In de Kanaalstraat is alles nog hetzelfde
Moge God
Amerika
zegenen
PZC
30
J
zaterdag 7 september 2002
Na 11 september barstte de
discussie los over de onge
veer 800.000 in Nederland wonen
de moslims. Tot de voorspelde
spanningen in wijken met veel al
lochtonen hebben de aanslagen in
Amerika niet geleid. Wel zeggen
veel moslimjongeren aan den lijve
te voelen, dat de tolerantie is afge
nomen. Een reportage vanuit de
Utrechtse Kanaalstraat. „Vóór 11
september sprak ik onbekommerd
Turks met mijn vrienden. Sinds
dien doe ik dat niet meer."
De Iraanse eigenaar van een groen
tewinkel aan de Utrechtse Ka
naalstraat vindt dat de poster in zijn
winkel moet blijven hangen, die hij er
kort na 11 september vorig jaar heeft
opgeprikt. 'Als u weet dat niet elke
christen een moordenaar is, dan weet
u ook dat niet elke moslim een terro
rist is', leest sindsdien elke klant bij de
kassa. Die poster blijft volgens hem
hard nodig, ook nu de gemoederen
weer wat zijn bedaard.
In de Kanaalstraat, de zogenaamde
kashba van Utrecht, zijn de moslims
vaak in de meerderheid, met de vele
Turkse, Marokkaanse en Iraanse win
keliers. De aankondiging van het ge
bed waaiert elke vrijdag uit de Turkse
moskee over de straat, die bekend
staat om zijn levendige wanordelijk
heid. Bijna elke grotere stad in Neder
land heeft nu zo'n winkelstraat, met
veel toko's en exotische groente- en
klerenwinkels. Je ziet er traditionele
Marokkaanse mannen met baarden in
lange jurken en gesluierde vrouwen,
maar ook Marokkaanse en Turkse
meisjes in hemdjes en strakke broe
ken. En veel Nederlanders, van uit en
buiten de wijk Lombok, die er graag
boodschappen doen.
In de weken na 11 september waren
veel winkeliers aan de Kanaalstraat
bang dat er spanningen zouden ont
staan tussen de Nederlanders en de
buitenlanders in de straat. Dat zou de
zaken geen goed doen, vreesden ze.
Bijna een jaar later is daar niets meer
van te merken. „Alles is hetzelfde ge
bleven, je merkt hier niets van span
ningen. Er zijn hier ook geen gevaar
lijke moslims. Ik loop met een gerust
hart over straat", zegt de 16-jarige
Lamiae. Zij verdringt zich met veel
leeftijdgenoten in Music Shop Al
Kautar, voor de beste nieuwe raï-cd's.
Muziek is interessanter dan politiek,
vinden de Marokkaanse jongeren in
de zaak.
Maar niet alle winkelende moslimj on-
geren in de straat zijn zo optimistisch.
Nursen Nunlu (28) ziet, met veel ande
re allochtone jongeren, in 11 septem
ber een breekpunt voor hun positie in
Viva, over een meisje dat bang zei te
zijn geworden voor moslims na 11
september. „Dat vind ik zo raar. Die
mensen die de aanslagen hebben ge
pleegd, zijn terroristen, en daarom
geen moslims. En wij zijn moslims, en
geen terroristen", zegt Vidan Tekiner-
dogan.
Logische lijn
De aandacht voor moslims in Neder
land is duidelijk toegenomen sinds 11
september. Veel in Nederland geboren
jongeren van Marokkaanse en Turkse
afkomst zeggen zich erover verbaasd
te hebben dat ze sindsdien vaker in de
eerste plaats worden bestempeld als
moslims. Ook als ze niet naar de mos
kee gaan en dezelfde kleren dragen als
hun autochtone leeftijdgenoten.
De jongeren zien een duidelijke lijn in
de gebeurtenissen in het jaar na de
aanslag. Een deel van de 800.000 mos
lims in Nederland deed niet mee aan
de drie minuten stilte ter herdenking
van de slachtoffers in New York. Met
als meest genoemd argument dat ze
het hypocriet zeiden te vinden, dat die
slachtoffers wél werden herdacht, en
niet die in bijvoorbeeld de Palestijnse
gebieden en Bosnië. „Deze houding
heeft Nederland verkeerd geïnterpre
teerd. Het was van: wie niet vóór ons
is, is tegen ons", zegt Nunlu. Het 'anti-
gevoel' tegen moslims in Nederland is
sindsdien volgens haar alleen maar
toegenomen. Zij en anderen zien een
logische lijn van 11 september naar de
opkomst van de Lijst Pim Fortuyn.
„De discussies over het gevaar van de
islam komen me de strot uit. Je bent
opeens een apart deel van de samenle
ving, terwijl je hier bent opgegroeid en
perfect Nederlands spreekt", zegt
Nunlu.
