Muziek omspant vier eeuwen
De trombone is
een ontzettend
gaaf instrument
Festival van MU^Igande^n
woensdag 4 september 2002
Berlin zingt dan een program
ma waarin werken van Johan
nes Brahms en Charles Villiers
Stanford zijn gecombineerd. De
Duitser Brahms en de Iers/En
gelse Stanford blijken meer ge
meen te hebben dan je op het
eerste gezicht zou zeggen: het
zijn tijdgenoten, ze kenden el
kaar goed, mede omdat Stan
ford langere tijd in Berlijn en
Hamburg studeerde voor hij
zich definitief in Engeland ves
tigde. Beiden zijn vertegen
woordigers van een stroming,
die je als 'ingehouden roman
tiek' zou kunnen aanduiden.
Zoals Brahms en Stanford naast
en tegenover elkaar worden ge
zet als componisten van koor
muziek, zo gebeurt dat bij twee
andere tijdgenoten als compo
nisten van instrumentale mu
ziek. Om J. S. Bach plus diens
begaafde zoon Carl Philipp
Emanuel en G. F. Telemann
draait het namelijk in het con
cert, dat de Akademie für alte
Musik Berlin zaterdag 21 sep
tember geeft in Axel. Ook zij
kenden elkaar, onderhielden
vriendschap met elkaar en wa
ren op een cruciaal moment
zelfs concurrenten van elkaar:
toen in 1723 een nieuwe cantor
organist voor de Thomaskerk in
Leipzig moest worden be
noemd, ging de voorkeur van
kerkvoogden en schoolbestuur
niet uit naar Bach; ze hadden
liever Telemann, maar die wilde
niet. Anders dan in onze tijd
stond Telemann bij leven hoger
aangeschreven dan Bach. Van
daag de dag staat hij in diens
schaduw. Zo is het optreden van
de Berlijnse Akademie ook een
bijdrage aan de herkansing van
Telemann versus Bach.
Bezetting
Drie concerten tijdens het festi
val onderscheiden zich door de
aparte bezetting en de program
makeuze. In volgorde van op
komst is het eerste ensemble,
dat in die setting past het BInd-
man Kwartet: vier saxofonis
ten, die de afgelopen jaren alle
mogelijkheden en onmogelijk
heden van hun instrumenten
hebben verkend - tot aan de Ko
raalpartita's van Bach toe. InlJ-
zendijke brengen zij langs de
route van het Kerkepad op 14
september een programma,
waarin de canons van compo
nisten uit de vijftiende en zes
tiende eeuw een ware gedaante
verwisseling ondergaan.
Bovendien voegen ze daar werk
aan toe, waarin eigentijdse
componisten de technieken van
toen tot de dag-van-vandaag
hebben doorgetrokken. Een dag
later bieden de jonge trombo
nist Daniël Ploeger en pianiste
Saskia Lankhoorn in hun frin-
geconcert een programma van
louter twintigste eeuwse mu
ziek aan.
Op 22 september tenslotte is er
in Terneuzen een middagcon
cert dat in stijl, klank en ritmen
ver buiten de klassieke paden
trekt. Rapsodia enBlau heet het
en Cobla La Principal
d'Amsterdam, pianiste Marian
ne Boer en sopraan Karin van
Arkel zetten de bezoekers een
scala van Catalaaanse muziek
genres voor tot en met de Cata
laanse bewerking van
Gershwins Rhapsody in Blue.
Zo zorgt de veertiende editie het
Festival van Zeeuwsch-Vlaan
deren voor veelzijdig muzikaal
entertainment.
Kees Cijsouw
praansolo. In Aardenburg zingt
de uit India afkomstige Patricia
Rozario er twee van Mozart, aan
het slotconcert in Hulst draagt
Lynne Dawson verschillende
Beethoven-aria's bij.
Leggen beide zangsolisten al
een accent op de stem, dat ge
beurt ook in een van de twee
fringe-concerten, dat jonge mu
sici een podium biedt. In
Hengstdijk zingt Hilde Venken
komende zondag met begelei
ding van gitaar, luit of gamba
liederen uit de zestiende eeuw.
En dan zijn er twee concerten,
die puur 'op de stem' zijn gepro
grammeerd. Beide hebben inte
ressante uitgangspunten.
Tijdens het eerste Kerkepad-
concert in Philippine zingt het
professionele Egidius Kwartet
op 14 september werkjes uit de
vijftiende en zestiende eeuw;
muziek die afkomstig is uit de
uitgebreide verzameling chan
sons en motetten van de stichter
van Watervliet en Philippine,
Hieronymus Lauweryn: zo
krijgt de luisteraar een beeld
van de muzikale smaak van een
welgestelde Zeeuws-Vlaming
aan het begin van de zestiende
eeuw.
Het tweede vocale concert
brengt vrijdag 20 september een
befaamd gezelschap naar Sas
van Gent. Het Rundfunkchor
Het Festival van Zeeuwsch-Vlaanderen mag dan de laat
ste j aren in omvang zijn ingekrompen, aan muzikale va
riatie is er de komende septemberweken in monumentale
kerkjes en kerken geen gebrek. Tien concerten zorgen, in be
zetting en stijl, voor een rijke verscheidenheid aan klank.
