Natuur voeding niet altijd gezond
Moeders stoppen vaak
te snel met borstvoeding
PZC
Weg met de
lespoepers
ID
Gezonde verwerking
van schokkende
gebeurtenissen
Onbespoten groente soms gevaarlijker dan voedsel met landbouwgif
f spreekuur
Op zoek naar geheim ouderdom
Twee uurtjes wandelen is genoeg
Einde dementie voorspeld
Test voorkomt chemotherapie
opvoeding
dinsdag 17 september 2002
door Peter de Jaeger
DEN HAAG - Vroeger was er le
vertraan, tegenwoordig puilen
de schappen van supermarkt en
drogisterij uit met gezondheids
bevorderende producten die
niets van doen hebben met
gangbare voeding. De fabrikan
ten varen er wel bij, maar dra
gen de natuurlijke producten
echt iets bij aan onze gezond
heid?
De consument wordt tegen
woordig om de oren geslagen
met talloze voedingsclaims.
Zelfs groente en fruit wordt op
de markt gepresenteerd als rijk
aan anti-oxidanten, stoffen die
afrekenen met schadelijke ver
bindingen in ons lichaam. To
maten bevatten lycopeen, een
verbinding die prostaatkanker
zou voorkomen. Er zijn yog
hurts in de handel met melk
zuurbacteriën die de darmflora
en dus de stoelgang verbeteren.
Margarines zijn verrijkt met
plantensterolen die het choles
terolgehalte in ons bloed zou
den verlagen en daarmee de
kans op een hartaanval verklei-
Drop
Naast deze gewone voedings
middelen komen er steeds meer
voedingssupplementen bij,
veelal op plantaardige basis. Zo
zou kruidnagel olie bevatten die
voorkomt dat bloedplaatjes sa
menklonteren. In plaats van da
gelijks een aspirientje tegen een
hartaanval te nemen zou de
hartpatiënt een paar kruidna
gelen kunnen eten. Drop is niet
alleen lekker, maar ook goed
voor lijf enleden. Oorzaak is het
wortelbestanddeel licochalcone
van de 'dropplant' dat zou afre
kenen met ziekteverwekkende
bacteriën en schimmels. En
chocola is goed voor je tanden.
Van sommige kruiden wordt be
weerd dat ze, net als vitamine E,
een anti-oxiderende werking
hebben. Bekende voorbeelden
zijn oregano, bonekruid en lau
rierblad. Hier worden poeders
en pillen van gemaakt. Sterk in
opkomst zijn heilzame padde
stoelen uit de tropen. Zo zou een
extract van de agaricus blazei
een wondermiddel bevatten te
gen alle vormen van kanker. Een
product uit de gingko biloba,
een Chinese boom, zou het ge
heugen bij oudere mensen ver
beteren. En zo kunnen we door
gaan.
„Was er aan medicijnen voor
zieken al flink te verdienen, de
echte goudpot is medicijnen
voor gezonden", zei ooit bioloog
Midas Dekkers. De cijfers liegen
er niet om. Vorig jaar werd in
ons land volgens multinational
Numico 250 miljoen euro uitge
geven aan gezonde pillen. En
jaarlijks groeit dit bedrag met
tien procent. Vreemd eigenlijk,
want de vermeende heilzame
werking van voedingssupple
menten, zoals vitamineprepa
raten, is nooit bewezen. Dat
weerhoudt de fabrikant er niet
van om zich hieraan te verrij
ken D e klant koopt zij n product
toch wel, uit angst ziek te wor
den.
Fabrikanten hoeven overigens
niet te liegen om hun waren te
slijten. Ze vertellen alleen niet
de volledige waarheid. Journa
list Rob Sijmons spreekt in zijn
boek Etenschap over 'creatieve
etikettering'. Het etiket meldt
niet precies wat het produkt be
vat. Dat zou de consument kun
nen afschrikken. Mogelijke
bijwerkingen worden niet ge
noemd. Voedingssupplementen
zijn bovendien makkelijk op de
markt te brengen. Medicijnen
vergen jarenlange toetsing, ter
wijl vitamines en mineralen on
der de Warenwet vallen en dus
als voeding worden gezien.
