven,
en leren ons iets daaromtrent.
Zo zal de Mexicaanse filmma
ker Alfonso Cuarón het bedoeld
hebben toen hij Y tu mama tam-
bién bedacht, een film die gaat
over twee hitsige tienerjongens
vol seksuele bravoure die bij
wijze van grap hun oudere, keu
rige nichtje (Maribel Verdu)
proberen te versieren. Tot hun
verbazing aanvaardt ze de uit
nodiging voor een vakantietrip
met oneerbare bedoelingen en
onbekende bestemming. On
derweg raken ze nog lelijk van
slag wanneer de jonge vrouw
zich ontpopt als een vastbera
den verleidster die de touwtjes
stevig in handen neemt.
Bravoure is iets waarover ook
Cuarón en de jonge acteurs Die-
go Luna, Gael Garcia Bernal en
Maribel Verdu in ruime mate
beschikken. Y tu mama también
valt daarom niet zomaar weg te
zetten als een natte puber-
droom, alhoewel het gegeven
daar alle kenmerken van heeft
Luna, Bernal en Verdu spelen
met een vrijmoedigheid die
overtuigt.
De weinig aan de verbeelding
overlatende vrijpartijen en nog
veel explicietere woordenwis
selingen worden van tijd tot tijd
onderbroken door een cynische
commentaarstem die gruwelij
ke details van verkeersongeluk
ken en andere onheilstijdingen
opsomt. En 's nachts blijkt het
vrijgevochten rijkeluismeisje
niet te kunnen slapen van angst.
Eerder zagen we haar een zie
kenhuis bezoeken, zodat de hint
duidelijk is. Voor ze gaat sterven
wil ze nog eenmaal de volle pas
sie van het leven voelen. Zodat
deze oververhitte sekskomedie -
ongetwijfeld geïnspireerd op
Truffauts Jules et Jim - ook ge
zien kan worden als de tragedie
van een fel opbrandende jeugd.
Y tu mama también heeft inter
nationaal al veel aandacht ge
trokken, onder andere op het
filmfestival van Venetië waar
acteurs en scenario in de prijzen
vielen.
Leo Bankersen
Y tu mama también. regie Alfonso
Cuarón, met Diego Luna, Gael Gar
cia Bernal, Maribel Verdu, te zien in
't Beest in Goes.
Monroe de schuld van alle misè
re rond The Misfits. Omdat ze
uren op zich laat wachten, haar
teksten niet kan onthouden,
halverwege een scène plots
klaps van de set stapt, haar hu
welijk met Miller niet langer
ziet zitten, lopen de opnamen
uit van vijftig naar negentig da
gen.
Dubbele lading
Natuurlijk is de negen Mag
num-fotografen deze wanorde
niet ontgaan. Niet dat je op de
expositie in Gent ergens een ge
balde vuist of een driftig gebaar
ziet ingelijst, dat zou te plat
overkomen. De dubbele lading
zit in de bijschriften en valt ook
te putten uit de na het overlijden
van Gable, Monroe en Clift ver
schenen boeken en documentai
res.
Hoewel de uitgestalde foto's wel
de opmaat van de onomkeerba
re scheiding van Monroe en Mil
ler tonen, wordt er met geen
woord gerept over Millers aan
deel in het wankel evenwicht
van zijn vrouw. Monroes onze
kerheid tijdens de opnamen
draait niet alleen om haar pil-
lenverslaving. Meestal vlak
voordat Monroe wil gaan sla
pen, komt Miller haar nog even
pesten met compleet herschre
ven dialogen. Daarmee dekt hij
tevens zijn incompetentie als
scenarist af.
Af en toe krijgt de mistroostige
MM steun van Clark Gable, die
met zijn almachtige Hollv-
wood-status het allerlaatste
woord heeft weten te bedingen
over woord en beeld. Trouwens,
als het over op uppers en dow
ners dolende sterren gaat, weet
Gable er nog wel een aan te wij
zen: Montgomery Clift. Omdat
Clift wel ontzettend veel praat
jes heeft, maar nog geen zin kan
onthouden, noemt Clark hem
niet voor niets een 'pain in the
ass'. Toch glundert Gable drie
dagen voor zijn overlijden over
The Misfits: „Dit is het allerbes
te van wat ik heb gedaan in mijn
leven."
