NOS-televisie zet alle zeilen bij
Hof legde Claus aan banden
door gedragingen Bernhard
PZC
Begrafenis al
tot in kleinste
detail geregeld
Beatrix denkt ook
zonder Claus nog
niet aan aftreden
Burgemeester Delft
bewaart sleutel van
grafkelder Oranjes
7
Materiaal genoeg voor Oranjeprogramma's tot aan de begrafenis
Organisaties
nu zonder hun
beschermheer
dinsdag 8 oktober 2002
doorBarenda Grutterink
HILVERSUM - De NOS-televi
sie heeft zich jarenlang voorbe
reid op een koninklijk overlij
den. Sinds medio jaren negentig
is zelfs een vaste kernploeg van
vijf man bijna continu in de
weer geweest om de gebeurte
nissen rondom een dergelijk
verscheiden optimaal in de
huiskamers te brengen en de kij -
kers ook ruim van verdere infor
matie te voorzien.
De NOS kon zondagavond me
teen beginnen met een herden
kingsprogramma. De omroep
organisatie verslaat verder alle
plechtigheden live, geeft in sa
menwerking met de gezamenlij
ke actualiteitenrubrieken1 de
nieuwsontwikkelingen weer en
biedt verder tal van journalis
tieke en documentaire achter
gronden.
De journaals zullen vooral als
samenvattingen fungeren. Aan
vankelijk is alles op alle drie de
netten te volgen, later alleen
nog viaTV2.
Als vertegenwoordiger van de
publieke omroep is de NOS op
basis van de mediawet verplicht
op zo'n nationaal en historisch
moment alle zeilen bij te zetten.
Het publiek rekent in geval van
officiële plechtigheden gewoon
op de NOS, zo is de gedachte, net
als op bij voorbeeld 4 mei. Tege
lijk wil de NOS een journalis
tiek zo verantwoord mogelijk
product maken.
Vandaag is de NOS vanaf half
twee 's middags rechtstreeks
aanwezig in Den Haag tijdens
de bijeenkomst in de Ridderzaal
waar de Eerste en Tweede Ka
mer gezamenlijk afscheid ne
men van Claus.
Daarna is er een verslag van het
afscheid dat genodigden van de
prins nemen in paleis Noordein
de. Het lichaam ligt opgebaard
in het paleis en twee onbemande
camera's brengen het afscheid
nemen in beeld.
Vanaf donderdagmorgen tot en
met zondagavond kunnen be
langstellenden tussen negen uur
's ochtends en elf uur 's avonds in
het paleis afscheid nemen.
Daaivan zullen regelmatig
beelden te zien zijn in de
nieuwsuitzendingen
De omroep heeft zoveel materi
aal klaarliggen en afspraken ge
maakt voor interviews met des
kundigen en bekenden van de
koninklijke familie, dat de da
gen tot de uitvaart met Oranje
programma's kunnen worden
gevuld. Te zien zijn onder meer
van tevoren opgenomen inter
views met oud-premiers en vele
anderen, documentaires over
tal van onderwerpen betreffen
de prins Claus, oude filmbeel
den en natuurlijk herhalingen
van vraaggesprekken met de
prins. Hoe intensief de NOS
blijft uitzenden, hangt nog een
beetje af van de publieke be
langstelling.
De koninklijke familie was van
de voorbereidingen op cle hoog
te, maar heeft niet persoonlijk
meegewerkt. De contacten over
de plechtigheden zelf liepen via
de Rijksvoorlichtingsdienst, die
overigens niets van de reeds
voorbereide programma's ge
zien heeft, en leden van de hof
houding. Wel heeft de familie in
bepaalde gevallen vrienden, die
daarom vroegen, toestemming
gegeven mee te werken aan
vooraf opgenomen documen
taire delen van de programme
ring.
Volgens Lars Andersson, hoofd
actuele programma's van de
NOS-televisie, is de familie zich
er sinds de emotionele ontladin
gen bij de dood van prinses
Diana en koning Boude wijn van
bewust hoe groot de publieke
belangstelling kan worden. ,,Ze
beseffen dat de media-aandacht
onvermijdelijk is, al wilden ze er
begrijpelijkerwijs nog zo min
mogelijk mee geconfronteerd
worden."
