Muziek moet over
waardigheid gaan
Denk hard vanuitje hart
Ahoy -spektakel in het rond
René Froger doet
Koopman
van
Venetië
Tracy
Chapman
The Show Of
The Year 2002
vrijdag 4 oktober 2002
Toneelgroep Amsterdam, met Adelheid Roosen (staand in het midden) en Hajo Bruins (liggend).
Het woord 'struggle' is haar
in de mond bestorven. Zo
als ze zingt over strijd, praat
Tracy Chapman over strijd. De
strijd tegen corruptie, de strijd
tegen de informatie-industrie,
de strijd tussen mensen, de
strijd des levens algemeen. Alles
even integer. Toch klinkt haar
nieuwe cd Let it rain luchtharti
ger en gevarieerder dan de vijf
voorgangers.
Vragen die persoonlijk bedoeld
zijn, ontwijkt ze met maat
schappijkritische filosofieën.
Niet dat ze zich bewust wil
drukken, bezweert singer-song
writer Tracy Chapman (38).
Maar er zijn zoveel maatschap
pelijke fenomenen die haar ver
ontrusten, dingen raken haar
écht zo diep. En 'yeah': haar pri-
véleven is geen entertainment
en ze gaat zich niet blootgeven
om kranten of muziek te verko
pen. De breedvoerige bespiege
lingen eindigen in stevige
soundbites. Over reality-tv:
Vernedering wordt verkocht."
Óver de bonuskaart zoals we die
in Nederland kennen: „De cor
rumpering van persoonlijke
verlangens." Over De Zwakste
Schakel: „Een moderne variant
van de openbare stenigingen."
Ze was het kleine meisje met gi
taar dat, moederziel alleen op
het grote Wembley-podium, live
de wereld over ging tijdens de
televisiemarathon Nelson Man-
dela's 70th Birthday Tribute in
1988. Instant-faam. met 'Fast
Car', 'Talkin' Bout a Revolu
tion'. Maar haar puurheid, haar
geëngageerde lyriek, werden al
snel tot een maniertje bestem
peld en de eerste cd-hit zou de
grootste blijven. Haar 'boven-
modale schuchterheid' voerde
de hoofdtoon in recensies en
sporadische interviews. De al
bums kwamen met horten en
stoten, tussen Neiü Beginnings
uit 1995 en haar vorige cd Tel
ling Stories viel een stilte van
meer dan vier jaar. „Ik was
groen toen ik begon", zegt ze zo
hartgrondig dat ze er zelf van in
de lach schiet. Waar het op neer
kwam: ze besefte niet hoe be
langrijk het was de juiste men
sen om zich heen te kiezen. Er
werd vóór haar gekozen.
Van schuchterheid is weinig
meer te merken. Tegenwoordig,
zegt Chapman, heeft ze wat
meer vragen te stellen, wat meer
noten op haar zang. Een 'leer
proces' van jaren - toen ze in
1987 haar eerste plaat maakte,
had ze nog nooit met een band
gespeeld, was ze nog nooit in een
professionele studio geweest.
En dus liet ze zich opzadelen
met mensen die er andere waar
den, een ander werkethos op na
hielden. Ze is inmiddels toe aan
haar derde manager, het waren
mede de entourage-wisselingen
die haar uit de studio en van het
podium wegdreven. Hoe de mu
ziekindustrie creativiteit kan
fnuiken: „Je hebt werknemers,
adviseurs, accountants, advo
caten... Waar ik geen idee van
had is hoe iedere aitiest een
klein bedrijf wordt, of zelfs een
groot bedrijf als je echt succes
hebt."
Ze is nog niet 'streetwise', ge
pokt en gemazeld zal ze wel
nooit raken in een industrie die
constant aan verandering on
derhevig is. En ze blijft dat klei
ne meisje, in hoe ze zich op
vouwt in haar stoel, de handen
tussen de knieën geklemd, het
gezicht half verborgen achter
lange zwarte dreadlocks. Aar
zelend zwijgen betekent zoeken
naar de perfecte formulering.
