Weinig rouwbetoon op straat
PZC
Wieken vertolken
rouwstemming
Uitge\ers spelen
razendsnel in
op overlijden Claus
Lichaam prins Claus
direct gebalsemd
Provincie betuigt
deelneming aan
koninklijke familie
Driekleur
halfstok op
Zeelandbrug
Lokale omroep Schouwen
schakelt door naar Radio 1
Belangstelling voor tonen medeleven loopt per gemeente uiteen
Veel digilale
condoleaaces
Drukte voor vlaggenfabriek
Geen herdenkingsmunt
Dagblad negeert zondagsrust
Stoet van paleis naar Kerk
dinsdag 8 oktober 2002
ZIERIKZEE - Niet alleen bij
openbare gebouwen werden
gisteren vlaggen halfstok ge
hangen, ook bij particuliere wo
ningen dook het teken van rouw
her en der op.
De enkele waterrecreant die
gisteren wellicht nog onwetend
was over het overlijden van
prins Claus werd bij het passe
ren van de Zeelandbrug geïn
formeerd.
Want ook daar wapperde het
stoffen rouwsymbool in de
wind.
foto Marijke Folkertsma
ZIERIKZEE - De lokale omroep Radio Schouwen-Duiveland heeft
in verband met het overlijden van prins Claus besloten de zender tot
na de begrafenis door te schakelen naar de programmering van Ra
dio I en de eigen programmering tot die tijd te laten vervallen.
Volgens voorzitter W. Alkemade van Radio Schouwen-Duiveland is
hiertoe besloten om elk mogelijk misverstand uit te sluiten. „Vol
gens de voorschriften dienden de lokale omroepen de eerste 24 uur
direct na het overlijden van Prins Claus door te schakelen naar de
aangepaste programmering van Radio I. Daarna mogen zij wel weer
zelf de programma's invullen, maar ook op aangepaste wijze", zegt
Alkemade.
Volgens haar heeft het bestuur zondagavond nog tot laat overleg ge
voerd. „We zijn tot de conclusie gekomen dat het heel moeilijk is om
daarin de juiste keuzen te maken. Met wat de één als aangepast be
schouwt, zal de ander misschien weer moeite hebben. Om dat soort
situaties uit te sluiten en uit piëteitsoverweging hebben we besloten
tijdens de volledige periode door te schakelen naar Radio I", aldus
de uitleg van de voorzitter.
van onze regioredactie
VLISSINGEN - De rouw om de
dood van prins Claus is in Zee
land nog slechts mondjesmaat
in het straatbeeld doorgedron
gen. Op overheidsgebouwen
hangen de vlaggen zonder uit
zondering halfstok, maar bij
particulieren is er nog geen
sprake van een groot aantal
vlaggen in rouwstand. De con
doleanceregisters die diverse
gemeenten openstelden, wer
den op sommige plekken door
een enkeling, in andere stad
huizen door tientallen mensen
ondertekend.
Op overheidsgebouwen en
openbare instellingen op Wal
cheren hang plichtsgetrouw de
Nederlandse driekleur. Zo
wappert in Vlissingen de vlag
halfstok bij het zorgcentrum
Ter Reede, het Ziekenhuis Wal
cheren en de Zeevaartschool
aan de Boulevard. Particulie
ren hebben het dundoek maar
mondjesmaat halfstok hangen.
Het is vooral opvallend op hoe
veel plekken er géén vlaggen
wapperen. Op het stadhuis van
Vlissingen, dat nu een grote
verbouwing ondergaat, hangt
geen vlag. Volgens de woord
voerder van de gemeente zijn er
in het gebouw asbestsaneer-
ders actief zijn ea wappert er
daarom geen vlag op het stad
huis. Wel hangt e? eentje op het
tijdelijk onderkomen van de
gemeente.
Ook andere proninente plaat
sen in Vlissingei ontberen een
vlag. Zo blijven (e twee masten
bovenop de Sadijntoren aan
de Boulevard ktal, evenals de
masten van hft Loodswezen
even verderop, hl Middelburg
is de situatie net veel anders.
