Sabra en Sjatila twintig jaar later
Weg met het opgeheven vingertje
PZC
PZC
Gevaarlijke draai
Wachtlijsten
4
11 september 1952
Palestijns vluchtelingenkamp herdenkt massaslachting
Maximaal
35 campagnes
per jaar
Verandering gedrag moeilijk te meten
Binnen de Europese Unie maakt Nederland als
klein land niet gemakkelijk een vuist. Wordt die
geheven ter verdediging van een minderheids-
standpunt, dan zullen de EU-partners niet snel onder
de indruk zijn. Als de Nederlandse minister van Land-
bouw er dan bovendien nog een bloemetje in stopt,
blijft er geen draad heel van de geloofwaardigheid van
Nederland als gesprekspartner.
Minister Veerman kreeg gisteren de rekening gepresen-1
teerd van de draai die hij maakte over de EU-steun aan
de boeren. Hij liet eerder deze week geheel onverwacht
de Nederlandse wens los, de inkomenssteun aan boeren
terug te dringen. Deze strategiewijziging is zo dras-
tisch, dat de Europese Commissie Veermans nieuwe
voorstel, de uitbreiding van de Unie te koppelen aan
een bevriezing van de landbouwuitgaven, nauwelijks
serieus neemt.
Veermans zorgen over de EU-landbouwuitgaven zijn
terecht. Uit de subsidieruif kwam tot nu toe vooral
overproductie en concurrentievervalsing. De boeren-
lobby in de EU is al buitengewoon sterk en zal de ko-
mende jaren nog sterker worden als de Unie groeit met
grotendeels agrarische lidstaten. Daarom pleit veel j
voor de onverkorte handhaving van de Nederlandse eis,
de subsidiekraan snel dicht te draaien. De afbraak van
de Europese subsidietempels is wel wat strijd waard, I
Veerman heeft het veel te snel opgegeven.
Minister Hoogervorst van Financiën heeft giste-
ren de ziekenhuizen en de medisch specialisten
uit de droom geholpen. Dat was nodig na de
verwarrende uitspraken van minister Bomhoff van
Volksgezondheid over het geld dat de ziekenhuizenmo-
gen uitgeven. Bomhoff suggereerde eerder deze week, j
dat ziekenhuizen het niet al te nauw hoeven nemenmet I
hun financiële plafonds. Met soepeler budgetregels
zouden zij de wachtlijsten beter te lijf kunnen gaan,;
Hoogervorst corrigeerde Bomhoff gisteren onverbid-;
delijk. Pas op Prinsjesdag zal blijken of er extra-geld,
voor de zorg is. En de uitgavenregels blijven van kracht.
Bomhoffs recept voor de zorg is 'meer openheid en}
marktwerking'. Wat hij daarmee wil, blijft onduidelijk,
De zorg wordt vrijwel permanent doorgelicht, dus meer
openheid is nauwelijks denkbaar. Een patiënt op een
wachtlijst is niet in de positie om te onderhandelen enf
heeft dus niets aan marktwerking. Bomhoff lijkt zich
voorlopig beter te kunnen richten op zijn huiswerk in
het kabinet. Pas hij het met zijn collega's eens is over de
bestedingsruimte in de zorg, kan hij zinvolle signalen1
geven. Gezien Hoogervorsts reactie zullen de ziekeD-;
huizen daarop nog wel even moeten wachten.
woensdag 11 september 2002
In het Palestijnse vluchtelingenkamp
Sabra en Sjatila werden in september
1982 vele honderden vluchtelingen
vermoord. Dat is deze maand precies
twintig jaar geleden. De schattingen
van het aantal slachtoffers, voorname
lijk vrouwen en kinderen, lopen uiteen
van twee- tot drieduizend. Sindsdien is
in het kamp weinig veranderd; duizen
den mensen wonen in onleefbare om
standigheden en missen élke vorm van
veiligheid.
door Arthur Blok
Vlak voordat de avond viel, zo rond
vijf uur 's middags, drongen op 16
september 1982 Falangistische strij
ders Sabra en Sjatila binnen en richt
ten een onvergetelijke massaslachting
aan. De Falangisten werden onder
steund door het Israëlische leger, die
het zuiden van Libanon tot aan het
westen van de hoofdstad Beiroet had
den bezet.