Maar haar omhaal van woorden
delheid Roosen
(44) speelt de rol
van Portia in
Shakespeare's De koopman
van Venetië. „Weetje, ach,
het hoeft er niet in hoor,
maar ik vind het vaak zo
jammer dat mensen denken
dat er maar één interpretatie
mogelijk is van een
toneelstuk. En dat ze dan
denken dat ze het fout
hebben."
Een 'echte' Toneelgroep Am
sterdam-productie, in den
lande vaak ten onrechte aange
zien voor 'elitair toneel uit de
Randstad'. Want het tegendeel
is het geval. Zelden was Shake
speare zó leuk. En volgens Adel
heid Roosen is het juist nodig
dat er kunst is die 'elitair' wordt
genoemd. Hoewel het om dat
etiketje helemaal niet gaat. 'An
ders' of 'onderscheidend' is een
beter woord.
Het vreemde. Het andere. De
buitenlander. De koopman van
Venetië gaat daarover. De jood
se woekeraar Shylock leent geld
aan Antonio. Als onderpand eist
hij een pond vlees uit het li
chaam van Antonio. 'Grapje
grapje', klinkt het in de voor
stelling, maar dat 'grapje-grap
je' wordt serieus als Antonio het
bedrag niet op tijd kan terugbe
talen. Dan komt Portia, ge
speeld door Adelheid Roosen, er
aan te pas. Portia is heel ge
wiekst in het oplossen van de
Adelheid Roosen enTitusMuizelaar in Koopman van Venetië.
foto Chris van der Burght/GPD
kwestie, door zich als mannelij
ke rechtsadviseur voor te doen.
Shylock verliest alles, zelfs zijn
dochter.
Regisseuse Ola Mafaalani ont
deed Shakespeare's tekst van
alle extra's. Wat overblijft is de
kern van het stuk, dat opnieuw
is ingevuld. Ook de traditionele
controverse is verdwenen: zo is
Shylock geen jood, maar een
vreemdeling. Een buitenstaan
der. Portia ook. „Nu je het zegt",
realiseert Roosen zich, „Wim
Willaert, die Shylock speelt, en
ikzelf zijn de enige twee letter
lijke buitenstaanders... We ko
men beiden van buiten Toneel
groep Amsterdam." Portia is de
enige vrouw in een door mannen
geregeerde dolgedraaide econo
mie die, met Roosen in haar
huid, een perfect tegenwicht
biedt in het louche aandoende
kantoor waar de mannen al hun
goeie geld zitten te vergokken.
„Ik begrijp heel goed die proble
matiek van de multiculturele
samenleving", zegt Roosen. „Ik
zou net zo goed kunnen zeggen
dat we het hier in Nederland
niet gewendzijn. Terwijl het iets
is wat voor mij heel organisch en
heel natuurlijk aanvoelt. Ik heb
als kind in de Achterhoek ge
woond in de tijd dat daar de eer-
ste gastarbeidèrs kwamen. Mijn
vader had ze in dienst op zijn fa
briek en hij heeft gevochten om
dat hij wilde dat ze gelijk wer
den behandeld. Ik was ook de
eerste die een negerpop kreeg.
Datwaseenheel beladen ding in
die tijd. Maar als je al jarenlang
als land in de tolerantie-top
drie staat, dan mag je het onder
hand ook wel gaan praktiseren.
Je zou een soort zelfonderzoek
moeten plegen. Ik vind het leuk
om buitenlanders aan te spre
ken, met ze te discussiëren en
ook mijzelf daarin te onderzoe
ken. De ander moet ook kunnen
begrijpen dat ik vecht voor de
democratie waarin ik ben opge
groeid en die ik wil behouden.
Dat wederzijdse begrip kost
veel tijd, maar De Tolerantie
moet je wel kunnen zijn, je moet
het begrip kunnen opbrengen
dat een ander ook anders is.
Mensen moeten leren kijken als
wereldburger. Dan denk je niet
meer: dit is van mij en dat is van
jou. Je moet vrij kunnen denken
en dat mogen verdedigen. Het is
een beetje die gedachte van
'denk hard vanuit je hart'. Het
gaat om liefde voor je eigen vrij-
~heid."
„Dat geldt ook voor de kunst.
Kunst is bij uitstek iets van vrij
heid en die kan zich niet aanpas
sen. Iemand doet ineens iets
waarmee hij over een grens
gaat. Dat is niet voor iedereen
toegankelijk, dat is heel logisch.