Op overheidsgtbouwen hangt
de driekleur zender uitzonde
ring halfstok. Srak in cle wind
op cle Lange Jai, slap als een
vaatdoek bij energiebedrijf
Delta. Maar elcers is het dun
doek maar weirig te vinden,
Alle Walcher.e gemeenten
hebben gisterei een condole
anceregister geopend. De ani
mo loopt per goneente uiteen.
In Vlissingen zjn er rond half
drie 's middag; nog maar zes
steunbetuigingm. In Middel
burg loopt het tster: 's middags
telt de lijst veetig onderteke
naars, onder we mevrouw M.
van Raaij. Zi roemt prins
Claus vanwege zijn verdien
sten voor de Duts-Nederland
se betrekkingen Ook M. Min-
heere ondertekent het register.
Hij vindt dat Claus, ondanks
het strakke keurslijf, zijn rol in
het koningshuis op speelse wij
ze vorm gaf.
Op dat moment komt ook bur
gemeester K. Schouwenaar
binnen om het register te on
dertekenen. Hij heeft koningin
Beatrix de dag eerder nog de
hand geschud bij de opening
van het hospice in Middelburg.
Hij vond het een 'rare gewaar
wording' toen hij een dag latex-
het overlijden van Pi-ins Claus
vernam. „Je weet dat hij ern
stig ziek is, maar toch ben je
verrast", verklaart hij en
neemt plaats bij het register.
In de gemeente Veere is de ani
mo voor het condoleanceregis
ter iets minder dan Middel
burg. Dertig mensen hebben
het ï-egister aan het einde van
de middag ondertekend.
Medeleven
In Zeeuws-Vlaandérèn maak
ten wel veel bewoners gebruik
van cle kans him medeleven te
betuigen aan de nabestaanden
van prins Claus.
Hoewel de officiële condolean
ceregisters nog vanuit Den
Haag moeten komen, openden
de meeste Zeeuws-Vlaamse ge
meenten gisteren alvast een ei
gen register. Ondanks dat er
nog weinig bekendheid aan
was gegeven, kwamen toch al
tientallen inwoners naar de ge
meentehuizen om hun handte
kening te zetten. Vanaf van
daag wordt een grote toeloop
vei-wacht van mensen die hun
medeleven willen betuigen.
In het Hulster stadhuis konden
mensen enkel gistei-ochtend te
recht, omdat de gemeente 's
middags gesloten was vanwege
de kennis. Dat is ook vanmid
dag het geval. Tegen het mid
daguur stonden er gisteren een
stuk of dertig handtekeningen
in het condoleanceregister. Dat
werden er uiteindelijk 64, om
dat heel wat ambtenax-en bij
het verlaten van het stadhuis
nog hun handtekening zetten.
De gemeente Oostbui-g heeft
behalve in het gemeentehuis
ook condoleanceregisters
neei-gelegd in de verzorgings
huizen in Oostburg, IJzendijke
en Breskens. De gemeente
Sluis-Aardenburg besloot gis
teren nog even te wachten op
het officiële condoleanceregis
ter „Maar als we het woensdag
nog niet hebben, zorgen we zelf
dat er iets ligt", aldus een ge
meentewoordvoerster.
In Kloosterzande tekent een vrouw het condoleanceregister.
In de Zeeuws-Vlaamse ge
meenten kunnen de condole
anceregisters worden getekend
tijdens de gebruikelijke ope
ningstijden van de gemeente
huizen. De condoleanceregis-
ters blijven liggen tot de
bijzetting van het stoffelijk
overschot van cle prins in de
grafkelder van cle Oranjes in cle
Nieuwe Kerk in Delft.
Op de Bevelanden en Tholen
kwam het tekenen van cle con-
doléancex-egisters ook lang
zaam op gang. Alle gemeenten
openden een register, maar er
waren gisteren overdag nog
niet veel mensen die kwamen
tekenen.
