Een groot mens is heengegaan
Hitzacker was zijn heimat
PZC
Bloemetje voor sympathieke man
Nagedachtenis
Premier Balkenende roemt kracht, ernst en toewijding prins Claus
Prins Claus
de humorist
Geboorteplaats van prins Claus leefde altijd met hem mee
7 oktober 1952
maandag 7 oktober 2002
Over de glans die hoort bij het vorstenhuis, werd
voor Claus George Willem Otto Frederik Geer
van Amsberg decennia lang een schaduw ge-
worpen. Bij zijn overlijden gedenkt Nederland eenmar,
die zijn hart volgde en daardoor werd geconfronteerd
met beperkingen die hoorden bij zijn positie maar die
de grens naderden van wat uit menselijke overwegin
gen van hem mocht worden verwacht.
Door te kiezen voor een echtverbintenis met prinses
Beatrix, die op 30 april 1980 zou worden ingehuldigd
als koningin, begaf hij zich in een situatie die hem niel
alleen vreugde heeft gebracht, maar die ook zeer be
klemmend voor hem moet zijn geweest. Opeenvolgende
regeringen en parlementen hebben zich daarover in on
voldoende mate bekommerd.
Prins Claus was een man met grote gaven en een sterk
ontwikkeld gevoel voor humor, een beminnelijk mens
en een alom gerespecteerd deskundige op het terrein
van de ontwikkelingssamenwerking. Hij had veel be
langstelling voor en kennis van ontwikkelingen die
zich mondiaal en op kleinere schaal voordeden maar
werd in slechts zeer beperkte mate in de gelegenheid
gesteld zijn talenten te gebruiken.
Die omstandigheid en de fysieke en psychische proble
men waarmee hij lang heeft gekampt, maakten dat de
prins-gemaal werd omgeven door een zweem van tra-1
giek. Door de jaren heen werden zijn doortastende ma- j
nier van optreden en de milde spot en zelfspot die hem
eigen waren, meer en meer verweven met melancholie, j
Zijn last was ook zwaar. Toen prins Claus in 1965 naai'
Nederland kwam, ging hij daarmee om op een wijze die
hem schijnbaar weinig inspanning kostte. Hij leek
moeiteloos de in sommige kringen heersende weerzin
tegen zijn Duitse afkomst weg te spelen. Hij toonde be
grip voor de naoorlogse sentimenten die in Nederland
heersten, gaf zich als een warme persoonlijkheid en
won de sympathie van de bevolking. Daarin is nooit iets
veranderd. Maar de staatsrechtelijke gewichtloosheid
die van hem werd verlangd vanaf de dag dat Beatrix ko
ningin werd, kleurde zijn leven met een sombere toets.
Nederland denkt in deze dagen, waarin wie prins Claus
het meest nastonden in diepe rouw gedompeld zijn, in
t medeleven terug aan een man die, ondanks de beper-l
kingen waaraan hij onderhevig was, zeer veel heeft be
tekend voor de populariteit van het vorstenhuis.
Als de eerste dagen van rouw voorbij zijn, zou de rege
ring er goed aan doen ernstig te overwegen hoe dit land'
in de toekomst minder krampachtig met de monarchie
kan omgaan. Er moet gezocht worden naar meer ruimte:
waarin de leden het Koninklijk Huis zich, onvermijde
lijk onder ministeriële verantwoordelijkheid, kuraien
bewegen. Nederland zou daarmee recht doen aan de
nagedachtenis van prins Claus.
van onze redactie binnenland
DEN HAAG - Premier Balke
nende heeft gisteren voor radio
en televisie met verslagenheid
gereageerd op het overlijden
van prins Claus. De volledige
tekst van zijn toespraak luidt
als volgt:
„Vanavond bereikte ons het
droevige bericht dat prins Claus
is overleden. Een bericht dat als
'.een schok komt voor ons allen,
ook al wisten we al jaren van
'zijn slechte gezondheidstoe
stand. De laatste maanden was
duidelijk sprake van sterk toe-
nemende zorg over zijn conditie
'die broos was en kwetsbaar
Toch bleek het nog mogelijk dat
de prins zijn 76e verj aardag op 6
september in besloten familie
kring thuis kon doorbrengen op
Paleis Huis ten Bosch.
