De bachelors komen eraan
PZC
Ondernemers zijn
nu al zuinig op
Zeeuwse universiteit
Arbeidsmarkt blijft gunstig
29
Studiekeuze
is niet voor
het leven
donderdag 3 oktober 2002
Het hoger onderwijs gaat op de
schop. Maar de klant, de toekom
stige student, weet nog van niets. Aan
de vooravond van één van de grootste
onderwijsvernieuwingen die ooit in het
Nederlands hoger onderwijs is doorge
voerd, weten studenten nog nauwelijks
wat hen te wachten staat. Ja, dat alle
opleidingen worden gesplitst in twee
fases, dat is al wel zo'n beetje bekend.
Maar daar houdt de kennis over het
nieuwe bachelor-mastersysteem vaak
mee op.
Uit een steekproef van Studie Keuze Mo
nitor blijkt dat bijna de helft van de
studenten geen flauw benul heeft wat het
bachelor-mastersysteem inhoudt. Van de
havo-scholieren blijft 66 procent het ant
woord schuldig. Alleen vwo'ers zijn beter
geïnformeerd: van hen weet 85 procent van
de hoed en de rand. Intussen zijn wel alle ho
gescholen en universiteiten in Nederland in
september begonnen met de invoering van
het nieuwe systeem. Sommige opleidingen
zijn al vergevorderd, andere hebben 1 sep
tember volgend jaar als definitieve startda
tum geprikt.
De bedoeling van het stelsel is dat studenten
aan universiteit of hogeschool de eerste ja
ren een brede bachelor-opleiding krijgen.
Op de hogeschool zal die bachelor-oplei
ding doorgaans meer beroepsgericht zijn,
aan de universiteit meer academisch ge
richt. In het hoger beroepsonderwijs duurt
de bachelor-studie vier jaar, aan de univer
siteit driejaar.
Titels
Hbo'ers kunnen na het behalen van de ba
chelor-titel óf gaan werken óf doorgaan
voor een beroepsgerichte master-titel. De
masterstudie kan ook nog gevolgd worden
nadat de bachelor eerst een paar jaar ge
werkt heeft. Hetzelfde systeem geldt voor
het universitair of wetenschappelijk onder
wijs (wo). De bachelor-titel (voor wo-stu-
denten 'Bachelor of Arts' of 'Bachelor of
Science') vervangt huidige titels als drs.ir.
en ing. De master-titel vervangt de oude ti
tel dr. Daarmee ontstaat een internationaal
herkenbare titulatuur. Studenten kunnen
echter ook de oude Nederlandse titels blij
ven voeren.
De prestatiebeurs blijft bestaan. Na het be
halen van het masterdiploma wordt de le
ning toegekend als gift. Besluit een student
al na zijn bachelor te gaan werken, dan kan
hij zijn beurs ook op dat moment laten om
zetten. Als hij later alsnog een master wil
volgen, is zijn recht op studiefinanciering
echter vervallen. Master-opleidingen aan
een hogeschool worden niet door de over
heid gesubsidieerd. Wie doorgaat zal daar
zelf voor moeten betalen. Het collegegeld
voor een hbo-master kan nogal variëren:
van 5.000 tot 15.000 euro.
De nieuwe structuur komt overwaaien uit
Groot-Brittannië en de Verenigde Staten.
Door over te stappen op het Angelsaksische
model loopt het Nederlandse onderwijs in
de pas met dat in andere landen. Nederland-
Een universiteit in Zeeland? Graag, ant
woorden ondernemers. „Goed voor ons,
goed voor de studenten." En helpen willen
ze best. Voor meebetalen aan het acade
misch onderwijs is weinig animo. „Maar we
kunnen wel mensen afstaan voor gastcolle
ges. Daar leren de studenten veel van en het
houdt ons scherp."
