CDA en SP grootste kanshebbers
PZC
Premier Balkenende Koninglll Beatrix Spreekt
geloofde er dinsdag
ai niet meer in met met fractievoorzitters
Organisaties van allochtonen
sturen achterban naar stembus
Invaller voor laatste
loodjes parlementaire
enquête bouwfraude
VVD ligt niet goed bij teleurgestelde LPF-aanhang
De leugen regeert, vooral bij LPF
Sollicitaties PvdA tot 25 oktober
Balkenende naar Blair en Chirac
De Boer vice-premier voor LPF
Jorritsma en Van Hoof
niet terug op VVD-lijst
zaterdag 19 oktober 2002
Hnor Arthur't Hart
DEN HAAG - Het CDA van Bal
kenende maakt de meeste kans
bij de komende verkiezingen
veel Fortuyn-aanhangers naar
zich toe te halen. Ook de SP van
Marijnissen kan een goede ver
kiezingsuitslag boeken. Met
Nawijn als lijsttrekker maakt
de LPF zelf weinig kans op een
goede score.
Dit blijkt uit een steekproef die
het Amsterdamse marktonder
zoeksbureau Motivaction na de
val van het kabinet heeft gehou
den. Balkenende komt daarbij
uit de bus als de politicus die het
best in staat wordt geacht de
problemen in Nederland op te
lossen. Zowel de kiezers in het
algemeen als degenen die op 15
mei op de LPF stemden, vinden
hem het bekwaamst. Marijnis
sen spreekt als persoon de men
sen het meest aan. Balkenende
komt in dit rijtje op de tweede
plaats. Onder de LPF'ers is die
volgorde net andersom.
Perikelen
De LPF en eventuele afsplitsin
gen, hebben de gunst van het
publiek totaal verloren na de
kabinetscrisis en alle perikelen
TOP10 MEEST AANSPREKENDE POLITICUS
Welke politicus spreekt u als persoon het meest aan?
Jan Marijnissen (SP)
Jan Peter Balkenende (CDA)
Paul Rosenmöller (GL)
Wim Kok (PvdA)
Gerrit Zalm (WD)
Thom de Graaf (D66)
Jeltje van Nieuwenhoven (PvdA)
Johan Stekelenburg(PvdA)
Wouter Bos (PvdA)
Rob Oudkerk (PvdA)
in de partij. De ruziënde kop
stukken Heinsbroek, Bomhoff,
Wijnschenk en Hoogendijk
worden - in die volgorde - aan
gewezen als schuldigen aan de
val van het kabinet. De LPF-
aanhang denkt daar, zij het in
iets mindere mate, net zo over.
Daarnaast wordt in die kring
Zalm (WD) als medeschuldige
aangewezen.
Demissionair minister Nawijn
(Vreemdelingenzaken), ge
noemd als LPF-lijsttrekker,
komt op de lijst van populairste
politici niet verder dan de 23ste
plaats. Ook onder de LPF-aan
hang is hij niet gezien. Met Bom
hoff als aanvoerder kan de LPF
het helemaal schudden: de
LPF'ers zetten hem helemaal
onderaan. Zelfs de kiezers van
de LPF menen in overgrote
meerderheid dat de partij uit el
kaar zal vallen of zichzelf zal
opheffen. Van alle Nederlanders
vindt 78 procent dat laatste de
beste optie; van de LPF'ers
hoopt 45 procent op het einde
van de partij.
Als leider van een mogelijke
nieuwe partij scoort ex-minis
ter Heinsbroek van Economi
sche Zaken verdeeld: hij staat
laag in de rangorde van bekwa
me politici die problemen kun
nen aanpakken. Tegelijkertijd
geniet hijonder de LPF-kiezers
althans, persoonlijke populari
teit: zij zetten hem, samen met
Wim Kok, op de derde plaats.
Zalm
Motivaction verwacht dat veel
LPF'ers na de desillusie die de
partij heeft opgeleverd, niet
meer naar de stembus gaan. Met
de ex-aanhangers die wel gaan
stemmen, kunnen vooral CDA
en SP hun voordeel doen. Vol
gens Martijn Lampert van het
bureau staan de WD en vooral
de PvdA er veel minder goed
voor wanneer het erom gaat de
weggelopen LPF'ers in te lijven.
