Gevecht met handen wordt strijd in woorden Ik ben zot van toneelspelen Niemand gaat écht dood Juweeltjes van Joop Visser Nele van Rompaey Requiem voor een zwaargewicht Op de affiches van Requiem voor een zwaargewicht hangt hij beursgeslagen, met akelig bebloed gezicht, in de touwen: Victor Löw in zijn rol van de uitgerangeerde topbokser Mountain die aan lager wal raakt, maar er door de kracht van de liefde weer bovenop komt. Löw treedt met zijn rol in deze moderne klassieker in de voetsporen van de legendarische Ko van Dijk, die in 1959 dezelfde rol vervulde. „Het stuk gaat niet zozeer over boksen, maar over het gevecht om zelfrespect. Dat je pas liefde kan geven en ontvangen als je van jezelf leert houden", zegt Löw (40), die net als zijn illustere voorganger bokslessen nam om zich terdege op zijn rol voor te bereiden. „Die bokstrainingheb ik gevolgd om een ze kere onrust bij mezelf weg te halen. Om me zelf zekerder te voelen." Löw puft uit in de foyer van het Amster damse Compagnietheater, waar het stuk drie maanden achtereen wordt gespeeld. Daarna volgt een tournee. „Dit is een fan tastische ruimte om in te spelen, een voor malige kerk. Je zit hier niet in een theater doos, maar in een open ruimte, vandaar ook de microfoontjes. Die ruimte moet je echt veroveren." Requiem voor een zwaargewicht (uit 1956) van de Amerikaan Rod Serling vertelt het verhaal van de bokser Mountain die van zij n arts niet langer de ring in mag. Zijn mana ger zet hem vervolgens i n als een soort clown in het duistere circuit van fake worstelwed strijden. Op zoek naar een baan komt een meisje op zijn pad. Zij helpt hem zijn zelf respect terug te vinden om zo alsnog de overwinning te behalen. Löw: „Ieder mens heeft zo zijn eigen plek. Maar als die plek je ontnomen wordt, blijft de kale mens over. Zoals in het geval van Mountain. Vergeet niet, hij was als zwaargewicht ooit vijfde van de wereld. Daarna stelt hij maatschap pelijk niets meer voor, in kapitalistische zin is hij een loser. En daar wordt iemand dan verliefd op. Dat is op zich bijzonder, want in deze maatschappij wil men boter bij de vis. Ik bedoel, er wordt niet gekeken naar wie je bent, maar naar wat je bent. Wat doe je? In materiële zin. Want om materiële zaken, daar draait het om in deze maatschappi jGa je zelf maar na. Als je op vakantie, op de camping bijvoorbeeld, contact maakt met andere vakantiegangers, komt uiteindelijk toch altijd weer diezelfde vraag: wat doe je eigenlijk voor de kost? In die context word j e beoordeeld." Enkele jaren geleden speelde Löw op groot se wijze de rol van Soekarno bij Het Natio nale Toneel (waarvoor hij de Louis d'Or ontving). Hierin speelde hij virtuoos met, woorden. Het contrast met de rol van de sta melende stakker die hij nu speelt, kan nau welijks groter zijn „Mountain is een onbe holpen man die eigenlijk niet kan praten. Hij levert ook vooral een gevecht met zich zelf, om zich uit te drukken. Om vooruit te komen heb je nu eenmaal woorden nodig. De kromme taal die de man spreekt, heb ik me eigen proberen te maken. Het is niet zo zeer een dialect, het is eerder Jerommeke- taal. Kort en krachtig. En daartegenover staat dan de manager van de bokser, ge speeld door Jappe Claes, die verbaal juist heel sterk is. Het gevecht met de handen wordt later dus voortgezet met woorden. Wat toneel ook is: een gevecht met woor den." Requiem voor een zwaargewicht past naadloos in deze tijd", zegt hij. „Onze sa menleving wordt steeds Amerikaanser. Dat merk ik zelf aan de manier waarop er wordt omgegaan met uitkeringen. Als je altijd be lasting betaald hebt, heb je daar recht op als je even zonder werk zit. Maar je merkt dat er de laatste jaren echt gezocht wordt naar fouten op je formulier, om maar te voorko men dat ze je moeten uitbetalen. Het wordt steeds ingewikkelder gemaakt, steeds bu- reaucratischer. Die