De stuurgroep die de oprichting van een
Zeeuwse universiteit heeft onderzocht,
weet het zeker: het kan! Leerlingen komen
met plezier naar Middelburg, de Universi
teit Utrecht treedt volgaarne op als 'moe
derinstelling' en aan de huisvesting wordt
gewerkt. (Opening: september 2004.)
Alleen is er nog dat financiële probleem. De
eerste vijf jaar ontstaat een tekort van pak
weg vijf miljoen euro. Ondanks een rijksbij
drage van 4,5 miljoen. En dus is de blik ook
nu hoopvol gericht op de overheden, de Ho
geschool Zeeland 'en andere partijen',
waarmee voornamelijk bedrijven worden
bedoeld.
Als in Zeeland iets gesponsord moet wor
den, komt al heel vlug Delta in beeld. Het
oude nutsbedrijf bulkt van het geld; geld
dat in de ogen van veel mensen 'van ons' is,
omdat het wordt verdiend met de verkoop
van stroom, gas en water. „Of wij financieel
willen bijdragen aan de Roosevelt Acade
my? Daar kan ik nog niks over zeggen. Dan
moeten we eerst een aanvraag binnenkrij
gen. Die zullen we toetsen aan onze beleids
regels voor sponsoring", houdt woordvoer
ster M. van Zuilen de boot af.
Niet commercieel; goed voor Delta; goed
voor Zeeland. Dat zijn de drie eisen die het
bedrijf stelt. Een universiteit voldoet aan
alledrie. Dat zo'n instituut een verrijking is
voor de provincie, mag duidelijk zijn. Dat er
geen winst gemaakt hoeft te worden, even
eens. „En wij hebben in ieder geval belang
bij goed opgeleide mensen in Zeeland",
beaamt Van Zuilen.
Delta merkt dat het veel moeilijker is men
sen van buiten de provincie naar hier te ha
len, dan mensen mensen die hier hebben
gestudeerd terug te lokken. Bovendien is
Delta met meer dan 1600 werknemers een
belangrijke werkgever, die graag goed op
geleide jonge mensen aantrekt, merkt Van
Zuilen op. „Wij hebben nogal wat functies
die op hbo-niveau of hoger zitten. In de
marketing, de communicatie, de IT, op de fi
nanciële afdeling."
Maar schiet Delta er iets mee op om geld in
de universiteit te pompen? De Roosevelt
Academy wordt een bacheloi-opleiding;
een brede basisopleiding van drie jaar. Stu
denten moeten daarna een masters-studie
volgen waarin ze 'een vak leren'. Daarvoor
moeten ze Zeeland weer verlaten. Zien be
drijven ze ooit nog terug?
„Er is inderdaad geen sprake van een 1 -op-1
situatie, waarbij bedrijven er geld in stop
pen en er ook iets voor terugkrijgen", vindt
secretaris W. Saman van de Brabants
se titels, en zelfs Nederlandse studiepunten
worden internationaal erkend en vergelijk
baar. Een student moet voortaan 60 studie
punten per jaar halen, in plaats van 42. De
huidige studiepunten worden vermenigvul
digd met 1,43.
Het nieuwe systeem opent voor Zeeland,
waar nog geen wetenschappelijk onderwijs
gegeven wordt, het perspectief op termijn te
komen tot de oprichting van een eigen uni
versiteit. Er zijn al plannen om als eerste
aanzet te starten met een brede internatio
naal georiënteerde academische bachelor
opleiding/gericht op extra begaafde of ge
motiveerde studenten met een vwo-diplo-
ma. Er wordt naar gestreeefd in 2004 in
Middelburg met zo'n opleiding te starten.
Met een brede internationaal georiënteerde
bachelor-opleiding, zoals in Middelburg
gepland, kunnen studenten verder studeren
aan universiteiten elders, zowel in Neder
land als in het buitenland. Dat sluit aan op
de behoeften van scholieren en studenten.