De recalcitrante conservatieven
die Fortuyn aan zich bond, heb
ben weinig op met Zalm. Hij
wordt medeverantwoordelijk
gehouden voor de crisis en bo
vendien gezien als 'paarse pol
derpoliticus'. Een WD met 'law
and order-symbool' Wiegel aan
de leiding zou het in LPF-kring
veel beter doen.
De PvdA heeft, behalve de ge
pensioneerde Kok, momenteel
geen enkele persoon in huis in
wie veel vertrouwen bestaat of
die grote persoonlijke populari
teit geniet. Op het lijstje van
meest geliefde politici komen de
PvdA'ers Van Nieuwenhoven en
Bos pas op de zevende en negen
de plaats. „De PvdA heeft een
groot probleem: niemand van
haar leiders spreekt de 1,6 mil
joen ontevredenen die voor de
LPF kozen aan. En om hen
woedt de verkiezingsslag", al
dus Lampert. Onder de kiezers
in het algemeen scoren politici
van andere linkse partijen wel
goed: Marijnissen, Rosenmöller
(GroenLinks) en in mindere ma
te Thom de Graaf (D66). „Daar
uit blijkt de polarisatie die
gaande is. De PvdA staat sym
bool voor het harmoniemodel,
terwijl we leven in een tijd van
conflict", zegt Lampert. Uit het
onderzoek blijkt dat de val van
de regering en de LPF-troebelen
die daaraan vooraf gingen, de
kloof tussen burger en politiek
verder hebben verdiept en de
onvrede hebben versterkt. Meer
dan 60 procent zegt door de ge
beurtenissen nog minder ver
trouwen in de politiek en de
overheid te hebben gekregen.
De LPF'ers wijken op dit punt
niet af van de rest, maar bij hen
was dat vertrouwen al extreem
laag.
Straffen
Het LPF-echec en de breuk in
het kabinet hebben rechtse,
conservatieve opvattingen ver
sterkt. Mensen vinden sterker
dan voorheen dat hogere straf
fen op hun plaats zijn en dat de
traditionele waarden en nor
men meer aandacht verdienen.
De allochtonen moeten het ont
gelden: asielzoekers zijn nog
minder welkom en het idee dat
buitenlanders zich niet aanpas
sen is versterkt. GPD
WIE KAN DE PROBLEMEN OPLOSSEN
Wie acht u het best in staat om de actuele problemen in
Nederland op te lossen?
Percentage behaalde stemmen
Alle ondervraagden LPF-stemmers
30,3
Jan Peter Balkenende
30,3
28,2
Wim Kok
17,1
12,6
Hans Wiegel
18,4
11,1
Gerrit Zalm
7,9
9,0
Johan Stekelenburg
9,2
3,8
Wouter Bos
2,6
3,2
Herman Heinsbroek
6,6
1,2
Mat Herben
5,3
0,6
Piet Hein Donner
2,6
Jan Peler Balkenende
DE TOEKOMST VAN DE LPF
Wat denkt u dat er met de LPF zal gebeuren?
Alle ondervraagden LPF-stemmers
54,0% zal uit elkaar vallen in verschillende partijtjes 41,9%
33,9 zal zichzelf opheffen
32,4
12,2 zal doorgaan
25,7%
Wat hoopt u dat er met de LPF zal gebeuren?
Alle ondervraagden
82 uit elkaar valt in verschillende partijtjes
LPF-stemmers
12,7%
77 9% zichzelf opheft
45,1
13tg dat de LPF doorgaat
42.3
Bron' Motivaclion GPD/R.S.
DENHAAG - Demissionair minister Nawijn van Vreemdelingenbeleid arriveert vrijdagochtend op het Binnenhof in Den Haag voor de mi
nisterraad. Nawijn overweegt partijleider van de LPF te worden. foto Jasper J uinen/AN P
door Hans van Soest
DEN HAAG - Premier Balke
nende had er dinsdagmiddag
nog voor aanvang van de cruci
ale ministerraad een hard hoofd
in dat het kabinet aan zou blij
ven. Volgens hem was de geloof
waardigheid van het kabinet zo
in het geding gekomen door de
interne crisis binnen regerings
partij LPF, dat er geen redden
meer aan was.
