Delft is
klaar voor
uitvaart
Plechtigheid kost
staat vermogen
Huub Oosterhuis zal altijd tegendraads zijn
Beatrix en Claus,
dat was chemie
De Trinitas is tot in Rotterdam te horen
Route vrij van obstakels
Beatrix en familie nemen afscheid
Rustige paleiswacht Rode Kruis
Delft krijgt 5000 telefoontjes
Beperkt luchtverkeer boven route
Oefening luchtmacht stilgelegd
Vandaag geen studentenfeest
van onze redactie binnenland
DELFT - Delft is klaar met de
voorbereidingen voor de uit
vaart van prins Claus. Mede
werkers van de gemeente heb
ben gisteren de hele dag besteed
aan het vrijmaken van de wegen
langs de route die de rouwstoet
zal afleggen.
Ook moesten ze nog de lan
taarnpalen aan de Nieuwstraat
verwijderen. Tijdens een laatste
inspectie zondagavond bleek de
straat te smal voor een goede
doorgang van de stoet, zei bur
gemeester H. van Oorschot
gisteren tijdens een persconfe
rentie. De Nieuwstraat is, in te
genstelling tot eerdere berich
ten, vandaag geheel afgesloten
voor het publiek.
De medewerkers zijn gisteren
druk doende geweest om alle
bouwsteigers, -containers, af
val, glasbakken en alle auto's en
fietsen op de route te verwijde
ren. Ook alle boten en kano's
moesten uit de grachten. De ge
meente strooit vanochtend om
acht uur zand op de route tegen
gladheid.
Waardig
Van Oorschot zei de dag van de
uitvaart met vertrouwen tege
moet te zien. De voorbereidin
gen in de afgelopen week zijn
volgens hem vrijwel volgens
plan verlopen. De burgemeester
gaat ervan uit dat de uitvaart
'waardig' zal verlopen. De poli
tie houdt voor de zekerheid op
een aantal plaatsen in de regio
de mobiele eenheid achter de
hand. Die kan ook van pas ko
men om de toestroom van be
zoekers in goede banen te lei
den.
Van Oorschot vervult vandaag
twee rollen. Als burgemeester
zal hij 's morgens in het stadhuis
de internationale gasten mede
ontvangen. In de Nieuwe Kerk
begeleidt hij daarna tijdens de
uitvaartdienst de koninklijke
familie naar de koninklijke
grafkelder. Van Oorschot is
commissaris van die grafkelder
en als zodanig belast met het be
heer en onderhoud ervan.
In Delft zijn vandaag vijftig
brandweermannen actief, naast
320 vrijwilligers van het Rode
Kruis, 2750 politieagenten, on
geveer vijftig begeleiders van
invaliden en honderd studenten
(parapludragers). De Neder
landse Spoorwegen zetten hon
derd mensen extra in. Als er in
Delft geen plaats meer is voor
toeschouwers, krijgen reizigers
al in de trein de oproep om el
ders langs de route een plaats te
zoeken, aldus Van Oorschot.
Bijna alle hotelkamers in Delft
zijn inmiddels volgeboekt. Delft
heeft in totaal acht- tot negen
honderd hotelkamers.
Ook de belangstelling voor de
Oranjeroute is de afgelopen da
gen toegenomen. De animo voor
deze speciale wandeling langs
oranjegetinte plaatsen in de
stad, was aanvankelijk mager.
Vooral tijdens het afgelopen
weekeinde kwamen er veel meer
mensen op af, met name uit
Delft en omstreken, aldus de
WV-woordvoerder. Gisteren
was de laatste wandeling.