Uit de steekproef van Studie Keuze Monitor
fotografie Lex de Meester
blijkt dat het merendeel van de scholieren
wel wat voelt voor een masteropleiding. Bij
na de helft verwacht voor zo'n masteroplei
ding naar een ander onderwijsinstituut te
zullen overstappen dan de xxniversiteit of
hogeschool waar ze de bacheler-opleiding
zullen volgen.
Henk Postma
Wie meer wil weten over het master-bachel-
orsysteem kan naar de website www.sum.nl
surfen.
Zeeuwse Werkgeversvereniging. De reve
nuen zijn bepei'kt. Hij betwijfelt daarom of
ondernemers wel een geldelijke bijdrage
moeten leveren.
Vooi'zitter P. Feijtel van het Midden- en
Klein Bedrijf Zeeland (MKB) twijfelt ook.
„Een uitstekend initiatief, die universiteit.
Ook wij hebben behoefte aan een goede mix
van opleidingen. Maar mkb-bedri jven zijn
niet groot genoeg om mee te betalen.Ze be
schikken gewoonweg niet over het geld.
Dow Chemical, een gigant onder de Zeeuw
se ondernemers, heeft misschien wel het
geld maar in ieder geval voorlopig niet de
bereidheid de universiteit te sponsox-en.
„Natuurlijk willen wij die univex-siteit
graag in Zeeland hebben. Wij hebben be
lang bij een goed woon- en werkklimaat.
Een universiteit kan bijdragen aan het wel
zijn in de regio. Je kunt jongeren in de pro
vincie houden en jongeren van buiten naar
hier halen. Die, ook al gaan ze weer even
weg, later misschien gemakkelijker naar
Zeeland komen om te werken omdat ze de
provincie en de bedrijven kennen. Maar ja,
de tunnel bij Sluiskil is voor ons ook belang-
rijk. En daar betalen wij ook niet aan mee",
reageert woordvoerder F. Neve. Net als de
tunnel is de universiteit een verantwoorde
lijkheid van de overheid, niet van een be-
drijf, redeneert Dow.
Gastcolleges
Geld schenken is niet het enige dat de
bedrijven kunnen doen om de Roosevelt
Academy te ondersteunen, merkt Delta-
woox'dvoerster Van Zuilen op. Zij oppert de
mogelijkheid om mensen uit te lenen voor
gastcolleges. „Dat is goed voor de ontwik
keling van ons personeel. Het houdt mensen
scherp, ze leren hoe jongeren tegen de ar
beidsmarkt aankijken. En het is goed voor
de studenten, want die krijgen te zien wat
Delta doet en heeft."
Dat, vinden ook BZW, MKB en Dow, is een
beter idee. „Daar zouden we graag aan mee
doen", reageert MKB-voorzitter Feijtel.
„Het midden- en kleinbedrijf is i'elatief on
bekend bij studenten. Terwijl wij toch de
snelst groeiende sector zijn en veel moge
lijkheden bieden voor vernieuwende ideeën
en doorstroming in carrières."
Dow geeft nu i-eeds gastcolleges op de Hoge
school Zeeland, zegt Neve. „Het is dus een
kleine stap naar de universiteit om hetzelf
de te doen." Pi-ecies de mening van BZW-se-
cretai'is Saman. „Wij organiseren al jaren
een studium generale op de HZ. Daar vertel
len mensen uit het bedrijfsleven over actue
le ontwikkelingen. Dat kunnen we ook doen
op de Roosevelt Academy."
Want de Zeeuwse universiteit verdient wel
steun van het bedrijfsleven, meent Saman.
„Als we erin slagen zo'n instituut binnen te
halen, is dat absoluut een verbreding en ver
rijking van het sociaal-cultui'ele klimaat
van Zeeland."
Maurits Sep
Voor studenten die nu aan oplei
ding beginnen zijn de perspectie
ven op een baan later onverminderd
gunstig. Dat zegt het gezaghebbende
instituut ROA, verbonden aan de Uni
versiteit Maastricht.