Maar op prinsjesdag moest de
prins weer terug naar het zie
kenhuis.
Namens het kabinet richt ik mij
'allereerst tot zijn echtgenote,
koningin Beatrix, voor wie hij
door de jaren heen zo'n belang
rijke steun en toeverlaat is ge
weest, en tot zijn zonen, prins
'Willem-Alexander, prins Johan
Friso en prins Constantijn, die
hun vader, die zo trots op hun
was, nu moeten missen. Geen
liefdevolle arm meer om him
schouder, als prins Claus dat
even nodig leek.
'Wij wensen de koningin en de
prinsen veel sterkte in de moei
lijke tijd die voor hen ligt. Dat
geldt evenzeer voor de beide
schoondochters van prins
Claus, prinses Maxima en prin
ses Laurentien, die hij als een
liefhebbende vader zo hartelijk
heeft verwelkomd. En natuur
lijk kleindochter Eloise, die de
'prins nog veel vreugde heeft ge
geven.
Onze gedachten gaan natuur
lijk ook uit naar de andere leden
van de koninklijke familie en
naar de zusters en de overige fa
milieleden van prins Claus.
Nederland verliest in de prins
een bijzonder mens, die een
warme plaats had verworven in
de harten van zeer velen. Prins
'Claus heeft zich met kracht,
ernst en toewijding ingezet voor
de Nederlandse samenleving, en
hij deed dat, waar dat gepast
was, met de nodige humor.
Wars van uiterlijk vertoon gaf
hij een zinvolle invulling aan
zijn maatschappelijke functies.
Hij had een groot gevoel voor
wat hij als echtgenoot van de
koningin wel en niet kon doen.
Koningin Beatrix maakte er
nooit een geheim van dat zij
sterk hechtte aan zijn oordeel.
Het gezinsleven vormde voor
hen beiden een bron van rust en
reflectie. Wij zijn de prins veel
dank en respect verschuldigd
voor de manier waarop hij onze
koningin terzijde heeft gestaan,
haar opving op de moeilijke mo
menten die er natuurlijk ook
zijn geweest.
Prins Claus heeft zich altijd
sterk ingezet voor de ontwikke
lingssamenwerking en het mi
lieubeheer. Zijn voordrachten
over de ontwikkelingssamen
werking in de praktij k waren al-
tij d inspirerend. Daarbij han
teerde de prins het motto: „jij
kunt de ander niet ontwikkelen,
de ander ontwikkelt zichzelf."
In het verlengde van zijn zorg
voor de arme landen lag zijn be
zorgdheid om de leefomgeving,
waar ook ter wereld. Zijn zorg
voor het milieu droeg hij onder
anderen over op zijn oudste
zoon. prins Willem-Alexander,
die hij stimuleerde in diens inte
resse voor de waterproblema-
tiek.
Over de ook voor hem moeilijke
periode waarin hij al weer vele
jaren geleden zijn werk heeft
moeten laten rusten is prins
Claus altijd zeer openhartig ge
weest.
Tijdens zijn periodes van ziekte,
zijn opeenvolgende operaties de
laatste jaren, heeft de Neder
landse bevolking sterk met hem
meegeleefd.
De prins toonde een groot
plichtsbesef en zo bleef hij, zo
goed en zo kwaad als dat soms
ging, zijn publieke taken ver
vullen tot dat dit eigenlijk door
alle hinder die hij in toenemen
de mate ondervond, niet meer
ging. Het viel hem zwaar dit te
moeten accepteren. Hij heeft
zich er tot op het laatst toe tegen
verzet dat het niet meer ging zo
als hij wilde. Zijn gezondheids
toestand ging sluipend achter
uit.