Libido
Als de gedraaide pillen als na
tuurlijk worden aangeprezen
gaat de consument al gauw
overstag. Natuurlijk staat im
mers voor gezond. Maar dat is
lang niet altijd het geval. Zo is
een broodje gezond ronduit
flauwekul. Een blaadje sla en
een radijsje staan wel sierlijk,
maar voegen niets toe aan de
voedingswaarde van een brood-
jekaas. Een alternatief voor sui
ker is zoethout. Maar de werk
zame zoetstof glycyricine heeft
een bewezen slechte invloed op
door Marjan de Smit
Een vliegtuig dat neerstort
op een woonwijk. Een
vuurwerkopslagplaats die
ontploft. Een horecagelegen
heid waar brand uitbreekt,
terwijl honderden mensen
aan het feestvieren zijn. De
eerste reacties na een ramp of
ongeval zijn schrik, ongeloof
en verbijstering. 'Hoe kan
zoiets gebeuren!' Later,
wanneer het puin is geruimd
en de samenleving de schrik
weer te boven is, begint voor
de getroffenen de moeilijke
taak om hun leven weer op te
pakken. De schokkende er
varingen hebben vaak een
verstrekkende negatieve in
vloed.
Een ramp of ongeval heeft
voor getroffenen nogal wat
gevolgen voor de geestelijke
gezondheid. Niet alleen bij
grote rampenmaar ook bij
(verkeers-)ongevallen. Tal
van emotionele en lichame
lijke reacties kunnen optre
den na een schokkende
gebeurtenis. Hevig verdriet
is normaal, zeker wanneer er
doden of gewonden te be
treuren zijn, of wanneer er
sprake is van enorme mate
riële schade. Een optimisti
sche kijk naar de toekomst
maakt plaats voor diepe te
leurstelling en pessimisme.
Ontspannen wordt moeilijk,
evenals het concentreren.
Heftige gevoelens van woede
komen plotseling opzetten
en extra spanningen worden
veroorzaakt door het herbe
leven en nachtmerries.
Naast emotionele reacties
kunnen er ook lichamelijke
reacties optreden, soms on
middellijk na de schokkende
gebeurtenis, maar soms ook
pas vele maanden later. Ver
moeidheid, gespannen spie
ren, hartkloppingen, zweet-
aanvallen, beven en trillen,
maagpijn en darmklachten
zijn het meest voorkomend.
Al deze reacties kunnen be
schouwd worden als normale
reacties op abnormale ge
beurtenissen. Bij een deel
van de getroffenen nemen de
klachten na verloop van tijd
vanzelf weer af; natuurlijk is
steun van familie, vrienden
en collega's daarbij onmis
baar. Bij een ander deel zijn
de klachten na drie maanden
nog niet afgenomen. Soms
komen er zelfs nog verschijn
selen bij zoals meer roken,
eten en drinken of het ge
bruik van slaap- of kalme
ringsmiddelen. Deze laatste
categorie getroffenen loopt
een groot risico op het ont
wikkelen van verwerkings
stoornissen en wordt geadvi
seerd om professionele hulp
in te schakelen.
Nazorg
Om verwerkingsstoornissen
zoveel mogelijk te voorko
men en om een 'gezonde' ver
werking te stimuleren is er
door de GGD Zeeland, in sa
menwerking met Emergis,
het Algemeen Maatschappe
lijk Werk, Slachtofferhulp en
het Leger des Heils een plan
opgesteld. Dit plan treedt in
werking meteen nadat er een
ramp of een groot ongeval
heeft plaatsgevonden en
voorziet in psychosociale na
zorg voor zowel de direct als
de indirect getroffenen van
rampen en grote ongevallen.