Als The Misfits onderuit wordt
geschopt als een film waar niks
in gebeurt, ziet Marilym Monroe
haar laatste poging mislukken
om nog ooit als volwaardig ac
trice te worden geaccepteerd.
Nog één keer zet ze aan met «So
mething's Got To Give. Maar op
een vroege ochtend in augustus
1962 komt ze haar afspraak met
de dood definitief na. Daarom
vreet het citaat onder de film
setfoto van cowboy Gay (Clark
Gable) en Roslyn (Monroe) diep
in. Gevraagd naar zijn angst
voor de dood, schokschoudert
de cowboy: „Darling, we moe
ten allemaal ééns gaan, met of
zonder reden. Een man die te
bang is om te sterven, is te bang
om te leven."
HansToonen
Expositie van iets meer dan vijftig
foto's van The Misfits: tot en met 1
december te zien in Caermerskloos-
terin Gent Behalve op maandag da
gelijks open van 10.00 tot 17.00 uur.
Op Ned. 1 is morgen om 11.00 uur in
Close-up een herhaling te zien van
de documentaire The Misfits.
vrijdag 25 oktober 2002
oor menig filmfan is The Misfits uit 1961 hét
bidprentje van drie gekoesterde iconen uit
Hollywood: Marilyn Monroe, Clark Gable en
Montgomery Clift. Kortom, niks bijzonders. Wel bijzonder is
de expositie over The Misfits in Gent. Tot 1 december hangt
in het Caermersklooster een onschatbare fotoselectie te kijk
van de vaak pijnlijke geboorte van dit meesterwerk, destijds
exclusief vastgelegd door negen topfotografen van het
beroemde collectief Magnum. Terugblik op een
filmtestament.
Als in een arena, zo opgeslo
ten hangt een selectie foto's,
veertig jaar geleden exclusief
geschoten op en rondom de set
van The Misfits. Met deze cirkel
geeft Hans Martens, conserva
tor van het Gentse provinciaal
centrum voor kunst en cultuur,
vorm aan het drama rond deze
klassieker uit 1961, door John
Huston gedurfd geregisseerd in
zwart-wit. Door de wijsheid
achteraf krijgt deze expositie
een even treurige als voyeuristi
sche uitstraling. Neem de foto
1 Waarop Marilyn Monroe bij het
raam van haar hotelsuite staat,
terwijl haar echtgenoot Arthur
Miller naar haar kijkt. Zelfs wie
niets heeft meegekregen van de
j verlepte relatie tussen M&M of
wel 'de blonde en de schrijver'
ziet meteen hoeveel eenzaam
heid deze intieme foto herbergt.
Eigenlijk hangt deze expositie
vol ingelijst mededogen met ze
ker vijf toptalenten, ieder op
hun manier onaangepast in een
samenleving vol opgepoetste
roem en rijkdom. Drie van hen
spelen niemand anders dan
zichzelf in The Misfits. Marilyn
Monroe (35), wanhopig op zoek
naar de exit uit Hollywood rich
ting een leven waar ze niet lan
ger uitsluitend om haar borsten
wordt geprezen. Montgomeiy
Clift (40), tevergeefs tastend
naar hartverwarmend respect,
vooral van zijn moeder. Clark
Gable (60), zich vastklampend
aan zijn afbladderende status
van eeuwig jonge, mannelijke
held Ook de supertalenten die
richting moeten geven aan dit
ongeschaafde drietal, zijn alles
behalve rotsen in de branding.
Regisseur John Huston (54), be
ginjaren vijftig naar Ierland ge
ducht om te ontkomen aan de
heksenjacht op vermeende
communisten in Hollywoods
Vermaakindustrie, vergokt veel
van zijn gezondheid en stapels
andermans dollars tijdens zijn
uitputtende nachten in de gok
paleizen in Reno, Nevada. Top-
auteur Arthur Miller (45), in
)949 bekroond met de Pulitzer-
prijs voor zijn vermaarde to
neelstuk Death of a Salesman,
schuwt zelfs geen pesterijen om
zijn rafelige huwelijk met Mon
roe alsnog heel uit de wastrom-
mel te krijgen.