harde aspecten van de samenleving zitten ook in dit stuk." De voorstelling Requiem voor een zwaarge- wicht, die wordt begeleid door filmfrag menten om de sfeer van het bokswereldje op te roepen, wordt geproduceerd door Joop van den Ende Theaterproducties. Deze vrij e productie is het eerste stuk in een samen werking tussen De Theatercompagnie en Joop van den Ende Producties. Van den En- de huurt het theater gedurende drie jaar voor steeds een half jaar om zo de noodlij dende Theatercompagnie te steunen. Van den Ende stelde Löw en regisseur Mark Rietman zelf voor om 'Requiem' te spelen. Löw: „Joop van den Ende bleek, net als Mark Rietman en ik, op zoek naar eenzelfde combinatie: de grote verhalen voor een zo breed mogelijk publiek. We moeten af van de hokjesgeest. Onder acteurs bestaat na melijk als vanouds een zekere competitie- drang. Rond je veertigste verandert dat. Ga je je vragen stellen. Wat kunnen we nu ei; genlijk? Waarom zouden we elkaar steeds met scheve ogen blijven aankijken? Waarom blijven we zo druk in dat eigen kringetje ronddraaien? Waarom werken we niet sa men? Met gebruikmaking van onze erva: ring, van wat we in de afgelopen zeventien jaar hebben geleerd?" „Cultuur moet je op zo'n manier kunnen brengen dat het interessant is voor een breed publiek zonder dat het commercieel wordt. In wezen deden de oude Grieken, waarover soms zo zwaar wordt gedaan, pre cies hetzelfde met hun stukken. Kunst conv bineren met entertainment om een breed publiek te bereiken. Ook toen hadden ze hel al over licht en zwaar, over het menselijk onvermogen. Op technologisch gebied mag er veel veranderd zij n in de loop der eeuwen, de mens zelf is dat nauwelijks. De weten schap kan veel verklaren, de grote levens vragen zijn daarmee nog altijd niet beant woord. Dat is het domein van de kunst." Nico de Boer Requiem voor een zwaargewicht is t/m 29 sep tember te zien in het Compagnietheater in Am sterdam. In 2003 volgt een korte tournee door het land, met onder meer voorstellingen in Schouw burg Tilburg (10 jan.), Stadsschouwburg Eindho ven (11 en 12 jan.), Chassé Breda (24 jan.), Stads- schouivburg Utrecht (27 en 28 jan.) en Theater aan de Parade Den Bosch (31 ian.). vrijdag 27 september 2002 Sandra Starken Griet Dobbelaere in het toneelstuk De grieten van de Hemelstraat, van toneelgroep Drie Ons. foto Joep Lennarts/GPD Troubadour Joop Visser heeft een nieuwe cd. En als ge bruikelijk is dat een gebeurtenis die j e moet weten van horen zeg gen. Want Visser zoekt de publi citeit niet. Met radio en tv wil hij niets te maken hebben. Zijn achtste cd die kortweg Acht heet, is een juweeltje. Een nieuwe cd van Joop Visser begint altijd bij de postbode. Om vragende ogen bij de platen- handel te voorkomen, kan men zich namelijk voor een cd van de eigenzinnige troubadour het beste tot de man zelf richten. Gelukkig meldt zijn internetsite (www.joopvisser.nl) geen over bodigheden. Geen foto of bio maar effectief geformuleerde info. Het blijft niettemin een goed begin. De postbode die een saaie bruine envelop overhan digt. Dit als noodzakelijk ritu eel dat je aan een uur puur ge nieten laat voorafgaan. Het gebruikelijke genieten klopt, daarover later. Dat uur is echter ditmaal fout ingeschat. Visser had al gewaarschuwdDe cd zit 'lekker vol'. Bijna 73 mi nuten verdeeld over maar liefst 28 liedjes. En daar zitten juweeltjes tus sen. Zoals 'Geachte familie', waar gereageerd wordt op een briefje waarop de poes Moortje als vermist is opgegeven. Nou, de briefschrijver weet er meer van. Geweldig is ook 'Ik lette wel goed op'Over iemand die in een vliegtuig als enige goed kijkt als de stewardess het zuur stofmasker demonstreert. Een topstuk uit de nieuwe collectie is ook 'Voetbal', dat zich geheel binnen de Johan Cruijff-logica afspeelt in de bijpassende for muleringen. Visser is met zij n akoesti sche gi taar een unieke figuur in deze jachtige tijd. Hij is goed voor ui termate geestige liedjes, schaamt zich niet voor romanti sche beschouwingen. En hij ziet kans de vinger te steken in de zwakke plekken van de maat schappij. Zijn bespiegelingen van de actualiteit zijn verras send.. 