„Nadat de overige LPF-be-
windslieden tijdens de minis-
terraad aan Heinsbroek en
Bomhoff hadden laten weten
dat ze moesten opstappen en zij
dit weigerden, was het feitelijk
einde oefening", zei hij gister
middag. Volgens Balkenende
was hem er alles aan gelegen om
in ieder geval de twee ruziënde
ministers Heinsbroek en Bom-
i hoff tot ontslag te dwingen.
„Want ook in een demissionair
kabinet zou er een onwerkbare
situatie blijven bestaan als zij
waren aangebleven."
Vorige week vrijdag heeft Bal
kenende de LPF-ministers voor
het laatst gewaarschuwd dat de
situatie in het kabinet onwerk
baar werd. „Achteraf gezien
denk ik niet dat dit te voorko
men was geweest", aldus Bal
kenende. „Het ging niet alleen
om een ruzie tussen twee minis
ters, het ging veel verder. Het
was verweven met de proble
men in de LPF-fractie. Ondanks
dat meerdere malen beterschap
werd beloofd, bleef het pro
bleem dooretteren."
Alleen het vervangen van
Heinsbroek en Bomhoff had aan
de kern van het probleem - de
richtingenstrijd binnen de LPF
- niets opgelost, aldus Balken
ende.
Nawijn
De demissionair premier wilde
gisteren niet serieus ingaan op
het voorstel van demissionair
minister Nawijn (LPF) om het
kabinet weer te lijmen en geen
l verkiezingen te houden. „Laten
we het erop houden dat het een
interessante gedachte is", zei
Balkenende glimlachend.
Maandag wordt waarschijnlijk
bekend wanneer de nieuwe ver
kiezingen worden gehouden.
Volgens Balkenende is het nau
welijks denkbaar dat er maan
dag iets anders wordt beslist
dan dat de huidige bewindslie
den de zaken waarnemen tot
aan de verkiezingen. De LPF-
ministers zullen gewoon deel
blijven uitmaken van dit demis
sionaire kabinet. In dat kader is
LPF-minister De Boer (verkeer)
gisteren alvast voorgedragen
als vice-premier nu Bomhoff is
vertrokken.
Het demissionair kabinet is niet
van plan in de komende weken
bepaalde dossiers niet meer te
behandelen. Balkenende: „Het
werk gaat gewoon door. Het ka
binet is niet gevallen omdat we
het onderling niet meer eens
waren over het beleid." Wel is
het zo dat de Tweede Kamer kan
beslissen bepaalde onderwer
pen 'controversieel' te verkla
ren en daarmee niet meer in be
handeling te nemen totdat de
nieuwe Kamer na de verkiezin
gen is geïnstalleerd. GPD
door Simone van Priel
DEN HAAG - Vice-voorzitter
Tjeenk Willink van de Raad van
State heeft gisteren de fractie
voorzitters in de Tweede Kamer
ontvangen om zijn advies aan
koningin Beatrix over de val
van het kabinet voor te berei
den. Met deze ongebruikelijke
stap werd voorkomen dat Bea
trix in een periode van rouw zelf
de politieke leiders moet spre
ken.
Vrijwel direct na de bijzetting
van prins Claus afgelopen dins
dag in Delft, is koningin Beatrix
samen met haar gezin vertrok
ken naar Italië om daar tot rust
te komen. Dat heeft de Rijks
voorlichtingsdienst (RVD) be
vestigd.
Officieel staat het Willink, een
van de vaste adviseurs van de
koningin, vrij om iedereen te
spreken die hij nodig vindt om
zich een oordeel te vormen. Bij
DEN HAAG - De vice-voorzit
ter van de Raad van State
Tjeenk Willink geeft een pers
conferentie in Nieuwspoort.
de kabinetscrisis in mei 1989
ontving Beatrix de fractievoor
zitters nog zelf, en wel op dezelf
de dag dat de regering-Lubbers
viel. Nu zal Willink zijn bevin
dingen verwerken in een advies
aan Beatrix.
Staatsrecht
Volgens Alis Koekkoek, hoogle
raar staatsrecht aan de Univer
siteit van Tilburg, is het in de
recente geschiedenis niet voor
gekomen dat een staatshoofd de
consultatie van fractieleiders
aan adviseurs overlaat. Tot die
raadpleging is zij staatsrechte
lijk overigens niet verplicht.
