Zwerven aan de hand van Vestdijk
Slingertuin siert herenboerderij op gasbel
W5
Ruimtevaart
Animals
Powerhorse
Tractorpull
Harlingen
Rondvaartboot
terug in grachten
van Den Haag
Archeon
Lavabo
In Space Expo Noordwijk
kunnen jongeren van 9 tot 12
jaar deze herfstvakantie mee
doen aan een gesimuleerde mis
sie naar het International Space
Station. In een model op ware
grootte werken de jongeren als
wetenschapsastronauten. Mis
sion Control, het grondstation,
wordt eveneens door jongeren
bemand.
De 3-uurs missies worden van
12 tot en met 27 oktober twee
keer per dag uitgevoerd. In
schrijven voor de 3-uurs missies
kan t/m 29 september via ww-
w.kidsplanet.nl en www.hetnet-
.nl. De 24-uurs missie start 12
oktober om 11.30 uur. Vijf kin
deren verblijven 24 uur in het
model van het International
Space Station. Inschrijven hier
voor kan t/m 10 september.
In Speelland Beekse Bergen bij
Hilvarenbeek wordt morgen
een clubdag van Kids for Ani
mals, de jeugdafdeling van de
Dierenbescherming, gehouden.
In het evenemententheater
kunnen kinderen als hun favo
riete dier worden geschminkt en
wordt een cursus 'gehoorzame
huishond' gegeven. Daarnaast
kan een dierenambulance van
binnen worden bekeken en kan
men een mini-cursus dieren-
EHBO volgen. De bezoekers
hebben ook toegang tot de rest
van Speelland. Leden van Kids
for Animals hebben gratis toe
gang. Niet-leden betalen €5,50.
Meer informatie www.beekse-
bergen.nl
Voor de derde achtereenvol
gende keer wordt vandaag
en morgen in het recreatiege
bied de Rottemeren de Power
horse Competition gehouden.
Dit is een competitie voor aan
spanningen, bestaande uit ze
ven wedstrijden die in zeven
weekeinden op verschillende
locaties in Nederland en in Bel
gië plaatsvindt. Enkel- dubbel
en vierspannen binden de strijd
aan op het gebied van dressuur-,
vaardigheids- en behendig-
heidsproeven. Zondagmiddag
is het afsluitend défilé.
De Rottebandreef te Bergschen-
hoek, in het recreatiegebied de
Rottemeren.
Meer informatie: www.power-
horsecompetition.nl
zaterdag 7 september 2002
De mooiste stad van
Friesland? Over die
vraag kan een hele boom
worden opgezet. De ware
kenner houdt het op Harlin-
gen. Met z'n meer dan vijf
honderd officieel geregi
streerde monumenten, zijn
havens en zijn uitzicht over
de Wadden. Een zwerftocht
door Harns, zoals de plaats
in het Fries heet. Met de boe
ken van Simon Vestdijk als
gids.
In het 'Hannemahuis' komt de
man die 'sneller schreef dan
God leest' er nogal bekaaid af.
Het aan Harlingens Grootste
Zoon gewijde museumzaaltje
valt nauwelijks op, net zo min
als de inhoud: veel foto's en en
kele planken met eerste druk
ken. Het is dat boven de deur
staat aangegeven dat we hier
met de 'Vestdijkkamer' van
doen hebben. Anders zou je er
pardoes aan voorbij stappen.
Wie meer wil weten over Anton
Wachter (Vestdijks alter ego) en
over Ina Damman, 'het meisje
dat hij zo schuchter beminde,
dat hij nooit verder kwam dan
het dragen van haar schooltas',
kan veel beter Harlingen in lo
pen. Of Lahringen, zoals Vest
dijk het prachtige plaatsje in
zijn 'Wachter-cyclus' noemde.
Voor wijlen NOS-correspon-
dent Haye Thomas, die in Arum
een lief huisje bezat, bestond er
geen twijfel: 'Harlingen', don
derde hij. Waarna zijn zoveelste
lofdicht volgde op de Zoutsloot,
de Grote Sluis, de daarachter
liggende Noorderhaven, de eet
kamer van hotel Anna Casparii,
wijnpakhuis 'De Blauwe Hand'
(op de hoek van de Vismarkt),
het karakteristieke arbeiders-
wijkje 'Het Roode Dorp' (tussen
Zuider- en Nieuwe Wilïemha-
ven) en niet te vergeten het uit
zicht vanaf de Westerzeedijk,
daar waar 'De Stenen Man'
staat, het beeld van Caspar di
Robles.