Dat Miller daarvoor de filmset
van The Misfits kiest als arena
van de broze liefde, valt enigs
zins te billijken. In de zomer van
1956 strijkt hij neer in Reno om
korte metten te maken met zijn
huwelijk met Mary Grace Slat-
tery. Want in Nevada kom je
sneller van een vrouw dan van
een kater af. Om administratie-
veredenen moet Miller zes we
ken in deze staat van losbandige
gelukzoekers en steile Mormo
nen blijven hangen. Zodoende
leert hij wat cowboys kennen
die zich in het zadel houden met
'mustanging'. Klinkt stoer,
maar het is niet meer dan vanaf
een open truck wilde paarden
opjagen en strikken. Aan elke
lasso hangt een kale autoband
waardoor de arme mustang zich
de pleuris trekt. Voor elk gevan
gen hitje krijgen deze lummels
van cowboys hooguit veertig
dollar van de paardenslachter
die deze mustangs tot honden
voer laat inblikken. Krachtvoer
Filmset van The Misfits, Reno, Ne
vada, USA, 1960.
foto Elliott Erwitt/Magnum Photos
voor een indringend filmepos,
dat zeker. Geen wonder dat re
gisseur John Huston vanuit zijn
vrijwillig verkozen ballings
oord in Ierland geen moment
twijfelt om het korte verhaal
van Arthur Miller te omhelzen.
Miller, drie weken na zijn schei
ding getrouwd met 's werelds
meest begeerde vrouw Norma
Jean Mortenson ofwel Marilyn
Monroe, schrijft het scenario op
de huid van de volgende hoofd
personen: de van buiten cyni
sche, maar van binnen breekba
re cowboy Gay Langland (Clark
Gable) en zijn even eenzame ga
bber Guido (Eli Wallach). Bei
den tonen de kerven op hun ziel
als de net in Reno gescheiden
Roslyn Taber (Marilyn Monroe)
hun kleine wereld binnen wiegt,
zelf op zoek naar een kerel die
haar diepste emoties nu eens
niet weglacht. Bij dit kwètsbare
drietal sluit zich Perce Howland
(Montgomery Clift) aan, een
macho van een rodeo-cowboy,
ook en vooral beurs gebeukt
door een neurotische band met
zijn harteloze moeder. Opgeteld
een op drift geraakt kwartet,
van wie de drie eerder genoem
de sterren ook buiten de set op
zoek blijven naar voorbije en/of
onmogelijke dromen.
Dat de opnamen van The Misfits
langer zouden duren dan de ge
plande vijftig dagen, heeft Uni
ted Artists al ingecalculeerd
vanaf de dag dat Marilyn Mon
roe op de set verschijnt. Ook
producent Frank E. Taylor, te
vens uitgever en huisvriend van
Arthur Miller, weet alles van de
buisjes vol pillen die MM al van
af 1953 slikt om haar chronische
angsten te verdoven.
Of zoals John Huston zich laat
citeren onder een foto, nu te zien
op The Misfits-expositie in
Gent: „Zij nam pillen om te sla
pen en pillen om op te staan-.
Voor de helft van de tijd leek ze
versuft. Maar als ze zichzelf
vond, kon zij prachtig doeltref
fend zijn. Eigenlijk was ze niet
aan het acteren; ik bedoeld: ze
speelde geen bepaalde emotie.
Zij was die emotie: the real
thing."
Meteen na het uitkomen van de
film, maar vooral na haar zelf
moord in augustus 1962, krijgt
foto Bruce Davidson/Magnum Photos
Marilyn Monroe tijdens de filmopnamen.
;s*iène uit Road To Perdition.
De door de Brit Sam Mendes geregisseer
de gangsterfilm Road To Perdition zal
vooral zijn besteed aan liefhebbers van
sfeervol, bijna opera-achtig drama. In zijn
genre is het een hoogst ongewoon werkstuk,
tenzij je de blik niet tot Amerika beperkt
maar er ook films naast legt die in Japan en
Hongkong zijn gemaakt. In Amerikaanse
gangsterfilms gaat het meestal om een
machtsstrijd tussen concurrerende bendes.
In de Aziatische tegenhangers zie je vaker
de schijnbaar ongelijke strijd van een 'lone
wolf' tegen een hele misdaad-clan en dat is
wat we ook hier gepresenteerd krijgen.