Zij en vele andere jongeren noemen
het plan van LPF-minister Nawijn,
om Marokkaanse criminele jongeren
met een Nederlands paspoort uit te
wijzen, als een voorbeeld van hoe de
allochtonen in Nederland nu blijk
baar andere rechten worden toebe
deeld dan autochtonen. „Het gekke is:
ik zag die vijandigheid niet aanko
De Utrechtse Kanaalstraat.
Nederland. Er was daarvoor nooit al
te veel aandacht aan hun aanwezig
heid in het land besteed, en opeens
werden ze op basis van hun geloof in
verband gebracht met terrorisme.
Nunlu zegt dit in kleine dingen te mer
ken. „Vóór 11 september sprak ik on
bekommerd Turks met mijn vrienden
in de trein. Sindsdien doe ik dat niet
meer. Een aantal keren begonnen me
dereizigers in de trein ongegeneerd
denigrerend over ons te praten. Dat
het zo slecht gaat met Nederland, dat
ze te tolerant zijn geweest. Dat ze niet
hebben geweten wat ze hebben bin
nengehaald. Dat er een grote opruim-
actie zou moeten komen. Ook keurige
vrouwen van middelbare leeftijd de
den aan dit soort gesprekken mee.
Dan weet je niet wat je moet doen. Ik
ben teleurgesteld in Nederland", ver
telt ze.
„Voel je dat zo? Ik heb nog niet zo veel
van die haat van gemerkt", zegt haar
vriendin Nurgul Tekinerdogan ver
baasd. Haar zus Vidan (18) beaamt ge
schrokken te zijn van een artikel in de
men. Vóór 11 september dacht ik dat
Nederland zo tolerant was. Het gevolg
van deze nieuwe sfeer in Nederland is
dat allochtonen zich nog meer in hun
eigen groep zullen gaan terugtrek
ken", zegt Nunlu.
In de stoffenwinkel Hajar Paleis lig
gen boeken in de etalage met titels als
'De correcte islamitische geloofsbelij
denis' en 'Kennismaking met de is
lam'. Vrouwen kunnen er een nieuwe
hoofddoek kopen. Verkoper Mustafa
(20) zegt niets te merken van een
groeiende angst voor de islam sinds 11
september. Juist integendeel, zegt hij.
Na de aanslagen in Amerika kwamen
naar zijn zeggen veel meer Nederlan
ders in zijn winkel om boeken over de
islam te kopen. Het valt hem ook op,
dat sindsdien ook vaker Nederlandse
meisjes een hoofddoek kwamen uit
zoeken. „Steeds meer Nederlanders
zijn door alle publiciteit geïnteres
seerd geraakt in de islam. Dat vind ik
juist positief", zegt Mustafa.
Niet alle vrouwen in de winkel zij n het
met hem eens. „Je hoort op straat wel
vaker opmerkingen over je hoofd
doek. Ik ben bang dat dat vooiiopig zo
zal blijven", zegt de Amsterdamse Fa-
tima Achamlal (22). Maar veel meisjes
met hoofddoek zeggen daar niets van
te merken. Zeker niet in de grote ste
den, waar in veel wijken vrouwen met
hoofddoek al lang niet meer opvallen.
Dit valt veel moslimjongeren wel op:
op plekken als de Kanaalstraat, waar
autochtonen en allochtonen al jaren
gezamenlijk hun boodschappen ha
len, is de sfeer ontspannen gebleven;
maar juist op plekken waar weinig al
lochtonen zijn, voelen ze de gegroeide
afkeer meer. „Er is iets opengebroken
in Nederland na 11 september. Wij
zullen als moslims nooit meer gewoon
normaal zijn in Nederland. Ze blijven
er nu op wijzen datje anders bent. Het
gevolg is dat ik ook negatiever ben
gaan denken over Nederlanders",
zegt Nursen Nunlu. „Nu moet je zelf
ook niet gaan generaliseren", reageert
haar vriendin Nurgul Tekinerdogan.
Charlotte Huisman
foto Brand Overeem/GPD
De oorlogstaal van president Bush is geliefd bij de doorsnee-Amerikaan. foto Paul J. Richards/AFP
Met de regelmaat van de klok zenden de grote net
werken in de Verenigde Staten een spotje uit
waarop een typisch Amerikaans straatje te zien is.
Een zware stem laat weten dat op 11 september 2001
terroristen het land wezenlijk wilden veranderen.
Het beeld wordt zwart, de stem zwijgt. Dan ver
schijnt hetzelfde straatje weer, maar nu met tiental
len stars stripes aan de gevels. De stem zegt simpel
weg: „Ze zijn er in geslaagd."