De Israëlische premier Ariel Sharon,
destijds minister van Defensie, wordt
tot op heden verantwoordelijk gehou
den voor de slachting. Nabestaanden
proberen hem sindsdien ter verant
woording te roepen en voor het gerecht
te dagen.
Nu, twintig jaar later, is de situatie in
de kampen nog altijd schrijnend. Ad
vocaat Chibly Mallat (42) die meewerkt
aan een proces tegen Sharon;Palestij-
nen in Libanon zitten in een neer
waartse spiraal. Ze zijn uitgesloten van
de belangrijkste beroepen en hebben
daarom geen stabiele bron van inkom
sten. Het gevoel van eigenwaarde is
hierdoor erg laag. Het enige waar men
nog voor leeft is terugkeren naar Pales
tina. Er komt een tijd dat men die keus
krijgt, maar'wanneer?"
De 34-jarige socioloog Sanaa al Hoes
sein helpt sinds juni 2001 het advoca-
tenteam dat zich bezighoudt met de
zaak-Sharon aan sociaal-demografi
sche gegevens. Ze is geboren en getogen
in Sjatila en woont samen met haar
broer Hassan (37) in een van de betere
huizen. ,,Ik schat dat er op dit moment
ongeveer 21.000 mensen in het kamp
wonen. In 1948 waren dat er slechts
achtduizend."
Geur
Het gros van de huizen in het kamp be
staat uit niet meer dan wat betonnen
muurtjes met een paar golfplaten als
dak. Er is geen riool en geen stromend
Gedenkstenen bij het massagraf in het kamp Sabra en Sjatila, waarin tussen de twee- en drieduizend slachtoffers werden
begraven. foto Nahy Issa/GPD
water. Overal ligt vuil. De rottende
geur is op kilometers afstand te ruiken.
In Sj atila is geen p olitie of leger aanwe
zig om de vluchtelingen te beschermen.
Hassan al Hoessein: „Voor het oprui
men van het vuilnis zijn de Verenigde
Naties verantwoordelijk. Maar die zijn
absoluut niet berekend op de grote hoe
veelheid mensen hier."
Voor de massaslachting ontbreekt elke
logica. Tien dagen ervoor vertrokken
de VN- strijdkrachten, die de vluchte
lingen behoorden te beschermen, zon
der opgaaf van reden. Een week later,
op 14 september, werd de leider van de
Falangisten en kersverse president van
Libanon Basjir Gemayel omgebracht.
Sanaa ziet deze aanslag niet als de re
den, maar slechts als excuus. „Israël
was van alle plannen op de hoogte. Ze
hadden de Falangisten zelfs voorzien
van plattegronden en luchtfoto's. Isra
ëlische bulldozers hielpen bij het gra
ven van het massagraf. Sharon stond
erbij en keek ernaar."
Sanaa en Hassan hebben zelf geen fa
milie verloren in 1982, wel een aantal
bekenden: „In de drie dagen dat de
slachting duurde hebben we onze bu
ren voor onze neus zien sneuvelen. Er
was niemand om ons te beschermen.
Net zoals er nu niemand is die onze
broeders beschermt tegen de huidige
terreurdaden van Sharon. Vergist u
zich niet, hij is een oorlogsmisdadiger
eerste klas, die in zijn zogenaamde
strijd voor vrede nog serieus genomen
lijkt te worden ook.
Om de slachtoffers van toen te herden
ken is op 16 september een grote bijeen
komst georganiseerd. Naast prominen
ten uit het Midden-Oosten zullen ook
delegaties uit ondermeer Italië, Spanje
en zelfs de Verenigde Staten aanwezig
zijn uit solidariteit met de slachtoffers.