Vanaf zaterdag organiseert de
VW een nieuwe wandeling, die
drie kwartier door Delft leidt,
en drie kwartier door de Nieuwe
Kerk. Zaterdag zijn er twee
wandelingen, om 12.00 en om
14.00. Het is dan ook voor het
eerst na de bijzetting van prins
Claus dat burgers de kerk in
kunnen. ANP
dinsdag 15 oktober 2002
DEN HAAG - Koningin Beatrix en enkele naaste familiele
den hebben gistermorgen in Paleis Noordeinde afscheid ge
nomen van prins Claus. De koninklijke familie wilde het Pa
leis Noordeinde voor zichzelf hebben om afscheid te kunnen
nemen. De afgelopen dagen was het paleis open voor condole-
ancebezoeken door de bevolking.
De koningin kwam rond kwart over elf aan, en verliet het pa
leis een klein uur later. De RVD kan niet zeggen wie precies bij
het lichaam van prins Claus zijn geweest, omdat de koninklij
ke familie dat een privé-zaak vindt. ANP
DEN HAAG - Medewerkers van het Rode Kruis hebben een
rustige wacht gehad bij het rouwbeklag bij paleis Noordein
de. De hulpverlening is verzorgd door 225 medewerkers van
het Rode Kruis en stond onder leiding van de GGD.
In de vier dagen dat de bevolking afscheid kon nemen van
prins Claus, raakten zeven mensen onwel doordat zij niet ge
noeg aten en dronken tijdens het wachten. ANP
DELFT - Bij de gemeente Delft zijn sinds het overlijden van
prins Claus vijfduizend telefoontjes binnengekomen voor in
formatie over de uitvaart. De website www.begrafenisin-
delft.nl is tot dusver 1,6 miljoen keer bezocht, zo maakte de
gemeente gisteren bekend. ANP
De tenues van de erewacht worden vanuit het Rijksbedrijvencentrum in Rijswijk vervoerd naar alle militaire onderdelen die meedoen aan
de uitvaart van prins Claus. foto Marcel Antonisse/ANP
van onze redactie binnenland
DELFT - „Je raakt er nooit aan gewend",
puft Koos Kouwenhoven, na een meter of
twintig. De toren van de Oude Kerk in Delft
meet zeventig meter. De klim voert over
driehonderd treden. Kouwenhoven duikt
maar even een hoek in, om uit te blazen en
een verhaaltje te vertellen. Zijn zaklamp
belicht een kamertje, type grote hangkast.
„Men zegt dat Balthasar Gerards hier zat
opgesloten."
Sinds vorige week maandag maken Kou
wenhoven en zijn compagnon Bram Deur
zen dagelijks de lange tocht naar de top van
de Oude Kerk. Om de vlag te strijken, de
zelfde overigens, die ze 's morgens samen
hebben uitgehangen. De vlag zal ook van
daag wapperen en vanavond weer worden
gestreken.
Het is niet voor de lol alleen dat Kouwenho
ven en Deurzen samen de kerktorenbeklim-
men. Het is eenvoudigweg verplicht en niet
zonder reden. Tijdens een van zijn eerste
rondes kukelde Deurzen een van de vele
nogal steile trapjes af. „Vijfentwintig tre
den sloeg ik zo maar over. Dan is het handig
als je een partner hebt", aldus Deurzen.
Op weg naar het rood-wit-blauw hoog in de
toren wijst Kouwenhoven op de bijzonder
heden die hij de afgelopen achtentwintig
jaar in zich opnam. Op de zoveelste verdie
ping zetelt een enorm klokwerk, een zeer
oude, want hij is gegoten in 1350. Kouwen
hoven wijst op de zoveelste enorme scheur.
Hij bezweert dat dat helemaal niet zo erg is.
„De toren gaat een beetje heen en weer.
Maar dat is normaal: het is net als een
schoorsteen. Aan de ene kant warm, aan de
andere kant koud. Dan gaat 'ie wiebelen.
Zo'n scheurtje wordt zo gerepareerd."
Interessant is wel, zo vertelt Kouwenhoven,
wat de toren zal doen als de Trinitas, een
klok van negenduizend kilo, gaat luiden bij
nadering van de uitvaartstoet van prins
Claus. De metalen mastodont stamt uit
1570 en is gegoten door Hendrik van Trier.