In het gemeentehuis van Ka-
pelle ging het condoléancere
gister om één uur 's middags
open. Twee uur later hadden er
drie mensen getekend. Ook
waren er niet veel mensen die
belden met vragen over het te
kenen van het register Een me
dewerker van de gemeente ver
wacht in de loop van de week
nog wel meer toeloop als de
aanwezigheid van het register
wat beter bekend is. In Kapelle
kan tot en met volgende week
worden getekend tijdens kan
tooruren en donderdag tot half
acht 's avonds.
Animo
In het gemeentehuis van
Noord-Beveland in Wissen-
kerke is 's middags al wat vaker
getekend. Om half drie zijn er
2 7 mensen geweest om hun me
deleven kenbaar te maken.
Volgens gemeentevoorlichtster
M. van Zevenbergen is er rede
lijk veel animo voor het
tekenen. „Mensen komen er
speciaal voor naar het gemeen
tehuis. Ook krijgen we telefo
nisch veel vragen over of er ge
tekend kan worden en wanneer
er de mogelijkheid voor is." Het
gemeentehuis sluit al om drie
uur 's middags, daarom gingen
de deuren 's avonds van half ze
ven tot acht uur ook nog open.
In Goes is op het gemeentehuis
cle aanloop niet erg groot. De
telefonische vragen beperken
zich met name tot vragen over
het al dan niet doorgaan van
bewonersbijeenkomsten. In
zorgcentrum het Gasthuis is 's
middags rond vier uur een con
doléanceregister geopend; veel
omwonenden komen hun
handtekening zetten. Bewoon
ster P. van Binsbergen-Meynell
heeft daar wel een verklaring
voor: „Veel mensen van wat ou
dere leeftijd zijn koningsge
zind en die leven nu heel erg
mee. Daarnaast zijn hier veel
weduwen en weduwnaai's en
die weten hoe het is om een
partner te verliezen; dat geeft
ook een gevoel van medeleven.
Ik vond prins Claus een heel
boeiend persoon, maar ik zag
ook het probleem voor hem om
als buitenlandei- in Nederland
te komen. Ik ben zelf ook niet
Nedeiiands en ik weet hoe
foto Wim Kooyman
moeilijk clat kan zijn. Daarom
voel ik misschien nog wel iets
meer mee."
Ook de gemeente Schouwen-
Duiveland wil haar inwoners
in de gelegenheid stellen het
condoléanceregister te onder
tekenen. In de hal van het ge
meentehuis in Zierikzee kun
nen zij via deze weg hun
medeleven betuigen aan fami
lie en naasten van de prins. Di
recties van verzorgingshuizen
op Schouwen-Duiveland mo
gen losse bladen uit het register
ophalen, zodat de bewoners in
hun huis zelf kunnen onderte
kenen. Deze bladen worden la
ter weer toegevoegd aan het
register. Schouwen-Duivelan-
ders kunnen van half negen 's
ochtends tot half vijf 's mid
dags op het gemeentehuis te
recht voor de ondertekening.
Het condoléanceregister blijft
hier in elk geval open voor be
tuigingen van medeleven tot de
uitvaart van prins Claus.
van onze redactie biinenland
DEN HAAG - Een aintal uitge
vers heeft al in een /roeg stadi
um voorbereiding<n getroffen
om boeken op de mirkt te bren
gen over het level van prins
Claus. De eerste litgave, Het
aanzien van prin Claus, ligt
volgende week inde boekhan
del, zo meldt Boekdad.
Volgens het blad wxrden cle boe
ken van Het Specrum over het
koninklijk huis net aangepast
en herdrukt, maa' er komt wel
een uitgave in de éeks Het aan
zien van.... Omda de bijzetting
van het stoffelijkiverschot van
de prins-gemaal in het fami-
RIJSWIJK - De condoleancere
gisters op interne worden druk
bezocht. In tota.4 zijn al tien
duizenden steunbetuigingen
geplaatst.
