Bulgaar knokt voor zijn brood
PZC
PZC
Opleggen regels aan de bouw
is zware klus voor commissie
Uitbreiding is
krachtproef voor
Europese Unie
De laatste keuze van
Harry Wijnschenk
4
Straathandel en hulp familie zijn wapens tegen de armoede
8 oktober 1952
dinsdag 8 oktober 2002
door Hans Gertsen
Nog computerspelletjes no
dig, software of spotgoed
kope cd's? Ga eens winkelen in
Sofia. In de Bulgaarse hoofd
stad wemelt het langs de straat
van de stalletjes waar illegale
kopieën voor drie maal niets te
krijgen zijn. Vijf stuks voor der
tien leva (zeven euro), de zesde
krijgt u er nog gratis bij ook. Of
ze ook werken, is de vraag en of
u veel heeft aan een Bulgaarse
versie van WindowsXP is een
andere kwestie.
De straathandel, al dan niet le
gaal, bloeit in Sofia. Boeken,
software, groente en fruit, cos
metica en lederwaren; er is vrij
wel geen product te bedenken
dat niet langs de straat aan de
man wordt gebracht. Het is me
de dankzij dat immense grijze
circuit dat de Bulgaren weten te
overleven.
Het gemiddelde inkomen in het
straatarme Balkanland be
draagt officieel ongeveer 150
euro per maand. „Maar je moet
er minstens 35 procent bij optel
len. Vrijweliedere Bulgaar heeft
eën tweede baan of een handel
tje naast zijn normale baan.
Zonder dat kun je simpelweg
niet overleven", vertelt Krassen
Stanchev, econoom en directeur
van het Instituut voor Markt-
etonomie (IME).
Dat ouderen niet rond kunnen
komen van een pensioentje van
vijftig euro of minder, spreekt
ook voor zich. Het gros van de
ouderen overleeft dankzij fi
nanciële bijstand van familiele
den. Wie een bovenmodaal sala
ris heeft, onderhoudt daarvan
o'ök zijn ouders en een of meer
dere andere naaste verwanten.
Beroerd
Bulgaren die werkloos zijn of
gepensioneerd en bovendien
geen relatief goed verdienende
familieleden hebben, zijn er be
roerd aan toe. Het is vooral deze
groep die de bulk uitmaakt van
degenen die onder de armoede
grens leven. Volgens schattin
gen van het IME leeft 12 procent
van de Bulgaren anno 2002 on
der die grens van 2 euro besteed
baar inkomen per dag. Toch is er
onmiskenbaar vooruitgang ge
boekt in Bulgarije. Amper vijf
jaar geleden leefde maar liefst
36 procent van de bevolking
onder de armoedegrens. De
werkloosheid bedroeg ruim 20
procent en het land kampte met
hyperinflatie omdat de toen re
gerende socialisten de geldper
sen volop lieten draaien. Anno
2002 is de werkloosheid met 17
procent nog altijd hoog, maar in
de hoofdstad Sofia is van werk
loosheid eigenlijk al geen spra
ke meer. „Het cijfer wordt opge
jaagd omdat de werkloosheid in
een aantal oude industriële re
gio's 40 procent of meer is sinds
de regering een aantal grote,
sterk verliesgevende staatsbe
drijven heeft gesloten", aldus
Stanchev.
Discipline
Macro-economisch heeft Bul
garije zijn zaakjes redelijk op
orde. Via de invoering van een
'currency board' in 1998 werd
de koers van de nationale munt,
de Levagekoppeld aan de Duit
se mark en later aan de euro. De
regering legde zichzelf boven
dien een zeer strakke begro
tingsdiscipline op. Dit jaar be
draagt het begrotingstekort 1,2
procent; een cijfer waar de
meeste EU-lidstaten jaloers op
zijn.
De harde sanering van de over
heidsfinanciën werpt inmiddels
vruchten af. De afgelopen vier
jaar kende Bulgarije jaarlijks 4
procent economische groei, te
gen gemiddeld 2 procent voor de
EU-landen. Een hele verbete
ring ten opzichte van de eerste
zeven jaar van de negentiger ja
ren. Toen kromp de Bulgaarse
economie jaarlijks met gemid
deld 4 procent.
