Onderduiken tussen de gorilla's
a
Tasjes van Vuitton wassen drugsgeld wit
Tentoonstelling over Artis in oorlogstijd
het weer
Zeeland: Herfsttrekjes
puzzel
t
l
l
D
K
R
O
T
R
W
E
D
E
O
N
Heer Bommel en de Kwinkslager
Casper Hobbes
VÖHk
KAT ZEI
IK HOW?
recept
Drui venjam
a.
A
êt
vrijdag 6 september 2002
De Amsterdamse dierentuin Ar-
]'tis was tijdens de Tweede We
reldoorlog een goede plaats
voor onderduikers. Artis bleek
bovendien een belangrijke
voedselbron voor de hongerige
Amsterdammer. Het Verzets
museum wijdt er een tentoon-
'Stelling aan.
'doorThea van Beek
Doodsbang was de verzets
man, die zat ondergedoken
in het nachthok van de chim
pansees. In het apenverblijf
haast hem begluurde gorilla Ja-
pie hem opvallend door een
gaatje in de muur. De onderdui
ker vreesde te worden verraden
door Japie's merkwaardige ge
drag. Niet alleen zijn eigen lot,
maar dat van vele onderduikers
in Artis hing aan een zijden
draadje. Want in de dierentuin
liepen behalve Amsterdam
mers, ook nazi's rond.
1 Naar schatting tussen de 150 en
300 onderduikers vonden tij-
'déns de Tweede Wereldoorlog
eén min of meer veilige plek in
- de Amsterdamse dierentuin.
Soms voor kortere tijd, zoals na
een razzia van de Duitse bezet
ter in de omgeving van Artis,
soms voorjaren, zoals de joodse
vrouw die drie jaar zat onderge
doken in het wolvenhuis.
Gisteren opende in het Verzets-
museum Amsterdam de ten
toonstelling 'Brood jatten bij de
'beren - Artis in oorlogstijd'. De
'expositie, die zich vooral richt
op kinderen, verhaalt over de
bijzondere gebeurtenissen in de
dierentuin tijdens de oorlogsja
ren. Voor Artis waren het
vreemd genoeg welvarende ja
ren, met een toenemend aantal
bezoekers. Juist in oorlogstijd
bestond grote behoefte aan on
schuldig vermaak.
Al vrij snel na het uitbreken van
de oorlog moesten het joodse
personeel en bestuursleden van
Artis hun functie neerleggen.
Een jaar later gevolgd door het
verbod voor joden de dierentuin
te bezoekenA. Sunier, van 1927
tot 1953 directeur van Artis, on
dersteunde het onderduiken
-van joodse mensen. Veel eigen
medewerkers verbleven er voor
korte of langere tijd. Schuil-
plekken zat: de onderkomens
van de ijsberen, de volière en de
hooizolder van de roofdierenga
lerij beschikten over voldoende
goed afsluitbare plekken.
Ook aan voedsel voor de onder
duikers was aanvankelijk geen
gebrek. Al in de meidagen van
1940 kocht Sunier grote partij
en vlees op, nadat vee werd af
geslacht toen grote delen van
Noord-Holland ter verdediging
onder water werden gezet. Met
de enorme voorraad voedsel kon
Artis tot 1943 toe. Het bleek
geen overbodige luxe. Door de
oorlogshandelingen in Neder
land brachten veel dierentuinen
him dieren over naar Artis, dat
op enkele verdwaalde bommen
na gespaard bleef voor bombar
dementen.
Na 1943 werd het woekeren met
de voedselvoorziening. Tijdens
de hongerwinter moesten die
ren worden geslacht. Toch wist
menig Amsterdammer in Artis
nog wat eten bij elkaar te schar
relen. Dieren in de kinderboer
derij werden gestolen en ge
slacht. Een schoonmaker van
het Verzetsmuseum herinnert
zich nog hoe hij als jongetje een
lange stok met spijker in de be-
renköoi stak en zo een hap brood
wist te bemachtigen. Zijn ver
haal leverde de titel voor de ten
toonstelling.
Overstap
Acht beeldend kunstenaars
hebben de tentoonstelling
vormgegeven. Een grote vi
deomuur toont onder meer beel
den van oude Polygoon-jour-
naals. De expositie speelt zich af
in dierentransportkisten, waar
in het oorlogsverhaal en de
schuilplaatsen op aantrekkelij
ke wijze in beeld zijn gebracht.
De overstap van Artis naar het
museum is snel gemaakt. Het
Verzetsmuseum bevindt zich
precies tegenover de hoofdin
gang van de dierentuin. GPD
'Brood jatten bij de beren - Artis in
oorlogstijd'; Verzetsmuseum Am
sterdam, Plantage Kerklaan 61,
Amsterdam; tot en met 13 april
2003.