Verrassingen
„Sommige bijdragen van geïn
terviewden zijn heel verras
send, onthullend bijna en plaat
sen bepaalde zaken in een nieuw
licht", belooft Andersson. „Het
was soms wel moeilijk mensen
te overreden mee te doen, omdat
ze het aanvankelijk niet kies
vonden van te voren mee te wer
ken. Toch bleken velen gevoelig
voor het argument dat het an
ders, op het moment zelf, een
holderdebolder-klus wordt. Als
je hetzelfde in alle rust kunt
doen, komt er een beter afgewo
gen verhaal en kim je bij voor
beeld ook de passende filmbeel
den uitzoeken."
Het herdenkingsprogramma
bevatte zondagavond onder
meer een zeer uitgebreide ne
crologie. Later in de rou wperio-
de zullen bepaalde aspecten uit
het leven van Claus en de ko
ninklijke familie per hoofdstuk
worden behandeld. „Op zo'n
eerste dag wordt de prins niet
meteen helemaal belicht. Dat
vinden we niet zo gepast, al stip
pen we de zaak natuurlijk wel in
die necrologie aan. Maar je weet
niet hoe groot het verdriet in het
land is, daaraan willen we het
uitzenden van de meer precaire
onderwerpen aanpassen."
Het wordt de komende dagen
een kolossale operatie voor de
NOS, zegt Andersson. Honder
den programmamakers, techni
ci en presentatoren zijn actief.
„Het hele bedrijf is gewoon
compleet in rep en roer. We heb
ben een enorm schema gemaakt,
waarin alles tot in de puntjes ge
regeld is, zelfs de parkeerplaat
sen voor onze auto's." De NOS
heeft ookmet de BBC en de BRT
gepraat over hun ervaringen bij
het overlijden van Diana en
Boudewijn.
Commentaren
Twaalf regisseurs brengen de
uitvaart samen in beeld. „Een
grote rol is ook weggelegd voor
Maartje van Weegen, de royal
ty-specialiste van de NOS, die
de gebeurtenissen toelicht en
gesprekken heeft met deskundi
gen en mensen die de overledene
gekend hebben. Ook professor
Jan Bank komt veelvuldig aan
het woord om de historische be
tekenis van de prins te belich
ten." Voor alle belangrijke me
dewerkenden staan overigens
voor de zekerheid twee vervan
gers klaar.Volgens Andersson
lijkt de begrafenis van Claus
veel op die van Wilhelmina in
1962. „Daarvan hebben we nog
interessante beelden gevonden
in het archief en die zenden we
deze weekuit."
Het allerbelangrijkst is het regi
streren van alle plechtigheden,
zoals het afscheid nemen bij de
baar, de tocht naar Delft en de
uiteindelijk uitvaartdienst.
Daarvoor zijn twaalf reportage
wagens en bijna tachtig came
ra's ter beschikking. De NOS re
gistreert dit niet allemaal voor
zichzelf alleen. Andere tv-zen-
ders, zoals de Nederlandse com
merciële stations en buiten
landse zendgemachtigden, zijn
tijdens de officiële plechtighe
den aangewezen op de beelden
van de Nederlandse stichting.
Die mag op veel plekken als eni
ge opnamen maken, omdat het
anders een chaos van camera's
wordt.
De NOS verkoopt de beelden en
hoopt daarmee de kosten, vol
gens schattingen al gauw an
derhalf tot twee miljoen euro,
enigszins terug te brengen. ANP
door Carine Neefjes
DEN HAAG - Het overlijden
van prins Claus heeft geen
gevolgen voor de monarchie.
Ook zonder de steun van
haar man, haar belangrijkste
raadgever, zal koningin Bea
trix niet voortijdig aftreden.
„Ik ken de koningin als ie
mand die constitutioneel
heel zuiver is", vertelt J. Vis,
lid van de Raad van State, het
belangrijkste adviesorgaan
van de regering. „Haar func
tie als staatshoofd neemt zij
zeer serieus. Claus was haar
coach, dat heeft Beatrix zelf
gezegd, maar ook zonder zijn
adviezen zal zij haar werk
perfect blijven doen.
Volgens Vis, voormalig hoog
leraar staatsrecht, moet de
rol van Claus niet al te letter
lijk worden genomen. Hoe
wel Beatrix twee jaar
geleden tijdens een televisie
interview zei dat Claus veel
betekent voor haar werk en
'ik niet zonder zijn steun zou
kunnen', had hij met staats
zaken geen bemoeienis.