Dat is wat kunst tot kunst
maakt."
Als Portia is Roosen een buiten
staander. „We hebben een keer
een doorloop gedaan van vier
uren. Toen heb ik me heel erg
overgegeven aan eenzaamheid.
Ik had helemaal geefi tekst, geen
intei'actie met de anderen. Dan
krijg je allerlei associaties over
de voorstelling, over je rol, over
het leven en mijn eigen leven. En
die mannen maar bezig met die
humor. Ik had er maar geen con
tact mee. Daarover ben ik met
Ola en de dramaturge gaan pra
ten."
„Het gekke is juist dat clie een
zaamheidvan die rol me hele
maal terugzette in het niet
steeds dat terug vechten. Met
zachte kracht confronteren met
het harde. Dat is wat Portia
doet."
Sandra Bos
Toneelgroep Amsterdam: De koop
man van Venetië - dinsdag 15 okto
ber in de Stadsschouwburg Middel
burg; voorts (selectie): 29 okt. t/m 2
nov. Stadsschouwburg Amsterdam:
8 en 9 nov. Bourla Schouioburg Ant
werpen.
heeft niets gekunstelds. Ze wil
duidelijk zijn, begrepen wor
den. De wereld van de Britneys
staat ver van haar, dat is diplo
matiek 'muziek voor een jonge
re demografie'. Ze aarzelt bij
het predikaat 'politiek', maar
erkent dat haar nummers seri
eus zijn op het sombere af. „Ja,
daar loopt wel een draadje. Ik
schrijf niet bewust zo, maar ik
moet zeggen dat ik de strijd en
de spanning en de manieren
waarop mensen elkaar niet be
grijpen interessant vind. Ik
schrijf ook wel grappige dingen.
Maar misschien dat niemand
anders ze grappig vindt."
Heeft de titelsong van haar
nieuwe album Let it rain nog
een loodgrijze klankkleur vol
ouderwetse Chapman-doem -
anderen hebben een verband
gelegd met 11 september waar
van ze zich zelf niet bewust was,
maar wel in kan vinden - de eer
ste single 'You're the one' is op
vallend luchthartig van toon en
je van de huiskamer, wachtte tot
iedereen weg was - en dan maar
hopen dat de telefoon zou zwij
gen en haar honden niet zouden
blaffen.
Ook nu woont ze 'niet alleen',
meer geeft ze niet prijs. En al
zijn de honden inmiddels zo oud
en doof dat een beetje gitaar ze
niks meer doet, de mini-studio -
met al haar gitaren, trommels,
fluiten en haar oude klarinet
weer uit de opslag - gaf haar de
ruimte om te experimenteren
die ze in de opnamestudio's
waar tijd en technici geld kosten
niet vond.
In het cynische 'Hard Wired'
zingt ze over een doosje dat in de
hersens van de hoofdpersoon
wordt geplaatst om 'alle gehei
men en mysteries te downloa
den'.
Ze heeft zelf de tol van de roem
ervaren, erkent dat het nummer
over de hang van het publiek
naar haar 'privé' een zekere per
soonlijke betekenis heeft. Maar
hier trekt toch vooral moraal
ridder Chapman ten strijde. Te
gen reclame, tegen corruptie en
uitbuiting, tegen de informatie
industrie die liefst in je hoofd
zou kruipen'en met onderzoe
ken en opiniepeilingen alles te
weten wil komen, tot en met wat
je het liefste eet als ontbijt. De
bonuskaart in Nederland, pre
cies zoiets. „Ze verzamelen in
formatie, de dromen die mensen
hebben, en gebruiken die om
producten te verkopen."
Er is de reality-tv die zo goed
koop is om te maken, oreert
Chapman, geen acteurs, geen
scenarioschrijvers, lekker lage
productiekosten en mensen die
zo gefascineerd zijn door ster
ren en sterrendom dat ze denken
op deze manier zelf ook een ster
te kunnen worden. Er zijn de
spelshows waarin mensen bela
chelijk worden gemaakt. „Hoe
heeft die show ook weer? Het is
in Engeland begonnen. The
Weakest Link, ja. Het komt op
mij zo wreed over om mensen
aan te moedigen zichzelf te la
ten exploiteren en publiekelijk
te laten vernederen. De achte
loosheid waarmee mensen wor
den behandeld, het gebrek aan
waardigheid dat hun wordt toe
gestaan - ik begrijp het gewoon
niet. Het geeft aan dat er iets mis
is in de kern van de samenle
ving. Ik heb het gevoel dat het de
afgelopen jaren sterker is ge
worden."