Ook op condolence.paginafo-
rum.nl en wwv.condoleance.nl
staan veel pesoonlijke bood
schappen.
liegraf van de Oranjes in de
Nieuwe Kerk in Delft niet in het
boek wordt opgenomen, ligt het
eind volgende week in de win
kels in een oplage van enkele
tienduizenden exemplaren.
Strengholt's Boeken gaat waar
schijnlijk een fotoboek op de
markt brengen. „Of het door-
gaat, hangt af van het kosten
plaatje; we zijn niet de enige die
met een boek komen", zegt uit
gever Ton van Poelgeest, die
zich kan voorstellen dat bladen
als Privé en Ons Vorstenhuis ook
speciale uitgaven hebben.
Gopher Publishers was de eer
ste met een boek over de verlo
ving van Willem-Alexander en
Maxima, maar doet niets aan
het overlijden van prins Claus.
Een woordvoerster: „Een on
derwerp als een verloving kon
den we wat luchtiger benade-
ren, maar dit vraagt om een
gedegen aanpak en daar konden
we geen goede auteur voor vin
den." De interesse in boeken
over het koninklijk huis is mo
menteel groot. Wie op de inter
netsite van Bol.com zoekt op
subcategorie 'koningshuizen'
krijgt de melding dat de site tij
delijk onbereikbaar is wegens
enorme drukte. GPD
door Willem Staat
MIDELBURG - Vereniging De
Hollandsche Molen heeft giste
ren alle molenaars opgeroepen
hun wiekendragers in de rouw
te zetten. Daarbij wordt sinds
eeuwen de onderste wiek vlak
na het laagste punt naar rechts
vastgezet. Deze gaande stand
symboliseert vergankelijkheid
Op diverse plaatsen in Zeeland
is gisteren gehoor gegeven aan
de oproep. Zo zetten de mole
naars van Spui en Axel, vader
en zoon Cappon cle wieken in de
rouwstand. Ook de zes molens
in de gemeente Middelburg ver
toonden gistermorgen al de spe
ciale wiekenstand. Dat gebeul
de op inititiatief van vrijwillige
molenaar Nel van Leijen. Zij is
bestuurslid van De Hollandsche
Molen en Vereniging De Zeeuw
se Molen.
Van Leijen riep de Zeeuwse mo
lenaars gisteren op allemaal het
wiekenkruis in de rouwstand te
zetten als eerbetoon aan de
De in 1991 door prins Claus ge
opende molen van Waarde staat
in de rouwstand.
foto Dirk-Jan Gjeltema
prins. „Met molens kun je
prachtig uitbeelden dat er iets
bijzonders gebeurt, in dit geval
iets heel verdrietigs." Het rouw
betoon duurt voort tot en met
het moment dat de pi'ins wordt
bijgezet in het familiegraf.
Claus fungeerde sinds 1981 als
beschermheer van De Holland
sche Molen, In die hoedanigheid
opende hij vele molens die een
restauratie hadden ondergaan.
Daaronder was ook standerd
molen De Hoed in Waarde. Prins
Claus opende die 22 september
1993. Het hele dorp liep die
woensdagmiddag uit. Nel van
Leijen herinnert zich dat cle
prins toen, tegen het protocol in,
de lange trap naar het molenin
terieur besteeg. „Het mocht
niet, maar hij bepaalde zelf wel
wat hij deed."
Prima kerel
Van Leijen heeft de prins enkele
malen ontmoet. „Het was een
prima kerel, die altijd heel be
langstellend was. Zo heb ik hem
aan het werk gezien bij het uit
reiken van certificaten aan ge
diplomeerde vrijwillige mole
naars. Hij informeerde dan ook
altijd of de oude beroepsmole
naar nog leefde en of die aanwe
zig was. Zo ja, dan maakte hij er
een praatje mee."