Die is vereeuwigd als Januskop,
de Spaanse edelman. Aan de ene
kant kijkt hij uit over de Wad
den; aan de andere kant over het
land. Vilein eerbetoon aan het
feit dat de krijgsheer in de 80-
jarige oorlog aan het hoofd van
de vijand deelnam aan het bloe
dige beleg van Haarlem in 1573,
maar dat hij ook de man was, die
de aanleg van dijken, sloten en
vaarten in Friesland zo kracht
dadig ter hand nam, dat Harlin-
zend en fluisterend. Terwijl het
toch al zo lang geleden is. Hier
woonde in de 19e eeuw dominee
Johan Barger. Juist ja, de vlerk
die zich in 1894 eerst aan de jon
ge Cato Miranda vergreep, haar
daarna om het leven bracht en
die vervolgens in heel Neder
land bekend werd van de straat-
jongens-hit: 'Taaa-ra-ra boem-
biee/de blikken dominee/die
schoot met kruit en lood/zijn ar
me naaister dood'.
Zou Anton Wachter het wijsje
ook wel eens hebben gezongen
of gefloten? Niet in het bijzijn
van Ina Damman waarschijn
lijk. Daarvoor was hij - zie ook
het beeld van Suzanne Berk
hout - te netjes.
Rob van den Dobbelsteen
De boten in de haven met op de achtergrond de vuurtoren. foto Hans van Weel
Het beeld van Anton Wachter in Harlingen.
gen na de Allerheiligenvloed
(1570) nooit meer werd bedreigd
door het water. Sterker nog, er
min of meer zijn bestaan aan
dankte. Zie de dagelijkse op
tocht in- en uitvarende plezier
jachten; zie ook het ge warrel bij
de steiger vanwaar het veer naar
Vlieland en Terschelling ver
trekt. De postboot, zo noemde
de in Harlingen geboren en ge
togen Simon Vestdijk die nog.
De postboot die terugkerend
van de eilanden 'langs de dijk
een rookpluim' deed strijken
'licht-bruin voor de zon'.
Dat door de auteur zo treffend
beschreven beeld verdampte in
de tijd. Maar veel andere niet.
Meer dan vijfhonderd monu
menten telt het centrum van de
'Stad aan de Wadden' en het me
rendeel is terug te vinden in boe
ken als 'Terug tot Ina Damman'
en 'Meneer Visser's hellevaart'.
Je moet er alleen wel Nol Gre-
goors 'Simon Vestdijk en Lah
ringen' voor bij de hand nemen.
Zodat je weet dat met de Ha
merstraat de Brouwerstraat
wordt bedoeld, met de Rozen
gracht de Tuingracht, met de
Singelbrug de Kerkpoortsbrug.
Om maar enkele voorbeelden te
geven.
Poppenkast
Onwillekeurig doet het centrum
van Harns, zoals Harlingen in
het Fries heet, denken aan het
decor van een poppenkast. Het
is sinds de jaren dertig - toen
Vestdijk aan zijn cyclus over
Anton Wachter begon - dan ook
nauwelijks veranderd. Je hoeft
niet eens zo veel verbeeldings
kracht te hebben om onze held
'koortsachtig' naar gesprekson
derwerpen zoekend, naast Ina
te zien lopen. Het meisje dat
hem zag als een 'vreemde, geslo
ten jongen' die 'zijnbochten met
een klein zwaaitje nam.' Aan de
rand van Harlingens oude bin
nenstad ook, op het Zuiderplein
(Werfplein in het boek), gaf zij
Anton de bons en zei hij even
verlegen als keurig: 'Dan zal ik
je verder niet meer lastig val
len.'
Suzanne Berkhout boetseerde
een beeldje van de Anton. Hij
staat in warm brons - pet op het
hoofd, schooltas onder de arm -
op de kruising van de Voorstraat
en de Simon Stijlstraat, niet ver
van het geboortehuis van Vest
dijk (hoek Roepersteeg/Voor-
straat). Wacht hij nog steeds op
de koele, afstandelijke Ina? Wie
weet. Ze woonde dan wel in
Driehuizen (Franekër), maar ze
ging school in Lahringen (Har
lingen) en at tussen de middag
een boterhammetje bij haar
tante in de Schoolstraat (Simon
Stijlstraat). Zo'n beetje het hart
van Harlingen. Maar niet de
ziel. Die ligt even verderop in de
met honderden scheepsmasten
opgedirkte Noorderhaven
waarvan vooral de noordzijde
imponeert. Waar in Friesland,
vind je nog zo'n feeërieke rij his
torische gevels?
