Osama bin Laden is overal en nergens
Gevolgen voor Amerikaanse economie vallen mee
Grootste klappen voor reisbranche en verzekeraars
Zoektocht
zaterdag 7 september 2002
Welkom in 'Osama Land', in
het noorden van Pakistan.
Hier aan de grens met Afghanis
tan, in het Malakand-district,
mag dan een jaar na de aanslagen
in New York en Washington geen
spoor te ontdekken zijn van Osa
ma bin Laden, zijn geest waart
overal rond. „Geen dorpeling zou
Osama ooit verraden", zegt Mo-
min Khan. „Als hij hier langs
komt, krijgt hij onderdak. In zo'n
geval is hij onze gast en dat is hei
lig. Waar zou Osama zich nu be
vinden? Momin's antwoord is kort
en getuigt van een ferme dosis cy
nisme: „Als ober in New York - hij
en Amerika waren immers vijftien
jaar geleden vriendjes."
Momin Khan is 59 jaar en heeft nog
nooit de vrouw of dochters ge
zien van zijn beste vrienden. Zijn
strikte interpretatie van de islam ver
biedt hem dat hij en zijn vrienden ooit
een vrouw aanschouwen die geen fa
milie is.
Momin Khan heeft een groot aantal
wapens. Kalashnikovs, raketwerpers,
pistolen. Hij haat Amerikanen, hoopt
dat Amerika ineen zal storten, vindt
de aanval op het World Trade Center
een nobele daad. De Taliban waren
het beste van het beste. Ook be
schouwt hij het Westen als een verder
felijke samenleving van ongelovigen
die alleen maar denken aan seks en
geld. Geen huwelijk houdt stand en
iedereen heeft maar huisdieren waar
westerse vrouwen vanzelfsprekend
massaal geslachtsverkeer mee heb
ben.
Geloof het of niet: Momin Khan geldt
als een van de meest progressieve fi
guren in het dorp. Zo mochten zijn
drie dochters en kleindochters tot hun
veertiende naar school. Ook heeft hij
zij het in het geheim, een paar foto's in
zijn huis staan van familieleden. Nie
mand anders in het dorp zou zoiets
ooit doen. Maar het meest revolutio
naire is dat hij soms alcohol drinkt.
,E igenli j k ben ik geen goede moslim
zegt hij, „velen in het dorp zijn veel
strikter dan ik ben."
Een jaar na de terroristische aansla
gen die de wereld op haar grondvesten
deden schudden, luidt de 25-miljoen-
dollar-vraag nog altijd: Waar is Osa
ma Bin Laden? 's Werelds meest ge
zochte man werkt - natuurlijk - niet
als ober in New York. Ook zit hij niet
in het huis van Momin Khan. En de
kans dat hij zich in Malakand bevindt
is vrij klein.
Pakistaanse bronnen achten het 'heel
misschien mogelijk dat Osama zich
ophoudt in en rondom Chitral of in
Waziristan'. De eerste plek ligt in het
uiterste noorden van Pakistan, direct
grenzend aan de Hindu-Kush, een
ruige bergketen die vanuit Afghanis
tan door het noorden van Pakistan
loopt. De tweede plek, Waziristan,
grenst ook aan Afghanistan, maar ligt
een paar honderd kilometer zuidelij
ker, aan de Pakistaanse zijde van het
Tora Bora-gebergte. Dit is de plaats
waar Osama bin Laden zich vermoe
delijk ophield in december, toen
Amerikaanse vliegtuigen het gebied
zwaar bombardeerden.
Maar de hamvraag valt nauwelijks -
of eigenlijk helemaal niet - te beant
woorden. Sinds Tora Bora is iedereen
het spoor bijster. Zelfs de CIA heeft
geen flauw idee waar Bin Laden uit
hangt. Niemand weet of hij nog leeft
of dood is. Als Bin Laden nog in leven
zou zijn, zo redeneren sommige ana
listen, dan was het een kleine moeite
geweest voor Al Qaeda om de Verenig
de Staten te vernederen door een vi
deotape te publiceren met daarop een
grijnzende Bin Laden die de krant van
vandaag krant omhoog houdt.
De geest van Osama bin Laden waart overal rond in Afghanistan en Pakistan.
foto Ed Wray/AP Photo
Anderen beweren j uist dat Bin Laden,
die nierpatiënt is, er belang bij heeft
om zich muisstil te houden, aangezien
hij nieuwe aanslagen voorbereidt en
niet het risico wil lopen zijn verblijf
plaats prijs te geven middels een vi
deo. En zo gonst het overal van de ge
ruchten - want, meer stellen alle ver
halen die de ronde doen over Bin La-
dens's verblijfplaats niet voor.