„Aan de eettafel op paleis
Huis ten Bosch zei Beatrix
echt niet tegen haar man:
„Goh, wat ik vanmiddag
toch van de minister-presi
dent hoorde... Ook over ge
sprekken met kamerleden,
staatssecretarissen en minis
ters kreeg Claus geen woord
te horen. Beatrix heeft een
hele strakke, constitutionele
opvatting. Zij is koningin en
niemand anders. Claus had
echt niet de rol van reserve
koning", aldus Vis.
Ook PvdA-Tweede-Kamer-
lid Peter Rehwinkel, die het
koninklijk huis in portefeuil
le heeft, zegt dat het overlij
den van prins Claus geen
gevolgen heeft voor de mo
narchie. „Het klinkt wel een
beetje gek, maar koningin
zijn is ook gewoon werk. Be
kend is dat mensen na de
dood van hun partner vluch
ten in hun baan. Dat zou Bea
trix ook kunnen gaan doen."
De dood van haar man is voor
haar persoonlijk functione
ren wel een groot verlies, ver
telt Reh winkel. „Claus was
een type die Beatrix een beet
je kon afremmen. De konin
gin is zeer perfectionistisch;
daarmee legt ze de lat voor
zichzelf, maar ook voor an
deren zeer hoog. Dat leidt tot
teleurstellingen in mensen.
Claus kon haar plichtsbesef
relativeren en Beatrix op an
dere ideeën brengen. De ko
ningin heeft zelf gezegd dat
haar man haar regelmatig
corrigeerde en dat zij hem om
adviezen vroeg.''
Niet op staatsrechtelijk ter
rein, weet Reh.win.kel. „Niet
alleen Beatrix is constitutio
neel heel zuiver, maar ook
Claus had als ervaren diplo
maat een fantastisch gevoel
voor staatsrechtelijke ver
houdingen", zegt Rehwinkel.
„Als intellectueel die behoef
te had zijn grenzen te verleg
gen, heeft hij de koningin po
litiek nooit in verlegenheid
gebracht."
Plichtsbesef
Ook zonder hem gaat zij
door, weet Rehwinkel. De
Oranjes zijn doordrenkt van
plichtsbesef. Koningin Wil
helmina is ook jarenlang als
weduwe staatshoofd ge
weest.
„Bovendien straalt Beatrix
geenszins uit dat zij een doet
je is die haar werk niet alleen
aan kan", zegt Eric Jurgens,
hoogleraar staatsrecht en lid
van de Eerste Kamer voor de
PvdA.
„Ik weet zeker dat zij zo lang
als mogelijk koningin wil
blijven. Zij gunt Willem-
Alexander en Maxima alle
tijd om in alle rust een gezin
te stichten. En daarmee han
delt zij zeker in de geest van
haar man. Zowel Beatrix als
Claus hebben regelmatig be
nadrukt dat de jaren op kas
teel Drakensteyn, waarin zij
samen hun drie zoons op
voedden, de gelukkigste pe
riode in hun leven was." GPD
van onze redactie binnenland
DEN HAAG - Lenno Jol zal zich
zijn 37ste verjaardag ongetwij
feld nog heel lang herinneren.
De Haagse begrafenisonderne
mer was zondagavond zijn ver
jaardag aan het vieren toen hij
een telefoontje kreeg, zo vertelt
zijn vader Leendert Jol. „Hij
moest onmiddellijk weg. En
sinds dat moment hebben we
hem niet meer gezien."
Zoon Jol is, als hoogste in rang
bij de Monuta Stichting, het
eerste aanspreekpunt voor de
gang van zaken rond de begra
fenis van pi'ins Claus.
Innemee en Zonen, de Haagse
begrafenisondernemer die van
ouds de koninklijke begrafenis
sen doet, is tegenwoordig
onderdeel van de Monuta Stich
ting.
Aan de Hooikade heeft de firma
nog wel een rouwkamer, maar
het kantoorgedeelte is tegen
woordig te vinden in het Staten-
huys aan de Statenlaan, het
hoofdkantoor van Monuta.
Geheim
Jol sr., zelf begrafenisonderne
mer in ruste: „Maar verreweg
het meeste wordt geregeld door
het koninklijk huis zelf. Die
doen vrijwel alles. De begrafe
nisondernemer bemoeit zich
met het vervoer naar Huis ten
Bosch, met het vervoer naar pa
leis Noordeinde en met de dag
van de uitvaart zelf."