„De situatie doet denken aan
1897 en 1901, toen respectieve
lijk Emma en Wilhelmina de
functionaris van het kabinet der
koningin vroegen om een aantal
politieke partijen te raadple
gen. Dat was ook een tijd waarin
er nog nauwelijks politieke par
tijen waren. Maar na de Tweede
Wereldoorlog ontvangen
staatshoofden fractievoorzit
ters zelf."
Gemiddeld trekt de koningin bij
crises of verkiezingen voor de
ontvangst van fractieleiders
van grote partijen drie kwartier
van onze redactie binnenland
AMSTERDAM - Allochtonen-
organisaties doen meer dan
ooit hun best om de achterban
te bewegen naar de stembus te
gaan bij de komende Tweede
Kamerverkiezingen. Allochto
nen hebben hun lesje geleerd,
zeiden hun woordvoerders gis
teren.
Jamal Ftieh, voorzitter van het
landelijke Komitee Marok
kaanse Arbeiders in Neder
land (KMAN), gaal samen met
moskee-, jongeren- en vrou
wenorganisaties Marokkanen
mobiliseren om hun stem uit te
brengen. „Dat gaan we doen
door een informatiecampagne
op te zetten. We houden voor
lichtingsbijeenkomsten, delen
pamfletten en tweetalige in
formatieboekjes uit waarin de
verschillende partijprogram
ma's in vereenvoudigde vorm
worden uiteengezet."
Volgens de KMAN-voorzitter
beseften veel Marokkanen
voorheen niet dat hun passieve
stemgedrag rechts in het zadel
helpt en wat dat voor hen kan
betekenen. „Men heeft zijn les
je geleerd en is meer bereid om
naar de stembus te gaan om
rechtse amateurs zoals de LP
F'ers, die het niet nauw nemen
met de multiculturele samen
leving, de wind uit de zeilen te
nemen", aldus Ftieh.
Said Boudouft, voorzitter van
het Samenwerkingsverband
Marokkanen en Tunesiërs
(SMT), verwacht ook dat de
opkomst onder allochtonen
hoger zal zijn dan bij de vorige
verkiezingen. Volgens hem zijn
allochtonen inderdaad meer
bereid om naar de stembus te
gaan. De migrantonvriendelij-
ke kabinetsplannen zoals de
afschaffing van het OALT (on
derwijs in allochtone talen), de
beperking van gezinshereni
ging en de korting van 90 pro
cent op de kinderbijslag voor
kinderen in Turkije en Marok
ko zouden een belangrijke
drijfveer zijn. „Mensen zien de
komende verkiezingen als een
kans om de plannen tegen te
houden."
Naast frequente voorlich
tingsbijeenkomsten zullen ook
verkiezingsinstructies onder
deel zijn van de campagnes. Bij
de afgelopen verkiezingen zijn
veel mensen, vooral ouderen,
thuisgebleven omdat ze een
voudigweg niet wisten hóe ze
moesten stemmen.
Hatice Can-Engin, voorzitster
van het Inspraak Orgaan Tur
ken (IOT), wist gisteren nog
niet hoe ze haar achterban zal
mobiliseren, maar vindt dat er
stappen moeten worden on
dernomen. „Het is nu nog be
langrijker dat ook Turken hun
stem uitbrengen en daarmee de
politieke chaos in dit land hel
pen oplossen", aldus de voor
zitster. ANP
DEN HAAG - Politici, ambtenaren en journalisten staan er
bij de Nederlandse bevolking niet best op. De val van het ka
binet-Balkenende en de LPF-ruzies die daarvan de inleiding
vormden, hebben het vertrouwen in hen geen goed gedaan.
Uit een onderzoek van bureau Motivaction blijkt dat 53 pro
cent van de bevolking denkt dat ambtenaren niet de waarheid
spreken. Voor politici is dat zelfs 69 procent. De ministers on
der hen komen er iets minder slecht van af: 59 procent. Zesen
vijftig procent van de Nederlanders meent dat journalisten
liegen. Nieuwslezers op tv delen vreemd genoeg niet in die
malaise: 87 procent acht hen wél betrouwbaar.
