Eerste begroting geen feest
Meer pijn in
portemonnee
Kabinet begint in onmogelijke spagaat
25
Pessimisme over
opleven economie
Heinsbroek gaat taken
accountants scheiden
Tekort loopt op, lasten gaan omhoog en staatsschuld stijgt
Balkenende
zoekt de
burger op
woensdag 18 september 2002
Hnor Peet Vogels
DEN HAAG - De periode van
feesten is voorbij. De economi
sche inzinking hakt er flink in
bij het nieuwe kabinet-Balke
nende. Al bij de eerste begroting
moet de minister van Financiën
slecht nieuws melden: het tekort
op de begroting loopt op, de las
ten voor vrijwel alle burgers
gaan omhoog, de staatsschuld
stijgt en de lonen moeten ook
nog gematigd worden.
In totaal wordt voor 3,55 mil
jard euro bezuinigd: een histo
risch record. De grootste bezui
nigingen moeten komen van de
vermindering van het aantal
ambtenaren, ingeboekt voor
810 miljoen euro en lagere uit
gaven voor sociale zekerheid en
arbeidsmarktbeleid, onder
meerminder Melkertbanen,
wat in totaal 930 miljoen euro
moet opleveren.
„Eerst het zuur, dan het zoet",
zegt Hoogervorst over het
hoofdstuk inkomensverhoging
en lastenverlichting. Het begrip
inkomensverhoging staat dan
voor hogere inkomsten voor het
rijk, niet voor de burger. Die
gaat namelijk volgend jaar 4,4
miljard euro extra betalen. Het
gaat dan om zaken als het af
schaffen van het spaarloon, een
regeling met een hoog 'cadeau
gehalte' zoals staatssecretaris
Van Eijck van Financiën het
formuleerde. „De bedoeling van
het spaarloon was fiscaalvrij
sparen in ruil voor loonmati
ging. Van die loonmatiging is
niets terecht gekomen." Ook de
eerste schijf van de inkomsten
belasting gaat volgend jaar
lichtjes omhoog, met 0,45 pro
cent.
Bittere pil
Tegenover de lastenverzwaring
staat bijvoorbeeld een verho
ging van de arbeidskorting, een
belastingkorting die elke wer
kende krijgt, met maximaal 119
euro. In totaal is er voor lasten
verlichting 1,8 miljard euro uit-
DEN HAAG - De rege
ringspartijen zijn het con
tact met de gewone burger
kwijtgeraakt, luidde de
conclusie van PvdA, VVD
en D66 na hun verkie
zingsnederlaag op 15 mei.
Premier Balkenende
(CDA) heeft besloten dat
dit hem niet mag overko
men.
Samen met andere minis
teries gaat zijn departe
ment (Algemene Zaken)
daarom periodiek een 'be
levingsonderzoek' hou
den. Daarbij staat de
vraag centraal: 'Wat men
sen belangrijk vinden en
verwachten van de over
heid'.
Moeilijk bereikbare groe
pen, zoals jongeren en al
lochtonen worden via
'speciale communicatie
kanalen' benaderd, zo
heet het. Het doel is bur
gers en overheid dichter
bij elkaar te brengen.
„Want de afgelopen
maanden is zichtbaar ge
worden, dat er een kloof is
ontstaan tussen grote
groepen burgers en de
overheid."
De wens van LPF-minis-
ter Heinsbroek om het
gedrag van burgers via te
levisiespotjes positief te
beïnvloeden wordt ge
deeltelijk verhoord.
Volgend jaar heeft de
Rijksvoorlichtingsdienst
via Postbus 51 campagnes
op stapel staan ter bevor
dering van veilig vrijen,
voorkoming van alcohol
misbruik, beperking van
agressie in het verkeer,
verantwoorder omgaan
met energie en verbete
ring van het imago van
leerkrachten.
Het ministerie van Balke
nende beheert ook de
fondsen voor het Konink
lijk Huis.