Marjolijn de Cocq
Tracy Chapman: Let it rain - veM
schijnt 15 oktober bij Warner Music.
foto Stephen Chernin/AP
Tracy Chapman
melodie. Al is ook dit niet zo
maar een liefdesliedje, Chap
man zou Chapman niet zijn,
maar de blindverliefde verdedi
ging van een door de buitenwe
reld als fout bestempelde
minnaar. In 'At the dark' experi
menteert ze met harmonie en
zanglijn, in 'Hard Wired' met
tempo- en sfeerwisselingen. De
ze plaat, bedrijft ze plichtsge
trouw promotie, is het meest re
presentatief voor alles wat ze
met muziek wil. Om zichzelf la
chend te berispen: „Maar dat
heb ik van al mijn platen ge
zegd. Spoel de bandjes van de
afgelopen tien jaar maar terug.
En toch, vindt ze, is Let it rain
gevarieerder, vrijer vooral. Het
komt door haar nieuwe muziek-
kamertje, een fysieke verande
ring - voor het eerst een eigen
plek om muziek te maken. Nooit
eerder aan gedacht; vroeger in
Cleveland deelde ze een kamer
met haar zus, op de universiteit
had ze roommates, ze deelde een
huis met veertien man. „Oh boy,
een hoop mensen en niet veel
privacy.Ze werkte in een hoek
Amsterdammer René Froger is inmiddels een vertrouwde gastin Rotterdam. foto GPD
Binnen tien maanden terug voor een
nieuwe serie spektakelshows in Ahoy'
Rotterdam. Het zegt wel iets over de alge
mene animo voor en ook bij René Froger.
Niettemin heeft de Amsterdammer (41) zo
zijn twijfels over de succesrijke krachttoe
ren op zijn favoriete speelplaats. "Vanwege
de steeds hogere kosten, maar niet minder
omdat hij toe denkt te zijn aan een nieuwe
carrièrefase. „Grofweg gesteld vieren we nu
al zo'n vijftien j aar 'Een eigen huis', dus lij kt
het niet zo verwondert ij k dat ik eens wat an
ders wil", zegt Froger aan de vooravond van
z'n vierdaagse 'in the round' in het Rotter
damse sportpaleis, waarvoor als 'very spe
cial guests' Lee Towers en Carel Kraayen-
hof zijn gestrikt.
Fantastisch om te doen en iedereen wil het
dolgraag. Dus was 'The Show Of The Year
2002' eigenlijk al een feit voordat René
Froger het goed en wel besefte. „Per slot van
rekening zit je ook altijd nog met de be
schikbaarheid van Ahoy'. Je moet wel snel
beslissen, anders is er geen plek", ervaart de
zanger als ondernemer. „Maar jehaalt jena-
tuurlijk wel wat op je hals als je zo snel weer
terugkomt. Want de verwachtingen zijn
weer wat hoger gespannen, terwijl demoge
lijkheden om iets totaal nieuws te presente
ren toch vrij beperkt zijn. Internationale
sterren hebben het wat dat betreft zoveel
gemakkelijker, die draaien een jaar of lan
ger eenzelfde show en smeren zodoende ook
nog eens de kosten lekker uit. Wat ik nu doe,
zelf helemaal die productie Ahoy' financie
ren, eigenlijk kan dat niet meer, wil je con
currerend voor de dag komen."
Zeker in de aanloop naar z'n muzikale piek-
prestatie (z'n sportieve is een maandje later
vooi'zien bij de marathon van New York) wil
Froger niet gaan 'klaagzingen'. De nadruk
wordt door hem daarom al snel gelegd in de
uitdaging die zit besloten in z'n zoveelste
rentree in Ahoy'. „Om te beginnen hebben
we gekozen voor het podium in het midden
van de arena. Qua techniek maak je het je
zelf daarmee erg moeilijk, omdat je zit met
het wegwerken van al je spullen. Daar staat
veel meer intimiteit tegenover. 'In the
round' optredend kunnen je publiek en jij
elkaar bij wijze van spreken aanraken en
dat geeft dan toch weer een bijzonder sfeer
tje."