Van prins Claus ging het appèl
uit om je als mens te bekomme
ren om al het kwetsbare in de
wereld. Laten wij hem geden
ken -ieder op eigen wijze- met
groot respect en diepe dank
baarheid voor alles wat prins
Claus -zichzelf vaak wegcijfe
rend- zo lang heeft betekend,
voor onze koningin, hun zonen
en schoondochters, het Konink
lijk Huis, de koninklijke familie
en voor de Nederlandse samen
leving.
Met prins Claus is een groot
mens heengegaan. ANP
Een meisje hurkt neer bij de eerste kaarsjes die bewonderaars van de gisteravond overleden Prins Claus plaatsten voor de ingang van Huis
ten Bosch in Den Haag.
foto Harmende Jong/GPD
door Rudi Buis
DEN HAAG - Enkele waxine
lichtjes branden bij de toe
gangspoort van Paleis Huis ten
Bosch in Den Haag, het woon
paleis van koningin Beatrix.
Een uurtje na het bekendmaken
van prins Claus verzamelen zich
daar de eerste toeschouwers om
hun medeleven te betuigen.
De familie Van Brakel, die om de
hoek woont, staat als eerste bij
de hekken. „We hoorden het
nieuws op de televisie. We zijn
meteen gaan kijken en hebben
een kaarsje aangestoken. In een
jampotje, zodat het vlammetje
niet uitgaat."
Agenten waren gisteravond
kort na het bericht van overlij
den druk bezig met het plaatsen
van dranghekken bij de bossen
rondom Huis ten Bosch. Op de
beide toegangswegen naar het
paleis stonden politieauto's, die
de straat afzetten. Cameraploe
gen en journalisten verzamelen
zich eveneens bij de toegangs
poort.
Rond tien uur kwamen de eerste
belangstellenden met bloemen,
onder wie Rolf uit Hilversum,
die gisteravond toevallig met
twee vrienden in Den Haag was.
,Ik zat met vrienden in de kroeg
een biertje te drinken, toen er ie
mand belde om het nieuws te
vertellen. We hebben rustig ons
pilsje opgedronken en hebben
snel een bloemetje gehaald bij
een benzinepomp. Waarom?
Nou, ik vond Claus een zeer
sympathieke man." GPD
DEN HAAG - Nederland leerde
eind jaren negentig vrij onver
wacht een andere prins Claus
kennen. Stond hij zijn leven
lang bekend als bloedserieus en
bij wijle zelfs flink depressief,
vrij plotseling begon hij de ene
olijke stunt na de andere uit te
halen.
Het leek af en toe ook een beetje
recalcitrant, alsof hij lichtjes
schopte tegen het keurslijf dat
hij zo lang had gedragen, alsof
hij het hoog tijd vond maar eens
de draak te steken met al de din
gen waarmee hij als man van de
koningin in aanraking kwam.
Misschien was dat laatste voor
'hem wel dé oplossing. Mis
schien, zo werd ook wel geop
perd, kwam het ook wel door de
medicijnen die de prins, lijdend
aan Parkinson en hersteld van
depressies, gebruikte.
In 1998 wierp hij bij de uitrei
king van de Prins Claus Prijzen
publiekelijk zijn stropdas af.
Hij had genoeg van het nuttelo
ze en tegelijk zo knellende kle
dingstuk, vertelde hij zijn ge
amuseerde toehoorder-s. Nee, de
mannenbroeders konden maar
beter een voorbeeld nemen aan
Nelson Mandela en diens fleuri
ge Afrikaanse hemden! Vele
mannen in de zaal volgden het
voorbeeld van de prins. De daad
was het gesprek van de dag.
Koninginnedag 1999 werd ook
de dag van prins Claus. Hij
sprong net als de jonge prinsen
op de fiets, nam jongedames op
zijn bagagedrager mee, vlijde
zich in een 'Romeins lusthof'
languit op de kussens neer en
'maakte ook nog een dansje met
Pieter van Vollenhoven.
(Tijdens de opening van het
nieuwe gebouw van ABN-Amro
in oktober zei hij bij het knippen
van een lint dat hij blij was dat
hij zich weer eens kon bezighou
den met zijn 'kerntaak' en stop-
Te hij de schaar daarna demon
stratief in zijn borstzak.