In kranten, op tv en in rapporten van
instellingen en verklaringen van rege
ringen, duiken de volgende verblijf
plaatsen op: Pakistan, Afghanistan,
Iran, Saoedi-Arabië, Libanon en Je
men. Alle berichten zijn gebaseerd op
bronnen - het merendeel anoniem - uit
de tweede of derde hand. Niemand
heeft Bin Laden meer met eigen ogen
gezien of gesproken na een interview
dat de Pakistaanse journalist Hamid
Mir in november vorig jaar met hem
maakte op een geheime plek in Afgha
nistan.
Er bestaat geen enkele foto of video
film van Bin Laden die met zekerheid
na december 2001 gemaakt is. Trou
wens, het ligt wel erg voor de hand dat
hij zich verscholen houdt in een van
bovengenoemde moslimlanden. Osa
ma in El Salvador zou wel erg verge
zocht zijn.
Pakistan is het land dat in alle theo
rieën opduikt. De Pakistaanse presi
dent Pervez Musharraf heeft sinds 11
september van alles beweerd. Eerst
heette het dat 'Osama zich in Afgha
nistan ophoudt', daarna meldde de
president dat 'we het niet weten'. Ver
volgens bevond Bin Laden zich 'in ie
der geval NIET in Pakistan'waarna
Musharraf vorige week wist te melden
dat 'Bin Laden hoogstwaarschijnlijk
dood is'.
De verblijfplaats van Osama mag dan
onbekend zijn, waar geen twijfel over
bestaat is dat het Al Qaedanetwerk
van Bin Laden actief is in Pakistan.
Pakistaanse en Amerikaanse troepen
zijn in Waziristan al verschillende ke
ren op Al Qaeda-eenheden gestuit.
Het Pakistaanse leger heeft 60 dui
zend extra troepen naar het gebied
gestuurd om Al Qaedaleden te arres
teren of te doden.
Maar niet alleen in in het noorden,
ook in Pakistan's uiterste zuiden ope
reert Al Qaeda. Hier geen hoge bergen,
bewapende stammen die met raket
werpers rondlopen of een poreuze
grens met Afghanistan, maar lange
stranden, nauwe stegen en 14 miljoen
opeen gepakte mensen in de grootste
stad van Pakistan, Karachi.
Telefoonnummer 0300-9213888 gaat
enkele keren over, maar niemand
neemt op. Dit is de mobiele telefoon
van de in Karachi gebaseerde hulpor
ganisatie Al Rasjeed, een dekmantel
van Al Qaeda. Tijdens het onderzoek
naar de kidnapping van Daniel Pearl
de Amerikaanse journalist die uitein
delijk in Karachi door moslimextre
misten werd onthoofd, kwam de poli
tie er achter dat er een verband be
stond tussen de kidnappers en Al
Rasjeed.
Deze moslimhulpverleners, die meer
wapens dan voedsel naar Afghanistan
brachten toen de Taliban het land nog
regeerde, waren al eerder door de
Amerikaanse regering bestempeld als
een aan Al Qaeda gelieerde terroristi
sche groepering wier tegoeden eind
vorig jaar werden bevroren.
Maar Karachi wordt niet alleen met
Al Qaeda in verband gebracht vanwe
ge de kidnapping en dood van Daniel
Pearl, er werden dit jaar ook twee
bloedige aanslagen gepleegd. Een
zelfmoordenaar die met een bomauto
op het Amerikaanse consulaat inreed
doodde dertien mensen - allen Pakis-
tanen trouwens. En in een bus met
Franse technici aan boord ontplofte
een bom waarbij elf Fransen omkwa
men.
„Vroeger gebruikten dit soort terro
risten Kaboel onder de Taliban als een
veilige haven", vertelt Jameel Yusuf
„Nu dat niet meer kan, hebben de ter
roristen zich verspreid en zijn ze on
der meer neergestreken in Karachi.
Hun doel: buitenlanders afmaken en
wraak nemen op Amerika."