Hier en daar prijkt een handtekening van
een negentiende-eeuwer, ooit gezien als een
vroege vorm van graffiti en nu eigenlijk van
historische waarde.
De Trinitas is volgens Kouwenhoven de
grootste klok in Nederland en het gelui zou
tot in Rotterdam te horen zijn. „Een paar
jaar geleden is hij een paar minuten getest.
Wat je dan hoort... niet te geloven. Dan ko
men er wel wat scheurtjes bij."
„De Trinitas begint te luiden zodra de rouw
stoet het centrum van Delft intrekt. Bij het
bereiken van de Nieuwe Kerk, ongeveer tien
minuten daarna, stopt de klok." GPD
DEN HAAG - Tijdens de uitvaart van prins Claus vandaag is
geen luchtverkeer toegestaan boven delen van Den Haag.
Rij s wi j k en D elftDe regeling duurt van09.00totl4.00 uur. In
die periode mag er in een straal van ruim 3,5 kilometer niet ge
vlogen worden onder een hoogte van ongeveer een kilometer
(3000 voet) boven Paleis Noordeinde in Den Haag en de Nieu
we Kerk in Delft. Alleen helikopters van de politie, medische
hulpdiensten op afroep en de NOS zijn toegestaan. ANP
LEEUWARDEN - De internationale luchtmachtoefening
Frisian Flag wordt vandaag enkele uren stilgelegd ter ere van
prins Claus. Tussen tien en half drie worden de vliegtuigen
aan de grond gehouden.
Aan de vliegoefening, die anderhalve week duurt, doen 35
vliegtuigen mee uit diverse landen. De oefening is volgens de
luchtmachtbasis in Leeuwarden een voorwaarde om met suc
ces mee te kunnen doen aan internationale operaties zoals die
in Kosovo en Afghanistan. ANP
TILBURG - Een groot studentenfeest dat vandaag aan de
Universiteit van Tilburg zou worden gehouden, is verplaatst
naar 17 oktober. Aanvankelijk wilden de organisatoren het
zogenoemde '10-fustenfeest' toch vieren, omdat verplaatsen
organisatorisch onmogelijk was, maar na aandringen van het
college van bestuur is het afgelast.
„Een feest om het feesten is op deze dag niet gepast", zegt een
woordvoerder van de universiteit. Volgens hem kan de uni
versiteit de studenten niet dwingen de manifestatie af te ge
lasten. „Het is de beslissing van de studenten", aldus de
woordvoerder. ANP
door Rob Edens
DEN HAAG - Republikein én
monarchist zijn het zowaar
eens: koningin Beatrix is een
absolute vakvrouw. Een contro
lefreak, perfectionistisch, uit
stekend op de hoogte, voorko
mend, intelligent, invoelend;
het zijn kwalificaties die meest
al in vleiende, maar soms ook in
minder vleiende varianten te
rugkomen.
Oranjekenners zijn het er over
eens dat alle superlatieven en
loftuitingen zeker niet alléén
koningin Beatrix toekomen.
Prins Claus mag dan zoveel mo
gelijk de schijnwerpers hebben
vermeden, hij werd algemeen
gezien als stille kracht achter de
troon. Ook de koningin zelf
heeft verscheidene keren, onder
meer tijdens een televisiege
sprek in 2000 ter gelegenheid
van haar twintigjarig rege
ringsjubileum, nadrukkelijk op
prins Claus gewezen als haar
steun en toeverlaat en haar be
langrijkste criticus en raadge
ver. In een vraaggesprek met
Maartje van Weegen zei de ko
ningin eens dat zij niet zonder
de steun van haar man zou kun
nen.