Schrale troost voor verslaggevers en politici is dat directeu
ren van grote bedrijven, autoverkopers en reclamemakers als
nog leugenachtiger te boek staan. Opvallend is dat LPF-
stemmers in bijna alle beroepsgroepen minder vertrouwen
hebben dan de bevolking als geheel. Vooral politici, journalis
ten en directeuren gelden bij LPF'ers als onverbeterlijke leu
genaars. GPD
DEN HAAG - Wie Kamerlid wil worden voor de PvdA kan tot
25 oktober een sollicitiatiebrief sturen naar het partijbestuur.
Gegadigden moeten sinds uiterlijk 4 oktober lid zijn. Vrou
wen en vertegenwoordigers van minderheidsgroepen worden
nadrukkelijk verzocht te solliciteren. De PvdA maakte dat
gisteren bekend.Ze is op zoek naar „talentvolle en bekwame
mensen die op een inspirerende en herkenbare wijze sociaal
democratische politiek kunnen bedrijven".
De sollicitanten kunnen ook meedingen naar het lijsttrekker
schap Daarvoor zijn nu alleen de Kamerleden Bos en De Vries
kandidaat, maar in verband met de vervroegde verkiezingen
heeft de partij besloten dat ook niet-Kamerleden zich kandi
daat kunnen stellen. De PvdA-leden zullen via een schriftelij
ke stemming de lijsttrekker aanwijzen. ANP
DEN HAAG - Demissionair premier Balkenende gaat dins
dag op bezoek bij de Britse premier Blair en de Franse presi
dent Chirac. Dat is gisteren door de Rijksvoorlichtingsdienst
meegedeeld.
Minister van Buitenlandse Zaken De Hoop Scheff er vergezelt
de premier. Belangrijkste gespreksonderwerp is de uitbrei
ding van de Europese Unie.
Op de Nederlandse ambassade in Parijs reikt de minister-pre
sident de 'herinneringsmedaille Vredesoperaties' uit aan acht
Franse militairen die waren toegevoegd aan de Nederlandse
eenheden die deelnamen aan de VN-operatie Unmee in Eri
trea. ANP
DEN HAAG - Minister De Boer van Verkeer en Waterstaat
woi'dt namens de LPF de nieuwe vice-premier in het demis
sionaire kabinet. De Boer neemt de plek over van oud-minis
ter Bomhoff die woensdag ontslag nam. Dat heeft demissio
nair minister-president Balkenende gisteren bekendgemaakt
na de ministerraad.
Minister Remkes van Binnenlandse Zaken blijft vice-premier
voor de WD. Hij is nu wel de eerste vervanger van premier
Balkenende. Dat was Bomhoff, omdat de LPF-fractie in de
Tweede Kamer tot voor kort twee zetels groter was dan die
van de VVD. Maar met het vertrek van eerst de Kamerleden
De Jong en Eberhard en deze week het aangekondigde vertrek
van Wijnschenk, is de LPF-fractie nu een zetel kleiner dan de
VVD-fractie, die 24 personen telt. ANP
tot een uur uit, en voor de klei
nere partijen een kwartier. Als
de situatie vereist dat ze van alle
partijen een vertegenwoordiger
ontvangt, zou ze temidden van
haar moeilijke persoonlijke om
standigheden een hele dag ge
sprekken moeten voeren. Koek
koek wijst erop dat er sinds de
laatste verkiezingen nóg twee
fracties bij zijn gekomen: de
Lijst De Jong en 'het lid Wijn
schenk.'
Maandag verder
De korte rustperiode van de ko
ningin en haar directe familie in
Italië is de reden dat Willink, de
missionair minister-president
Balkenende en de voorzitters
van de Eerste en Tweede Kamer
pas maandagochtend bij Bea
trix op bezoek kunnen gaan. Op
basis van hun adviezen zal ze
het kabinet al dan niet ontbin
den.
Balkenende kon afgelopen
woensdag het ontslag van zijn
kabinet dus niet persoonlijk
aanbieden. Hij deed dat schrif
telijk. Koningin Beatrix en Bal
kenende hebben boevendien
meermaals telefonisch contact
gehad. GPD
van onze redactie binnenland
DEN HAAG - Hoe lastig is het
om in de allerlaatste fase van de
parlementaire enquête naar
bouwfraude nog lid te worden
van de commissie? „Heel las
tig", geeft VVD-kamerlid Van
Beek uit Maarheeze toe. Niette
min is hij, op dringend verzoek
van fractievoorzitter Zalm,
donderdag tot de commissie-
Vos toegetreden.