Hassan: „Er is een dienst bij de gedenk
steen van het massagraf en er staan
grote demonstraties in het centrum van
Beiroet gepland. Verder zullen er over
al documentaires worden vertoond
over de huidige situatie in de kampen."
Verkracht
Voor elke bewoner in het kamp heeft 16
september een andere betekenis. Mo
hammed Aboe Rdaini (26) was zes jaar
en zat met zijn familie thuis toen de
slachtpartij begon: „De lucht werd
door lichtkogels verlicht. Israëlische
tanks hadden het kamp omsingeld dus
vluchten was onmogelijk. Mijn moeder
werd voor mijn ogen geslagen en ver
kracht. Mijn vader en mijn zus, die
zwanger was van haar eerste kind, wer
den neergeschoten. In het totaal heb ik
tien familieleden verloren.
Emotioneel benadrukt Mohammed dat
voor deze onvergeeflijke daad de ver
antwoordelijke personen moeten wor
den gestraft.,De huidige situatie in het
kamp is enkel en alleen aan Israël te
wijten." Toch gelooft hij niet in een ge
welddadig conflict: „De wapens op
pakken zoals nu gebeurt, heeft totaal
geen zin. Een zelfmoordaanslag, waar
op een legerinval op de Westelijke Jor-
daanoever volgt, lokt weer een nieuwe
aanslag uit." Mohammed begrijpt niet
waarom geen enkel land Israël sancties
oplegt. „Als Irak een VN-resolutie niet
naleeft, dan volgen direct sancties. Is
raël weigert al sinds 1966 resoluties op
te volgen, maar blijft ongestraft. Dat is
meten met twee maten."
De situatie in de vluchtelingenkampen
wordt met de dag slechter. De interna
tionale gemeenschap kijkt al meer dan
vijftig jaar toe. De drang om naar huis
terug te keren wordt vooral bij de jon
gere generatie alsmaar groter. „We le
ven hier als beesten tussen de beesten",
zegt Sanaa. „Er is niemand die ons
meer hoop kan geven. Daarom willen
we terug naar de huizen en het land van
onze voorouders, waar we in 1948 let
terlijk zijn uitgeschopt." GPD
Normen en waarden moeten via de beeldbuis en het witte doek aan
de man worden gebracht, vindt LPF-minister Herman Heinsbroek
van Economische Zaken. Maar helpen dergelijke spotjes eigenlijk
wel en hoe pak je zoiets aan? Bij voorkeur zonder opgeheven vinger
tje zeggen deskundigen, maar mét Katja Schuurman.
Er is niets zo lastig als het veranderen van menselijk gedrag.
door Luuk Kortekaas
Als ik een campagne voor
normen en waarden zou
maken, dan zou ik eerst die
naam Postbus 51 veranderen.
De mensen hebben het wel ge
had met. Postbus 51, zegt Philip
Vrij veilig. Telefoneer in de
auto zonder handen. En
dien uw aangifte bij voorkeur
op de gratis bij de, door alle Ne
derlanders gevreesde, blauwe
envelop geleverde floppy in. Het
zijn enkele voorbeelden van de
campagnes van Postbus 51 van
dit jaar.
Over de spotjes bestaan strikte
afspraken met de Rijksvoor
lichtingsdienst (RVD), waar de
publiekscampagnes zijn onder
gebracht. Zo zijn er per jaar niet
meer dan 35 campagnes.
Dit jaar waren dat verder bij
voorbeeld nog de invoering van
de euro, het bevorderen van de
opkomst bij de verkiezingen, te
ruggaaf van belasting voor jon
geren en het onder de aandacht
brengen van het nut van minder
drinken en minder roken.
Aanmeldingen voor Postbus 51-
campagnes worden door de
Rijksvoorlichtingsdienst in
overleg met een commissie van
de Voorlichtingsraad getoetst.
Zo wordt gekeken of een cam
pagne prioriteit heeft in het ka
der van het kabinetsbeleid, of er
een maatschappelijk belang is,
en of de burger er belang bij
heeft over het desbetreffende
onderweqr geïnformeerd te
worden.