'Israël, je bent daar wel maar je hoort daar niet.' Dc vraag is echter hoelang de verse vis fris blijft, hoe lang blijft het leuk? Voorlopig is de zin 'een therapeut of een orthodontist oké, maar een milieuactivist...' een vondst om de moordenaar van Fortuyn te omschrijven. In 'Vader' komt een man ter sprake die niet op het huwelijk van zijn dochter mag komen. 'En haar man, wat doet die eran?' Vraagt Visser zich af. Wie heeft het ooit over de slapheid van de toekomstige vorst gehad? Geweldig ook hoe hij Maxima waarschuwt en alle Argentij nen, ze mag hem hebben, maar laat hem niet verdwijnen. De j vraag is hoelang het leuk blijft. Heeft het eeuwigheidswaarde? Snap je zo'n liedje nog als het stel een stel (klein)kinderen heeft? Ik denk zelf van wel. Ton Ouwehand Joop Visser: Acht (uitgebracht in ei gen beheer), bestellen: Postbus 3266, 2100 DG Haarlem of: wiow.joopviss'èr.nl Het begrip queeste loopt bijna als een ro de draad door het leven van de jonge, talentvolle Vlaam se actrice Nele van Rompaey. Niet alleen in de betekenis van speurtocht, maar ook als onuitvoerbare, onmogelijke opdracht die men zichzelf gesteld heeft: ze wil dat we allemaal gelukkig zijn en al onze dromen uitkomen. De personages in het toneelstuk Van muizen en mensen, waarin zij momenteel speelt bij het Maastrichtse gezel schap Het Vervolg, moeten dat ontberen. „Dat is heel te genstrijdig en verdrietig." De voorstelling Van muizen en mensen is een bewerking van regisseur Léon van der San- den van de novelle Of mice and men uit 1937 van Nobelprijs winnaar John Steinbeck (1902- 1968). Van der Sanden was met name gefascineerd door de bon kige, ruwe personages, die alle maal hun eigen, harde waarheid hebben en op zoek zijn naar het verloren paradijs. Het verhaal kreeg destij ds in Amerika de no dige kritiek te verduren; de rol van de zwakbegaafde en bere sterke Lennie vond men morbi de en ontaard. De roman - in middels vele malen verfilmd - werd op de middelbare scholen zelfs verboden. George (gespeeld door Iwan Walhein) en zijn vriend Lennie (Bas Keijzer) trekken door Amerika op zoek naar werk. Al jaren hebben ze samen een grote droom: een eigen stuk land. Er gens in het westen belanden ze op een ranch, waar ze in conflict raken met de agressieve bokser Curley (Stijn Westenend), die gehuwd is met een hitsige vrouw. Zoektocht „Voor mij gaat Van muizen en mensen heel erg over de onein dige zoektocht, dus de queeste, naar liefde, geborgenheid en af fectie", meent Nele van Rom paey. „Ik ben de enige vrouw in het stuk, die aan het begin net twee weken is getrouwd met het zoontje van de baas. Voor haar valt er niet veel te doen, ze ver veelt zich, sterft eigenlijk af, zonder vriendinnen of familie, in een woestijnachtig gebied waar niks te beleven valt. De Nele van Rompaey en Bas Keijzer in een scène uit de voorstelling Van muizenen mensen. foto Sanne Peper mannen kunnen 's avonds naar de hoeren of een pint pakken. Ze is heel nieuwsgierig en probeert een beetje te weten te komen wat er op de boerderij gebeurt. Ze geniet van de aandacht van de mannen. Dat haalt haar uit de sleur van alledag. Haar echt genoot is vreselijk jaloers en zonder het te willen, vormt zij aanleiding tot ruzies, frustra ties en ergernissen." „Diep in haar hart heeft zij de wens echt iets van zichzelf te maken, iets te betekenen. Maar onder die omstandigheden be gint ze te merken, shit, dat gaat er gewoon niet van komen. Ze zit een beetj e gevangen en wordt daar heel ongedurig en onrustig van. De mannen geven haar wel aandacht, maar dat is geen pure, oprechte