In 2003 wordt aan de
'Oranjes' in totaal 8,27
miljoen euro uitgegeven.
Koningin Beatrix heeft
samen met prins Claus
4,76 miljoen euro tot haar
beschikking, Juliana en
Bernhard ontvangen 1,72
miljoen euro, kroonprins
Willem-Alexander en
prinses Maxima, staan sa
men voor 1,78 miljoen eu
ro in de boeken. GPD
Rijksbegroting 2003
Inkomsten: Tekort: 3,5 miljard Uitgaven:
129,3 miljard euro 132,8 miljard euro
Diversen 4,7 (3,5%)
Economische Zaken 1,7 (1,3%)
Landbouw, Natuurbeheer en
Visserij 2,1 (1,6%)
Volkshuisvesting, Ruimtelijke
Ordening en Milieubeheer 3,5 (2,6%)
Rnancièn 3,7 (2,8%)
rechtsverk
milieugrond!
Belastingen op Personenauto's en
Motorrijwielen 3,2 (2,5%) I
Motorrijtuigenbelastingen
2,0(1,5%)
Invoerrechten 1,5 1,2%)
Verbruiksbelasting op alcoholvrije
dranken en andere producten
0,2 (0.2%)
Belasting op zware motorrijtuigen
0,1 (0,1%)
Buitenlandse Zaken,
Internationale samenwerking,
Europese Unie
9,9 (7.5%)
Dividendbelasting 3,8 (2,9%) r -
Successierechten 1,6(1,2%) -
Kansspelbelasting 0,2 (0,2%)
Niet-belasting ontvangsten I
17,6 (13,6%)
in miljarden euro en in procenten
bedragen en procenten afgerond
Ontwikkeling koopkracht
Minimumloon alleenstaand
Minimumloon paar met kinderen
Minimumloon paar zonder kinderen
Modaal paar met kinderen
2x modaal paar met kinderen
Twee verdiener
modaal hallmodaal
Twee verdiener
2x modaal modaal
AOW, alleenstaand
AOW paar beiden 65+
AOW paar 5 000 euro
aanvullend pensioen
Sociale minima alleenstaand
Sociale minima paar zonder kinderen
Sociale minima paar met kinderen
16.324,-
16.324,-
16.324,-
28.910,-
57.820,-
0,75% 0,50% -0,50%
2,25% 1,00% 0,00%
0,50% 0,25% -0,50%
0,25% 0,25% -1,25%
■0,25% 0,25% -1,75%
0,50% 0,25% -0,50%
BELASTINGEN:
25,5%
4G
86.730,- 0,00% 0,25% -0,50%
11
1E
20.941,- 0,50% 0,50% 0,50%
9-594,- 0,75% -0,25% -0,25%
13.705,-* 0,50% -0.75% -0,75%
14.279,-' 2,00% 0,00% -0,50%
l/A ratio Verhouding uitkeringsontvangers en werkenden
Op elke honderd werkenden zijn in Nederland dit jaar 66,3 uitkeringsontvangers.
Tot 2002 is deze balans tussen actieven en inactieven (de i/a-rabo) steeds gunstiger
geworden. Dit jaar stijgt de rat» weer en voor 2003 wordt gerekend op een
percentage van 68,8
ZW/AAW/WAO
werkenden
arbeidsvolume in duizenden
exclusieI ziekteverzuim
2003
Mil|oonennola, MEV, ministerie van Sociale Zahen
getrokken. Per saldo gaat de
burger er dus op achteruit. De
plannen kregen veel kritiek,
omdat bezuinigen in een tijd
van economische teruggang de
vaart nog meer uit de economie
haalt. Hoogervorst: „Als het
straks beter gaat met de econo
mie kun je niet aankomen bij de
burger met lastenverzwaring,
nu accepteren ze dat wel."
Per saldo komt het kabinet toch
geld tekort voor alle uitgaven.