Na toetsing aan deze maatsta
ven wordt vastgesteld hoe drin
gend een onderwerp is.
Daarbij wordt naar drie dingen
gekeken: het nut en de nood
zaak van een campagne afgezet
tegen andere campagnes; even
wichtige weergave van het rege
ringsbeleid door spreiding van
onderwerpen; en bij invoering
van nieuwe wet- en regelgeving
wordt het belang van het onder
werp en de geschiktheid van
Postbus 51 als afzender meege
wogen. GPD
Bosz van het vooraanstaande
Haagse bureau Berg Kleijn
Communicatie.
„Ik zie niets in de overheid die
het waarschuwende vingertje
heft. Dat wordt niet meer geac
cepteerd, daar hebben we al te
veel van gezien de afgelopen ja
ren. Als alleen de overheid nor
men en waarden aanprijst, dan
wordt het dus niets, dan zetten
de mensen het toestel uit. We
identificeren ons domweg niet
met de overheid."
De overheid, betoogt Bosz, is
voor de burger grof geschetst
niet veel meer dan een instelling
waar een berg geld naar toe
gaat. „Zo zien de mensen dat.
Dat neemt niet weg dat de over
heid wel zelf het goede voor
beeld moet geven. Het gesjoe
mel moet afgelopen zijn." Maar
hoe moet het dan wel? Bosz zou,
als zijn naam Herman Heins
broek was geweest, proberen
'deals' te sluiten, met pakweg
Coca-Cola of Nike. „Een cam
pagne over normen en waarden
zou ik samen met bekende mer
ken doen. In het Verenigde Eu
ropa werkt iedereen met ieder
een: grote bedrijven fuseren,
elektriciteitsconcerns verkopen
telecommunicatie, dus dan
moet ook de overheid over de ei
gen schutting kijken."
„Ik ga er even vanuit dat je in dit
geval begint bij de jeugd - dat
lijkt me toch de eerst aangewe
zen groep waar je je boodschap
op moet richten, ik denk niet dat
je in de categorie 55-, 65-plus
hoeft te beginnen.. Ik denk aan
dingen die jongeren aanspre
ken: kledingmerken, frisdran
ken, televisieprogramma's, be
kende Nederlanders, bekende
sporters. Om je boodschap over
te brengen zou je je dus moeten
bedienen van aansprekende fi
guren. Ik denk niet dat .je de Pa
trick Kluiverts moet hebben,
De resultaten van de cam
pagnes van Postbus 51
worden pas sinds 1999 gede
tailleerd bijgehouden. Toch
blijft het effect van campagnes
die het menselijk gedrag willen
veranderen lastig aan te geven.
Neem de campagne 'Wat doet
drank met u?' uit 2000. De
doelstelling was 'bevorderen
maar meer het type Rafael van
der Vaart. Soapsterren? Ik zou
niet zo snel iemand weten. Katj a
Schuurman? Nou, misschien in
die zin dat het heel mooi zou zijn
als zij openlijk toe zou geven dat
ze fout is geweest door met te
veel drank op achter het stuur te
gaan zitten, en dat ze daar aan
koppelt dat ze het nooit meer zal
doen. Als bijvoorbeeld Ad Mel-
kert in een vroeg stadium zou
dat alcoholgebruik vaker als
belangrijk probleem be
schouwd wordt'. Na de cam
pagne, zo blijkt uit een rap
portage van Postbus 51, zei 71
procent wel eens na te denken
over de risico's van alcoholge
bruik. Dat was 4,4 procent
hebben gezegd: luister eens,
mensen, het is hier en daar niet
helemaal goed gegaan, dan had
de Partij van de Arbeid wellicht
niet zoveel zetels verloren als nu
het geval is geweest."
Clubgevoel
Eén groot voordeel heeft een
eventuele normen- en waarden
campagne wel ten opzichte van
veel andere onderwerpen voor
meer dan voor de campagne.