Dat lag niet alleen aan politiek
mismanagement. Stanchev:
„Bulgarije was meer dan enig
ander land in Centraal- en Oost-
Europa economisch verbonden
aan de vroegere Sovjetunie. Het
wegvallen van die markt heeft
hier dan ook meer pijn gedaan
dan waar dan ook."
Vier procent economische groei
per jaar is op zich niet slecht,
maar kandidaat-lid Bulgarije
moet veel harder groeien om de
enorme kloof met het EU-ge-
middelde te kunnen dichten.
Bulgarije bevindt zich nu, wat
inkomen per hoofd van de 'be
volking betreft, op een verge
lijkbaar niveau als Ierland in
1960, zo blijkt uit statistieken
van het IME. „De kloof met het
gemiddelde van de EU-lidsta
ten is nog gigantisch en we moe
ten jarenlang zes tot acht pro
cent economische groei hebben
om die te kunnen dichten", zo
rekent Stanchev voor.
Of dat lukt, zal mede afhangen
van de vraag of buitenlandse in
vesteerders het land gaan ont
dekken. De buitenlandse inves
teringen in Bulgarije bedroegen
vorig jaar ongeveer een miljard
euro. Dat is weinig in vergelij
king met wat landen als Polen
en Hongarije het afgelopen de
cennium wisten binnen te ha
len. „Bulgarije is met acht mil
joen inwoners relatief klein en
als thuismarkt niet interessant
genoeg voor veel grote onderne
mingen. Die vestigen zich dan
ook eerder in grotere landen als
Roemenië of de Oekraïne", weet
Stanchev.
Toch zijn er volgens hem wel de
gelijk kansen weggelegd voor
Bulgarije. „Die zijn er vooral in
het toerisme. We hebben de
Zwarte Zee-kust en prachtige
bergen met uitstekende skige
bieden. Het toerisme is nu nog
nauwelijks ontwikkeld. De re
gering moet de toeristenindu
strie veel harder gaan stimule
ren." GPD
door Paul Koopman
De positie van LPF-frac-
tievoorzitter Harry
Wijnschenk wankelt nu hel
partijbestuur, een deel van
de fractie en staatssecretaris
Van Leeuwen geen vertrou
wen meer in hem hebben. De
fractievergadering waarin
beslist wordt over zijn toe
komst, is door het overlijden
van prins Claus uitgesteld.
Maar de vraag blijft; kan
hij aanblijven? Zelf heeft
de fractievoorzitter vijf op
ties.
1) Aanblijven
Moeilijk, maar het zou kun
nen als in de fractie niemand
opstaat die zijn plaats wil in
nemen. De gedoodverfde ri
vaal Gerard van As liet weten
dat hij 'niets meer wil'. Voor
malig fractievoorzitter Mat
Herben is opnieuw in beeld,
maar bedankt vooralsnog.
Nadeel van aanblijven is wel,
dat Wijnschenk vrijwel geen
gezag meer heeft. Steeds zal
de vraag gesteld worden:
staat de fractie wel achter
hem? De afgelopen dagen
schuilde Wijnschenk als een
kuiken onder de veren van
beoogd politiek leider Heins-
broek. Ook met diens voort
gezette steun zal hij aange
schoten wild blijven.
2) Naar de achterste bankjes
Wijnschenk kan de eer aan
zichzelf houden. De fractie
moet dan wel een ander aan
wijzen. Als hij kiest voor een
bescheidener rol in de frac
tie, kan mogelijk de eenheid
bewaard blijven. De nieuwe
fractievoorzitter moet dan
wel een compromisfiguur
zijn, die beide vleugels kan
verenigen. Daarom is Mat
Herben, de vleesgeworden
dienstbaarheid, weer in
beeld. Ook Olaf Stuger wordt
genoemd. Wellicht hapt Her
ben toe als fractie én partij
bestuur een klemmend
beroep op hem doen.
3) Scheuring
Tijdens de crisis rond de dis
sidenten Winny de Jong en
Cor Eberhard dreigde Wijn
schenk er al mee: weg uit de
fractie met zeven getrouwen.