Namens de WD zat oud-staats
secretaris De Vries in de enquê
tecommissie, maar die is deze
week uit de Kamer gestapt om
namens de regering een hoge
functie te vervullen bij de Euro
pese Unie. Van Beek, de financi
eel woordvoerder van de libera
len, is zijn vervanger.
Heeft het nog wel zin om nu lid
te worden van de commissie? De
openbare verhoren zijn immers
al achter de rug en het spitwerk
in eindeloze dossiers is al zeer
ver gevorderd. Eigenlijk rest de
commissie slechts het schrijven
van het eindrapport. Van Beek:
„Commissievoorzitter Vos en
mijn fractievoorzitter hebben
gezamenlijk geoordeeld dat
vervanging van De Vries zinnig
was."
De Brabantse oud-gedeputeer
de weet nu hoe hij het gisteren
begonnen herfstreces zal door
brengen: lezend in het meters
hoge dossier dat de commissie
inmiddels heeft opgebouwd.
„Ik heb natuurlijk een enorme
achterstand." Bovendien dringt
de tijd: het eindrapport wordt
volgens schema op 12 december
gepresenteerd.
De val van het kabinet komt
voor Van Beek als een geluk bij
een ongeluk, omdat veel onder
werpen uit zijn portefeuille nu
niet meer behandeld kunnen
worden. ,Ik zit een beetje ruimer
in de tijd", geeft hij toe.
Dat de financiële beschouwin
gen deze week niet doorgingen,
deed hem toch verdriet. „Ik had
mijn hele verhaal al op papier
staan. Dat was dus werk voor
niets." GPD
door Henk van Lierop
en Jaap Folkerts
BOLSWARD - Oud-vice-pre-
mier Jorritsma en oud-staatsse
cretaris van Defensie Van Hoof
komen bij de komende Kamer
verkiezingen niet op de kandi
datenlijst van de VVD. Beide
Kamerleden zeiden gisteren dat
zij zich niet beschikbaar stellen.
De jonge WD-staatssecretaris-
sen Rutte (Sociale Zaken), Nijs
(Onderwijs) en Schulz van Hae-
gen (Verkeer en Waterstaat), die
door WD-leider Zalm naar het
kabinet werden gehaald, nemen
de hoge posities van de oudge
dienden op de vorige lijst over,
zegt partijvoorzitter Eenhoorn.
De 52-jarige Jorritsma en de 54-
jarige Van Hoof zeggen niet te
kunnen beloven dat zij de volle
zittingsduur van vier jaar zullen
blijven.
Eerder dit jaar kreeg Jorritsma
veel kritiek, nadat zij als Ka
merlid in een interview zei dat
zij mogelijk niet vier jaar zou
aanblijven. Ze was in het twee
de paarse kabinet minister van
Economische Zaken en vice-
premier.
Jorritsma werd in 1978 lid van
de gemeenteraad in Bolsward
en kwam in 1982 in de Kamer.
Daar hield zij zich vooral bezig
met verkeer en deed van zich
spreken door felle debatten met
minister Maij-Weggen. Toen de
WD in 1994 in de regering
kwam werd Jorritsma zelf mi
nister van Verkeer en Water
staat. In 1998 werd zij in het
tweede paarse kabinet minister
van Economische Zaken.
Van Hoof was in de jaren tachtig
CAO-coördinator van de vak
bond Vakorganisatie voor Mid
delbaar en Hoger Personeel, tot
hij in 1991 in de Kamer kwam.
Daar hield hij zich bezig met so
ciale zekerheid.
In 1998 werd Van Hoof staatsse
cretaris van Defensie. In die
functie kreeg hij bekendheid
door het Amerikaanse ge
vechtsvliegtuig de Joint Strike
Fighter. Van Hoof was, samen
met Jorritsma, een van de voor
trekkers in dit project waarvoor
het kabinet op termijn zo'n 6
miljard euro uittrok. ANP
