Liever dood dan onderdrukt
Peter Pan blijft seksistje
Alle Tukkers hebben wel iets te overwinnen
Gek maar ook om te lachen
Carmen Flamenco
Loenatik
de Moevie
Volle Maan
vrijdag 11 oktober 2002
lammende ogen,
zwierende rokken
en knallende
voeten. Eigenlijk zijn het de
muiltjes, die het tempo van
de zigeunerdans flamenco
steeds hoger opvoeren.
Naast de klassieke
dansvloer, de theaterzaal en
de opera is Georges Bizets
Carmen in een vijfde versie
dit seizoen te zien in Carré.
Annet Malherbe en John Buysman in Loenatik de Moevie,
Omhuld door een zweem van
flamenco.
Flamenco is een dans met een
ziel. De ziel die past bij de
gepassioneerde opera Carmen
van Georges Bizet. Dat vond de
in 1995 overleden Spaanse fla-
menco-choreograaf Rafael Ag-
uilar. Hij ensceneerde in 1992
voor zijn Teatro Espanol De Ra
fael Aguilar een eigen interpre
tatie van de geschiedenis die
zijn landgenoot Prosper Mari-
mée in 1845 schreef. Het werd
een mengeling tussen Bizets
opera (1875) en het verhaal over
de gepassioneerde zigeunerin.
Carmen Flamenco noemde hij
de show. De show die momen
teel zonder hem, maar met zijn
stempel alom vertegenwoor
digd, de wereld rond reist.
Een grote grijze stier, een hek
van spijlen en een mannelijke
torso vormen het simpele decor.
In een pluim van rook verschijnt
een ranke vrouw, gehuld in een
dieprode jurk op het podium.
Het is de vrijgevochten Carmen.
Haar armen zweven sierlijk
langs het lichaam. Dan neemt ze
haar rok in de hand en laat haar
voeten hun gang gaan. Snel
stampend zet ze de toon, waar
dertig klassiek getooide dansers
temperamentvol inhaken.
DeHamburgse Staatsoper is tot
in de nok gevuld. Het publiek
verwacht kwaliteit, deze dan
sers zijn professioneel. In Ma
drid heb ik een wachtlijst van
dansers die bij ons willen wer
ken", vertelt Carmen Salinas,
de artistiek leider, later. Ag-
uilars producties hebben vol
gens de 68-jarige 'moeder' van
de groep in het verleden hun
sporen verdiend. Toen het gezel
schap in 1965 werd opgericht,
sloot ze zich direct aan. Ze ziet
er persoonlijk op toe dat zijn
dansen volledig in hun oor
spronkelijke vorm worden uit
gevoerd.
Aguilar gooide vooral in de ja
ren tachtig en begin jaren ne
gentig hoge ogen met zijn fla
menco bewerkingen van Garcia
Lorca's Huis vanBernarda Alba
(1985), Ravels Bolero (1987) en
Garcia Lorca's Yerma (1988).
Voor Bolero werd zijn composi
tie gehuldigd als zijnde de 'beste
choreografie van dat jaar' ('88)
in Italië en Yerma betitelden de
critici in Madrid als de 'meest
innovatieve voorstelling ooit'.
Hij leidde zijn gezelschap sa
men met zijn vrouw Manuela,
die het na zijn dood van hem
overnam.
Talent
Het gezelschap bestaat niet uit
een vaste groep dansers, de ar
tistieke leiding ziet erop toe dat
steeds weer de meest professio
nele artiesten zich aansluiten.
,,Ik hoef nooit echt te zoeken
naar talent, het dient ziph van
zelf aan", zegt Carmen Salinas.
„Het is bij ons vooral belangrijk
dat een danser ook kan acteren.
En dat hij er goed uitziet na
tuurlijk."
Het verhaal Carmen gaat over
een opstandige zigeunerin die
bij haar werk in een sigaretten-
fabriek de mannen met haar
schoonheid weet te bedwelmen.