Yusuf werkt al twaalf jaar als hoofd
van een organisatie van bezorgde bur
gers die nauw samenwerkt met cle po
litie in de stad. Hij hielp mee in het on
derzoek naar de mooi'denaars van
Pearl en verhoorde verscheidene ver
dachten in de zaak. „Wat heel duide
lijk is, is dat er een netwerk bestaat
van allerlei radicale Islamitische
groepen - Afghanen, Kashmiris, Ara
bieren en fanatieke sjiieten en soen
nieten - die nu niet meer terecht kun
nen in Afghanistan en besloten heb
ben om samen te werken tegen Ameri
ka, buitenlanders en president Mus
harraf. De daders van de moord op
Pearl hadden contacten met AI
Rasjeed en Kashmierse groepen. Die
hadden op hun beurt weer banden met
Afghanistan, de Taliban en allerlei
Arabieren daar."
Zorro
Maar wat is Al Qaeda, dat in het Ara
bisch 'De Basis' betekent, precies? Het
is geen klassieke terreurgroep zoals
bijvoorbeeld Harnas, dat kantoren
heeft in Libanon en niet te beroerd is
om live op CNN uit te leggen wat ze
nou precies willen. Al Qaeda staat niet
in het telefoonboek, heeft geen kanto
ren, geeft nauwelijks persverklarin
gen uit en woordvoerders kun je niet
spreken. Zelfs Arabische journalisten
moeten het doen met een videobrief
van de Al Qaedawoordvoerder.
Het lijkt er sterk op dat Al Qaeda be
staat uit verschillende lagen. Al Qae
da I wordt gevormd door Osama bin
Laden en enkele tientallen volgelin
gen die de leiding vormen van de
groep. Al Qaeda II zijn de duizenden
Arabische en Taliban-voetsoldaten
die trainden in Bin Laden's kampen.
Al Qaeda III bestaat uit de ontelbare
humanitaire of andere onschuldig lij
kende groepen die voor geld, wapens
en publiciteit zorgen. Al Qaeda IV
wordt gevormd door de terroristische
cellen in het buitenland. Maar de or
ganisatie blijft, net als haar grote lei
der, een club van schimmige en extre
mistische Zorro's, zonder adres en met
een mobiele telefoon die niet wordt
opgenomen.
Maar er is nog een vijfde laag: het
volk, de sympathisanten, 'de tient
jesleden'. In Karachi vincl je die in cle
Binori-moskee. Het is vrijdagmiddag,
het gebed is net afgelopen, „Natuur
lijk staan wij achter Osama en Al Qae
da", zegt Mohammed Alim, een veer
tiger met een baard en gekleed in een
lang wit gewaad. De wereld ziet er
voor hem en de honderden andere ge
lovigen die aanwezig zijn heel simpel
uit. „Religie is alles, alles is religie",
vertelt hij. „Het opblazen van joden in
Palestina vinden wij heel goed, 11
september was een complot van de
Amerikanen en Israël om ons de
schuld te kunnen geven. Osama is een
goede moslim en dus onze man."
Maar maakt hem dat tot lid van Al
Qaeda of is hij slechts een sympathi
sant? Alim: „Het grote verschil met Al
Qaeda is dat zij de jihad (heilige oor
log) uitvoeren, terwijl wij dat niet
doen. Maar we streven hetzelfde doel
na."
Osama mag dan in geen velden of we
gen te zien zijn, zijn geest waart overal
rond - van Momin Khan in het hoge
noorden tot Mohammed Alim aan de
zee in het zuiden. Miljoenen moslims
in Pakistan - en ver daarbuiten - vere
ren Bin Laden als een heilige. De in
Karachi gepubliceerde krant 'The
Daily Ummat' heeft iedere dag een fo
to van Osama op cle voorpagina, om
dat hij als de opvolger wordt gezien
van de profeet Mohammed. En dat is
wellicht veel gevaarlijker dan bom
men en granaten.
Harald Doornbos
Investeerders hielden op met investeren, reizigers
met reizen, bedrijven ontsloegen duizenden werk
nemers. Economen voorspelden dat de aanslagen van
11 september tot een ernstige mondiale economische
crisis zouden kunnen leiden. Maar bijna een jaar na
de aanslagen lijken de effecten op de economie mee te
vallen en beperkt te blijven tot een aantal sectoren.
De reis- en toerisme-industrie heeft harde klappen
gekregen, maar tot de gevreesde langdurige economi
sche recessie heeft '11 september' niet geleid.
Het meten van de impact van de aanslagen op de eco
nomie is moeilijk omdat er al voor 11 september spra
ke was van een stagnerende economie en in de tussen
liggende periode hebben ook andere crises als het
faillissement van Enron, de sterk gedaalde beurs
koersen en de crisis in de telecomsector bijgedragen
aan het slechte economische klimaat in de VS.