Volgens Jol is door het konink
lijk huis alles allang tot in het
kleinste detail geregeld. „En die
details zijn geheim. Alles is tot
in het kleinste puntje omschre
ven in protocollen. Dat er verder
niets van bekend wordt ge
maakt en dat men er ook niet
over praten mag begrijp ik heel
goed. Dat is een kwestie van pri
vacy voor de leden van het ko
ninklijk huis, en dat is, zeker in
het geval van de dood, een hoog
goed."
Hoewel de dood altijd een on
verwachte gast is, denkt Jol niet
dat er deze dagen veel geïmpro
viseerd moet worden.
;,De gang van zaken rond ko
ninklijke begrafenissen wordt
regelmatig geoefend. In dit
soort gevallen kun je het je niet
permitteren dat je voor verras
singen komen te staan. En zeker
het koninklijk huis zal niets aan
het toeval overlaten."
„Wel ben ik benieuwd of het zal
lukken om in de uitvaart de per
soonlijkheid van prins Claus tot
uitdrukking te brengen. De
prins was toch iemand die wars
was van het protocol. Maar een
uitvaart compleet zonder proto
col kan natuurlijk ook niet. Ik
ben benieuwd hoe dat wordt op
gelost. Vaak zie je trouwens dat
dit soort begrafenissen trend
settend is. Zoals je na de begra
fenis van Pim Fortuyn meer wit
te lijkauto's zag, zullen mensen
ongetwijfeld ook van deze be
grafenis ideeën oppikken."
Oude band
De koninklijke familie behoort
al lang tot de vaste klantenkring
van Innemee en Zonen bv. Van
wege die oude band wordt ook
voor de begrafenis van prins
Claus een beroep gedaan op het
bedrijf.
Al in 1877 was de latere oprich
tervan het bedrijf, Willem Inne
mee, betrokken bij de begrafe
nisvan koningin Sophie. Ook de
uitvaarten van prins Hendrik
(overleden in 1934) en prinses
Wilhelmina (in 1962) werden
door Innemee verzorgd.
Deze beide begrafenissen leven
in de herinneringen voort van
wege het 'witte' karakter ervan.
De geschiedenis van het bedrijf
is uitgebreid beschreven in 'Be
graven in Den Haag' van de
kleinzonen van de oprichter,
Karei C. Innemee en Willem J.
Innemee.
Het bedrijf is niet langer zelf
standig. In 1999 ging Innemee
over in handen van het in Apel
doorn gevestigde Monuta.
Achterberg
Toch is het bedrijf hoe dan ook
verzekerd van de eeuwigheid:
niet alleen door de Haagse
volksmond, maar ook door de
pen van de beroemde dichter
Gerrit Achterberg. Hij schreef
het gedicht Innemee, bedoeld
om de rust van het platteland af
te zetten tegen de drukte van de
stad.
De regels Ze worden hier begra
ven met een haast/alsof de dood
hen op de hielen zit uit dat ge
dicht zijn gevleugelde woorden
geworden. GPD
van onze redactie binnenland
DELFT - Burgemeester Van
Oorschot van Delft is de sleutel
bewaarder van de koninklijke
grafkelder in de Nieuwe Kerk.
In die functie begeleidt hij jaar
lijks een groep ingewijden, on
der wie functionarissen van de
Rijksgebouwendienst en leden
van de hofhouding voor een in
spectie van de graven. Dat ge
beurt steevast op de eerste
werkdag van januari.
In tegenstelling tot de grafkel
ders van de koninklijke huizen
in Londen en Wenen, zijn die in
Delft niet toegankelijk voor het
publiek. Ook het tijdens de res
tauratie van het praalgraf van
Willem van Oranje in 1998 ge
vonden houten kist j e met de res
tanten van de ingewanden en
het hart van de in 15 84 vermoor
de Vader des Vaderlands, was
niet te bezichtigen toen het zich
tijdelijk bevond in de herme
tisch afgesloten grafkelder van
de Nieuwe Kerk. Niemand
mocht het zien, laat staan foto
graferen of filmen. Op 11 augus
tus 1999 werd het kistje, ter
grootte van een schoenendoos,
tijdens een sobere plechtigheid
teruggeplaatst in het praalgraf.