Duitse militairen op bezoek in Artis tijdens de oorlogsjaren.
door Henk Glimmerveen
Hij noemt zich Tony, komt uit
China en is naar Parijs ge
komen om geld te verdienen.
Tony belegt zijn brood door an
deren geld toe te stoppen. Het
enige dat die ander moet doen is
een peperdure tas bij 's werelds
duurste tassenzaak, Louis Vuit
ton, kopen. Of een attachékof
fertje. Of een échte reiskoffer.
Tony betaalt.
Het is al een tijd een bekend ta
fereel voor de deuren van Vuit
ton aan de Avenue George V en
de Avenue Montaigne. Een tien
tal Aziaten klampt toeristen
aan, liefst een Aziatisch he
terostel, met de vraag of ze voor
hen bij Vuitton iets willen aan
schaffen. „Mij kennen ze daar
binnen. Ze verkopen me niks
meer", zegt Tony.
De Vuitton-producten zijn in
Hongkong en in Japan zeer ge
wild, alleen zijn de prijzen er
zo'n 30 procent hoger. De 'Parij-
se' Vuitton-tas kan in Tokio
aanzienlijk goedkoper worden
gekocht. De toerist krijgt 5 pro
cent provisie als zijn transactie
slaagt. En Tony houdt er ook
aan over. Iedereen blij. ,,L'ar
gent n'a pas d'odeur", mompelt
Tony. Ofwel: geld stinkt niet.
Maar dat is sinds kort de vraag.
De Parijse politie is er namelijk
van overtuigd dat Tony en zijn
maten deel uitmaken van een
goed georganiseerd netwerk
van de Japanse maffia. De aan
schaf van Vuitton-tassen zou de
dekmantel zijn om zwart geld,
verdiend met verdovende mid
delen, wit te wassen.
Een speciaal team van de Parij
se vreemdelingenpolitie heeft
maandenlang op en rond de
Champs-Elysées de activiteiten
van de ronselaars gevolgd en is
vorige week tot arrestatie van
23 personen overgegaan. In
twee huizen in de Parijse voor
stad Vitry-sui-Seine werden en
kele honderden tassen in beslag
genomen, alsmede honderddui
zenden euro's aan contanten.
Een politiewoordvoerder noem
de de activiteiten van de bende
uiterst geraffineerd. Zwart geld
werd witgewassen en via de ver
koop van de Vuitton-tassen in
Tokio en Hongkong bijna twee
maal zoveel waard. Zelfs blijkt
op de internationale luchthaven
Charles de Gaulle door twee
douaniers met kassabonnen te
zijn geknoeid, waardoor er nog
eens 20 procent btw van de prijs
af ging. GPD
voetbal-
bouwland
f
vogel
W
binnen
T
metaal
schijn
werper
nauwe
doorgang
docente
1
voet
gewricht
bolgewas
aalvork
7
hoofdsteun
deel v.h,
hoofd
voorzetsel
wolken
massa
T
schaamte
tennisterm
3
strijdpaard
straal
dochter v.
Cadmus
5
vliegtuig
scheel
een weinig
2
bijwoord
lidwoord
voor
[Latijn]
6
wand-
pilaster
4
In dit diagram is een woord van 12 letters verstopt.
Het is te vinden door, beginnend bij het vakje met
de stip, telkens een vakje naar links, rechts, onder,
boven of diagonaal te verspringen. Elke letter wordt
één keer gebruikt. Hoe luidt het zoekwoord?
Horizontaal: 1. Onttrekt de
vervuiling aan het gezicht (4);
4. Wedstrijdrichting (5); 7.
Men is er weg van als een taal
het niet doet (7); 8. Voorheen
was er roem (3); 9. Oorhanger
gevuld met lucht (3); 10.
Vooral een vogel in Noorwe
gen (7); 12. Hij heeft genoeg
aan de natuur van het land (7).
Verticaal: 2. Zij is ouder in
dubbel opzicht (4); 3. Consti
tutie van de heilige in kleur (6);
4. Kletskip (8); 5. Arabier met
twee titels (4); 6. Brengt Ted
ons onder invloed van drugs?
(6); 9. Dat tijdschrift kan heel
stil zijn (4); 11. Boom met een
hoorbaar merkteken (3).
Oplossingen van gisteren:
Kruiswoordraadsel:
HORIZONTAAL: 1. Eilat; 5. ale; 6. ark; 8. blase; 11. oka; 13. Eli; 15. la; 16. ome; 18.
ms; 19. zo; 20. ei; 21. et; 23. ren; 25. nt; 26. ges; 28. met; 29. tiara; 32. yen; 33. Ain;
34. polis.
VERTICAAL: 1. Elba; 2. iel; 3. aas; 4. tree; 7. solfege; 9. aam; 10. risotto; 12. ka; 14.
lm; 16. oor; 17. een; 22. te; 24. Eva; 25. ne; 27. step; 28. mais; 30. Ino; 31. rai.