Het begrotingstekort zal vol
gend jaar uitkomen op 0,5 pro
cent. De staatsschuld zal de
komende jaren ook stijgen. Vol
gend jaar zal de totale schuld
233,9 miljard euro bedragen,
ruim drie miljard euro méér dan
dit jaar.
Pas in 2006 zal de staatsschuld
weer gaan dalen, zo blijkt uit de
berekeningen van het ministe
rie.
Bij alle kommer en kwel heeft
het kabinet nog een beetje geld
gevonden voor extra uitgaven.
Verhogingen en de bezuinigingen
Belangrijkste
uitgavenverhogingen Zorg
Veiligheid
Onderwijs
Infrastructuur
Beleidsterreinen
waarop wordt bezuinigd
Sociale zekerheid en arbeidsmarkt
Openbaar bestuur
Zorg
Migratie en integratie
Onderwijs
Internationaal en defensie
in miljarden euro
mo.8
I 0,6
00,4
1
12.3
0600.5
0,3
]0,1
|0,1
2,9
anp bron: Samenvatting Miljoenennota 2003
In totaal heeft het kabinet vol
gend jaar 132,8 miljard euro uit
te geven. Dat is 1,1 miljard méér
dan oorspronkelijk begroot
was. Het extra geld wordt inge
zet voor zorg, onderwijs en vei
ligheid. GPD
van onze redactie binnenland
DEN HAAG - Voor het eerst
sinds jaren krijgt de burger te
maken met lastenverzwaring en
belastingverhoging. Vooral het
komende jaar moet er worden
ingeleverd.
De grootste klap voor de wer
kende burger is het afschaffen
van het spaarloon. Mensen die
hun spaarloon belegden in lijf
rentes worden dubbel gepakt,
want de basisaftrek voor lijf
rente is per 1 januari ook niet
meer mogelijk. Alleen lijfrente
polissen om pensioengaten op te
vullen, blijven in de toekomst
fiscaal aftrekbaar.
De nieuwe staatssecretaris van
Financiën heeft flink gesnoeid
in de fiscale regelingen. De be
lastingvrije uitkering bij feest
dagen verdwijnt, evenals de
fietsaftrek. Ook de Zalmsnip
wordt afgeschaft. Mensen die
energiezuinige apparatuur of
auto's aanschaffen, krijgen daar
geen subsidie meer voor.
De zorg wordt duurder en dat
zullen de burgers direct in de
portemonnee voelen. De nomi
nale premie voor het zieken
fonds gaat volgend jaar met
88,91 euro omhoog, van 7,95
procent naar 8,45 procent. Ook
de premie voor de Algemene
Wet Bijzondere Ziektekosten
(AWBZ) gaat omhoog van 10,25
naar 12,05 procent. Sommige
medicijnen zullen niet meer ver
goed worden en komen daar
door volledig voor rekening van
de patiënt.
Ook de fiscale vrijstelling op
groen beleggen verdwijnt, even
als de vrijstelling van de ener
giebelasting op groene stroom.
Alhoewel dat laatste voorne
men nog niet direct tot een las
tenverhoging zal leiden. De
energiebedrijven hebben aan
gekondigd die kosten voorlopig
voor eigen rekening te nemen.
Het is niet alleen de fiscus die de
portemonnee belaagt. Het mi
nisterie van Justitie wil meer
munt slaan uit de burger die de
wetten overtreedt: de politie
gaat meer flitsen. Het doel is
voor 40 miljoen euro meer aan
verkeersboetes te incasseren.
Ook procederen wordt duurder.
De griffierechten bij procesza
ken worden met 15 procent ver
hoogd, de eigen bijdrage voor
het krijgen van rechtsbijstand
wordt verhoogd.