Voor één daarvan - nummer 29 -
stoppen elke dag wel een paar
ramptoeristen. Spiedend, wij
Na jaren van afwezigheid
keert de rondvaartboot te
rug in de grachten van Den
Haag. Vanaf begin juni-2003
kunnen toeristen in de weekein
den vier keer per dag inschepen
voor een tocht van ongeveer
twee uur.
De afgelopen jaren moest de
VW toeristen teleurstellen als
die naar de mogelijkheden van
een rondvaart informeerden.
Initiatiefnemer C. Schram heeft
grote verwachtingen van de
dienst. De afgelopen zomer voer
hij bij wijze van proef al drie za
terdagen door de grachten. De
belangstelling voor deze toch
ten was groot.
In eerste instantie gebruikt
Schram een Westlander, een la
ge boot die vroeger werd ge
bruikt om goederen te vervoe
ren tussen Den Haag en het
Westland. Omdat de meeste
bruggen over de Haagse grach
ten nogal laag zijn, is deze boot
bij uitstek geschikt voor de
rondvaarten.
De passantenhaven aan de Bier
kade fungeert als opstapplaats
voor de rondvaarten. Vanaf het
water zien toeristen de Chinese
buurt, de twee voormalige jood
se buurten, de Stationsbuurt, de
multiculturele volksbuurten
Schilderswijk en Transvaal, de
paleistuin bij het Noordeinde,
het pittoreske Buurtschap 2005
en Nieuw Centrum (Resident en
Hoftoren). Het eindpunt ligt na
bij het Centraal Station.
De residentie heeft al sinds het
begin van de 17e eeuw grachten
rondom het centrum. Ze zijn op
advies van Prins Maurits (ter
verdediging van de stad) tussen
1612 en 1619 gegraven.
Vanaf mei 2003 biedt Schram
ook tochten aan over het zoge
heten verversingskanaal, langs
het toekomstige wijkpark De
Verademing in de richting van
het Zuiderstrand bij Scheve-
ningen of over de Vliet naar
pretpark Drievliet en Voorburg.
Het Themapark Archeon in
Alphen aan den Rijn heeft
in de weekeinden extra activi
teiten. Morgen is er de vierde
Archeon Open Boogschietwed-
strijd, op 15 september een
Straatgoochelspektakel om de
Archeon Bokaal en op 21 en 22
september een King Arthur-
evenement.
Archeon: dagelijks geopend van
10 tot 17 uur. Entree: volwasse
nen €12,75, kinderen 10. Info:
website www.archeon.nl of tel.
0172-44 77 44.
In het Brabantse Bakel worden
vandaag en morgen de Euro
pese tractorpull-kampioen
schappen gehouden. Vandaag
worden vanaf 11 uur op baan 1
de kampioenschappen 3.5 ton
Super Stock klasse. Two Wheel
Drive klasse. Mini Puller klasse
en de 3.5 ton Modified Klasse
gehouden terwijl op baan 2 de
monstraties zijn.
Zondag komen vanaf 11 uur op
baan 1 de 2.5 ton Modified Klas
se, de 3.5 ton Pro Stock Klasse
en de 4.5 ton Modified Klasse
aan de beurt terwijl op baan2
4.5 en/of 5.5 en/of 7.5 ton Farm
Stock Super klasse aan bod
komt. Ook dan zijn er weer al
lerlei demonstraties.
In het Frans bedoelen ze met
een lavabo een wasruimte of
wastafel, maar bij ons staat het
woord lavabo voor een koperen
of bronzen pot met hengsel en
schenktuit. Die werd in de Mid
deleeuwen opgehangen om er
water schoon en fris in te kun
nen houden. Het Nederlands
Waterleidingmuseum in
Utrecht heeft een vijftiende-
eeuws exemplaar in z'n bezit ge
kregen en dat vormt het pronk
stuk op de tentoonstelling 'Loop
naar de pomp' t/m 16 november.