Gelukkig is een gecoördi
neerde inzet van psychosoci
ale hulpverlening in Zeeland
nog' niet nodig geweest. We
konden opgelucht ademha
len: bijna was er vorig jaar
een grote gifwolk ontsnapt
bij een bedrijf in Goes; een
kettingbotsing op de A58 le
verde met name blikschade
op en de touringcar die begin
dit jaar in de sloot belandde,
had geen passagiers aan
boord. Maar met Enschede
en Volendam nog vers in het
geheugen weten we hoe be
langrijk psychosociale na
zorg is en een goede voorbe
reiding daarop.
Marjan de Smit is stafmedeioer-
kervoorde Openbare Geestelij
ke Gezondheidszorg bij de GGD
Zeeland.
de bloeddruk. Tevens verlaagt
dit het testosterongehalte in het
bloed van mannen en is daarmee
een aanslag op het libido.
Onbespoten groente, fruit en
medicinale kruiden zijn soms
zelfs gevaarlijker voor de volks
gezondheid dan voedsel dat is
bestraald of behandeld met
landbouwgif. Die boude uit
spraak doet James Collman,
hoogleraar chemie aan de Stan
ford universiteit, in zijn boek
Naturally Dangerous. Met ver
rassende voorbeelden prikt hij
de mythe door over voedsel, ge
zondheid en milieu. Zo zijn
sommige biologische etenswa
ren niet veilig in gebruik door
bacteriële besmetting.
Er zijn vijftig stammen bekend
van de gevaarlijke E.coli bacte
rie in voedsel die kunnen leiden
tot ernstige diarree, nierproble
men en zelfs de dood. Sommige
van die ziekteverwekkers zitten
in de mest van melkkoeien dat
terechtkomt op ecologische
groentevelden. Die hardnekki
ge bacteriën blijven zonder te
spuiten overeind en belanden op
het bord van de milieubewuste
consument.
Een broodje gezond is ronduit flauwekul.
door Daniëlle Molenaar
GRONINGEN - Het geven van
borstvoeding verloopt voor de
meeste moeders anders dan ze
zich vóór de bevalling hadden
voorgesteld. Een groot aantal
vrouwen stapt om die reden
vroegtijdig over op kunstvoe
ding, waardoor baby's niet opti
maal kunnen profiteren van de
voordelen van moedermelk. Dat
blijkt uit een onderzoek van de
pas afgestudeerde verpleeg
kundige Rita Bakker (39) uit
Warffum.
Volgens Bakker worden aan
staande moeders niet adequaat
begeleid en voorbereid op het
geven van borstvoeding, „De
vrouwen zijn vaak erg onzeker
en gaan bij een geringe tegen
slag over op kunstvoeding, ter
wijl het voor de gezondheid van
het kind juist zo belangrijk is
dat het tot op de leeftijd van zes
maanden uitsluitend moeder
melk krijgt,"
Bakker heeft een enquête ge
houden onder ruim honderd
moeders uit de regio Loppersum
(Groningen) die kortgeleden
zijn gestopt met borstvoeding.
Daaruit blijkt dat slechts 1.5
procent van de moeders hun ba
by tot de zesde maand uitslui
tend moedermelk gaf. Bijna een
vijfde stapte al binnen een
maand over op kunstvoeding.
De verpleegkundige vindt het
schrikbarend dat zo veel jonge
baby's geen borstvoeding krij
gen. „Moedermelk beschermt
een kind zowel op korte als lan
gere termijn tegen allerlei ziek
tes. Het heeft een negatieve in
vloed op de gezondheid van het
kind als het verstoken blijft van
moedermelk."
Meer begeleiding
In haar afstudeeronderzoek Be
ter aan de Borst concludeert
Bakker dat vrouwen meer bege
leiding nodig hebben tijdens de
zoogperiode van hun baby. Vol
gens haar is het bovendien no-
Moedermclk beschermt een kind tegen veel ziektes.
foto G PD
dig om aanstaande moeders be
ter voor te bereiden op het geven
van borstvoeding. „De meeste
vrouwen hebben een te roos
kleurig beeld van de zoogperio
de. Ze houden er geen rekening
mee dat moeder en kind op de
borstvoeding ingesteld moeten
geraken."