De .fractie valt dan verder
uiteen in een groep-Wijn-
schenk (circa acht leden) en
een restgroep-LPF, die
waarschijnlijk beide aan
spraak meiken op de erfenis
van Fortuyn. Voordeel van
deze optie is, dat een einde
komt aan de strijd tussen de
vleugels binnen de fractie.
Nadeel is, dat het kabinet in
gevaar komt. De WD kan bij
zo'n fragmentatie van de
tweede regeringspartij de
stekker eruit trekken. Ook
als dat niet'gebeurt, dreigt
het kabinet in de problemen
te komen. Want welke partij
kiezen de LPF-ministers: de
groep-Wijnschenk of de rest
groep-LPF?
4) Verzoenen
Door de dood van Claus kan
Wijnschenk het besluit over
zijn functioneren nog even
voor zich uit te schuiven. Een
nieuwe crisis in de LPF in tij
den van rouw wordt door een
groot deel van de bevolking
wellicht als extra onsmake
lijk ervaren. Als de kempha
nen daarvan doordrongen
zijn, kan de strijdbijl even
begraven worden. Misschien
dat met één of twee weken
uitstel de gemoederen tot be
daren komen. Wijnschenk
kan die tijd benutten voor
verzoeneninggesprekken
met partijbestuur, staatsse
cretaris Van Leeuwen en dis
sidente fractieleden.
5) Passief blijven
Dat is de houding die Wijn
schenk tot nu toe kiest. Hij
wacht af of de fractie het
aandurft een motie van wan
trouwen in stemming te
brengen. En of iemand open
lijk naar zijn baan hengelt.
De ellende is zo groot, dat hij
verwacht dat niemand zijn
nek uitsteekt. Zijn woord
voerder Derk Evers zegt:
„Bijna iedereen denkt dat
Wijnschenk gewipt wordt.
Maar dat ligt helemaal niet
voor de hand. Er is geen al
ternatief." GPD
door Mare Peeperkorn
en Hetty van Rooij
Het klinkt gezwollen, maar
het is waar: de komende
maanden zijn bepalend voor de
toekomst van de Europese Unie.
Vrijwel zeker besluiten de rege
ringsleiders in december in Ko
penhagen tot uitbreiding van de
Ünie met tien lidstaten.
De weg naar Denemarken is
lang en moeizaam. Zeker voor
het Nederlandse kabinet, dat de
éigen belangen tot het uiterste
Wil verdedigen en daarbij grote
risico's neemt. Hierbij een over
zicht van wat de EU tot het ein
de van het jaar te wachten staat:
- Morgen px-esenteert de Euro
pese Commissie, het dagelijks
b'estuur van de EU, haar rapport
over de onderhandelingen met
de dertien kandidaatleden. Vo
rige week werd duidelijk dat
tien landen (Polen, Tsjechië,
Hongarije, Slowakije, Slovenië,
Cyprus, Malta en de Baltische
staten Estland, Letland en Li
touwen) het etiket 'klaar voor de
EU' opgeplakt krijgen. Roeme
nië en Bulgarije moeten nog een
paar jaar wachten. Turkije is
een geval apart: met dat land
zijn de onderhandelingen nog
niet eens begonnen.
- Anderhalve week later, op 24
en 25 oktober, oordelen de Eu
ropese regeringsleiders over de
aanbevelingen van de Commis
sie. Tegelijkertijd moeten de
EU-chefs het eens worden over
de laatste nog openstaande za
ken in de onderhandelingen met
de nieuwkomers. Meest in het
oog springende onderdeel: krij
gen de boeren in de toetredende
landen dezelfde inkomenssteun
als die in de huidige lidstaten.
De Commissie en een meerder
heid van de EU-landen vinden
Van wel. Nederland verzet zich
uit vrees voor een explosieve
kostenstijging van het land
bouwbudget. Het kabinet dreigt
de top in Brussel te frustreren
met de eis dat de inkomenssteun
verdwijnt voor alle boeren (zo
wel in de huidige EU-lidstaten
als in de kandidaatlanden).
- Vlak voor de top in Brussel, op
19 oktober, zijn de leiden aan zet.