Waterleidingmuseum, Lauwer
hof 29 in Utrecht, tel. 030 - 23 21
152.
Deel van de slingertuin met achter de vijver zo'n voor deze tuinstijl karakteristiek groen 'medaillon'.
Dat er op onze grote gasbel
zoveel moois kan groeien!
Van het Oost-Groninger Sloch-
teren, de plek waar in de jaren
zestig een enorme voorraad
aardgas werd aangeboord, is
bekend dat het een mooie borg
heeft, de Fraeylemaborg, een
elegant bouwwerk met een mooi
bospark. Nu heb je er, op slechts
een minuutje wandelen vanaf
de borg, ook de Geertsema-
heerd, met een unieke slinger
tuin.
De Geertsemaheerd is een eeu
wenoude herenboerderij, die
helemaal gerestaureerd wordt.
Er staat een appartementenge
bouw bij dat op korte termijn in
gebruik genomen zal worden;
de expositieruimte en die slin
gertuin kunnen al bekeken wor
den. De slingertuin blijkt een
trekpleister in wording voor ie
dereen, die in tuinen en tuinie
ren geïnteresseerd is.
Een slingertuin wordt geken
merkt door veel ronde en ook
slingerende vormen, door ovale
perken en heggen. „Medail
lons", noemt Koos Brekeling,
voorzitter van de Stichting
Geertsemaheerd, ze. Slingertui-
nen waren vroeger buitenge
woon populair bij herenboeren.
Meer dan een restantje vind je er
normaal gesproken niet van te
rug. In Slochteren is dat anders;
deze tuin is compleet, gerestau
reerd aan de hand van het be
waard gebleven oorspronkelijk
ontwerp van de beroemde ne-
gentiende-eeuwse tuinarchitect
G. Vroom.
Het origineel werd omstreeks
1850 in opdracht van de toen
malige bewoners van de heerd,
Tjaart en Johanna Geertsema,
aangelegd. De slingertuin anno
2002 bij de Geertsemaheerd is
een creatie van de firma Copijn
uit Utrecht, fameuze tuin- en
landschapsarchitecten.
Het onderhoud van de tuin, ge-
inspireerd op de in de 19e eeuw
in zwang zijnde Engelse Land-
schappsstijl, is nu een zaak van
vrijwilligers. De Stichting heeft
er al een kleine veertig.
Een ander bijzonder element
van de Geertsemaheerd zit in
het voorhuis, waar nog druk ge
werkt wordt aan het in oude glo
rie herstellen van de pronkka
mer. Daar is een zeldzaam bed
denschot tevoorschijn geko
men, een schot met daarin de
deurtjes waarmee je de bedste
den sloot. Het stamt uit onge
veer 1700 en is beschilderd in
Renaissance-stijl
De heerd heeft een expositie
ruimte, waar nog tot en met 29
september foto's van tuinen uit
de dertiger jaren te bezichtigen
zijn. Daarna wil Stichtings
voorzitter Brekeling er in prin
cipe lokale kunstenaars in heb
ben, waarvan het werk in relatie
tot tuinen moet staan. Nog be
langrijker vindt hij dat het nieu
we, maar goed bij de rest van de
heerd passende appartemen
tengebouw zijn deuren letter
lijk en figuurlijk opent. Breke
ling: „Er moet geld verdiend
worden." Dat wordt een taak
van de pachter, die de zes fraaie
appartementen, die zicht op de
slingertuin of op het terrein van
de Fraeylemaborg hebben, een
redelijke bezetting moet zien te
geven. „Maar dat moet lukken,
want cultureel toerisme is po
pulair."
Verder moet er ook nog een be
stemming gegeven worden aan
de grote schuur, die eveneens
gerestaureerd wordt. Brekeling:
„Ook dat lijkt het meest ge
schikt voor iets cultureels, con
certen bijvoorbeeld."
Rob de Vries
De slingertuin en de expositie
ruimte in de Geertsemaheerd,
gelegen aan Padje 9 in Slochte
ren, kunnen voorlopig op vrij
dag van 10 tot 17 uur, en op za
terdag, zondag en feestdagen
van 13 tot 17 uur bezichtigd
worden. De entreeprijs is 3 euro;
een combikaart met de Fraeyle
maborg kost 5.50 Euro.
Meer informatie: www.geertse-
maheerd.nl