Samen
In de ontwikkeling van het Ne
derlandse koningshuis heeft
prins Claus een heel belangrijke
rol gespeeld, zegt Irène Diepen-
daal, schrijfster van artikelen
over de beeldvorming rond het
koningshuis. „Anders dan bij
prins Hendrik en koningin Wil-
helmina en later bij prins Bern-
hard en koningin Juliana het ge
val was, hebben prins Claus en
koningin Beatrix duidelijk sa
men inhoud gegeven aan het ko
ningschap. Ze hebben echt na
gedacht over hoe zij daar vorm
aan wilden geven - voordat Bea
trix koningin werd, maar ook
tijdens de afgelopen 22,5 jaar
die ze inmiddels op de troon zit.
Hun stijl laat zich het best om
schrijven als een heel inhoude
lijke, zakelijke invulling van het
koningschap. Zonder pracht en
praal kan een monarchie niet,
maar Beatrix en Claus hebben
duidelijk gekozen voor méér
dan alleen dat.
Filosoof
Diependaal noemt Claus de 'fi
losoof van de familie, van huis
uit'. Ze wijst er ook op dat tij
dens gezamenlijke werkbezoe
ken de meeste aandacht altijd
uitging naar de koningin, maar
dat prins Claus immer ergens
achteraf met iemand die kennis
van zaken had stond te praten.
„Hij zocht in alles wat hij deed
de diepte."
Ook Coos Huijsen, historicus,
oud-Kamerlid van de voormali
ge Christelijke-Historische
Unie (CHU) en auteur van De
Oranjemythe - een postmodern
fenomeen (2001), zegt dat het
Nederlandse koningschap dooi
de 'intellectuele, inhoudelijke
en culturele' benadering van
Beatrix en Claus veel meer in
houd en allure heeft gekregen
dan onder hun voorgangers het
geval was. „Er was duidelijk
sprake van chemie tussen twee
mensen. En als je naar de speci
fieke invulling van het koning
schap kijkt, kom je Claus keer
op keer tegen. De muziek, zijn
ideeën over ontwikkelingssa
menwerking, het belang dat hij
toedichtte aan cultuur; steeds
zie je weer zijn inbreng. De aan
wezigheid van VN-secretaris-
generaal Kofi Annan en oud
president Mandela van Zuid-
Afrika tijdens het huwelijk van
prins Willem-Alexander en
Maxima in februari, ziet Huij
sen als een van de bewijzen voor
het grote aanzien dat het Neder
landse koninklijk huis verwor
ven heeft.
De misschien wel belangrijkste
verdienste van prins Claus is dat
hij een belangrijke bijdrage
heeft geleverd aan het draag
vlak voor de monarchie, vindt
Diependaal. „Met zijn hulp is
Beatrix koningin van het hele
volk geworden. Als stel is het ze
gelukt om contact met alle gele
dingen van de samenleving te
krijgen. Van de slachtoffers van
de Bijlmerramp tot de linkse in
telligentsia die eigenlijk niets
van het koningschap willen we-
ten tot captains of industry - in
alle geledingen wordt het ko
ningshuis geaccepteerd of op
z'n minst serieus genomen.
Tegenslagen
De enige vraag die Huijsen heeft
is hoe de koningin in de toe-
komst met tegenslag om zal
gaan,Er komen altijd inciden-
ten. Een vervelend stuk in de
krant, iets met de Zorreguieta's,
een oprisping van het Republi-
keins Genootschap, noem maar
op. Dan moet ze bij iemand kun
nen aankloppen. Van Claus was
bekend dat hij in staat was tot j
relativeren en daarmee de ko-
ningin corrigeerde of op andere
ideeën bracht." GPD
door Joost Aerts
NIJMEGEN - Met de staatsbegrafenis van prins
Claus is een miljoenenbedrag gemoeid. De rege
ring heeft hier niet voor gespaard en de rijksover
heid sluit geen uitvaartverzekeringen af. Er be
staan geen wettelijke regels die bepalen wat er
moet gebeuren als een lid van het Koninklijk Huis
overlijdt. Voor de leden van de koninklijke familie
geldt dat het kabinet verantwoordelijk is. Dus be
slist het kabinet welke maatregelen nodig zijn.