Crypto-overlapper:
Horizontaal: 5. Triplexit; 6. werkezelf; 7. economenu; 8. juweellen.
Verticaal: 1. Broeiclub; 2. spekinees; 3. hetzemels; 4. pillenzen
5 Toonder Studio's
Heer Bommel zat die middag in de bleke winterzon op een
bankje tegen de tuinmuur. Na de laatste val had de bedien
de Joost hem daar met grote omzichtigheid neergezet, na
zijn blutsen en kwetsuren verpleegd te hebben. „Kijk",
sprak de trouwe knecht. „Als u deze paraplu boven het
hoofd houdt, bent u ook vanuit de lucht gedekt, met uw
goedvinden. En hier hebt u een geneeskrachtige bouillon
die u goed zal doen. Voorzichtig, beweeg u vooral niet over
ijld, heer Olivier." Heer Bommel glimlachte mat, want de
ze zorgen deden hem natuurlijk goed. „Dank je wel, Joost",
zei hij met zachte stem. „Het is heel aardig van je, werke
lijk. Maar ik ben bang, dat het te laat is. Met mij is het afge
lopen. Het gaat van kwaad tot erger." „Hier kan u niets ge
beuren", verzekerde de bediende geruststellend. „U bent
van alle kanten beschermd..." Hij zweeg en wierp een ge
hinderde blik naar de weg, waar het geluid van een nader
razende auto hoorbaar werd. Het was het voertuig waarin
de commissaris van politie en de ambtenaar eerste klasse
zich naar het woud spoedden om een einde aan de praktij
ken van de daar wonende grijsaard te maken. Maar de rem
men van het wagentje weigerden plotseling - en de beide
heren vlogen dan ook met toenemende snelheid van de
heuvel af. „Pas op, een muur!" riep de politiechef nog. De
bocht was echter te scherp, en hoewel de heer Dorknoper
zijn best deed, kon hij niet voorkomen dat de wagen met
een zware dreun tegen het muurtje terechtkwam. Het met
selwerk stortte in, en slechts een opvliegende paraplu ver
ried, dat daar iemand gezeten had.
door Bill Watterson
CASPER NOU OP MET
RENNEN POOR NCT NV»
VtHK
d
Om jam van druiven te maken heeft u
uitgesproken zoete tafeldruiven no
dig. Dergelijke druiven die elk najaar van
uit Griekenland, Spanje en Italië naar ons
land worden geëxporteerd lenen er zich
goed voor. Ook tafeldruiven die in kassen
worden gekweekt kunnen, mits hetom uit
gesproken zoete soorten gaat, ook tot jam
worden verwerkt. Druiven waarvan wijn
wordt gemaakt komen er beslist niet voor
in aanmerking.
Voor 3-4 potjes: 1 1/2 kg (muskaatdrui
ven; 1 limoentje; 1.25 kg suiker.
Pel de druiven, halveer ze en neem de pit
ten uit het vruchtvlees weg. Vang het sap
dat bij deze handelingen vrij komt op. Zeef
het sap.
Leg de druiven in een wijde pan met dikke
bodem.
Voeg het gezeefde druivensap er aan toe.
Breng alles, onder voortdurend roeren en
omscheppen, aan de kook. Temper de
warmtebron en laat alles zolang zachtjes
koken tot door het indampen niet veel
meer dan 3/4e deel van de oorspronkelijke
hoeveelheid is overgebleven.
Pers het limoentje uit en zeef het sap. Voeg
het samen met de suiker aan de ingekook
te druivenmassa toe. Roer alles krachtig
door en blijf daarna zolang roeren tot de
suiker is opgelost. Laat de jam hierna, on
der regelmatig doorroeren, nog 15 minu-
Hans Belterman
ten zachtjes doorkoken. Vul zorgvuldig
schoongemaakte en met kokend water
omgespoelde potjes met de jam. Plaats de
potjes tijdens het vullen op een houten
plank of op een dubbelgevouwen natge
maakte (hand)doek.
Voorzie de potjes van etiketten met ver
melding van inhoud en datum. De drui-
venjam is 6 maanden houdbaar mits de
potjes op een koele, droge en bovenal
donkere plek worden geplaatst.
Tip: geef de druivenjam bij crackers,
sneetjes licht geroosterd witbrood, sco
nes en croissants. Op licht beboterd kren
ten- en rozijnenbrood smaakt de druiven-
jam voortreffelijk.