Waar aanvankelijk gevreesd werd dat de aanslagen
en de daaropvolgende oorlog in Afghanistan zouden
leiden tot het verlies van 1,6 miljoen banen in de VS,
lijkt het verlies van werkgelegenheid beperkt te zijn
gebleven tot 1,2 miljoen banen, hoofdzakelijk in cle
reis- en toerismebranche en verloren gegane werkge
legenheid in New York.
Volgens veel economen heeft een aantal factoren bij
gedragen aan het verminderen van de economische
effecten van de aanslagen. Consumenten die aanvan
kelijk de hand strak op de knip hielden, gaven gehoor
aan de oproep om gewoon door te gaan met het uitge
ven van geld om de economie een impuls te geven.
Door de lage rentestand kende ook de huizenmarkt
het afgelopen jaar een bloeitijd. Door de lage rente
herfinancierden veel huizenbezitters hun hypotheek,
waardoor er veel geld vrijkwam dat gebruikt werd
voor consumentenuitgaven. Ook de aangetrokken
bouwmarkt en verhoogde overheidsuitgaven zorg
den volgens analisten voor een economische impuls
die de effecten van de aanslagen verzacht heeft.
De aanslagen hebben niet de grote impact gehad
waar veel mensen bang voor waren", zegt econoom
Gus Faucher van de economische website economy
.com. „Mensen gingen gewoon uit eten, gingen door
met kopen en de economie heeft de klap beter opge
vangen dan we van tevoren verwachtten", aldus Fau
cher.
„Economisch gezien hebben de dalende beurskoer
sen een grotere impact gehad dan de aanslagen van 11
september", stelt econoom Sung Won Sohn, verbon
den aan Wells Fargo, een van de grootste financiële
dienstverleners in de VS. „De gedaalde beurskoersen
hebben ons vermogen met 7 biljoen dollar naar bene
den gebracht", aldus Song. Een verband tussen de
aanslagen en de beurskoersen is volgens hem niet aan
te tonen.
De enige sector die geprofiteerd heeft van de aansla
gen is de Amerikaanse defensie-industrie. Kort na de
aanslagen keurde het Congres 27 miljard dollar aan
extra defensie-uitgaven goed en in juli werd een anti
terreurwet aangenomen waarin 14,5 miljard dollar
voor defensie en 6,7 miljard voor het ministerie van
binnenlandse veiligheid werd uitgetrokken.
Adam Geiler
Voor twee bedrijfstakken in de VS hadden de aanslagen van 11 september heel
grote gevolgen: de reis en toerismesector én de verzekeringsbranche.
Amerikanen stappen inmiddels voorzichtig weer in het vliegtuig, maar de lucht
vaartsector heeft zwaar te lijden onder de gevolgen van de aanslagen. De schade
aan de sector is de afgelopen weken opnieuw benadrukt door de aankondiging van
American Airlines dat het bedrijf een grote reorganisatie door zal voeren, waarbij
een nog niet bekend aantal banen geschrapt wordt. Vliegmaatschappij US Air
ways, die in de maanden na 11 september ruim 11.000 banen schrapte, heeft on
langs uitstel van betaling aangevraagd en United Airlines waarschuwde dat het
mogelijk failliet gaat als de situatie in de luchtvaartsector niet verbetert.
Over het afgelopen jaar is het aantal passagiers dat Amerikaanse luchtvaartmaat
schappijen vervoerde met elf procent gedaald, blijkt uit cijfers van de Amerikaan
se luchttransport vereniging (ATA).
Luchtvaartmaatschappijen hebben duizenden werknemers ontslagen en ook
Boeing, een van de grootste vliegtuigbouwers ter wereld, ontsloeg het afgelopen
jaar zo'n 30.000 werknemers-
Verzekeringsmaatschappijen zullen ongeveer 40 miljard euro uitkeren als gevolg
van schade die door 11 september ontstaan is. De effecten van de aanslagen zullen
nog lang merkbaar zijn door de hogere premies die betaald moeten worden voor
bijvoorbeeld de verzekering van kantoorpanden en personenverzekeringen. Deze
zijn door het eerder niet ingecalculeerde risico van terroristische aanslagen met
gemiddeld 25 procent gestegen.
17 September 2001. Handelaren op de beurs in New York kijken ontdaan naar de koersen. De vrees was groot
dat de aanslagen de internationale economie volledig zouden ontwrichten. foto Richard Drew/AP