Ze blijft echter haar eigen weg
gaan en valt voor de gevange
nisbewaker Don José. Als ze na
een gevecht achter de tralies be
landt, springt de vonk tussen de
twee definitief over. De liefde
duurt niet lang, Carmen laat al
snel haar oog op een toreador
vallen. Don José wreekt haar
met een dodelijke messensteek.
Het verhaal leent zich volgens
Salinas heel goed voor een ver
taling in flamenco. „De onder
werpen die in de oude flamen
coteksten leven, worden in dit
stuk aangesneden. Eenzaam
heid, klassenstrijd en gepassio-
t neerde liefde. Het zijn teksten
met dezelfde waarde en onbe
kende oorsprong als de woorden
in de bijbel. Alle thema's komen
in de voorstelling terug." Daar
om koos Aguilar er volgens haar
voor om traditionele teksten en
oorspronkelijke flamencomu-
ziek te combineren met de com
posities van de bekende opera
van Georges Bizet. Ze bena
drukt dat Aguilars compositie
niets te maken heeft met Carlos
Saura's flamencofilm uit 1981.
„Die is heel anders dan ons
stuk."
Salinas nam de leiding van de
groep in 1998 op zich. „Waarom
zou ik de choreografie die zo
succesvol was, veranderen?"
vraagt ze verbaasd, wanneer
naar haar eigen aandeel wordt
gevraagd. „Ik heb grote bewon
dering voor Aguilars werk. Hij
was choreograaf met hart en
ziel, alles wat hij deed stond in
het teken van zijn dansen. Hij
kon 24 uur achter elkaar wak
ker blijven om de details voor
zijn werk uit te pluizen." De
kracht van zijn producten zit
naar haar mening in de details,
dus ze ziet er met straffe hand op
toe dat alles wat zij vroeger bij
hem zag in tact blijft.
Ovatie
Het zweet gutst tijdens de show
van de verhitte lichamen en na
iedere dans klinkt, een spette
rend applaus uit de zaal. Een
staande ovatie na afloop is het
gevolg. De castagnetten, de gro
te waaiers, de verhitte erotiek
en de pure emoties hebben het
pubhek wel kunnen bekoren.
Wat is volgens Salinas het ge
heim achter deze uitvoering?
„Rafael Aguilar had een grote
passie voor de Flamenco, maar-
hij begreep dat twee uur voor
veel toeschouwers te lang is
voor aheen deze dansvorm. Hij
mengde daarom verschillende
dansstijlen in zijn producties.
Voor dansers is dat technisch
een grote uitdaging. Momenteel
hanteren de meeste gezelschap
pen een dergelijke stijl, maar
Aguilar begon ermee." In Car
men Flamenco is de afwisseling
tussen klassieke balletbewegin
gen en flamencopassen het op
vallendst.
De dans flamenco is waar
schijnlijk in de dertiende eeuw
ontstaan. De oorsprong ligt bij
de rondtrekkende zigeuners in
het de Spaanse provincie An-
dalucfa, die hun eenzaamheid,
onderdrukking en persoonlijke
lijden bezongen. De klassieke
combinatie van zanger, gitarist
en een begeleidend razendsnel
klappen (palmero) zijn ook bij
deze Carmen Flamenco de be
langrijkste ingrediënten.
In de voorstelling begeleiden
vier gitaristen vol vuur de dan
sers, en het tempo van de show
blijft door begeleiding van de
roffelende cajón - een houten
kistje - hoog. De herkenbare
stukken uit Bizets opera komen
uit speakers. Salinas: „We toe
ren over de hele wereld. Het is al
moeilijk genoeg om theaters te
vinden, met live orkest zouden
we onbetaalbaar worden."
Deze Carmen gaat vooral over
de vrijheidsstrijd van de vrouw,
benadrukt Salinas. „Aguilar las
in Marimeé's roman over een
bijzondere vrouw die de regels
brak en uit de band sprong. Ze
gedroeg zich bijna als een pros
tituee, toch bleef ze elegant. Ze
vocht voor haar vrijheid en bleef
altijd trouw aan zichzelf." Dit
laatste is ook wat de Carmen in
de show, Helena Martin Her
nandez (27) zeer aanspreekt.