Wie alle tien optredens meemaakt, hoort een staalkaart van
vier eeuwen muziekgeschiedenis aan zich voorbij trekken.
Ook dit jaar volgt het festival
een beproefd recept. Tege
lijk echter bewijst de program
makeuze - opnieuw - hoe aan
die vertrouwde aanpak verras
sende accenten zijn toe te voe
gen. Geheide toppers uit het
klassieke repertoire zijn vooral
te beluisteren in drie van de vier
orkestconcerten. Voor de meest
avontuurlijke programma's en
bezettingen moet men terecht
bij de concerten in kleine bezet
ting. Opvallend is voorts het
aandeel en de verscheidenheid
aan vocale muziek..
De geheide toppers eerst. Het
openingsconcert met het Sym
fonieorkest van Vlaanderen le
vert er aanstaande vrij dag in het
Terneuzense Scheldetheater
twee, beide van Mozart. Om
twee overwegend krachtige en
feestelijke werken gaat het: het
Pianoconcert nummer 21 KV
467 en zijn eenenveertigste
symfonie (Jupiter) KV 551,
waarvan de uitdagende fugafi
nale geldt als de bekroning van
de klassieke symfonie. Zaterdag
14 september is in Aardenburg
bij de Beethoven Academie te
horen hoe Beethoven in zijn
overrompelend vitale zevende
symfonie aan de grenzen van de
klassieke normen en waarden
trekt.
Joseph Haydn - met Mozart en
Beethoven de derde van de
Weense klassieken - brengt tij
dens het festival een paar sub
toppers in. Twee orkesten heb
ben elk één van zijn symfonieën
op het programma gezet, die de
componist schreef voor zijn eer
ste reis naar Engeland: in Lon
den stond de muziek van Haydn
rond 1790 met stip bovenaan.
Hij schreef voor twee Londense
tournees in totaal twaalf symfo
nieën.
Uit die eerste cyclus van zes
klinken in Zeeuws-Vlaanderen
twee van de werken, die het zon
der bijnaam moesten stellen en
waarvan wordt aangenomen
dat ze daardoor minder popu
lair gebleven zijn dan enkele
symfonieën die wel van een
naam werden voorzien. Het
gaat om de Symfonie nummer
98 uit 1792, waarvan het lang
zame deel als een hommage aan
de net overleden Mozart geldt
(14 september, Aardenburg) en
de geagiteerde Symfonie num
mer 95, de enige van het Lon
dense twaalftal die in een
mineur-toonsoort werd ge
schreven (28 september, Hulst,
Haydn Sinfonietta Wien).
Vocale solisten
Eén minder traditioneel werk
tellen de orkestconcerten. Het is
de balletmuziek voor Jeu de
Cartes, die Igor Strawinsky, een
van de veelzijdigste componis
ten uit de vorige eeuw, in 1936
schreef. De geestige muziek
klinkt tijdens het openingscon
cert: een ballet 'in drie partijen',
waarbij - zoals Strawinsky zelf
toelichtte - 'het verloop van elk
spel wordt bemoeilijkt door de
achterbakse trucs van de onbe
trouwbare joker'. De conventio
nele programmering wordt ech
ter ook doorbroken doordat
twee van de drie orkesten in hun
uitvoeringen de authentieke
muziekpraktijk nastreven. In
twee van de drie concerten
treedt bovendien niet de gang
bare instrumentale solist op,
maar staat de schijnwerper ge
richt op vocale solisten. In beide
gevallen gaat het om breed op
gezette concertaria's voor so-
Haydn Sinfonietta Wien
Daniël Ploeger foto Lex de Meester
Over de trombone bestaan
veel vooroordelen. Het is
een instrument voor de fanfa
re. Het is geen solo-instrument.
Het heeft geen ventielen,
waardoor de mogelijkheden
beperkt zijn. De in Middelburg
geboren en in Oost-Souburg
opgegroeide trombonist Daniël
Ploeger gaat zondag 15 sep
tember in Groede het tegendeel
bewijzen. Begeleid door pia
niste Saskia Lankhoorn wil hij
laten horen dat de trombone
kanten heeft die weinig men
sen kermen. „Het is een ontzet
tend gaaf instrument."
Als hij in Zeeland is, studeert
hij nog steeds in gebouw De
Blazer van de Oost-Souburgse
muziekverening Vlijt en Vol
harding. Daar is de trombo
nist, die sinds een half jaar in
dienst is bij het Staatsorches-
ter Stuttgart, als trompettist
begonnen.
„Ik had introductielessen ge
volgd bij de Zeeuwse Muziek
school en kon voor een instru
ment kiezen. Dan kies je wat je
leuk vindt en in mijn geval was
dat de trompet. Daar zat geen
gedachte achter. Ik ging bij
Vlijt en Volharding spelen en
op een gegeven moment kwam
de trombone vrij. 'Is dat niets
voor jou?', vroegen ze. Het leek
me wel aardig."