Dat gebeurt, zoals nu met het overlijden van prins
Claus, in nauw overleg met de koninklijke familie
en de hofhouding.
Zoals geldt bi] koninklijke huwelijken - per geval
wordt een nieuwe wet uitgevaardigd - worden ook
bij de dood van een lid van de familie Van Oranje
afspraken gemaakt. Dat heeft het voordeel dat
ingespeeld kaïTworden op specifieke omstandig
heden; Om wie gaat het? Wat zijn de omstandighe
den? Over de kosten van de uitvaart en voorberei
ding daarvan is evenmin veel geregeld. Vooral
vanwege veiligheidsmaatregelen en het in goede
banen leiden van grote publieksstromen zijn hier
mee aanzienlijke bedragen gemoeid. Al snel loopt
dat in de miljoenen euro's.
Met staatsbegrafenissen heeft het landsbestuur
geen recente ervaring opgedaan. Wel met een hu
welijk. De definitieve afrekening van de trouw
partij van prins Willem-Alexander met Maxima is
nog niet opgemaakt. Schattingen lopen uiteen
van tien tot ruim twintig miljoen euro. Het gaat
om kosten voor de politie-inzet, afzettingen door
de gemeente Amsterdam, activiteiten van de
Rijksvoorlichtingsdienst, kosten van de NOS als
'staatsomroep' en de inzet van extra treinen.
Omdat prins Claus een staatsbegrafenis krijgt,
zijn de kosten in principe voor rekening van het
Rijk. De gemeente Den Haag maakt kosten voor
beveiliging en aanpassing van de rouwroute. De
gemeente Delft, waar Claus vandaag wordt bijge
zet in de koninklijke grafkelder van de Nieuwe
Kerk, mag de kosten voor het toegankelijk maken
van de Markt, het verplaatsen van obstakels op de
route, voorlichting en veiligheidsmaatregelen bij
de rijksoverheid declareren, zo is afgesproken.
Wat dat kost, weet de gemeente Delft nog niet. De
Tweede Kamer krijgt achteraf van de regering te
horen hoe de kosten van de uitvaart in de begro
ting van het Huis der Koningin zijn opgevangen -
of dat er sprake is van een financiële tegenvaller.
Onduidelijk is welke deel van de kosten de ko
ninklijke familie draagt. Al is dat voor een be
langrijk deel vestzak-broekzak omdat de Neder
landse Staat de kosten van het instandhouden
van de monarchie betaalt en zes leden van de ko
ninklijke familie jaarlijks een uitkering toekent.
Alleen de koninginde prins-gemaalprinses Juli
ana en prins Bernhard, prins Willem-Alexander
en sinds haar huwelijk prinses Méxima krijgen
een uitkering (dit jaar totaal 7,8 miljoen euro).
Prins Claus zou voor dit j aar 7 6 00 83 euro ontvan
gen. Daarvan is 478.000 euro bedoeld voor perso
neelskosten en lasten voor gebouwen en dergelij
ke. Het overlijden van Claus betekent niet dat 's
lands schatkist de geraamde 793.000 euro voor
volgend jaar bespaart. Een deel van de perso
neelslasten zal namelijk nog een tijdlang doorlo
pen. GPD f
door Wilko Voordouw
Theoloog en dichter Huub
Oosterhuis houdt vandaag
tijdens de bijzetting van prins
Claus een overdenking. De ka
tholieke Oosterhuis (68) is een
huisvriend van de Oranjes en
krijgt deze maand een eredocto
raat aan de Vrije Universiteit in
Amsterdam. Maar hij is omstre
den. „Ik heb een disciplinair
conflict met de autoriteiten van
de rooms-katholieke kerk", zei
hij ooit.
Wat de overdenking precies in
zal houden, weet nog niemand.