„Carmens vrijheidsdrang is fas
cinerend, ze sterft liever dan dat
ze zich laat leiden. Persoonlijk
zou ik nooit zo ver gaan, maar
het blijft interessant om de
strijd uit te drukken. Het is een
menselijk gevecht dat ze aan
gaat."
Claartje van den Broek
Carmen Flamenco van Ballet Teatro
Espanol De Rafael Aguilar:
van dinsdag 5 tot en met zondag 10
november te zien in Carré Amster
dam.
Het kon niet anders dan een
verrassing worden ge
noemd dat vorige week tijdens
het slotgala van het Nederlands
Film Festival niet Minoes en
niet Ja Zuster Nee Zuster de Pu
blieksprijs opstreek, maar Loe
natik de Moevie. In de publieks
enquête was deze door Bobby
Eerhart geregisseerde jeugd
film op de valreep nog over de
twee onverslaanbaar geachte
Annie M.G. Schmidt-verfilmin-
gen heen gesprongen. Benieuwd
of dat nu ook aan de bioscoop
kassa's gaat blijken.
De speelfilm is een derivaat van
de tv-serie Loenatik die het drie
seizoenen volhield bij de VPRO.
Het scenario werd geschreven
door Karen van Holst Pellekaan
en Martin van Waardenberg die
in de serie ook meespelen, als
respectievelijk Beb Brul en Ma
joor Breederoo. Die laatste rol
had in Utrecht ook nog een Gou
den Kalf-nominatie in de cate
gorie beste acteurs opgeleverd
die overigens niet in een echt
beeldje mocht resulteren. De
film is daar niet minder om-
Kinderen die Minoes te gek von
den, moeten ook hier van kun
nen smullen.
Het verhaaltj e zet in met de illu
stratie van zorgwekkende man
kementen aan het dak van het
psychiatrische verpleeghuis
Zonnedael, De vijf patiënten die
we van nabij hebben leren ken
nen in al hun malligheden, zul
len worden ondergebracht in
een gesloten inrichting met
streng regime, waar zekere zus
ter Hellemans de scepter
zwaait. Ze doet daarbij sterk
denken aan zuster Ratchett in
One Flew Over The Cuckoo's
Nest, zoals ook de verdere ont
wikkelingen veel weg hebben
van de uitbraak met bootreisje
van Jack Nicholson en zijn kor
nuiten in die film. Ook de vijf
van Loenatik weten te ontsnap
pen maar raken als gevolg van
meningverschillen en paniek uit
elkaar. Ieder beleeft zo zijn ei
gen avontuur, maar uiteindelijk
weet men elkaar terug te vinden
en dan blijkt men toch weer te
rug te kunnen in Zonnedael,ge
lukkig.
Het aardige van de film, net als
van de serie, blijft dat het jeug
dig publiek aan de ene kanton-
bekommerd mag lachen om alle
maffe streken van de verknipte
hoofdpersonages, terwijl tege
lijkertijd ook compassie wordt
opgewekt voor hun weinig be
nijdenswaardige geestesge
steldheid en situatie. Begelei
dende ouders zullen er intussen
oog voor hebben dat veel uit
wassen in de psychiatrische ver
zorging schrijnende gelijkenis
sen vertonen met wat hier et
daar ook de praktijk is. Maai
beslist het belangrijkste is dal
het verhaal spannend en over
zichtelijk wordt verteld, zelli
als het op zeker moment ove
vijf verschillende sporen gaa
lopen. Kinderachtig is hetnooii
en de film wordt zelfs sterk ge
speeld.
Pieter van Lierof
Loenatik de Moevie. Regie: Bobli
Eerhart. Met: Karen van Holst Pej
lekaan, Martin van Waardenbev.
Dick van den Toorn, Judith Bom*
berg, John Buijsman, Jacqueh
Blom, Walter Crommelin, Ria Ei
mers, Gijs Scholten van Aschat, Jr.
netMalherbe, VincetBijlo. Tezieni<.