Zij bepalen bij referendum of ze
bereid zijn het verdrag van Nice
te accepteren. Dat verdrag re
gelt hoe in een Unie met 25 lid
staten besluiten worden geno
men. De Ieren zeiden vorig jaar
al een keer 'neen'. Achter de
schermen wordt in Brussel hard
gewerkt aan noodoplossingen
voor het geval ze dat nog eens
doen. De politieke gevolgen van
een tweede Ierse afwijzingen
zijn nauwelijks te overzien.
- In november en december vol
gen de slotonderhandelingen
met de kandidaatleden. De toe
tredende landen vinden het
vanzelfsprekend dat 'hun' boe
ren recht hebben op volledige
steun en verzetten zich tegen
een tweederengspositie.
- Op 12 en 13 december beslissen
de EU-leiders in Kopenhagen
welke landen welkom zijn en op
hoeveel geld de boeren kunnen
rekenen. Dan moet Nedeiiand
door de knieën, tenzij premier
Balkenende de geschiedenis in
wil als de man die in zijn eentje
de uitbreiding van de Europese
Unie tegenhield. Zo ver zal het
waarschijnlijk niet komen. On
danks alle gespierde taal wordt
het woord 'veto' in Den Haag
zorgvuldig vermeden.
Ankara
- In Kopenhagen wil Turkije een
datum horen waarop de onder
handelingen over toetreding be
ginnen. De EU vindt dat eigen
lijk veel te vroeg. Maar voor wat
hoort wat, vinden de Turken en
de EU heeft de welwillendheid
van Ankara hard nodig. Zo is er
de Turks-Cypriotische kwestie:
de EU wil de deling van Cyprus
graag opheffen voor de toetre
ding van het eiland tot de EU en
dat kan alleen als de Turken
meewerken. Bovendien blok
keert een conflict tussen Grie-
kenland en Turkije nog steeds
de komst van een Europese in
terventiemacht, die op 1 januai-i
2003 van start zou moeten gaan.
- Dan moet vóór december ook
de kwestie-Kaliningrad nog uit
de wereld, een ruzie met Rus
land over een Russische enclave
die ingeklemd ligt tussen Polen
en Litouwen. Rusland wil dat
Russische burgers vrij naar en
van Kaliningrad kunnen reizen;
de EU houdt vast aan een vi
sumplicht. De onderhandelin
gen zitten muurvast.
Voor de top in december zijn
twee dagen uitgetrokken. Maar
het Deense EU-voorzitterschap
heeft het Bella-congrescentrum
in Kopenhagen maar vast voor
vijf dagen afgehuurd. GPD
door Alex Bogers
en Peet Vogels
De parlementaire enquête
commissie naar de bouw
nijverheid, die zich opmaakt
voor het vervaardigen van
haar eindrapport, staat voor
een zware opgave. Doel is de
bouwsector met een aantal
aanbevelingen op het rechte
pad zien te krijgen.
De bouwers hebben toegege
ven dat ze in het verleden werk
onderling verdeelden, maar
dat ze daarmee moreel verwer
pelijk handelden wil er bij hen
niet in. Er is niets aan de
hand, denkt de bouw, want fi
nancieel werd niemand bena
deeld.
De commissie moet die hou
ding zien te doorbreken. Waar
de concuiTentie is verdwenen,
betaalt de consument uitein
delijk toch te hoge prijzen en
lijkt er een rem te staan op in
novatie. Daarbij is het voor de
makers van de wet (de Tweede
Kamer, waar de commissie
deel van uit maakt) klip en
klaar: wetten zijn er niet om te
overtreden.
De hele enquête door leken de
verhoren van de bouwers dia
logen tussen doven te zijn.
Voor de bouwers was het alle
maal simpel. Zaken die tot
1992 mochten en toen ineens
werden verboden zijn gewoon
doorgezet. Logisch want een
alternatief was niet voorhan
den. Derauweprijsconcurren-
tie zou alle bouwbedrijven in
een faillissement storten en
daar zat niemand op te wach
ten. Dus verdeelden ze het
werk, zoals ze dat van oudsher
gewend waren.