In december van hetzelfde jaar
liet hij zijn geestigheid weer de
vrije loop bij de uitreiking van
de hoofdprijzen van het Prins
Claus Fonds.
Hij liet zijn publiek kiezen:
'moest hij doorgaan met zijn
speech of wilden ze meteen aan
de borrel? Zijn tekst omhoog
houdend: „Dit is waar u door
heen zou moeten! Wie is voor
doorgaan?Mijn vrouw! Daarom
'heb ik haar meegenomen. U
'weet niet wat ik nu voel. Ik ben
haar zoveel verschuldigd, ik ben
blij dat ze er is. Het is fantas
tisch, dank je, Beatrix!ANP
doorWierd Puk
HITZACKER - Elke tweede burger die
Karl Guhl (70) op zijn wandelingen door
Hitzacker ontmoette, vroeg de afgelopen
maanden: „En, hoe gaat het met Claus?"
En telkens moest Guhl, al jaren erebur-
gemeester van dit Duitse stadje, ant
woorden: „Niet goed." Tot het bericht
van Claus' overlijden gisteravond ook
Hitzacker bereikte. „Vooral de ouderen
hebben hem natuurlijk goed gekend. Zij
leefden echt met hem mee."
In 1926 werd Claus von Amsberg in dit
pittoreske plaatsje aan de Elbe geboren,
op het riddergoed Dötzingen van de fa
milie van zijn moeder. Zes zusters had hij
en een leven lang keerde de prins, al dan
niet vergezeld door zijn gemalin, terug
naar zijn geboortehuis aan de rand van
Hitzacker. Ook toen hij in Afrika en Ne
derland woonde. „Vorig jaar zomer was
hij hier nog met zijn oudste zoon en
Maxima, weet Guhl. „Ze hebben op de
Elbe gevaren. Blijkbaar was Claus toen
nog niet zo ziek."
Vakwerkhuisjes, een fraai stadspleintje
met een boekhandel en een Italiaanse ijs-
salon, een heuvel met schitterend uit
zicht over de Elbe - de vooimalige staats
grens met de DDR. Geen wonder dat
Claus hier in Nedersaksen rust zocht. De
Autobahn is ver weg en van intensief
treinverkeer is geen sprake. De 4000 in
woners van Hitzacker, dat recent ook
door de watersnood werd getroffen, vie
len Claus bij zijn bezoeken bovendien
niet lastig. Guhl: „Claus' moeder, Gosta,
liep tot op hoge leeftijd met een stok over
straat, alleen. De familie hoort gewoon
bij Hitzacker." Bij het overlijden van de
hoogbejaai'de barones, in 1996, heeft
Guhl koningin Beatrix voor het laatst ge
zien.
Knipsels
Met genoegen haalt Guhl in het raadhuis
wat oude boeken uit de kast. De vele ver
geelde krantenknipsels rond het huwe
lijk van Claus en Beatrix in 1966. Het
gouden boek met de handtekeningen van
het jonge paar. „Bij hun verloving in juni
1965 was Hitzacker drie dagen lang ver
sierd met vlaggen en guirlandes. Vergeet
niet, Claus was maar een baron, uit een
familie die zich altijd wat op de achter
grond hield. Dat hij met zo'n voorname
vrouw trouwde, straalde ook af op Hit
zacker. Het gebeurt eens in de duizend
jaar dat een zoon van onze stad tot zo'n
hoge eer wordt geroepen."
Op Dötzingen woont Claus' neef, Chris-
toph von dem Bussche (60) met diens ge
zin. De jurist, die evenals Claus rechten
studeerde in Hamburg, kijkt wat nuch
terder aan tegen de opmerkelijke levens
loop van Claus, met wie hij het altijd
goed heeft kunnen vinden. „Claus was
gewoon een heel begripvolle, vriendelij
Claus' neef Christoph von dem Bussche heeft een goede verstandhouding met de Oranjes.
ke man, die er van genoot om hier op het
terras te zitten, in zijn favoriete stoel, en
te praten. Hij had die depressies, ja, maar
je kon ook vreselijk met hem lachen."