CineCity Vlissingen.
foto Chris van der Burght/GPD
deerde Londen tot een verant
woordelijke jongedame die it
het oorlogsgeweld echter ver
geet wat het betekent om kindte
zin. Peter Pan grijpt in, neem!
het in zijn ogen saaie meisje mee
naar Nooitgedachtland, en leen
haar de wijze les dat je altijd
moet blijven geloven in hoop,
dromen en elfenstof. Kenners
weten dat het laatstgenoemds
goedje nodig is om te kunnen
vliegen in Nooitgedachtland.
Dit vervolg zou aanvankeliji
direct op video worden uitge
bracht en dat zie je er aan af. Mei
uitzondering van de grimmig!
oorlogsscènes in het begin, oogt
de film glad en ongeïnspireerd
Het animatiewerk voldoet zon
der meer aan Disney's hog;
standaard, maar de magie enhei
ambachtelijke tekenwerk uit d;
vijftig jaar oude voorgangen
ontbreken. Het onderliggend!
seksisme van destijds is daaren
tegen niet verdwenen. Ook anno
2002 is Peter Pan een tameliji'
zelfingenomen mannetje datei-j
genlijk alleen meisjes in zip
omgeving verdraagt wanneerzt|
zich schikken naar zijn wensen!
en grillen.
Fritz de Jong
Peter Pan, Terug naar Nooit$
dachtland. Regie: Robin Budd. Ui"
derlandse versie met de stemme,
van Willem Rebergen, Nicoline. ufl|
Doorn, Isa Hoes, Laura Vlasblom .Si
zien in CineCity Vlissingen, DE ft-
ning Hulst, Cinem'actueel
op Zoom.
Scène uit Carmen. Op de voorgrond Gunilla Verbeke.
Het in 1911 door de Engels
man J. M Barrie geschreven
Peter Pan groeide al snel uit tot
een zeer populair jeugdboek,
maar het verhaal over een rebel
se knaap die weigert volwassen
te worden werd pas echt onster
felijk toen Walt Disney het in
1953 bewerkte tot een klassieke
tekenfilm. In de vervolgfilm Te
rug naar Nooitgedachtland ke
ren alle geliefde personages te
rug: de in een groen jagerspakje
gehulde Peter Pan, het even
schattige als nukkige elfje Tin
kelbel, en natuurlijk Peters
aartsvijand, de even wrede als
groteske Kapitein Haak.
Ook Wendy Darling, het meisje
dat in de eerste film met Peter
Pan afreisde naar het sprookjes
oord Nooitgedachtland, is er
weer. Alleen is zij inmidels een
volwassen vrouw met een gezin.
Het verhaal begint als de Twee
de Wereldoorlog net is uitgebro
ken. Manlief verdwijnt als sol
daat naar het front, en haar
twaalfjarige dochter Jane ont
wikkelt zich in het gebombar
Scéne met Peter Pan in Terug naar Nooitgedachtland.
Johan Nijenhuis is vaandeldrager van de
jonge filmers die zich eerst gingen be
kwamen in tv-soaps om vervolgens met de
zelfde acteurs en dezelfde simpele romanti
sche thema's te bewijzen dat niet alleen
klein grut maar ook prille tieners best naar
Nederlandse films willen kijken. Met Costa
(bijna 7 0 00 0 0 bezoekers) had Nij enhuis vo
rig jaar een bioscoopsucces van de eerste or
de. Deze week gaat Volle Maan in roulatie en
die is beter.
Waar je Nijenhuis om moet bewonderen is
dat hij manieren heeft ontwikkeld om jon
geren de bioscoop in te trekken. Daar kun
nen producenten die menen dat ze belang
rijkere films maken, toch een paar lessen uit
trekken. Costa was een slechte film, maar
dat jaloers makende succes was het gevolg
van een goed gevoel voor marketing en pu
bliciteit. Daarmee is het allicht ook moge
lijk dezelfde doelgroep naar goede films te
trekken. Dan heb je waarschijnlijk over vijf
Jasmine Sendaren Daan Schuurmans.
jaar ook twintigers die naar uitstekende
Nederlandse films willen.