Tijdens haar deeltijdstudie ver
pleegkunde ontdekte Bakker
tot haar verbazing dat veel
vrouwen in een vroeg stadium
stoppen met het geven van
borstvoeding. De verpleegkun
dige: „Ik vroeg me af waarom
vrouwen niet langer doorgaan
met het geven van moedermelk.
De voordelen van borstvoeding
zijn immers legio, zowel voor
moeder als kind. Vrouwen die
borstvoeding geven, lopen min
der risico op borstkanker en
kinderen die het eerste half jaar-
van hun leven alleen moeder
melk krijgen, hebben daar tot
op hoge leeftijd profijt van."
Bakker besloot te onderzoeken
waarom vrouwen zo snel over
stappen op kunstvoeding. Via
haar stageplaats Ouder- en
Kindzorg van Thuiszorg Gro
ningen in Loppersum kwam ze
in contact met ruim honderd
moeders die recentelijk gestopt
waren met borstvoeding. Ze
vroeg de vrouwen mee te doen
aan een uitvoerige enquête,
Slechts weinig vrouwen weten
dat kinderen alleen optimaal
profiteren van de voordelen van
moedermelk als ze de eerste zes
maanden uitsluitend borstvoe
ding krijgen, zo blij kt uit het on
derzoek.
Een kwart van de ondervraagde
moeders stopt met de borstvoe
ding voordat zij weer aan het
werk gaan. Zij voorzien proble
men op het werk. Vrouwen we
ten niet dat ze het recht hebben
om tijdens het werk borstvoe
ding te geven.
Verreweg de meeste moeders
zijn binnen enkele maanden ge
stopt, omdat ze problemen on
dervonden met het geven van
borstvoeding. Bij eenderde van
de vrouwen kreeg het kindje on
voldoende voeding binnen, ter
wijl daar geen lichamelijke oor
zaak voor was.
„Als een baby niet genoeg
drinkt, kan een moeder het va
ker aan de borst leggen. Veel
vrouwen weten niet dat ze bijna
altijd zelf het stopmoment van
de zoogperiode kunnen bepa
len. Het ontbreekt aan kennis en
kunde met betrekking tot het
zogen van kinderen, mede door
dat moeders er weinig voorbeel
den van zien."
Vrouwen krijgen ook vaak te
genstrijdige adviezen. De hele
familie kijkt met moeder mee.
„Als het even niet lukt met
borstvoeding, krijgt ze te horen:
'ach, geef dat kind toch de fles,
dat is net zo goed'. Terwijl
kunstvoeding niet kan tippen
aan moedermelk." GPD
De hoogleraar wijst er voorts op
dat planten zelf insecticiden
maken, waarvan de helft carci
nogeen. Elke dag krijgen we
hiervan een tot anderhalve
gram binnen. Een dosis die wel
iswaar te laag is om kanker te
veroorzaken, maar nog altijd
10.000 keer zo hoog dan wat we
binnen krijgen aan chemische
pesticiden. GPD
LEIDEN - Hoe kan het dat opvallend veel mensen uit bepaal!
de families de negentig jaar halen? Stom toeval? Leven ze zei
gezond? Of hebben ze een erfelijke aanleg die hen een voor! J
sprong op andere families geeft?
Het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) wil datoiv
derzoeken en zoekt hoogbejaarden uit langlevende families
Het ziekenhuis hoopt bij hen gemeenschappelijke kenmer
ken te ontdekken die er voor zorgen dat zij zo lang blijven le
ven „Onderzoekers denken dat er verschillende mogelijkhe
den zijn waarom mensen binnen een bepaalde familie zeer
oud worden", aldus een woordvoerder van het LUMC.