Dötzingen stamt uit het begin van de 17e
eeuw. Het goed bestaat nu uit de oude vil
la uit 1888, die her en der wel een likje
verf kan gebruiken, een park met vijver,
enkele boerderijen, een paardenstal en
een advocatenkantoor. De Von dem Bus-
sches zijn duidelijk verweven met de ge
schiedenis en het wel en wee van deze
plek. Christophs echtgenote, Jutta, een
milieu-activiste, rijdt door het dorp in
een oude auto met een protest-sticker te
gen de Castor-atoomtransporten, die
door deze regio komen.
Von dem Bussche houdt zich voor de 1 ibe-
rale FDP bezig met gemeentepolitiek,
net als zijn vader 'de oude baron', die
Landrat was en burgemeester. Het land
huis verkeert in oorspronkelijke staat,
met antieke meubels en historische schil
derijen aan de wanden en statige marme
ren vloeren. „Claus ergerde zich altijd als
hij zag dat we weer niets hadden opge
knapt."
Aan de muren hangen tientallen jacht
trofeeën, aan de kapstokken jagershoed
jes. De jacht heeft hier altijd een grote rol
gespeeld. Claus' vader overleed in 1953
tijdens een jachtpartij. „Ik was toen drij
ver", vertelt Christoph von dem Bussche.
„Claus' vader, Claus sr., was een gepas
sioneerde jager en een groot schutter, de
beste die hier geleefd heeft. Hij zag een
haas, schoot en viel omver. Bij het schot
had hij een hartaanval gekregen. Claus
hoopte dat zijn vader nog had gezien hoe
hij die haas had geschoten."
Verbaasd
Christoph was hoogst verbaasd toen zijn
neef, voor wie een loopbaan in de diplo
matieke dienst leek te zijn uitgestippeld,
bevriend bleek met de Nederlandse
kroonprinses. „We vernamen het uit de
pers. Ik sla de krant open, zie die beroem
de foto en geloof m'n ogen niet: Maar dat
is Claus! En anders bracht het fotobij
SIBERIË - In Duitse media
zijn berichten verschenen over
een 'Siberië' voor Duitse oor
logsmisdadigers in Drenthe.
In het gevangenenkamp Nor-
gerhaven zouden Duitsers
slecht behandeld worden. Een
onafhankelijke commissie
heeft daarop van de
Nederlandse minister van Jus-
titie toestemming gekregen
met de veroordeelden te pra-
ten. Zij verklaarden: „Wij heb
ben het goed hier, maar kun-
nen dat tegenover Bonn niet
zeggen."
OESTERS - De eerste pannen
voor de oestercultuur die zijn
binnengehaald door oester-
kwekers uit Yerseke, zien er
goed uit. De aanslag is bevre
digend en er is geen enkel ge- j
val van schelpziekte geconsta-
teerd. Er zijn dit seizoen ruim
drie miljoen pannen uitgelegd.
MALENKOW - De rus Malen-
kow heeft op het eerste j
congres van de Russische com-
munisten. sihds WO II fel uit
gehaald naar de Verenigde
Staten. Volgens Malenkow,
die ruim vijf uur aan het woord
was, ontwrichten de VS ande-
-•re kapitalistische economieën
door hen Amerikaanse goede-
ren op te dringen. Hij acht een
oorlog tussen kapitalistische
landen waarschijnlijker dan
een oorlog tussen het Westen
en de Sowjet-Unie.
foto Ti m o Vogt/G PD
schrift wel duidelijkheid: 'Een Duitse di
plomaat met een oude Porsche'. Dat kon
alleen mijn neef zijn.
Met de Oranjes bouwden de Von dem
Bussches door de jaren een goede fami
lieband op. Zo waren Christoph en echt
genote aanwezig bij het huwelijk van
Maxima en Willem-Alexander. „Ze zijn
gewoon allerhartelijkst. Beatrix kwam
bijvoorbeeld, toen ze al koningin was,
mee naar de 90e verjaardag van Claus'
moeder."