Acht procent van de mensen
die zich de campagne herin
nert, zegt meer te zijn gaan na
denken over de risico's van het
drinken en zeven procent geeft
aan meer met anderen te zijn
gaan praten over de risico's
foto Tom van Dijke/GPD
spotjes: de maatschappij is er
echt aan toe. Bosz: „Er is in de
samenleving een grote behoefte
aan saamhorigheid, er leeft het
idee dat het nu echt moet. Op
zich is het een goede ontwikke
ling dat het probleem van een
gebrek aan normen en waarden
nu zo openlijk op tafel ligt. Dat
is een geweldige basis om vanuit
te starten. Misschien moet je een
logo ontwikkelen, zodat je kan
van het drinken van alcohol.
Het betekent dat de doelstel
ling gehaald is, maar gegevens
of mensen echt minder zijn
gaan drinken zijn er niet.
'Soa zijn overal verkrijgbaar.
Condooms trouwens ook', was
ook een Postbus 51-campagne
laten zien dat je deel uitmaakt
van de beweging voor normen
en waarden. Zorg dat mensen er
een soort clubgevoel bij krij
gen."
'Vrijdag Fietsdag' is een voor
beeld van zo'n reclame die er op
is gericht het gedrag van men
sen te veranderen. Op de tonen
van 'Het leven is mooi, het is
weer vrijdag' fietst een tot in
zijn vezels gezond ogend gezins
hoofd onder een eeuwig schij
nende zon glimlachend langs
zijn in de file tobbende werk-
broeders. Boodschap: fietsen is
'cool', autorijden is minder. Niet
helemaal als de overheidsspot-
jes van Postbus 51, maar wel
vergelijkbaar. Stef Stock, coör
dinator bij de stichting Fiets!:
„Je kunt de boodschap letterlijk
nemen: ga vrij dag fietsen naar je
werk, want dan voel je je, zo kort
voor het weekeinde, extra lek
ker. Je kunt het ook figuurlijk
nemen: ga vaker fietsen naar het
werk. Mensen langzaam bewus
ter maken van hun gedrag, daar
gaat het om. We willen mensen
laten nadenken over het feit dat
ruim de helft van alle autoritten
inNederland minder dan 7,5 ki
lometer is. Die afstanden zou je
dus heel goed per fiets kunnen
doen. De reclamespotjes, die nu
drie jaar lopen, vormen onder
deel van een grotere campagne.
Mensen moeten gaan nadenken
waarom ze voor al die kleine
stukjes eigenlijk de auto ne
men."
Tijd heb je ook wel nodig om een
beetje succes te hebben met zo
iets lastigs als het veranderen
van menselijk gedrag'. Eerder
zei algemeen directeur Frans
van der Grint van pr- en advies
bureau Hill Knowlton Neder
land, bedenker van 'De maat
schappij dat ben jijdat je gauw
aan een jaar of vier moet den
ken: „Gedrag is altijd te veran
deren door met mensen te com
municeren. Maar het is een ver
keerde inschatting van minister
Heinsbroek dat dat snel kan.
Gedrag veranderen kost tijd, ze
ker als het gaat om ingesleten
patronen." GPD
die gedrag wilde veranderen,
om soa, seksueel overdraagba
re aandoeningen, te voorko
men. Na de spotjes antwoord
de van de jongeren van 15 tot
35 jaar 96 procent dat je 'con
dooms moet gebruiken'. Maar
het ook doen bleek vers twee.
Na de campagne bleken de jon
geren beduidend onveiliger te
vrijen dan daarvoor. GPD
MERRIES - Voor de tweede
keer zijn de Zeeuws-Vlaamse
paardenfokkers er in geslaagd
op de grote nationale tentoon
stelling te Den Bosch beslag te
leggen op het nationaal en re
serve-kampioenschap;
merrries. De 6-jarige bruine
merrie Lady behaalde de
hoogste titel. De 7-jarige Irma
van Clairon werd als reserve
kampioene uitgeroepen.