De Verenigde Staten zijn veranderd. Het land is - zo
als president George W. Bush voortdurend zegt - in
staat van oorlog. Dat heeft zijn gevolgen. Beeld van
een land in overspannen toestand.
Voor die gedenkwaardige elfde september vorig jaar
was vliegen in Amerika hetzelfde als een bus pakken
in Europa. Voor binnenlandse vluchten golden mini
male in-checktijden, de controle op de vlieghavens
was minimaal. Alleen voor de internationale vluch
ten werd een strenger regime aangehouden. Vandaag
de dag mogen passagiers blij zijn dat ze het traject
tussen in/uitgang en het vliegtuig of omgekeerd kun
nen afleggen binnen een tijdbestek van drie uur. Reis
documenten worden nauwkeurig bestudeerd, koffers
en handbagage worden ge-Xrayed, handmatig ge
controleerd, leeggeschud. Nagelvijltjes, zakmesjes,
lucifers, spuitbusjes, aanstekers, alles wat maar
enigszins als wapen kan dienen wordt inbeslaggeno-
men. En op elke luchthaven klinken om de vijf minu
ten de waarschuwingen: „Ziet u iets verdacht, meldt
dit dan, grijp naar de dichtstbijzijnde witte dienstte-
lefoon."
In de schuifelende rijen klinkt gemopper, maar
meestal uit monden van niet-Amerikanen. Het Ame
rikaans reizigerspubliek reageert gelaten.
Accepteert de noodzakelijke controles. President
Bush wijst voortdurend op de noodzaak ervan.
„We moeten weten wie er het land binnenkomt, we
moeten weten ivat ze meebrengen in ons land en we
moeten weten of ze ons land weer verlaten." (Bush,
augustus 2002, Washington).
Economisch gaat het de Verenigde Staten niet voor de
wind. De werkloosheid steeg het voorbije jaar van 4,3
naar 56 procent en daalde deze zomer - onder invloed
van seizoenarbeid - weer een weinig met 0,2 procent.
De leiders van verschillende grote concerns werden
de voorbije maanden ontmaskerd als oplichters, con
cernresultaten bleken schone schijn, accountants
hadden in opdracht van hun opdrachtgevers op ge
weldige wijze creatief gerekend. De effecten op de
beurzen waren desastreus. Koersen kelderden en het
vertrouwen van de consument in de Amerikaanse
economie daalde en daalde. President Bush - druk
doende met zijn oorlog tegen terrorisme - probeerde
verschillende malen het vertrouwen in de Ameri
kaanse economie weer op te vijzelen met kleine pep-
talks. Het effect was averechts. Telkens als Bush op
de buis verscheen, gingen de koersen omlaag. Demo
cratische senatoren kankerden en vroegen de presi
dent om even niets over economische ontwikkelingen
te zeggen. De president deed dat ook evenHet gevolg
was dat de koersen zich eind juli enigszins herstelden
„Iedereen weet dat onze economie voor grote uitda
gingen staat. De eerste drie kwartalen van mijn presi
dentschap hadden we te maken met een negatieve
groei, Dat wordt een recessie genoemdEn toen sloeg
de vijand toe. Een slag, die ons economisch pijn deed.
En toen kwamen wat schandalen, die al enige tijd in
de maak waren, bovendrijven. Daaruit konden we le
ren dat concernleiders geprobeerd hadden om te sjoe
melen met cijfers en op die manier het Amerikaanse
volk hadden ivillen misleiden." (Bush, augustus,
Mount Rushmore).
Bush krijgt in eigen land amper kritiek te verduren.
Zijn oorlogstaal is geliefd bij de cloorsnee-Ameri-
kaan; dat de Republikeinse regering uit is op de ver
nietiging van Irak kan de Amerikaan billijken. De
traumatische ervaring van een jaar geleden, toen
ruim 2800 mensen het leven lieten bij de ondergang
van het World Trade Center, heeft diepe sporen in de
samenleving nagelaten. De regering Bush zinspeelde
niet alleen op wraak, nam die ook. De Amerikanen
vonden het prima. Nimmer tevoren is in de Verenigde
Staten zoveel nationale parafernalia (vlaggen, stic
kers, buttons, speldjes) verkocht als het voorbije jaar.
Overal hangen de sterren en de strepen, auto's zijn
voorzien van kleine vlaggetjes, etalages gaan gehuld
in de nationale kleuren wit, rood, blauw.
Wat verder opvalt is de nadrukkelijke aanwezigheid
heid van geüniformeerden. Politieagenten, veilig
heidsbeambten, parkwachters en bewakers. Zelfs in
sin-city Las Vegas, waar de bewaking bij de grote ca
sinohotels altijd al overweldigend is, kammen veilig
heidsbeambten parkeergarages uit op zoek naar on
verlaten en schuifelen stillen door de shopping-
mails. Iedereen is verdacht. En zo lang de dreiging
van terroristische aanslagen bestaat, blijft iedereen
verdacht.