Dat Claus in Nederland zo populair
werd, verbaast Christoph von dem Bus
sche niet. „Hij heeft grote gevoeligheid
aan de dag gelegd voor heikele thema's
zoals het Duitse oorlogsverleden."
Als Christoph zijn werkkamer heeft op
gezocht, vertelt echtgenote Jutta over
Claus' heimwee naar dit huis en deze om
geving. „Deze plek werd in toenemende
mate zijn Heimat. Dat zei Claus zelf ook
als hij hier was. Dat hij blij was dat hij op
zo'n basis terug kon vallen. Hij voelde
zich hier geworteld." GPD
Hoofdredactie:
A. L Oosthoek
D Bosscher (adjunct)
A.L Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
Oostsouburgseweg 10
Postbus 18
4380 AA Vlis'singen
Tel. (0118) 484000
Fax: (0118)470102
E-mail: redactie@pzc.nl
Vlissingen:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel. (0118) 484000
Fax (0118)470102
E-mail: redwalch@pzc.nl
Goes: Voorstad 22
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel. (0113) 273000
Fax. (0113)273030
E-mail: redgoes@pzc.nl
Terneuzen: Willem Alexanderlaan 45
Postbus 145
4530 AC Terneuzen
Tel. (0115) 645769
Fax. (0115)645741
E-mail. redtern@pzc.nl
Hulst: Baudeloo 16
Postbus 62
4560 AB Hulst
Tel. (0114) 372776
Fax. (0114)372771
E-mail: redhulst@pzc nl
Zierikzee: Grachtweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel. (0111)454647
Fax. (0111)454657
E-mail: redzzee@pzc.nl
Opening kantoren:
Maandag t/m vrijdag
van 8.00 tot 17 00 uur
Zierikzee, Goes en Hulst.
8.30-17.00 uur
Internet: www.pzc.nl
Internetredactie:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
E-mail: web@pzc nl
Bezorgklachten:
0800-0231231
op maandag t/m vrijdag
gedurende de openingstijden:
zaterdags tot 12.00 uur.
Overlijdensadvertenties:
maandag t/m vrijdag, tijdens kantooruren -
zondag: van 16.00 tot 18.00 uur
Tel. (0118) 484000.
Fax (0118)470100.
Abonnementen
(bij acceptgirobetaling geldt een
toeslag van 2,00)
per maand: 20.50
per kwartaal 55.10
per jaar 209.90
Voor toezending per post geldt
een toeslag
E-mail: abo@pzc.nl
Beëindiging van abonnementen
uitsluitend schriftelijk, 1 maand voor
het einde van de betaalperiode.
Losse nummers per stuk:
maandag t/m vrijdag110
zaterdag: 1,65
Alle bedragen zijn inclusief 6% BTW
Bankrelaties
ABN AMRO 47 70.65.597
Postbank 35.93.00
Advertenties
Alle advertentieopdrachten worden
uitgevoerd onder toepassing van
de algemene voorwaarden van
Uitgeverij PZC BV alsmede de
regelen voor het advertentiewezen.
Tarieven kunnen tijdens kantooruren
worden opgevraagd
Voor gewone advertenties:
Tel: (0118) 484240
Fax: (0118)470100
Voor kleintjes: Tel (0118)484321
Fax: (0118)484370
Auteursrechten voorbehouden
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV is een onderdeel van het Wegener-concern. De door u
aan ons verslrekle gegevens hebben wij opgenomen m een bestand dal wordl gebruikt voor onze
(abonnementenadministratie en om u te (laten) informeren over voor u relevante diensten en pro
ducten van de titels en de werkmaatschappi|en van Wegener ot door ons zorgvuldig geselecteerde
derden. Als u op deze informatie geen prijs stelt dan kunt u dit schrilleliik melden bii: PZC. afdeling
—""•'""Vice. Postbus 18.4380 AA Vlissingen
Behoort tot ÜJGQGflGr