Economisch gezien staan dit najaar
alle lichten op rood. De media melden
massa-ontslagen, de werkloosheid
groeit gestaag. Een heel ander beeld
dan de afgelopen jaren, toen afgestu
deerden zich geen zorgen hoefden te
maken over de vraag of er wel een
baan voor hen was. Sterker, ze kwa
men in een gespreid bedje. Vooral voor
hoogopgeleiden stonden de werkge
vers in de rij.
In het huidige economische gure kli
maat vragen jongeren die voor him
studiekeuze staan, zich af wat voor
hen straks het perspectief is op de ar-
beidsmarkt. Dr. Frank Cörvers, senior
researcher bij het instituut ROA, kan
de komende lichting eerstejaai's ge
ruststellen. „Uit onze berekeningen
blijkt dat ook na 2006 de vraag naar
hoger opgeleiden groot is. We gaan er
van uit dat de huidige economische te
ruggang van voorbijgaande aard is.
Alleen als we met een langdurige cri
sis krijgen te maken zoals in Japan,
zou dat de pi-ognoses negatief kunnen
beïnvloeden", aldus Cöivers.
Het ROA, verbonden aan de Universi
teit Maastricht, is een gezaghebbend
instituut als het gaat om prognoses
over de ax-beidsmax-kt op middellange
termijn. Elke twee jaar komt het ROA
met nieuwe bei*ekeningen. Het insti
tuut zag begin jaren negentig al
aankomen dat er in Nederland voor
hoogopgeleiden een krapte op de ar
beidsmarkt zou gaan ontstaan. Vol
gens sommige deskundigen behooi-t
het verschijnsel van structurele werk
loosheid nu zelfs tot het verleden.
Dat het ROA zo zeker van zijn pi-ogno-
ses is kan Cöivers wel uitleggen. Bij de
berekeningen van de toekomstige ar-
beidsmax'kt is de conjunctuur maar
voor ongeveer eenderde van invloed
op de uitkomsten. Een andere belang
rijke factor is het gegeven dat de gene
ratie van de babyboomers de komen
de j ax'en met pensioen gaat. Voor al die
banen (de vervangingsvraag) moeten
nieuwe mensen gevonden worden.
Daar komt nog bij dat het aantal jon
geren dat op zoek gaat naar een baan,
kleiner is dan het aantal werknemers
dat stopt met werken.
Overigens zijn er wel onderlinge ver
schillen in perspectief als het gaat om
het niveau van de afgestudeerde en de
beoogde arbeidssector. Bijvoorbeeld
mbo'ers met een diploma voor soci
aal-cultureel werk zullen meer moeite
moeten doen om een baan te vinden,
dan mbo'ers die de verpleging ingaan.
Voor mbo'ers in het algemeen gelclt
dat kansen op een baan redelijk tot
zeer goed zijn. De krapte op de ar
beidsmarkt heeft er ook toe geleid dat
de beloning gestaag is gestegen, een
trend die zich in de toekomst doorzet.
De gunstige perspectieven op de ar
beidsmarkt zijn niet van toepassing
op mensen die met alleen vmbo-,
havo- of vwo-diploma op zoek gaan
naar een baan. Dat komt vooral door
de stijging van de opleidingseisen in
veel bei'oepen.
Emmanuel Naaijkens
Het maken van de juiste stu
diekeuze is niet gemakke
lijk. Maar het is niet zo dat een
eenmaal gemaakte keuze on
herroepelijk is.
Kiezen voor een bepaalde studie
betekent dat je als jongex-e ook
een keuze maakt voor je toe
komst. Dat maakt scholieren in
de examenklas soms onzeker-.
Als ik een verkeerde studie kies,
heb ik straks dan wel werk? Of
wat moet ik doen als de oplei
ding te zwaar is, of als ik het he
lemaal niet leuk vind? Kan ik
dan nog overstappen.