Tegenover deze lastenverzwa
ringen staan ook lastenverlich
tingen. Zo wordt de verhoging
van de AWBZ-premie gecom
penseerd met een belastingver
laging. Ook de maatregelen die
de werknemers treffen, worden
deels gecompenseerd. Zo stijgt
de arbeidskorting en de algeme
ne heffingskorting. Voor oude
ren wordt de stijging van de
ziekenfondspremie gecompen
seerd door een extra verhoging
van de ouderenaftrek. GPD
door Hans van Soest
DEN HAAG - De boekhouding
van een bedrijf moet niet langer
gecontroleerd worden door een
accountantskantoor dat tegelij
kertijd door dat bedrijf als advi
seur wordt ingehuurd. Het ka
binet bereidt een wetsvoorstel
voor, waarmee die twee taken
binnen accountantskantoren
juridisch en administratief
worden gescheiden.
Volgens minister Heinsbroek
van Economische Zaken is een
dergelijk wetsvoorstel nodig om
het vertrouwen van beleggers
terug te winnen. „Normen en
waarden hebben wel degelijk
een link met de economie. De
boekhoudschandalen in Ameri
ka hébben aangetoond wat de
gevolgen kunnen zijn als er geen
vertrouwen meer is in het toe
zicht op de financiële markten."
Om die reden zullen de regels en
het toezicht op accountants
strenger worden, zei Heins
broek bij de presentatie van de
begroting van zijn ministerie.
Zo kondigde hij aan dat de Au
toriteit Financiële Markten in
de toekomst extra zal controle
ren of de cijfers wel kloppen die
beursgenoteerde ondernemin
gen in hun jaarverslagen publi
ceren. Daarmee komt er dus
controle op de registeraccoun
tant die deze jaarverslagen
goedkeurt.
Heinsbroek legde er in zijn pre
sentatie de nadruk op, dat het
tegengaan van fraude en het te
rugdringen van criminaliteit es
sentieel zijn om buitenlandse
investeerders naar Nederland te
lokken. „Bedrijven vestigen
zich hier niet als de criminali
teitscijfers hoog zijn. Onderne
mers aarzelen te investeren in
een land waar politici vermoord
worden of bedreigd worden met
kogelbrieven." GPD
Premier Jan Peter Balkenende
foto Robin Utrecht/ANP
Zelden begon een nieuw kabinet met zul
ke grote ambities en nooit eerder was er
zo weinig geld om ze te verwezenlijken.
Ziedaar de pijnlijke spagaat waarin het
kabinet-Balkenende zijn eerste begro
ting presenteert.
door Paul Koopman
DEN HAAG - Ruim 3,5 miljard euro
wordt volgend jaar bezuinigd, een histo
risch record. Niettemin heeft het kabinet
zichzelf voorgenomen de wachtlijsten
weg te werken, de samenleving veiliger
te maken, de kwaliteit van het onderwijs
te verbeteren en de files te bestrijden.
Een kind kan op zijn vingers natellen: dat
wordt nog een hele hijs.
Meer doen met minder geld is simpel ge
zegd de manier waarop het kabinet zich
zelf uit zijn ongemakkelijke situatie wil
bevrijden. De aanval op de bureaucratie
- vooral in de zorg - wordt ingezet. De
(gratis) hulp van de burgers wordt ge
vraagd bij het bestrijden van de 'hufte-
righeid' en kleine criminaliteit: vandaar
het pleidooi voor herstel van normen en
waarden. In het onderwijs worden regels
afgeschaft. En het centrum-rechtse ka
binet zet het mes in de sociale uitgaven:
bijna een miljard volgend jaar, 2,9 mil
jard euro over de hele kabinetsperiode.
Het probleem is alleen dat het kabinet
zichzelf tegenkomt als dit beleid mocht
slagen. Minister Bomhoff van Volksge
zondheid is daarvan nog wel het meest in
het oog springende voorbeeld. In zijn be
groting kondigt hij aan dat met onmid
dellijke ingang alle burgers een onver
vreemdbaar recht op zorg hebben. Met de
'stalinistische planeconomie' in de zorg
wordt afgerekend, belooft hij. Maar hij
onderkent ook: als artsen - bevrijd van
budgetplafonds en knellende regels -
écht de handen uit de mouwen steken,
dan gaat dit waarschijnlijk meer kosten.