Volle Maan is te beschouwen als in zekere
zin een verbeterde versie van Costa. Op
nieuw reist een kluit jonge Nederlanders
naar Spaans territorium en blijft de optiek
van het script voornamelijk beperkt tot de
vraag wie van al die jongens en meisjes er in
de finale zal blijven hangen aan wie. We
hebben te maken met een klasje Twentse
scholieren dat net het eindexamen achter de
rug heeft. Hans Dagelet is een steenrijke
bouwondernemer die als de vader van Cas
Jansen een zeiljacht ter beschikking stelt
waar Daan Schuurmans als zijn andere
zoon het beheer over heeft. De schuit ligt
voor anker bij Mallorca, een oord waar El
len ten Damme met een rockbandje aan het
toeren is. Daan heeft ook wel aspiraties in
die richting, maar is vooralsnog te onzeker
om door te bijten. Ellen wordt zijn muze.
Zo zit trouwens die hele boot vol twijfe
laars. Hoe bestendig zullen de reeds geslo
ten amoureuze verbintenissen blijken te
zij n? Wat wil men aan met het verdere leven?
En wat moeten we aan met Georgina Ver
baan? Ze is het zwarte schaap dat op het
schoolplein meestal in bomen vertoefde,
manisch depressief schijnt te zijn, te veel
pilletjes slikt, eindelijk ontmaagd wil wor
den maar tegen heeft dat ze eruit ziet alsof
ze uit een doodskist van Graaf Dacula
kwam gekropen. Ze fabriceert ook nog ge-
lukspoppetjes die ze vult met keutels van
haar tamme rat.
Het mag duidelijk zijn dat Georgina heeft
geboft met zo'n personage, want daar valt
markanter profiel aan te geven dan aan de
andere individuen op de passagierslijst.
Chantal Janzen is een materialistische
snob, verloofd met Cas Jansen die niet weet
of hij blij met haar moet zijn en met het
vooruitzicht ook bouwondernemer te wor
den. Michiel Huisman is de lefgozer, Teun
Kuilboer de computer-nerd, Jasmine Sen-
daris is heel mooi, Edgar Wurfbain mis
schien wel homofiel en Lieke van Lexmond
flirt buiten de boot. Dat laatste veroorzaakt
dat men nog een keertje moet wedstrijdzei
len tegen een onheilige alliantie van Belgen
en Ajax-supporters.
Het scenario van Mischa Alexander is sym
pathieker, minder plat dan het Assepoester-
in-Salou-verhaal van Costa. In Volle Maan
worden de personages belicht van zowel
flatteuze als minder flatteuze kanten. Alle
maal hebben ze wel iets te overwinnen en ze
hebben allemaal te overwinnen dat ze Tuk
kers zijn en zelfs op Mallorca voor boeren
worden uitgekreten. Door andere Neder
landers uiteraard, want Spanjaarden ko
men we ook in dit Spanje weer niet tegen.
Waar zouden die tegenwoordig toch wonen?
Je gaat je ongerust maken. Volle Maan ooglj
veel beter dan Costa. Ook technisch heeli
Nijenhuis winst geboekt. De montage i-'j
nogal hijgerig, maar het went. Afgezien vSj
de zangnummers van Ellen ten Dammeffl
Daan Schuurmans, krijg je wel last van®1
muziek. Zodra de zeilen worden gehesen
boot schijnt onderdeks trouwens tien kef
groter dan bovendeks), doen al dat schette
rende koper en de grommende bassen vei-
wachten dat men op zijn minst Atlantis ga&t
ontdekken en er elk moment Filipijnse zee
rovers kunnen opdoemen. Maar nee, ieder
een komt ongeschonden thuis.
Pieter van Lierop
Volle Maan. Regie: Johan Nijenhuis. Met
Schuurmans, Georgina Verbaan, Cas Jansen, El
len ten Damme, Chantal Janzen, Michiel Rij1',
man, Hans Dagelet. Te zien in CineCity Vlissin
gen, De Koning Hulst en Roxy Bergen op Zoom-.