aandacht. Meer van oh, wat heeft die schone tieten en een schone kont, allee, verder gaat dat niet. Dan komen Geor ge en Lennie op de boerderijZij heeft iets met die Lennie. Hij is wel geestelijk gehandicapt, maar spreekt normaal tegen haar, kijkt haar normaal aan en vertelt overzijn dromen en idea len. Op een bepaalde manier ontroert hij haar. Zonder dat zij het beseft, legt ze haar hart bij hem bloot. Met alle gevolgen van dien." Moeder Nele van Rompaey werd in 19 7 6 geboren in Diest en groeide op in Lummen in Belgisch Limburg. Na de middelbare school, het Onbevlekte Hart van Maria, trok zij naar de toneelschool in Maastricht. „De belangstelling voor toneel ontstond doordat mijn moeder erg cultuur- en met name theaterminnend is. Als klein kind ging ik al mee naar voorstellingen. Soms viel ik wel in slaap, maar het maakte grote indruk. Naast de gewone schooluren volgde ik kunston derwijs, zoals noten leren, pia noles, zang, voordracht en to neel. Vooral voordracht sprak mij aan. Op een dag zei de le raar, ja, Nele, eigenlijk ben je iets te expressief, misschien moet je overschakelen op to neel. Toen merkte ik dat ik mijn eigenheid, mijn ei veel beter kwijt kon in het vertolken van een personage. Mijn moeder zegt dat ik dat altijd in mij heb gehad." In 1999 studeerde Nele af. „Dan sta je er alleen voor en komen er mensen kijken die een mening over je hebben. Daar word ik soms een beetje zenuwachtig van. Als je in een voorstelling speelt die goed geregisseerd is en waar je van vindt dat ze ook maatschappelijk relevant is, zo dat je wilt dat iedereen dat ver haal hoort, sta je zekerder in je schoenen. Maar het is ook ge beurd, dat ik bij de première mijn rol nog niet honderd pro cent gevonden had of nog niet ontspannen met het materiaal kon omgaan. Dan ben ik heel nerveus, ja, misselijk en diarree vooraf. Als ik eenmaal speel, is dat echter voorbij. De eerste woorden kraken nog een beetje, maar daarna ga ik voluit en ge niet ervan. Dan laat ik mij mee slepen door het moment, door hoe de zaal reageert. Ik hoop al tijd dat er een interactie is tus sen het publiek en mijzelf, want dat is het mooiste wat er be staat." Collectief Nele van Rompaey is ook - ze zit in de artistieke raad - verbon den aan het gezelschap De Queeste, dat ontstaan is op de toneelacademie en Belgisch Limburg als zijn gebied be schouwt. „We werken zonder regisseur, zijn echt een collec tief, doen alles zelf. Dat is heel iets anders dan Het Vervolg, waar ik gastspeelster ben. Maar die afwisseling vind ik erg leuk. Ik wil mij ontplooien als actrice, want ik ben ervan overtuigd dat ik nog veel te leren heb en wil met zoveel mogelijk verschil lende mensen werken. Ik woon inmiddels in Antwerpen, maar als ik iets in Maastricht of Bel gisch Limburg doe, vind ik het plezant om in mijn geboorte streek te komen. Daar word ik op een bepaalde manier heel ge voelig van. Ergens is het wel een droom om terug te keren naar het platteland, een schaap te hebben, kippen en een tuin." Nele heeft van zich doen spre ken in opmerkelijke rollen als in Berlin Alexanderplatz bij Het Vervolg en als 15-jarig gehandi capt meisje in Stallerhof/Geis- terbahn bij De Queeste. „Op dit moment laat ik de dingen op mij af komen. Mijn ambities zijn simpel: ik wil gewoon toneel spelen, omdat ik daar zot van ben. Anders word ik heel onge lukkig. Ik wil verhalen vertel len, dicht bij de mensen staan en maatschappelijk relevante the ma's aansnijden." Zoals nu in Van muizen en mensen, al kop pelt ze daar geen moraal aan. „Ik wil niet, als Nele, dat het le ven zo is, maar dat we allemaal gelukkig zijn, dat iedereen z'n dromen uitkomen en dat we in een schone wereld leven. Maar in de huidige consumptie maatschappij willen we altijd maar meer, verder, sneller en harder." Vriendschap Een thema in de voorstelling is de vriendschap tussen een