Tot de toegevoegde waarden van '2002' re
kent Froger ook zijn voornaamste gasten.
Met Lee Towers heeft hij zich natuurlijk
verzekerd van een geweldige brok degelijk
heid, die altijd in is voor stuntwerk. „Ik ben
er gewoon apetrots op dat Leen bij mij z'n
comeback maakt op de plek waar hij zoveel
geschiedenis heeft geschreven en waarvan
hij al volop afscheid had genomen. We zijn
twee totaal verschillende persoonlijkheden
en ik vind ook niet dat ik in Ahoy' het stokje
van hem aan het overnemen ben, maar er
zijn vanzelfsprekend best raakvlakken. Zo
als onze professionele liefde voor Las Vegas,
die we samen eens flink zullen botvieren
door middel van een groots eerbetoon."
Bij voorbaat verrassend is zijn tweede spe
ciale aanbieding: Carel Kraayenhof, sinds
de huwelijkstranen van Maxima onze eigen
Koning van de Tango. „We hebben elkaar
eind april leren kennen en het klikte meteen
tussen ons. Ik heb ook maar tien minuten
nodig gehad om hem uit te leggen wat ik
eventueel met hem in Ahoy' voor ogen had.
Best wel uniek, denk ik, omdat we twee mu
zikale werelden vertegenwoordigen, die een
flink eind uit elkaar liggen. Het samenbren
gen daarvan is in elk geval voor ons al een
regelrechte sensatie gebleken."
Staat zijn ongetwijfeld bruisende eentwee
tje met Lee Towers min of meer voor de ver
trouwde René Froger, de ingetogen combine
met Carel Kraayenhof kan worden gezien
als een voorproefje van de Man with a mis-
sion van straks. „Ik voel dat ik zo langza
merhand toe ben aan wat veranderingen
van stijl. Zoals een bedrijf of een merk wel
eens van logo wisselt, zo wil ik het komende
jaar ook eens rustig gaan nadenken over een
artistieke koerswijziging. Ik word in no
vember 42, vind ik na vijftien tropenjaren
een ™ooie leeftijd voor een beetje bezin
ning", aldus Froger. „Wat daar gaat uitko
men? Sowieso alleen nog iets wat ik zelf wil
En dat is waarschijnlijk een soberder
Froeer. Ik was Das bii Charles Aznavour en
raakte daar toch weer eens zwaar onder de
indruk van zijn puur muzikale benadering.
Het mooie lied, de emoties als basis, die kant-
wil ik ook meer op, zonder dan overigens alf*
le toeters en bellen meteen overboord te
gooien."
Tegen die achtergrond zit een 'monsterklus'
als Ahoyer voor hem volgend j aar niet in en-
ligt daarnaast zijn nabije toekomst als pla^
tenartiest nog helemaal open. Van een moh
gelijke verschuiving van zijn activiteiten'
vanachter de microfoon naar zijn onlangs
geopende restaurant Oesters aan den Brink
(in Laren) wil René Froger toch niets weten.
„Ik hou me er vooral met de pr bezig en als
fijnproever op het gebied van visgerechten
een beetje met de kwaliteit van de keuken.
Dat wil echter niet zeggen dat ik als zanger
aan afbouwen denk, ben je gek. Ik blijf het
een genot vinden om te zingen en te merken
dat de mensen daar ook zoveel plezier aan
beleven. Ik moet er niet aan denken dat ik
het niet meer zou kunnen, ik zou binnen de
kortste keren diep in de put zitten."
Louis Du Moulin
René Froger 'In Concert In The Round, The Show
Of The Year 2002'. In Ahoy' Rotterdam vandaag,
zaterdag, zondag en maandag. Met René Froger
Band en The Frogettes en als gasten Lee Towers,
Carel Kraaijenhof, Glennis Grace, Sylvia Sam-
snn. Aa.nvaaict 20 00 uur