DOKKUM - De vraag naar de Nederlandse driekleur bij de
Dokkumer Vlaggen Centrale is gestegen na de dood van prins
Claus. Een woordvoerster zei gisteren dat er vier keer zoveel
vraag is dan normaal in deze tijd van het jaar. Dat uitte zich
gisteren tot halverwege de middag in enkele tientallen tele
foontjes. „Dit is normaal gesproken laagseizoen voor ons."
Het bedrijf voorziet een verdere stijging van de vraag. De
meeste telefoontjes verwacht de woordvoerster op vrijdag en
maandag, de dag voor de uitvaart. „Wij denken dat veel men
sen zeker op de dag van de uitvaart de vlag halfstok gaan han
gen."
De extra telefoontjes die bij de Vlaggencentrale binnenko
men, zijn niet alleen afkomstig van particulieren. Ook over
heidsinstanties en bedrijven bestellen vlaggen. ANP
UTRECHT - Prins Claus zal niet met een speciale euromunt
herdacht worden. Het duurt twee tot drie maanden om een
munt te laten maken „Het is ook geen feestelijke gebeurte
nis", aldus een woordvoerder van Financiën, die niet uitsluit
dat er alsnog tot een Claus-euro besloten wordt. De laatste of
ficiële herdenkingsmunt is geslagen ter ere van het huwelijk
van prins Willem-Alexander en prinses Maxima.
De Koninklijke Nederlandse Munt gaat evenmin een speciale
penning uitbrengen ter herdenking van prins Claus. „Het leek
ons niet passend en te commercieel voor dit droeve geval", al
dus een woordvoerster van cle Munt.ANP
BARNEVELD - Medewerkers van het Nederlands Dagblad
hebben zondagavond de maandageditie van de gereformeer
de ochtendkrant aangepast om het nieuws te kunnen brengen
van het overlijden van prins Claus. Normaal gesproken wordt
de maandagkrant op zaterdagavond samengesteld, zodat de
medewerkers de zondagsrust in ere kunnen houden.
Hoofdredacteur P. Bergwerff noemde het overlijden van de
prins 'een van de situaties waarvan we het nodig achten om de
krant op zondag wel aan te passen'Werken op zondag is zeld
zaam bij de ochtendkrant. „De laatste keer was bij de aanval
len op Afghanistan", aldus de hoofdredacteur. Het nieuws
over de Bijlmerramp, tien jaar geleden, werd niet meegeno
men in de maandagkrant. „Dat was voor mijn tijd en toen was
er sprake van een stringenter beleid", legde Bergwerff uit.
ANP
RIJSWIJK - De route van cle uitvaartstoet voor prins Claus
leiclt van paleis Noordeinde naar de Nieuwe Kerk in Delft.
Dinsdag 15 oktober rijden cle rijtuigen of, bij heel slecht weer,
auto's van Den Haag via Rijswijk naar Delft.
Vanaf paleis Noordeinde gaat het eerste deel van de stoet via
de Heul weg naar de Kneuterdijk en verder naar Buitenhof en
Spui. Dan over verkeersplein Rijswijkseplein en Haagweg
richting Rijswijk. Na de Rotterdamseweg volgt de stoet de
Laan van Hoornwijck, Singel, en Poortweg.
Bij het Instituut Defensie Leergangen (IDL) aan de Brassers
kade in cle wijk Ypenburg maakt de stoet een korte stop. Bjj
het IDL vindt de formatie van de totale stoet plaats.
De rijtuigen en escortes vervolgen hun weg over de Poortweg,
Vrijenbanselaan, Wateringse Vest enhet Noordeinde in Delft.
In het oude centrum van Delft gaat het gezelschap over de Ou
de Delft, Nieuwstraat en Cameretten richting de Markt. Via
het Raadhuis en de Oude Markt komt het stoffelijk overschpt
aan bij de Nieuwe Kerk. ANP
lijden gebalsemd. Een goede
zaak, vindt J. Schurink, beheer
der van het mortuarium in het
Onze Lieve Vrouwe Gasthuis in
Amsterdam.