zwakbegaafde en een normale jongen. Nele heeft gemerkt dat er soms mensen met een zelfde handicap in de zaal zitten, die zich heel erg herkennen in de hoofdpersoon. „Ze begrepen het allemaal en waren geraakt. Ze reageerden heel puur, pakten de humor op en voelden de pijn. Dat was heel intens om mee te maken. Het is een drama, maar we zijn wel op zoek gegaan naar de lichtheid in het stuk, een wis selwerking tussen puur realis me en grotesk. Als wij het goed doen, denk ik dat de mensen zeer ontroerd zijn, want in Len nie gaat men heel erg mee. Aan het eind denkt je, shit, hij had het allemaal zo goed bedoeld, hij kon er echt niks aan doen en toch is het gebeurd." Frans Doeleman Van muizen en mensen is dinsdag te zien in de Stadsschouwburg in Mid delburg (20.00 uur) en dinsdag 29 oktober in De Maagd in Bergen op Zoom (20,15 uur). Het is 26 april. Massamoord op het gymnasium in het Duitse Erfurt. Zestien mensen worden in koelen bloede gedood door een gefrustreerde oud leerling, die daarna een eind aan zijn leven maakt. De werkelijk heid weet de fictie altijd weer te overtreffen. Marian Boyer had De Grieten van de Hemelstraat al voor het drama in Erfurt ge schreven, toch ziet Drie Ons-re gisseur René Jagers parallellen. „Een jongen die zichzelf niet kan handhaven. Hij vlucht in zijn eigen wereld van computer spelletjes en neemt een radicale beslissing." De grieten van de Hemelstraat houden ook niet van half werk. Chip en Ferro, noemen ze zich zelf. Hun schuilplaats is een schuur en ook zij zoeken hun heil aan de andere kant van het leven. Samen met 'zijn' grieten, San dra Stark en (hoe toevallig) Griet Dobbelaere, legt Jagers uit hoe zij het verhaal gaan ver tellen. Stark heeft nauwelijks tekst, maar uit zich in zijn zelf gecomponeerde muziek. „De personages zijn bezig met een nieuwe wereld. Ik heb daarom veel gelezen over de schepping en het heelal en natuurlijk ge luisterd naar muziek die daar over gaat. Op het toneel staan straks allemaal radio's die de verschillende sferen oproepen." GrietDobbelaere: „ChipenFer- ro vullen elkaar aan. Ze zeggen hetzelfde op een andere manier. Ze komen ook tot dezelfde con clusie Alleen hun motieven ver schillen." Het klinkt nogal somber, maar toch is het geen zwartgallig stuk, vindt Jagers. „De grieten leggen zich niet neer bij him lot, dat is positief. Dat ze voor de dood kiezen is negatief, ze had den bijvoorbeeld ook bij Artsen Zonder Grenzen kunnen gaan. De dood is een radicale beslis sing, maar ze staan er echt ach ter. Ik denk ook dat je radicale beslissingen moet nemen als je iets wil veranderen. Je kunt de wereld niet veranderen tussen negen en vijf." Zoals gebruike lijk bij het huisgezelschap van De Vorst uit Tilburg, is gekozen voor een stuk dat niet eerder in het theater te zien was. „Ik vind I hetbelangrijkomtheatertema- j ken over het hier en nu. Aan her interpreteren heb ik nooit be hoefte gehad", zegt Jagers. De Grieten van de Hemelstraat I is niet speciaal bestemd voor jongeren. Maar als ze komen I kijken, hoopt hij dat het stuk iets los maakt. „Het mooie van theater is dat je een andere wer- I kelijkheid kunt creëren. Maar niemand gaat écht dood. Na de voorstelling zijn we er allemaal I weer en kunnen we over het stuk praten. Daarom werkt theater ook niet zo vernietigend als film en computerspelletjes wel kun- i nen zijn." Astrid Klein Beekman De Grieten van de Hemelstraat is te zien op 2 oktober in Chassé Breda, op 11 oktober in Lantaren/Venster Rotterdam, op 18 oktober in Plaza I Futura Eindhoven, op 29 oktober in j De Kring Roosendaal, op 4 novem- 1 ber in Kruithuis Groningen, op 13 en I 14 november in Huis van Bourgon- I dië Maastricht, op 15 november in I Lieve Vrouw Amersfoort en 26 en 27 i november in Frascati Amsterdam. Susan Visser en Victor Löw.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2002 | | pagina 28