Tom Hanks speelt Michael Sullivan, een
toegewijde adjudant van de Ierse gangster
baas John Rooney (Paul Newman) in wiens
familie hij is opgegroeid. Het verhaal speelt
in de jaren dertig van de vorige eeuw.
Rooney is eigenlijk een stroman van Al Ca-
pone in Chicago, maar op het platteland
heerst hij met harde hand en laat zijn gezag
efficiënt en desnoods moorddadig afdwin
gen door zijn betrouwbare meesterknecht
Sullivan. Die is in de ogen van echtgenote en
kinderen een ordentelijk 'zakenman' en
voorbeeldige huisvader van wie het alleen
door zijn dertienjarige zoon Tyler vreemd
wordt gevonden dat hij rondloopt met een
pistool in een schouderholster.
Sullivan mag dan behandeld worden als zo
ongeveer de stiefzoon van Rooney, de gang
sterbaas heeft ook nog een echte zoon: Con
ner (Daniel Craig) die dom is en sadistisch.
Deze sukkel bezondigt zich een keer aan een
onnodige moordpartij waarvan stomtoe-
vallig Tyler Sullivan getuige is geweest. En
dat heeft Conner gemerkt. Een bron van oe
verloze ellende, want er bestaat een onge
schreven wet dat je in zo'n geval nooit getui
gen in leven kunt laten.
De Rooney's vermoorden ogenblikkelijk de
verkeerde zoon en ook Sullivans echtgeno
te. Een aanslag op het leven van de adjudant
zelf loopt mis. Dan wordt het oorlog van
Sullivan en de overlevende Tyler tegen een
compleet misdaadsyndicaat met tentakels
door zowat het hele land. Maar de opgejaag
de stiefzoon blijkt een geslepen guerrilla
vechter die precies weet hoe hij de belangen
van Rooney de meeste schade kan toebren
gen. Een bijzondere rol in de verdere afloop
is weggelegd voor Jude Law als doortrapte
huurmoordenaar annex misdaadfotograaf.
Drie confrontaties tussen Law en Hanks ge
ven Road To Perdition de sterkste span
ningsmomenten, terwijl uit meer mense-
lijk-dramatisch oogpunt de scènes van
Hanks en Newman het zwaarst wegen.
Road To Perdition is gebaseerd op de gelijk
namige 'graphic novel' van Max Allan Col
lins. In zijn genre is het een klassieker, met
de meeste kwaliteiten in het zeer realisti
sche tekenwerk van Richard Piers Rayner.
Bij Mendes valt evenwel van de strip weinig
terug te vinden, afgezien van de hoofdlijn en
de grauwheid van de depressietijd, kleine
industriestadjes en winters platteland. Het
zijn de atmosferische elementen die Mendes
vooral geïnteresseerd hebben, meer dan de
zeer grove moordpartijen die voor de film
redelijk zijn afgezwakt. Als Mendes naar
Sergio Leone verwijst als zijn inspirator,
moet je denken aan een gedragen tempo en
picturale lyriek die sterk afwijken van wat
John Woo (kinderlijker) of Takeshi Kitano
(droger) hebben gedaan in films met ver
wante thema's.
Road To Perdition wijkt ook enorm af van
American Beauty, de enige film die de gel
auwerde toneelmaker Mendes eerder regis
seerde. Vage overeenkomsten zitten er al
leen in de vaderrollen. In beide films komt
een vader die het respect van zijn kind wil
terugwinnen te staan tegenover een vader
die een zoon alleen ziet als mislukte projec
tie van zichzelf. Maar dat Mendes daarmee
iets persoonlijks uitdraagt, is moeilijk aan
te nemen. Wat Mendes met Road To Perdi
tion wel heel sterk uitdrukt is een zeldzaam
stijlgevoel, waarmee een inhoudelijk
schraal stripverhaaltje wordt uitgetild naar
een onwaarschijnlijk esthetisch niveau.
Pieter van Lierop
Road To Perditionregie Sam Mendes, met Tom
Hanks, Paul Newman, Jude Law, Stanley Tucci,
Daniel Craig, Jennifer Jason Leigh, tezien in Cine
City Vlissingen, De Koning Huist, Cinemactueel
Bergen op Zoom.