„Want al twee uur na het over
lijden komen de bacteriën in het
lichaam, die voornamelijk in de
darmen en de maag zitten, in ac
tie. Dan begint de versterving,
zoals wij zeggen.
Hoe sneller het lichaam daarna
wordt gebalsemd, des te. beter
de overledene er uit blijft zien_
Voor het balsemen zoeken de
artsen tegenwoordig meestal
bloedvaten in het been op. Met
een afzuignaald en een pomp
wordt het bloed uit het lichaatn
gehaald en met een andere
naald wordt een verdunde che
mische oplossing in het lichaam
gebracht. Deze oplossing be
staat onder meer uit formaline
in combinatie met alcohol.
Hoewel het in Nederland wette
lijk verboden is om lichamen te
balsemen, zijn er naast leden
van het koninklijk huis meer
uitzonderingen mogelijk. Over
ledenen clie in het buitenland
worden begraven worden oófc
vaak gebalsemd om het lichaam
langer intact te houden.
Sommige landen waar het li
chaam wordt ingevoerd eisen
zelfs dat het lichaam wordt ge
balsemd. GPD
door Rudi Buis
DEN HAAG - Het lichaam van
prins Claus is vrijwel direct na
zijn overlijden in het Acade
misch Medisch Centrum in Am
sterdam gebalsemd. Daardoor
blijft het lichaam van de prins
voor langere tijd in goede condi
tie. Het balsemen van overlede
nen is in Nederland officieel
verboden omdat lichamen moe
ten kunnen ontbinden. Leden
van het koninklijk huis vallen
echter niet onder die wet, zodat
ze ook niet per se binnen vijf da
gen hoeven te worden begraven.
Zo krijgt ook het volk de gele
genheid om afscheid te nemen
van prins Claus.
Balsemen is eigenlijk niets an
ders dan het inbrengen van een
conserverende vloeistof in het
lichaam. Bij een intact bloedva
tensysteem bereikt deze vloei
stof iedere plaats in het lichaam
De vloeistof doodt de bacteriën,
zodat het lichaam wordt ge
fixeerd en stevig aanvoelt. De
behandeling zorgt er voor dat
het lichaam langer 'goed' blijft.
Ook behoudt de overledene zo
zijn 'natuurlijke blos'.
Balsemen moet binnen enkele
dagen na het intreden van de
dood gebeuren. Prins Claus is al
meteen in de nacht na zijn over-
door Maurits Sep
MIDDELBURG - Het Zeeuws
provinciebestuur heeft gisteren
namens alle Zeeuwen zijn deel
neming betuigd aan de konink
lijke familie wegens het overlij
den van prins Claus.
Zeeland zal 'door zijn warme
belangstelling, intelligentie,
beminnelijkheid en humor met
buitengewoon warme gevoe
lens' aan de prins terugdenken,
schrijven Gedeputeerde Staten.
„Overal waar hij kwam heeft hij
veel sympathie onder de
Zeeuwse bevolking gewekt."
Vanwege het overlijden van
prins Claus heeft de provincie
gisteren besloten twee vergade
ringen van Provinciale Staten
commissies geen doorgang te
laten vinden. Daarvoor zijn
nieuwe data gekozen. Zowel de
commissie welzijn als de com
missie verkeer en vervoer zijn
met een week uitgesteld en ver
gaderen nu op maandag 14 ok
tober. De commissie welzijn
begint bovendien een half uur
eerder (09.00 uur). De commis
sie verkeer en vervoer begint zo
als altijd om 13.30 uur.
Ook de Statencommissie econo
mie die morgen zou plaatsvin
den, gaat niet door. Dit in ver
band met het overlijden dit
weekeinde van de echtgenote
van PvZ-Statenlid R. Stoffels.
Deze vergadering is verzet naar
woensdag 23 oktober. Mevrouw
Stoffels wordt morgen begra
ven. De Statencommissie ruim-
re, milieu en water van komende
vrijdag gaat wel door.
