Egidius waer
bestu bleven
Vier saxofoons klinken als 36
Marianne Boer speelt bijzondere Rhapsody
24
.goo* «b
.silos
nsv
.apioi oti
.nobis?)
nit ban1
»5§fI010
3
Het. muziekrepertoire van de
Renaissance in de Lage
Landen telt een aantal ver
maarde en belangrijke liedboe
ken. „Het lijkt wel alsof die
liedverzamelingen plotseling
in het brandpunt van de be
langstelling staan", constateert
Peter de Groot, lid van het Egi
dius Kwartet. Op 14 september
zingt het kwartet in Philippine
werken uit het liedboek van
Hieronymus Lauweryn, de
stichter van Watervliet én...
Philippine. Lauweryn van Wa
tervliet stelde het liedboek
Mon Souvenir - een verzame
ling chansons en motetten - sa
men in het begin van de zes
tiende eeuw.
In de late vijftiende- en in de
zestiende eeuw zagen tal van
liedboeken het levenslicht.
Drijfveer was meestal een
combinatie van prestige, ver
zamelwoede en een hang naar
gezelligheid. Dankzij die boe
ken is veel repertoire overgele
verd. Beroemd zijn bijvoor
beeld de chansonniers, zoals de
liedboeken werden genoemd,
van Margaretha van Oosten
rijk.
Peter de Groot, niet alleen zan
ger van het Egidius Kwartet
maar ook verantwoordelijk
voor de repertoirekeuze, in de
nieuwsbrief van het kwartet:
„Veel vorsten waren weliswaar
mecenas voor de kunsten en
verzamelden composities,
maar de collectie van Margare
tha was door haar hoogstper
soonlijke keuze, belangstelling
en bemoeienis - sommige tek
sten waren van haarzelf - toch
een unicum.
De boeken waren prachtig ver
lucht met miniaturen en sier-
kapitalen (hoofdletters) en zijn
door die pracht en bijzonder
heid in perfecte staat opgele
verd. Ons Josquin des Prez-
programma was daar min of
meer op gebaseerd."
Het voorbeeld van de vorsten
werd gevolgd door belangrijke
hovelingen en welgestelde bur
gers. Zoals de Brugse ambte
naar/grootgrondbezitter Lau
weryn van Watervliet, die
diende onder Philips de Scho
ne en Margaretha. De Groot:
„Plij was naast een succesvol
zakenman ook geletterd en
kunstzinnig en hield er een
grote levensstijl op na. Zijn pa
leisje in Mechelen werd bij
voorbeeld door Margaretha
aangekocht om haar tot resi
dentie te dienen." Lauweryn
diende onder keizer Maximilli-
aan, zijn zoon Philips de Scho
ne en dochter Margaretha van
Oostenrijk. Plij was slotvoogd,
kamerheer, schatbewaarder en
belastingontvanger in Brugge
en gaf tussen 1501 en 1506 op
dracht tot inpoldering van ver
schillende delen van het Schel-
degebied. In 1504 stichtte hij
Watervliet en twee jaar later
Philippine.
Hieronymus Lauweryn stelde
een liedbundel samen met 14
driestemmige motetten, 63
chansons en 25 Nederlandse
liederen. In het liedboek staan
alle genres door elkaar heen.
De Groot: „Zo is er een Maria-
lied te vinden direct vóór een
scabreus liedeken. Klaarblij
kelijk werd onregelmatig lied
na lied toegevoegd, zoals in een
poesie-album gedichtje na ge
dichtje." Het Egidius Kwartet
stelde een programma samen
rond het liedboek op uitnodi
ging van de Vlaamse concert
en radioproducer Koen Uvin,
die moet hebben uitgeroepen:
„Als er één ensemble is dat dat
kan, is het wel het Egidius
Kwartet!"
De Groot: „Ik had mij in de
eerste jaren van ons kwartet
toevallig met die 25 Neder
landse liedjes uit het hand
schrift bekwaamd in de trans-
cribeerkunst. Het lag dus al
lclaar. Uiteindelijk doet het
programma recht aan de voor
onze smaak bizarre samenstel
ling, dus ook de Franse chan
sons en de motetten zullen er
in klinken."