Zeker is dat Oosterhuis de
denktrant van prins Claus zeer
goed kent. Hij leex-de Beatrix en
Claus kennen aan het begin van
de jaren zeventig. De dichter
werd toen lid van een groep
kunstenaars die een regelmatig
contact had met het koninklijke
paar. Oosterhuis is tot de dood
van Claus bevriend met hem ge
bleven. Kort voor zijn laatste
opname in het AMC hoopten
prins Claus en zijn familie dat
Het Wonder nog kon worden
voltrokken en dat hij weer beter
zou worden, vertelt Oosterhuis
in een interview met Studio
KRO Magazine dat deze week
uitkomt. „Maar daarop kwam
de longontsteking. Claus was
volkomen op. Hij heeft erg gele
den."
Claus was volgens Oosterhuis
volstrekt integer en eerlijk als
het ging om de grote vragen van
de wereld. „Hij wist zich links,
maakte zich geen illusies over
de wereld en stond midden in
die wereld op een wijze waarin
zelden mensen van zijn positie
staan." De prins leefde zonder
pose, aldus Oosterhuis. „For
deren meer van politiek dan van
religie", zei hij in een interview.
Desondanks was Oosterhuis een
van de grondleggers van de mo
dernisering van de litui'gie.
Hoewel hij persona non grata is
binnen de katholieke kerk, wor
den de door hem geschreven lie
deren wekelijks gezongen.
Hij is nog altijd actief aan de zij
lijnen van de kerk. Zo is hij
voorganger in de Amsterdamse
Studentenekklesia.
Daarnaast is hij dichtei-. Hij pu
bliceerde nog niet zo lang gele
den de bundel 'Nooit niet meer',
waarin hij een gedicht wijdt aan
de vorige week overleden prins
Claus.
Claus
Deze geboren vreemdeling
op vijandelijke bodem getogen -
terzij van fonkelende zonen
neven aangehaakte schonen
toont hij zijn wonden
spreekt zijn ivoorden
dichter zonder landstaal
deze blanke zwarte blanke
oudere broer van miljoenen
deze geboren koning.
Uit: Nooit meer niet (De Prom,
2002).
Naast zijn dicht- en liturgische
werk trachtte Oosterhuis ook
een bijdrage te leveren om een
brug te slaan tussen cultuixr en
politiek. Daartoe i-ichtte hij in
1972DePopulier op, dat in 1980
overging in het politieke cen-
trum De Balie. Ook stond hij in
1990 aan de wieg van De Rode
Hoed, centrum voor religie, po
litiek en cultuur. Oosterhuis was
daar van 1991 tot 1998 direc
teur. GPD
maliteiten vond hij niet van be
lang. In dat opzicht was hij het
absolute tegenbeeld van zijn
schoonvader."
Huub Oosterhuis was in het be
gin van de jai-en zeventig al ge-
bi'ouilleerd met de katholieke
hiërarchie. Hij trad op achttien
jarige leeftijd in bij de jezuïeten
en studeerde daar filosofie en
letteren. In 1964 werd hij tot
priester gewijd en benoemd tot
studentenpastor in Amsterdam.
Voor de ekklesia, zoals de stu
dentenkerk heette, schreef hij
toen al teksten ten behoeve van
de liturgie. Het actieve priester-
bestaan duurde evenwel niet
lang. In 1969 raakte hij in con
flict met zijn superieuren omdat
hij protesteerde tegen het celi
baat. Hij wex-d daarop ontsla
gen.
Toch bleef Oosterhuis, die in
1970 trouwde en vader is van
zangeres Trijntje en componist
Tjeerd, actief beti-okken bij de
kerk. Maar: „Ik leerdemijn kin-
De dichter en theoloog Huub Oosterhuis, die medewerking verleent aan de uitvaartdienst van Claus, heeft een gedicht voor de prins ge
schreven. foto Roland de Bruin/GPD