Om hier achter te komen, zoekt het ziekenhuis mannen vat
tenminste 89 jaar en vrouwen vanaf 91 jaar die bovendien eer
nog levende broer van tenminste 89 of zus van tenminste91
hebben.
Om die te vinden, valt niet mee, weet het ziekenhuis. „Hetto-
tale aantal mensen dat binnen langlevende families zeerouc
wordt, is beperkt." Opgave: 0800-5260000. GPD
BOSTON - Wekelijks twee uur wandelen vermindert de kans
op hart- en vaatziekten even sterk als intensief sporten. Da]
concludeert J. Manson (Harvard medical School, Boston) in
het medisch tijdschrift New England Journal of Medicine uil
een onderzoek onder ruim 73.000 vrouwen ouder dan 50 jaar,
GPD
LEIDEN - Dementie kan in de toekomst mogelijk worden uit
gesteld of zelfs worden voorkomen. Dat geloven wetenschap
pers van het Leids Universitair Medisch Centrum na vijfjaar
onderzoek onder honderden Leidenaars van 85 jaar en ouder,
Met geneesmiddelen kunnen ziektes en aandoeningen wor
den bestreden die dementie veroorzaken, aldus de onderzoe
kers. Zij ontdekten dat dementie wordt veroorzaakt door
hart- en vaatziekten (aderverkalking) en ontstekingen in de
hersenen. Aderverkalking is nu al te bestrijdenmet lichaams
beweging, beperking van overgewicht, bestrijding van hoge
bloedruk en verlaging van 'slecht' cholesterol in het bloed
Maar de Leidse onderzoekers verwachten veel van genees
middelen die het 'goede' cholesterol (HDL-cholesterol) ver
hogen omdat dit aderverkalking voorkomt.
Verder kan met medicijnen die hersenontstekingen remmen
dementie worden bestreden, aldus de onderzoekers van df
sectie gerontologie en geriatrie van het LUMC. Het effect van
bestaande ontstekingsremmende medicijnen op dementie is
nog niet aangetoond, maar de onderzoekers gaan ervan uil
dat nieuwe medicijnen wel succes kunnen hebben. GPD
MUNCHEN - Een nieuwe test kan veel vrouwen met borst
kanker een chemotherapie besparen. De test wordt uitge
voerd op verwijderd tumorweefsel, waarna het toekomstigij
verloop van de ziekte individueel kan worden vastgesteld
Dat heeft Nadia Harbeek van de Technische Universiteit ii
München bekendgemaakt.
De test is aan de universiteit in München ontwikkeld en tot nu
toe beschikbaar in München en Hamburg. „Ik raad elkf
vrouw aan om zodra de diagnose is gesteld, erom te vragen''
zei Harbeck. Daarmee kan de kans op genezing volgens haaij
preciezer worden vastgesteld.
Van vrouwen van wie lymfeknopen in de oksels niet zijn aan-j
getast, zou 40 tot 5 0 procent zonder aanvullende chemothera
pie behandeld kunnen worden. DPA
foto Ruben Oree!
door Annie de Vreugd
Jantje vloekt als de ziekte.
Zijn vader en moeder hebben
zich erbij neergelegd, en als ze
er op school last van hebben,
lossen ze dat probleem daar zelf
maar op. Daar zit Jantje het
grootste deel van de dag en juf
fen en meneren hebben er per
slot voor gekozen om met kinde
ren te werken. Toch? Jantjes juf
denkt daar heel anders over. Zij
is er om hem rekenen en lezen te
leren, het opvoeden van Jantje
vindt ze de taak van de ouders.
En zo spreekt niemand Jantje
meer aan op zijn hinderlijke ge
vloek. Met andere woorden, nie
mand voedt Jantje meer op.