Het Egidius Kwartet werd op
gericht in 1995 door vier leden
van Ton Koopman's Amster
dam Baroque Choir. Doelstel
ling vanaf het prille begin: het
zingen van Renaissance en he
dendaagse muziek uit de Lage
Landen, in de breedst mogelij
ke zin. Het kwartet werd ge
noemd naar Egidius, een be
roemde elegische figuur uit één
van de mooiste Middelneder
landse gedichten ('Egidius
waer bestu bleven') uit het
Brugse Gruythuyse Manu
script. De leden van het kwar
tet treden ook regelmatig op
met Philippe Herreweghe's
Collegium Vocale Gent, het
Nederlands Kamerkoor en het
Balthasar Neumannchor van
Thomas Hengelbroeck. Ze
werkten in het recente verle
den mee aan gerenommeerde
solistenensembles als het Huel-
gas Ensemble (Paul van Nevel
Weser=Renaissance (Manfres
Cordes) en het Currende Con
sort (Eric van Nevel). Het
kwartet maakte succesvolle
buitenlandse toernees en trad
onder meer op tijdens het Fes
tival Oude Muziek in Utrecht,
het Festival van Vlaanderen,
de Tagen der Alte Musik in
Innsbruck, het Festival van
Ambronay, het Festival de Pi-
cardie in Amiens, het Festival
de musique ancienne a l'Insti-
tut Néexiandais in Parijs en de
Dag van de Oude Muziek in
Aldenbiesen. Het kwartet zingt
niet alleen muziek uit de Re
naissance, maar wil ook een
oude traditie in ere herstellen:
zangers als ambassadeur van
muziek uit eigen land.
Manneke
Hun twintigste eeuwse pro
gramma Egidius zingt Egidius
met werk van Nederlandse en
Vlaamse componisten, werd ge
presenteerd in 1999. Op 1 janua
ri vorig jaar werd tijdens het
Festival Nieuwe Muziek in Mid
delburg samen met het Brisk
Recorder Quartet Amsterdam
het programma Triptica, met
muziek van hedendaagse Ne
derlandse componisten in com
binatie met dertiende eeuwse
ars subtilior-muziek, ten doop
gehouden. Afgelopen voorjaar
debuteerde het Egidius Kwartet
(altus Peter de Groot, tenor Otto
Bouwknegt, bariton Hans Wij-
ers en bas Donald Bentvelsen) in
De Doelen in Rotterdam met het
Rotterdams Philhainionisch
Orkest in Kurt Weill's Die Sie-
beri Todsünden en in het Con
certgebouw werd de muzikale
omlijsting verzorgd bij teksten
uit de roman Heilige Vormen
van Hans Maarten van den
Brink. Bij die gelegenheid zong
het kwartet muziek uit de tijd
van Philips de Tweede, afgewis
seld met vijf nieuw gecompo
neerde gezangen van de van
oorsprong Zeeuwse componist
Daan Manneke.
Wout Bareman
Egidius Kwartet: zaterdag 14
september, 13.30 uur, R.K. Kerk
Philippine
VRIJDAG 6 SEPTEMBER
Openingsconcert door het Symfonieorkest van Vlaandei-en onder leiding van David
Angus. Met Dejan Lazic op piano. Werken van Stravinsky, W. A. Mozart, Rossini.
Scheldetheater Terneuzen, 20.00 uur
ZONDAG 8 SEPTEMBER
Oriana Ensemble met Thomas Baeté (gamba), Hilde Venken (zang) en Sofie Vanden
Eynde (gitaar, luit). Werken van Adriaan Willaert, Tobias Hume, John Dowland en
Diego Ortis.
R.K. Kerk Hengstdijk, 15.00 uur
ZATERDAG 14 SEPTEMBER
Egidius Kwartet met Peter de Groot (altus), Otto Bouwknegt (tenor), Hans Wijers
(bariton) en Donald Bentvelsen (bas). Werk: Plet Liedboek van Hieronymus Lauwe-
ïyn, Heer van Watervliet en Poortvliet (circa 1505).
R.K. Kerk Philippine, 13.30 uur
BI bidman Kwartet met Koen Maas (sopraansaxofoon), Eric Sleichim (altsax), Piet
Rebel (tenorsax) en Raf Minten (baritonsax). Programma: Vlaamse polyfonisten
'Multiple Voice'.
N.H. Kerk IJzendijke, 16.00 uur
Beethoven Academie onder leiding van Jan Caeyers. Met Patricia Rozario (sopraan).
Werken van Joseph Haydn, W. A. Mozai*t en Ludwig van Beethoven.
St.-Baafskerk Aardenburg, 20.00 uur
ZONDAG 15 SEPTEMBER
Daniël Ploeger (trombone) en Saskia Lankhoorn (piano). Werk van Frank Martin,
Von Weber, Saint-Saëns, Stojowski, Ernst Krenek, Kurtag en Berio.
N.H. Kerk Groede, 15.00 uur
VRIJDAG 20 SEPTEMBER
Rundfunkchor Berlin onder leiding van Simon Halsey. Werk van Brahms en Stan
ford.