Oneerlijk
Werk aan de HSL bij het NS-station Lage Zwaluwe. Het wordt voor de enquêtecommissie een hele
toer om de bouwsector normen en waarden op te leggen. foto Harmen de Jong/GPD
Dat hun handelen onwettig
was, gaven ze vlot toe. Maar
niemand werd benadeeld, dus
laakbaar was het allemaal
niet. Zelfs Elco Brinkman, de
voorzitter van de brancheor-
ganisatie voor de bouwers
AVBB, vertelde de commissie
dat de bouwbedrijven wel fout
handelden, maar dat ze daar
toe gedwongen werden door
de - in hun ogen - oneerlijke
wetgeving.
Eenmaal op stoom voegde
Brinkman daar aan toe dat de
bouwsector desondanks zeer
goed in staat was om zelf orde
op zaken te stellen en zich in de
toekomst aan de wet te hou
den. Daar had het AVBB een
gedragscode voor ontwikkeld.
Nieuwe strenge regels van de
overheid zijn dus eigenlijk
overbodig.
De commissie hoorde de ver
halen met stijgende verbij ste-
ring aan. Na dik drie weken
verhoren, waarin de ene na de
andere bouwer toegaf de wet
naar believen te negeren,
dacht de sector weg te komen
met 'sorry, we zullen het niet
meer doen, geloof ons maar'.
Het zal daarom de commissie
nog de nodige moeite kosten
om de mentaliteit in de bouw
wereld te veranderen. Ver
schillende bouwers hebben al
aangegeven dat ze opnieuw il
legale wei-kverdelingsaf spra
ken zullen maken als de prijs
concurrentie te groot wordt.
De bouwers lijken koppen te
hebben van gewapend beton.
Zie dus maar eens een wettelij
ke regeling te verzinnen die de
opdrachtgever ervan verze
kert dat de aanbieding van de
bouwer een eerlijke is. En zie
daarbij maar eens de bouwers
het idee te geven dat de op
drachtgever hen niet onte
recht afknijpt. De commissie
zal zeer inventieve aanbeve
lingen moeten doen.
Stevige greep
Want de structuur van de
bouwsector moet veranderen,
wil echte concurrentie moge
lijk worden. Harde ingrepen
lijken daarbij onvermijdelijk.
De grote bouwbedrijven heb
ben een stevige greep op de
grondstoffenmarkt, zoals ce
ment, beton en zand. En dat
heeft nadelige gevolgen voor
buitenlandse concurrenten
die inschrijven op grote wer
ken in Nederland. Die 'vreem
den' moeten meer betalen voor
bouwmaterialen, onderaan
nemers en materieel dan Ne
derlandse bedrijven. Op die
manier kan een buitenlander-
maar één keer tegen een lage
prijs inschrijven. Hij zal dan
zeker verlies op het project lij
den en de volgende keer zal hij
net zo'n hoge prijs moeten re
kenen als de Nederlandse con
current.
De commissie kan zich troos
ten met de gedachte dat ze niet
in haar eentje de problemen
hoeft op te lossen. De Neder
landse Mededingingsautori
teit (NMa) heeft ai een stapel
onderzoeken lopen naar mo
gelijke concurrentiebeper
kende maatregelen die de
bouwsector heeft ingesteld.
Daarnaast is het Openbaar
Ministerie (OM) in de weer met
de roemruchte schaduwboek
houding. Volgend jaar zal het
proces tegen de frauderen
de bouwbedrijven van start
gaan is de verwachting bij het
OM.
Wellicht staat de bouwsector
daarom voor de zwaarste op
gave. De tijd is gekomen om
goedschiks en kwaadschiks
een sector te worden die zich
echt aan de regels houdt. Een
paar jaar de waakzame oogjes
van de autoriteiten hoort daar
bij. GPD
SPORTVELDEN - De Middel
burgse gemeenteraad heeft in
gestemd met de aanleg van een
nieuw sportcomplex, dat moet
aansluiten bij de velden aan de
Nadorst weg. Het gaat om twee
voetbalvelden, twee korfbal-
velden, een hockeyveld en een
atletiekbaan.