De wachtlijsten kunnen worden wegge
werkt, maar de rekening volgt nog.
Cellentekort
Justitie en Binnenlandse Zaken worste
len met dezelfde paradox. Naarmate
meer misdaden worden opgelost en cri
minelen opgepakt, moeten er ook meer
zaken voor de rechter komen en cellen
gevuld.
Het veiligheidsbeleid wordt de komende
jaren een stuk repressiever: hogere straf
fen, lik-op-stuk. Maar direct gevolg is
dat een tekort van 'enkele duizenden ge
vangeniscellen', ontstaat, zo stelt minis
ter Donner. Hoeveel veiliger is het land
geworden als opgepakte criminelen we
gens een cellentekort weer worden heen
gezonden? Want voor de bouw van extra
gevangenissen is er nauwelijks geld. Het
is dan ook niet zo vreemd dat een Kamer
meerderheid sinds kort pleit voor het op
sluiten van meerdere veroordeelden in
één cel.
Veel kiezers, zo is uit onderzoek geble
ken, hebben echter een andere prioriteit:
het vreemdelingenbeleid. Dat heeft het
kabinet goed begrepen. Niet langer staat
het recht op asiel, maar de beperking van
de instroom centraal in het beleid. „Ne
derland gaat het strengste asielbeleid
van de Europese Unie voeren", heeft
LPF-minister Nawijn zelfs beloofd.
Maar het zit de nieuwe regeerploeg ook
op dit punt niet mee. Als de Verenigde
Staten eind dit jaar een (grond)oorlog te
gen Irak lanceren, kunnen de asielstatis
tieken de prullenbak in, en zullen ook de
kosten van opvang van vreemdelingen
weer oplopen. Het kabinet zeilt langs wel
erg steile klippen. GPD
door Hans van Soest
DEN HAAG - De economie
trekt volgend jaar weer licht
aan. Dit jaar groeit de econo
mie met 0,5 procent, volgend
jaar met 1,5 procent. „Maar
dat is geen reden te denken
dat Nederland uit de dip
komt", waarschuwde minis
ter Heinsbroek van Econo
mische Zaken bij de presen
tatie van de begroting voor
volgend jaar.
Volgens staatssecretaris
Wijn van Buitenlandse Han
del bevindt de economie zich
in 'zwaar onweer'. „De Ne
derlandse export groeide in
2000 nog met 12 procent, dit
jaar met 1,25 procent. Vol
gend jaar stijgt dit naar ver
wachting tot 5,75 procent,
maar die stijging verdoezelt
de ernst van de situatie.
Volgens Wijn komt dat, door
dat de groei volgend jaar niet
te danken is aan de export
van Nederlandse producten,
maar aan de doorvoer van
geïmporteerde goederen.
„Het marktaandeel van de
Nederlandse export daalt
daardoor. We dreigen een
land van dozenschuivers te
worden."
De belangrijkste oorzaken
zijn volgens de beide be
windslieden op Economische
Zaken de hoge loonkosten.
Daardoor zijn Nederlandse
producten relatief duur en
mijden buitenlandse bedrij
ven ons land als vestigings
plaats. „Het baart me dan
ook grote zorgen dat het Cen
traal Planbureau er vanuit
gaat dat de lonen volgend
jaar weer met gemiddeld 3,25
procent zullen stijgen", aldus
Wijn. In de berekeningen van
het kabinet worden Neder
landse producten volgend
jaar alleen maar duurder,
terwijl de arbeidskosten bij
onze concurrenten juist om
laag gaan. „Daar komt bij
dat de voor ons zo relevante
wereldhandel volgend jaar
minder aantrekt dan ge
hoopt", aldus Heinsbroek.
Daarbij hangt, ondanks de
huidige relatieve ontspan
ning, ook de dreigende oor
log met Irak als een donder
wolk boven de markt. „Want
als de olieprijzen door die
porlog stijgen, wordt het sce
nario nog somberder." GPD