R.K. Cuyperskerk Sas van Geilt, 20.00 uur
ZATERDAG 21 SEPTEMBER
Akademie für Alte Musik Berlin met een Bach en Telemann Concert.
R.K. Kerk Axel, 20.00 uur
ZONDAG 22 SEPTEMBER
Cobla La Principal d'Amsterdam onder leiding van Rutger van Leyden. Met Marian
ne Boer (piano) en Kai-in van Arkel (sopraan). Werk van Gershwin, ChielMeijering,
Peter van der Brugge, Joan Josep Blay, Joaquim Serra, Jordi Molina, Ricard Vila-
desau, Pablo Casals.
Porgy Bess Terneuzen, 16.00 uur
ZATERDAG 28 SEPTEMBER
Haydn Sinfonietta Wien onder leiding van Manfred Huss. Met Lynne Dawson (so
praan). Werk van W. A. Mozart, Ludwig van Beethoven, Antonio Salieri.
Willibrordusbasiliek Hulst, 20.30 uur
Festival von
woensdag 4 september 2002
Al in het voorjaar deden
de saxofonisten van het
Bllndman Kwartet Zeeland
aan met een fascinerende
combinatie van Bach en mo
derne muziek. Tijdens het
Festival van Zeeuwsch-
Vlaanderen presenteren ze
hun nieuwe programma,
waarin de uitersten van dui
zend jaar muziekgeschiede
nis elkaar tegenkomen.
Wij westerlingen vinden het
heel gewoon dat harmo
nie, het combineren van ver
schillende stemmen, een na
tuurlijk onderdeel van muziek
is. Maar zo gewoon is dat niet.
De muziek van vrijwel alle au
thentieke niet-westei'se cultu
ren is in wezen éénstemmig. Alle
muzikanten van een Turks en
semble spelen in principe steeds
dezelfde melodie, bijvoor-beeld
de zanglijn van een zangeres.
Ook wij zijn zo begonnen. Het
Gregoriaans, dat zo'n beetje de
eerste duizend jaar van onze
muziekgeschiedenis beheerste,
was éénstemmig. In de negende
eeuw dook het ox-gel in de wes
terse kerk op. Onder invloed van
de mogelijkheden van dat in
strument. begon men heel voor
zichtig de liturgische gezangen
van een tweecle stem te voor
zien. Deze manier van zingen
werd organum genoemd.
Het moest vervolgens nog drie
honderd jaar duren, voordat de
verschillende stemmen elk hun
eigen contour kregen. In het Pa
rijs van rond 1200 werd driftig
geëxperimenteerd met deze
nieuwe vorm van meerstem
migheid. En, heel belangrijk,
deze muziek wérd voor het eerst
opgeschreven door componis
ten waaraan we de naam ken
nen.
Wonderlijk
Leoninus en Perotinus en nog
later Guillaume de Machaut
schreven muziek die in onze
oren tegelijkertijd wonderlijk
en wonderschoon klinkt. Een
harmonisch systeem met ak
koorden was nog niet uitgevon
den; ze probeerden op allerlei
Bllndman Kwartet
andere manieren hun meer
stemmige composities vorm te
geven. En zo doet zich het merk
waardige feit voor dat deze mu
ziek van duizend jaar terug ver
bazingwekkend veel lijkt op
sommige muziek uit de twintig
ste eeuw.
Naast de bovengenoemde pio
niers brengt het programma met
de toepasselijke titel Multiple
Voice muziek van renaissance-
componisten als Johannes Oc-
keghem exr Josquin Desprez. Zij
waren er inmiddels uitermate
handig in geworden om met in
genieuze canon-technieken
reusachtige stemmenweefsels
te creëren.
Artistiek leider van het Bllnd
man Kwartet, Ei-ich Sleichim,
voegt daar nog een laag aan toe.
Om de reuzencanons van Oc-
keghem en Desprez te spelen
wordt het geluid van de vier
saxofoons met behulp van mo
derne technologie zo gemanipu
leerd dat er uiteindelijk tot wel
36 stemmen klinken.
Alles wijst er-op dat dit nieuwe
programma minstens zo fasci
nerend is als de Bach-bewerkin-
gen van dit saxofoonkwartet.
De muziek uit de Middeleeuwen
en de Renaissance wordt gecon
fronteerd met hedendaagse
composities van Jonathan Har
vey, Thierry de Mey en Erich
Sleichim zelf. Deze nieuwe
stukken maken op hun beurt
weer gebruik van de composi
tietechnieken die honderden ja
ren geleden in zwang waren. De
kunstenaar Koenraad Tinei is
verantwooi'delijk voor het to
neelbeeld. Hij heeft een monu
mentale lichtsculptuur ge
maakt waaromheen de vier
saxofonisten zich tijdens het
concert opstellen.