Coen Verrijn Stuart
Veel mensen waren de afgelopen Door:
dagen enthousiast over de vele zon-
uren en de aangename temperaturen. Ook de waarnemingen van
weeramateurs, zoals de meteorologen bij Meteo Consult deze
ontvangen, stonden vooral in het teken van het mooie nazomer-
weer. Het weer krijgt de komende dagen echter meer herfstachtige
trekjes. De wind neemt tijdelijk wat toe, maar vooral de toenemen
de kans op regen springt in het oog. Vanaf de Britse eilanden komt
met een slakkengangetje een storing dichterbij. Vandaag kunnen al
steeds meer wolkenvelden tot Zeeland doordringen. Er valt daaruit
echter nauwelijks regen. Waarschijnlijk blijft het bij een enkele bui.
De wind trekt aan en wordt matig boven land, af en toe krachtig
aan zee uit het zuidwesten. De temperaturen blijven nog op niveau
met 20 graden. Komende nacht en morgen verslechtert het weer
verder. Vooral later vannacht en morgen zijn er perioden met'
regen. Het is niet uitgesloten dat er meer dan 10 millimeter gaat
vallen. De regen trekt morgen
langzaam naar het oosten,
maar de storing komt zondag
tot stilstand. Waarschijnlijk
speelt de regen de oostelijke
provincies dan nog parten,
maar in Zeeland is het tijdelijk
een stuk droger. Ook maandag
blijft het golvende front in onze
omgeving met kans op een
flinke plens regen, ook in
Zeeland. De ervaring leert
echter dat de exacte positie
van zo'n golvende storing
moeilijk te voorspellen is.
En een kleine verschuiving kan
dan toch een droge dag ople
veren! Toch is het waarschijn
lijk dat de Zeeuwse regenme
ters weer flink gevuld zullen
worden.
Vrijwel
Vooruitzichten
weer
zaterdag
zondag
maandag
dinsdag
max.
20°
19°
19°
19°
min.
16°
14°
14°
13°
wind
ZW 5
ZW 4
ZW 4
W 4
Zon
vandaag
op 7.04
onder 20.20
Maan
vandaag
op 5.25
onder 20.33
Nautisch bericht
Het blijft vrijwel droog, het zicht is goed en er staat een vrij
krachtige tot krachtige zuidwester boven open water.
Waterstanden
VRIJDAG
Hoog
water
Laag
water
6 SEPTEMBER
uur
cm
uur
cm
uur
cm
uur
cm
Vlissingen
02.06
234
14.27
225
08.22
176
20.55
207;
Terneuzen
02.26
259
14.45
250
08.50
186
21.20
218
Cadzand
01.39
227
14.01
218
08.00
169
20.30
202
Roompot Buiten
02.00
181
14.25
167
08.09
120
20.36
1481
Roompot Binnen
03.31
152
15.50
138
09.24
105
21.44
129
Zierikzee
03.45
175
16.05
159
09.45
123
22.05
149
Krammersl. West
04.06
182
16.26
167
09.40
128
22.05
153 i
Hansweert
02.56
270
15.17
260
09.17
203
21.46
234
Stavenisse/Yers.
03.46
179
16.09
165
09.40
125
22.02
150
ZATERDAG
Hoog
water
Laag
water
NM 7 SEPTEMBER
uur
cm
uur
cm
uur
cm
uur
cm
Vlissingen
02.47
260
15.06
245
09.08
186
21.41
225,
Terneuzen
03.05
286
15.25
271
09.35
197
22.07
237
Cadzand
02.19
254
14.42
239
08.46
181
21.16
2221
Roompot Buiten
02.42
201
15.00
182
08.44
123
21.15
160
Roompot Binnen
04.16
163
16.36
144
10.05
104
22.35
136
Zierikzee
04.35
188
16.55
167
10.25
122
22.50
156
Krammersl. West
04.56
198
17.22
176
10.36
127
22.56
161
Hansweert
03.41
294
15.59
277
10.03
214
22.36
2531
Stavenisse/Yers.
04.36
192
16.56
172
10.26
124
22.44
157 j
afr lichte sneeuw
matige sneeuw
zware sneeuw
lichte regen
malige regen
zware regen
In het zuiden en oosten van Europa blijft het voorlopig warm.
Vooral de warmte in Rusland is bijzonder met daar temperatu
ren boven 25 graden. Dertigers zijn wat minder gemeengoed.
Alleen in zuidelijk Spanje en lokaal in Turkije wordt het nog zo i
heet. Wat het verdere weet betreft, is het lang niet overal even
mooi. Vooral Italië krijgt enkele fikse buien te verwerken, maar
ook in het noorden van Finland brengt een storing regen van
betekenis. Voorts vallen in Polen (onweer)buien en ook op de
Britse eilanden is het door toedoen van een lagedrukgebied bij
Schotland wisselvallig met stevige winden. Het wordt er niet
veel warmer dan 16 tot 20 graden. Duitsland en Frankrijk hebben j
hogere maxima.
Europa: Warm