Om de veiligheid in eigen land te kunnen garanderen
lanceerde Bush begin dit jaar de oprichting van het
superministerie voor Homeland Security. Alle over
heidsdiensten die zich bezighouden met veiligheids-
toezicht zouden gebundeld moeten worden. Van
parkrangers tot kustwachters, van US marshalls tot
medewerkers van de immigratiediensten. Het plan
van Bush werd in de Senaat niet getorpedeerd, wel
waren er veel vragen. Een senaatscommissie werd in
het leven geroepen onder voorzitterschap van de de
mocratische senator Liebermann en kreeg de op
dracht mee om Bush zijn megaministerie vorm en in
houd te geven, alsmede wetgeving voor te bereiden
om de grootste reorganisatie van het Amerikaanse
ambtelijk bestel mogelijk te maken. De voorbije twee
maanden heeft Bush geen gelegenheid voorbij laten
gaan om te klagen over het gebrek aan voortgang van
cle commissie. De regering Bush wil het nieuwe minis
terie nog dit jaar van de grond tillen. Voor volgend
jaar heeft de president op de federale begroting 37,7
miljard dollar opgenomen voor wat hij noemt 'home
land security', bijna een verdubbeling van het budget
voor dit jaar.
„Ziet U, we moeten binnen onze regering leren om
prioriteiten te stelleji. Prioriteit nummer een is het
Amerikaanse volk beschermen tegen aanvallen, sim
pelweg omdat we in oorlog zijn." (Bush, juli, Illinois).
In het kader van de optimalisering van de binnen
landse veiligheid besloot de regering Bush eind juli
om alle nucleaire belten in de Verenigde Staten op te
ruimen binnen een tijdsbestek van tien jaar. Nucleair
afval (zo'n 77.000 ton) ligt momenteel opgeslagen op
131 plaatsen in 39 staten. Na jaren van onderzoek 1
naar een mogelijke oplossing besloot het ministerie
van Energie op 9 juli om onder de bergrug Yucca
Mountain in de staat Nevada een gigantisch depot te
bouwen, waar al het zwaar radio-actieve afval voor
een periode van minstens 50 jaar veilig geborgen zou
kunnenworclen.Op23juli verleende de presidentzijir
goedkeuring aan het miljardenproject. De keuze viel
op Yucca Mountain, omdat het terrein ver van de be
woonde wereld ligt en de ondergrond - geologisch -
stabiel is. Dat laatste wordt door wetenschappers
zwaar betwijfeld.
Drie jaar geleden werd het naburige Las Vegas name
lijk nog getroffen door een lichte aardbeving Een
tweede gevaar is water, dat voor roestvorming aan de
vaten kan zorgenOnmiddell ij k nadat het presidenti
ele besluit genomen was, schakelde de staat Nevada
een batterij aan advocaten en wetenschappers in om
het Yucca Mountain-opslagplan te ondermijnen. Een
enquete wees uit, dat 7 6 procent van de bevolking van
de Zilverstaat tegen het plan is. Bush betreurt het
verzet in de westelijke staat, omdat hij ervan over
tuigd is, dat berging van al het atoomafval op de aan
gewezen plek een veilige en verstandige oplossing is,
waar hij dan ook 50 miljard dollar voor over heeft.
„De succesvolle afronding van het Yucca-Mountain- j
project betekent dat we ons land een veilige onder
grondse opslagplaats heeft waar we nucleair afval op
een dsudanige ivijze kunnen opslaan dat er geen be
dreigingen meer zijn voor het milieu en onze bevol
king (Bush, juli, Washington).
Veiligheid, bescherming, het moederland. In prak
tisch elke toespraak van Bush of van zijn ministers
klinken die woorden. Worden ze afgewisseld met oor-'
log, terroristen en Irak, De regering Bush wekt de
schijn de wereld aan te kunnen zonder steun van Eu
ropese of andere bondgenoten. Op tv laat de president;
niet na zijn bezoi'gdheid over het voortbestaan van de1
vrije wereld te uiten. Europese regeringsleiders schij1
nen in zijn ogen niet doordrongen te zijn van de drei-
gingen. De Amerikanen wel. Zo erg dat er plannen
geopperd zijn om mensen van Arabische afkomst te
interneren. Speciale wetgeving moet dit mogelijk
maken, net als in 1941 toen president Roosevelt
250.000 Japanse Amerikanen liet opsluiten in kam
pen als Manzanar en Heart Mountain. Een daad, die-,
zo werd later onder president Johnson erkend - was
ingegeven door massahysterie.
„Moge God Uzegenen en moge God Amerika zege- j
nera."(Bush, augustus, South Dakota).
Conny van Grembergho