Dis. JannekeHooijer, studiead
viseur van de economische fa
culteit van de Universiteit van
Tilburg, kent dit soort vi'agen.
„Het is voor jongeren op die
leeftijd heel moelijk om ver
vooruit te kijken. Ze denken
vaak dat als ze een bepaalde op
leiding hebben gekozen ze daar
hun hele latere caxrière aan
vastzitten. Als ze bijvoorbeeld
marketing hebben gedaan, dat
ze dan niets anders kunnen."
Het tegendeel is eerder het ge
val, het is heel goed mogelijk dat
iemand na zijn afstuderen in een
baan terechtkomt die weinig of
niets met zijn opleiding heeft te
maken. „Dat zie je ook in de per
soneelsadvertenties van hoger
opgeleiden, werkgevers vragen
vaak van sollicitanten dat ze
een academisch denk- en werk
niveau hebben", zegt Hooijer
Aarzelingen zijn soms ook inge
geven door de vrees van scholie
ren dat een eenmaal gemaakte
studiekeuze onherroepelijk is.
„Voor wat betreft de studiefi
nanciering heeft dat beperkte
gevolgen, als de student maar
aangeeft voor 1 februari te stop
pen. In dat geval hoeft hij of zij
de ontvangen studiebeurs niet
terug te betalen." Wel is het zo
dat in hetzelfde jaar niet op
nieuw een beurs kan worden
aangevxaagd. Bovendien xvor-
den de maanden dat de student
een beurs had in mindering ge
bracht op de 48 maanden dat
een student recht heeft op stu
diefinanciering.
Janneke Hooijer raadt studen
ten aan die twijfelen over de
j uistheid van him keuze om daar
snel over te gaan praten met een
decaan of een studieadviseur.
„Wij gaan in zo'n geval met de
student na waar de twij fels van
daan komen. Zoals: ligt het aan
een bepaald vak, valt de studie
op zich tegen, is de manier van
studeren wel goed of spelen per
soonlijke omstandigheden een
rol. Wij zeggen dus niet meteen,
kies maar een andere studie. Be
langrijk is om eerst de oorzaken
in beeld te krijgen." Mocht de
conclusie zijn dat het overstap
pen naar een andere studie
raadzaam is, dan kan de betrok
ken student op de Tilburgse uni
versiteit een beroep doen op het
Loopbaan Adviescentrum. Ook
kan de student daar een cursus
heroriëntatie studiekeuze vol
gen.
Struikelblokken
Er zijn globaal drie soorten
struikelblokken voor studenten
in het eerste jaar. Persoonlijke
omstandigheden, de zwaarte
van de studie en gemakzucht.
Vooral de studenten die op hun
sloffen de middelbare school
hebben gedaan, hebben van dat
laatste last. „Ze hebben zich op
de middelbare school nauwe
lijks hoeven inspannen, de
avond tevoi'en leerden ze nog
gauw voor hun proefwerk. Ze
denken vaak dat ze het op die
manier op de universiteit ook
wel redden, maar als je pas een
dag voor een tentamen begint te
studeren dan lukt dat niet."
Sommige studenten haken af
omdat ze merken dat ze voor een
bepaalde studie toch wel heel
erg op hun tenen moeten lopen.
„Vooral het eerste jaar is de stu
die op een universiteit heel the
oretisch. Dat valt wel eens tegen
en je ziet dat studenten dan naar
het hbo overstappen omdat ze
daar meer bezig zijn met toepas
sing", aldus Hooijer. Waar
eerstejaars ook aan moeten
wennen is dat ze zelf verant
woordelijk zijn voor de voort
gang van hun studie. „Het is niet
als op de middelbare school dat
je het rooster krijgt thuisge-
stuui'd en dat je boekenpakket
klaarligt. Op een universiteit
moet je dat zelf regelen."
Emmanuel Naaijkens