DRUTVENFEEST - De West-
landse druivenkoningin 1952,
mejuffrouw Jo Steenks, doet
haar intrede in de gemeente
Groede. Ze wordt rondgereden
in een open landauer, geëscor
teerd door de ruiters van de
Ruitersportvereniging In
Gallop. Tijdens deze rondgang
wordt de oudste inwoner van
Groede, cle 93-jarige P. vanPe-
teg'hem door de druivenkonin
gin op druiven getrakteerd.
GESLOTEN - De café's in de
gemeente Zoutelande bÜjven j
op zondag gesloten. Met vijf
tegen twee stemmen besloot de
gemeenteraad van Zoutelande 1
het verzoek tot openstellen j
van. de kroegen op zondagen
niet in te willigen. De heer G.
Gabriëlse, die tegenstemde,
noemde het besluit van de ge- 1
meenteraad 'dictatuur'. De
voorzitter meende evenwel,
dat men Gods gebod moet vol
gen en de zondag moet heili
gen.
Hoofdredactie:
A. L. Oosthoek
D. Bosscher (adjunct)
A L. Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel (0118) 484000
Fax: (0118)470102
E-mail- redactie@pzc nl
Vlissingen:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel. (0118) 484000
Fax. (0118)470102
E-mail: redwalch@pzc.nl
Goes: Voorstad 22
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel (0113)273000
Fax (0113)273030
E-mail: redgoes@pzc.nl
Terneuzen: Willem Alexanderlaan 45
Postbus 145
4530 AC Terneuzen
Tel. (0115) 645769
Fax. (0115) 645741
E-mail: redtern@pzc.nl
Hulst: Baudeloo 16
Postbus 62
4-560 AB Hulst
Tel. (0114) 372776
Fax. (0114)372771
E-mail: redhulst@pzc.nl
Zierikzee: Grachtweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel. (0111) 454647
Fax (0111)454657
E-mail: redzzee@pzc nl
Opening kantoren:
Maandag t/m vrijdag
van 8.00 tot 17 00 uur
Zierikzee, Goes en Hulst:
8.30-17.00 uur
Internet: www.pzc.nl
Internetredactie:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
E-mail: web@pzc n'l
Bezorgklachten:
0800-0231231
op maandag t/m vrijdag
gedurende de openingstijden;
zaterdags tot 12.00 uur
Overlijdensadvertenties:
maandag t/m vrijdag: tijdens kantooruren
zondag: van 16.00 tot 18.00 uur
Tel. (0118) 484000.
Fax (0118) 470100.
Abonnementen
(bij acceptgirobetaling geldt een
toeslag van ?,--)
per maand: 19,25
per kwartaal: 52,--
per jaar: 198,--
Voor toezending per post geldt
een toeslag
E-mail; abo@pzc.nl
Beëindiging van abonnementen
uitsluitend schriftelijk, 1 maand voor
het einde van de betaalperiode.
Losse nummers per stuk:
maandag t/m vrijdag:
zaterdag: 1,50
Alle bedragen zijn inclusief 6% BTW
Bankrelaties
ABN AMRO 47.70.65.597
Postbank 35.93.00
Advertenties
Alle advertentieopdrachten worden
uitgevoerd onder toepassing van
de algemene voorwaarden van
Uitgeverij PZC BV alsmede de
regelen voor het advertentiewezen.
Tarieven kunnen tijdens kantooruren
worden opgevraagd.
Voor gewone advertenties'
Tel: (0118) 484240
Fax. (0118)470100
Voor kleintjes: Tel. (0118) 484321
Fax-(0118) 484370
Auteursrechten voorbehouden
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV is een onderdeel van het Wegener-concern De door u
aan ons verstrekte gegevens hebben wij opgenomen In een bestand dal wordt gebruikt voor onze
(abonnementen)administralie en om u te (laten) inlormeren over voor u relevante dlenslen en pro-
duoten van de titels en de werkmaatschappijen van Wegener ol door ons zorgvuldig geselecteer de
derden. Als u op deze informatie geen prijs stelt dan kunt u dit schriftelijk melden bij: PZC, afdeling
e, Postbus 18,4380 AA Vlissingen.
Behoort tot
Wegener