Veertien restaurateurs, negen
deskundigen, drie 'grafcommis
sarissen' zeven genodigden en
enkele journalisten werden
hierbij toegelaten. Bij die gele
genheid had Van Oorschot als
sleutelbewaarder de eer om het
kistje te onthullen. Met een
voorzichtige handeling trok hij
een donker gekleurde linnen
doek van het kistje af.
Hoop
De hoop van de aanwezigen om
het in volle omvang te kunnen
aanschouwen, was ijdel. De bij
na vier ton wegende sarcofaag
hing al zo ver over het kistje
heen, dat door een smalle spleet
slechts een donker voorwerp is
te zien. Luttele seconden later
zakt de sarcofaag definitief, in
ieder geval voor de komende
eeuwen, op z'n plek.
Bij het ophalen van het kistje uit
de grafkelder waren aanwezig:
L. Veenendaal, de grootmeester
van de koningin, burgemeester
Van Oorschot, directeur B.
Woelderink van het Koninklijk
Huisarchief en B. Diser, de pro
jectmanager van de Rijksge
bouwendienst. Dooi-dat de graf
kelder toch werd geopend, werd
meteen besloten daar schoon
maakwerk te laten verrichten.
Dat bestond uit het verwijderen
van zoutbaarden van het pla
fond, stofzuigen en dergelijkë.
Drie werknemers van een
bouwbedrijf waren hiermee be
last. Volgens een vertrouwelijke
notitie werden ook zij niet ge
acht het kistje onbedekt te zien:
'na het openen van de grafkel
der kunnen zij weg'GPD
WOERDEN - Koninklijk Con
certgebouworkest, Nederland
se Bachvereniging, Tamboer
korps van het Korps Adel
borsten, Nederlands-Duitse
Conferentie, Hollandsche
Maatschappij der Wetenschap
pen. Het zijn enkele van de ze
ventien organisaties waarvan
prins Claus beschermheer was.
Het is aan de gevraagde persoon
zelf om in te gaan op een verzoek
om beschermheer of -vrouw te
worden. Verenigingen of stich
tingen hoeven niet aan bepaalde
voorwaarden te voldoen. Het
volstaat om een briefje te sturen
naar de beoogde beschermer.
Deze beoordeelt vervolgens de
aanvraag en bekijkt of het zijn
interessegebied is en of 'ie zin
heeft om af en toe aanwezig te
zijn bij een jubileum of opening.
Iets lastiger is het voor het
Astmafonds, waarvan Claus
sinds 1978 beschermheer was.
Daar prijkt de naam van de
prins op het briefpapier en de
visitekaartjes. „We hebben
daarover advies gevraagd aan
de Rijksvoorlichtingsdienst,"
zegt Coen Berends van het
Astmafonds. „Uit piëteit zullen
we de naam van de prins niet
meteen verwijderen, maar doen
we dat over een maand of twee,
drie." Het Astmafonds gaat ook
bekijken welke kant het op wil
met het beschermerschap
Wordt gezocht naar een nieuwe
en moet dat weer iemand van
het koninklijk huis zijn?
Scouting Nederland wil 'dol
graag' de band met het konings
huis bevestigd blijven zien en
gaat dan op zoek naar een op
volger voor prins Claus. Zater
dag gaat in alle groepen de vlag
halfstok. GPD
door Ad Hoogerwerf
OOSTVOORNE - Prins Claus had de pech,
meent historicus en Oranjekenner Jan Kik
kert uit Oostvoorne, dat hij na Bernhard in
de koninklijke familie kwam. Bernhard
deed waar hij zin in had, reisde de hele aard
bol over en deed duistere zaken in naam van
het koninkrijk. Het hof voelde weinig voor
zo'n tweede geval, zodat Claus praktisch
aan banden werd gelegd.
Aanvankelijk had Claus nog een serieuze
baan in de ontwikkelingssamenwerking,
maar toen die functie door de toestand in
Angola een politieke lading kreeg, werd hij
ook van die post gehaald. Wat voor hem
restte was een serie erebaantjes. Claus zou
zijn hele leven in de schaduw van Beatrix
blijven. „Ik heb sterk de indruk dat dat de
oorzaak is geweest van zijn lichamelijke
klachten, die begonnen met depressiviteit",
zegt Kikkert. „Ook al leed zijn vader aan
hetzelfde."