De wisseling van instrument
betekende dat Ploeger een an
dere leraar kreeg, de Belg Ju-
lien Stofferis. „Zijn lessen wa
ren inspirerend. Hij probeerde
niks te pushen, maar hij stimu
leerde me wel." En hoewel het
blazen nog steeds een hobby
was („Mijn vrienden zaten ook
op Vlijt en Volharding. Ik hing
vaak rond in De Blazer.") werd
de aanpak serieuzer. „Op een
gegeven moment bedacht ik
me dat ik van muziek best mijn
beroep kon maken. Tot die tijd
had informatica me wel wat
geleken. Ik was zestien en ben
naar een voorspeelsessie van
het conservatorium in Den
Haag geweest. Ik werd aange
nomen en een jaar later ben ik
aan mijn muziekstudie begon
nen."
Filosofie
Nog steeds waren zijn ambities
bescheiden. „'Als ik klaar ben,
ga ik lesgeven', dacht ik." Intus
sen speelde Ploeger in verschil
lende ensembles, werd hij ge
vraagd voor het Zeeuws Orkest
en deed hij 's zomers mee met het
Nationaal Jeugdorkest. Honk
vast was hij niet. Hij studeerde
in Lausanne en Oslo vóór hij
weer in Den Haag eindexamen
ging doen.
„Ik vind het leuk om te reizen."
Tussendoor pikte hij ook één
jaar filosofie mee aan de Vrije
Universiteit in Amsterdam. „Op
een gegeven moment was het
musiceren meer dan alleen maar
leuk geworden. Ik was op zoek
naar een doel. 'Wat betekent het
om kunstenaar te zijn?', vroeg ik
me af. Een concert is
iets anders dan een leuk avondje
RTL kijken. Er moet iets gebeu
ren. Ik zag een parallel met de fi
losofie. Die boeken zijn ook niet
altijd leuk om te lezen, ze geven
je een nieuwe kijk op de
wereld. Ik wil dat een concert
meer is dan alleen entertain
ment. Mijn ideaal is dat
mensen die een concertzaal uit
stappen het gevoel hebben dat
ze op een andere manier
tegen de dingen aankijken. Hoe
je dat precies moet
bereiken, is natuurlijk de
vraag. Daar bestaan geen regel
tjes voor."
In Groede wil Ploeger zijn pu
bliek de mogelijkheden van de
trombone laten horen. „Veel
mensen denken dat de trombo
ne iets is voor de fanfare, maar-
het is ook een serieus solo-in
strument. Dat wil ik graag laten
horen, overigens zonder er een
demonstratieconcert van te ma
ken. Je hebt van die trombonis
ten die de 'Winter' van Vivaldi
vlekkeloos kunnen spelen. Dat
is virtuoos, maar dan denk ik:
'Nou en?' Ik wil geen showcon
cert geven, maar goede muziek
maken en mensen iets meege
ven."
Experimenteel
Voor de pauze speelt hij klassiek
werk in de gangbare betekenis
van dat woord. Stukken van de
componisten Frank Martin,
Carl Maria von Weber, Camille
Saint-Saëns en Sigismond Sto-
jowski. Na de pauze staat expe
rimenteier werk op het pro
gramma, onder meer van Ernst
Krenek en Luciano Berio. Van
de laatste speelt hij Sequenza V,
een stuk uit 1966. „Dat is de eer
ste compositie die niet op een
ander instrument dan een trom
bone kan worden gespeeld. Dat
wil niet zeggen dat die andere
stukken, die allemaal ouder
zijn, niet interessant zijn. Maar
hier is echt een trombone voor
nodig. Veel mensen vinden dat
de muziek niet lekker in het ge
hoor ligt. Mij stoort dat niet.
Muziek moet niet mooi of lelijk
zijn maar goed. Iets wat lelijk is,
kan heel expressief zijn. Berio
schrijft voor dat je met een dem
per blaast, zo'n jazzding dat je
eerder bij Glenn Miller zou ver
wachten. Hij laat de trombonist
ook zijn stem gebruiken. Essen
tieel is het woord 'Why' dat door
de compositie is geweven. In het
stuk wordt een filosofische
strijd uitgevochten, dat is ge
woon niet normaal. Echt gewel
dig."
Ernst Jan Rozendaal
Daniël Ploeger (trombone) en
Saskia Lankhoorn (piano): zon
dag 15 september, 15.00 uur,
N.H. Kerk Groede
Cobla La Principal d'Amsterdam
Swingend concert met Marianne Boer op piano
zondag 22 sept. Terneuzen
Lynne Dawson
Sopraan zingt met Haydn Sin
fonietta Wien
zaterdag 28 sept. Hulst
Patricia Rozario
Sopraan zingt met de Beethoven Academie
zaterdag 14 sept. Aardenburg
Akademie für Alte Musik Berlin
Ensemble brengt werken van Bach en Telemann
zaterdag 21 sept. Axel