Zo gaat dat al enige jaren. Intus
sen lijkt in het onderwijs lang
zaam een licht op te gaan. Het
toegeeflijke opvoedingsklimaat
en het naar elkaar toeschuiven
van opvoedingsverantwoorde
lijkheid leveren veel uitvallers
op. Professor W. ter Horst merk
te tijdens nascholingscursussen
tot zijn grote vreugde dat er on
der leerkrachten een toenemen
de belangstelling bestaat om de
school weer te zien als een op-
voedingsinstelling en niet al
leen als instituut waar kennis
en vaardigheden worden ge
leerd. Met deze hernieuwde in
teresse ontstond meteen de
vraag hoe leerkrachten op
school kunnen opvoeden in een
inmiddels behoorlijk veranderd
schoolklimaat. Ter Horst
schreef er een boekje over On
derwijzen is opvoeden.
Hierin lucht hij zijn hart over
zaken die veel leerkrachten
slechts durven denken. Daarbij
neemt hij pittig stelling, met
zijn grote ervaring en theoreti
sche kennis heeft hij alle recht
van de wereld. Ter Horst werkte
in het basis- en speciaal onder
wijs, hij leidde leerkrachten op
en was jarenlang hoogleraar pe
dagogiek.
Ouderparticipatie schijnt te
genwoordig te moeten. Fout,
vindt ter Horst. De school is het
domein van kinderen en ouders
hebben daar helemaal niets te
zoeken. Ze hebben inspraak via
schoolplan, schoolgids en me
dezeggenschapsraad en ze mo
gen best een keertje over het wel
en wee van hun kinderen pra
ten. Maar als ze eenmaal het
groene licht hebben gegeven om
hun kind les te laten geven, die-j
nen ze zich spoorslag terug te
trekken uit de school. Ter Hors!
vindt het betreurenswaardig
dat ouders nodig zijn om evene
menten in goede banen te lei
den. „Vrijwilligers zoalslees-en
rekenmoeders, timmervaders,
regelneven en regelnichtenzou
een school niet nodig moeten
hebben. Maar het gebrek aan
formatieplaatsen, met alle ver
plichte niet-onderwijsromp-
slomp, maakt hun hulp soms
noodzakelijk."
En dan al die wisselende leer
krachten voor de klas: partti
mers, ATV-vervangers, onder
wijsassistenten en wat dies
meer zijLeerkrachten krijgen
zo niet de kans opvoedingsge-
zag op te bouwen in de klas en
als ze dat niet hebben, komt er I
volgen Ter Horst niets van de i
broodnodige opvoeding op
school terecht. Ter Horst keert
zich ook fel tegen wat hij noem!
'lespoepers'; leerkrachten die
hun lesje afdraaien en het liefst
brave kinderen zien die hoge
cijfers halen. Hij pleit voor het
herinvoeren van de oude leer
meester: leerkrachten die liefde
voor hun vak én voor de kinde
ren hebben.
Een doorn in het oog van Ter
Horst is de toenemende invloed
van het bedrijfsleven in de scho
len. „De greep van de ICT-lobby
op de school is al zo groot, dat
vierjarigen die in de poppen-
hoek zouden moeten spelen nu
met grote vierkante ogen en een
muis in de hand naar een beeld
scherm zitten te staren."
Naast alle kritiek heeft Ter
Horst een groot scala aan tips
hoe het anders zou kunnen en hij
doet dit op een vaak humoristi
sche wijze. Het boekje is een pri
ma aanzet om de vastgelopen
discussie over de school als op
voedingssituatie weer nieuw le
ven in te blazen. Het lezen ervan'
is een must voor elke leerkracht
die geen lespoeper wil zijn én
voor lespoepers. Voor ouders die
voor het schoolraam blijven
zwaaien en roepen dat ze nu
echt weg gaan. Voor beleidsma
kers die vanachter hun bureau
maar niet kunnen begrijpen
waarom grote scholen geheid
problemen opleveren.
Een must ook voor minister
Heinsbroek die nog steeds
meent met een oorvijg het op-
voedingsgezagte kunnen her
stellen. GPD
Annie de Vreugd is orthopedagoge
'Onderwijzen is opvoeden'. Auteur
Prof. Dr. W. ter Horst. ISBN 90 435
0556 0. Prijs 11,50 euro