REGENJASSEN - De douane
in Zeeuws-Vlaanderen heeft
ontdekt dat smokkelaars een
nieuw product hebben ont
dekt: regenjassen. In België
zijn regenjassen al snel 45 gul
den duurder dan in Nederland
Er zijn al vele exemplaren uit
clandestiene transporten in
beslaggenomen.
ATOOMVLEEGTUIGEN - Di
recteur Plesman van de KLM
schat dat de vliegtuigmaat
schappij over vijftien jaar over
één of twee vliegtuigen op
kernenergie zal beschikken.
Die 'atoomvliegtuigen' zullen
volgens hem 100 miljoen gul
den per stuk kosten, maar 60
miljoen gulden per jaar ople-
OOST-DUITSLAND - Met
militair vertoon en in het bij
zijn van de Russische presi
dent S j wernik hebben de com
munistische machthebbers
het 3-jarig bestaan van de Re
publiek Oost-Duitsland ge
vierd.
Uitgever:
J. C. Boersema
Hoofdredactie:
A L. Oosthoek
D Bosscher (adjunct)
A. L. Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
Oostsouburgseweg 10
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel. (0118) 484000
Fax:(0118)470102
E-mail: redactie@pzc.nl
Vlissingen:
Poslbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel. (0118) 484000
Fax. (0118) 470102
E-mail redwalch@pzc.nl
Goes: Voorstad 22
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel (0113) 273000
Fax (0113)273030
E-mail: redgoes@pzc.nl
Terneuzen: Willem Alexanderlaan 45
Postbus 145
4530 AC Terneuzen
Tel. (0115)645769
Fax. (0115)645741
E-mail redtern@pzc.nl
Hulst: Baudeloo 16
Poslbus 62
4560 AB Hulst
Tel. (0114)372776
Fax (0114)372771
E-mail: redhulst@pzc.nl
Zierikzee: Grachtweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel (0111)454647
Fax. (0111)454657
E-mail: redzzee@pzc.nl
Opening kantoren:
Maandag t/m vrijdag
van 8.00 tot 17 00 uur
Zierikzee. Goes en Hulst:
8 30-17.00 uur
Internet: www.pzc nl
Internetredactie:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
E-mail-web@pzc.nl
op maandag t/m vrijdag
gedurende de openingstijden;
zaterdags tot 12.00 uur.
Overlijdensadvertenties:
maandag t/m vrijdag tijdens kantooruren
zondag: van 16.00 tot 18 00 uur
Tel. (0118) 484000.
Fax (0118) 470100.
Abonnementen
(bij acceptgirobetaling geldt een
toeslag van 2,00)
per maand: 20,50
per kwartaal: 55.10
per jaar. 209,90
Voor toezending per post geldt
een toeslag.
E-mail: abo@pzc.nl
Beëindiging van abonnementen
uitsluitend schriftelijk, 1 maand voor
het einde van de betaalperiode.
Losse nummers per stuk
maandag t/m vrijdag€ 1.10
zaterdag. 1.65
Alle bedragen zijn inclusief 6% BTW
Bankrelaties
ABN AMRO 47.70.65.597
Postbank 35.93.00
Advertenties
Alle advertentieopdrachten worden
uitgevoerd onder toepassing van
de algemene voorwaarden van
Uitgeverij PZC BV alsmede de
regelen voor het advertentiewezen.
Tarieven kunnen tijdens kantooruren
worden opgevraagd.
Voor gewone advertenties:
Tel: (0118) 484240
Fax. (0118)470100
Voor kleintjes- Tel. (0118) 484321
Fax: (0118) 484370
Auleursreohlen voorbehouden
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV Is een onderdeel van het Wegener-concern. De dooru
aan ons verstrekte gegevens hebben wl| opgenomen in een besland dal wordt gebruikt voor onze
(abonnementen)administratie en om u te (laten) inlormeren over voor u relevante diensten en pro
ducten van de titels en de werkmaatschappijen van Wegener of door ons zorgvuldig geselecteerde
derden. Als u op deze informatie geen prijs stelt dan kunt u dit schriftelijk melden bij PZC, afdeling
lezersservice. Postbus 18.4380 AA Vlissingen
Behoort tot UJGQGfTGr