Kikkert, schrijver van enkele boeken over
het koningshuis, omschrijft Claus als een
Duitser die zich in Nederland heeft aange
past, maar nooit een Nederlander is gewor
den. ,Het is gebeurd dat hij van een jaar zo 'n
honderd dagen in Duitsland verbleef, bij
zijn familie. Hij heeft Duitsland nooit kun
nen loslaten. Tijdens een langdurig ziekbed
in het Haagse Bronovoziekenhuis, jaren ge
leden, zou hij alleen naar Duitse tv-zenders
hebben gekeken."
Voetnoot
Claus was intellectueler dan Bernhard,
maar Bernhard was slimmer dan Claus,
meent Kikkert. Op de vraag hoe Claus in de
geschiedenisboekjes zal worden herinnerd,
reageert Kikkert na een korte denkpauze:
„Waarschijnlijk met een voetnoot, want
meer dan de man van de koningin en een
goede vader voor zijn kinderen is hij niet ge
weest. Hoe groot zijn invloed op het hande
len van Beatrix was is moeilijk in te schat
ten. Dat blijft een van de geheimen van het
paleis."
Ook vraagt Kikkert zich af wat de invloed
van Beatrix op Claus is geweest, waarbij hij
doelt op de behandeling van Claus' ziekte.
Kikkert: „Toen Claus in een Zwitserse kli
niek werd opgenomen moest Beatrix de be
slissing nemen of zijn klachten met medicij
nen of 'op de divan' behandeld moesten
worden. Ze heeft toen gekozen voor medi
cijnen, mogelijk uit angst dat er te veel pa-
leisverhalen bekend zouden worden."
Er zijn aanwijzingen dat Claus geleden
heeft onder het keurslij f aan het hof, waarin
hij dag en nacht moest leven. „Als hij naar
Afrika vertrok, ging hij vaak als een houten
klaas op het vliegtuig, maar stapte hij mon
ter en vrolijk uit. De terugreis was anders
om."
Ook meent Kikkert dat Claus nooit heeft
kunnen wennen aan de deftigheid van het
paleisleven. „Beatrix is de hele dag konin
gin, net als haar oma dat was. Zelfs de post
wordt op een zilveren blad aangereikt." Veel
in aanraking met 'gewone' burgers kwam
hij niet. Claus ging zelden met zijn vrouw
mee op werkbezoek. Wel onderhielden Bea
trix en Claus nauwe banden met de andere
families van de Europese adel. „Die wereld
is net een dorp waarbij de gordijnen worden
weggeschoven als er iets gebeurt. Ze weten
alles van elkaar."
En dan de eeuwige bewaking. Van de 45 mil
joen euro die het koninklijk huis de schat
kist jaarlijks kost, wordt een kwart besteed
aan beveiliging. „Absurd veel, zeker verge
leken bij de vorstenhuizen in Engeland en
Spanje, waar ze met de IRA en ETA toch on
veiliger leven dan de Oranjes", aldus Kik
kert.
Briljant
Claus koos voor een leven in de schaduw van
een koningin, maar had - als hij Beatrix niet
tegen het lijf was gelopen - een briljante
loopbaan kunnen afmaken in de diploma
tie, waarin hij al carrière aan het maken
was. Claus, van lage adel, leidde een vrolijk,
misschien wel een beetje losbandig leven.
Hij had verschillende liefdesaffaires en
hield, net als Bernhard, van snelle auto's.
„Bij de Duitse politie was zijn blauwe Por
sche in heel het land bekend", vertelt Kik
kert.
Na zijn huwelijk was dat snelle leventje
voorbij. Hij gedroeg zich braaf en kon een
voudig rondkomen van de staatstoelage van
een miljoen gulden. En voor zover Kikkert
kan nagaan zijn van Claus geen buitenech
telijke relaties of kinderen bekend, zoals
van de mannen van Juliana en Wilhelmina
bijvoorbeeld wel bekend is.
Kikkert krijgt zijn informatie over het Ko
ninklijk Huis naar zijn zeggen van betrouw
bare bronnen, ook rond het hof. Met Claus
heeft hij nooit gesproken. Wat zou hij hem
hebben willen vragen als hij een uurtje de
tijd had gehad? Kikkert: „Ik was eerst over
Afrika begonnen. Dan was hij ontdooid. De
rest van het gesprek zou dan vanzelf gaan."
GPD
Claus' bewegingsvrijheid was beperkt als gevolg van de ruimte die zijn schoonvader zich
toemat. foto archief PZC