Douwe Eisenga
Bllndman Kwartet: zaterdag 14
september, 16.00 uur, N.H.
Kerk IJzendijke
Voor de fans van Marianne
Boer - en dat zijn er in Zee
land heel wat - wordt zondag
22 september een drukke dag.
Eerst laat de pianiste met haar
kwartet van zich horen in het
Concertgebouw in Amsterdam.
Voor wie dat te ver vindt: het
concert wordt rechtstreeks op
de radio uitgezonden, 's Mid
dags is ze in Terneuzen van de
partij, als ze met Cobla La
Principal d'Amsterdam op
treedt in Porgy Bess.
Zeeland en Marianne Boer: dat
zal altijd een warme band blij
ven. De uit Vlissingen afkom
stige pianiste woont en werkt
weliswaar in Amsterdam -
waar zij drie dagen per week
aan het Conservatorium do
ceert - maar conceirteert toch
vrijwel elk jaar één of meerde
re keren binnen de provincie
grenzen. Met plezier, zegt ze.
Voor iemand die op haar tiende
jaar met het Zeeuws Jeugdor
kest in een pianoconcert van
Hay dn debuteerde, is dat mis
schien niet vreemd. In 1988
kreeg ze met Maurice Heugen,
die nu solo-fluitist is van de
Opera in Zürich, de Zeeuwse
aanmoedigingsprijs voor jong
talent. Dat schouderklopje was
wellicht niet nodig", maar heeft
in elk geval ook niet contra
productief gewex-kt. Ze stu
deerde piano bij Jan Wijn aan
het conservatorium van Am
sterdam. In 1992 behaalde ze
cum laude haar diploma Uit
voerend Musicus. Er volgden
meerdere mijlpalen: de eerste
prijs op het Jacques Vonk Pia
no Concours in 1993, de Zilve
ren Vriendenkrans van het
Concertgebouw in 1994, solist
bij het Brabants Orkest in
1999, en dit jaar het doctoraal
examen Muziekwetenschap
aan de Universiteit van
Utrecht. En wie haar muzikale
ontwikkeling op de voet wil
volgen, kan sinds 1997 twee
cd's aanschaffen: één met fluit
en pianomuziek en één met ka
mermuziek met het ensemble
Quatres Reines. Inmiddels
heeft ze met Maurice Heugen
een nieuwe cd opgenomen, die
waai-schijnlijk nog dit jaar
wordt uitgebracht.
Zo heeft Marianne Boer heel
geleidelijk de overstap ge
maakt van 'belofte' naar ge
vestigd pianiste. „Nee", zegt
ze, „ik zou echt niet durven
zeggen wanneer je het stadium
van veelbelovend wonderkind
achter je laat. Ik ben geen dro
mer, maar iemand die heel ge
staag op een doel afgaat. Stap
voor stap, en elke stap past in
het carrièreplaatje. Ik heb al
tijd een doel voor ogen gehad:
muziek spelen die bij mij past.
Dan heb ik het over liet klas-
siekgestemde repertoire, met
gelijkgestemde mensen. Solo of
met kleine ensembles, strijkers,
blazers, zang. Ja, het gaat ei
genlijk heel goed met me. Als
je met verschillende mensen
samenwerkt, die hun eigen
specialisatie hebben, dan word
je steeds muzikaal gevoed. Ik
heb het gevoel dat ik kan blij
ven leren, mijn hele leven. Voor
mij is dat noodzakelijk, zo blijf
ik energie uit de piano halen."
In Terneuzen is haar optreden
later deze maand slechts een
onderdeel van het concert van
Cobla La Principal d'Amster
dam. Het orkest onder leiding
van Rutger van Leyden is het
enige 'cobla' buiten de Spaan
se deelstaat Catalonië, dat de
'nationale' muziek van die re
gio speelt. Volksmuziek maar
ook symfonische werken. De
bezetting bestaat uit blazers,
een contrabas en slagwerk.
Marianne speelt met het orkest
de Rhapsody in blue van Geor
ge Gei'shwin (1898-1937).
„Voor mij zeker geen onbekend
werk", zegt de pianiste. „Oor
spronkelijk is het geschreven
voor orkest en bigband. Wat
we in Terneuzen gaan spelen is
een versie, die speciaal voor
een cobla bewerkt is. Het hele
geluid is daardoor totaal an
ders. Niet jazzy, maar veel
exotischei". Ik ben benieuwd
hoe deze bijzondere uitvoering
zal overkomen."
Jan van Darame
Marianne Boer met Cobla La
Principal d'Amsterdam: zondag
22 september, 16.00 uur, Porgy
Bess Terneuzen
Marianne Boer
Egidius Kwartet
