Zeeland verschilt van dorp tot dorp
Veel variatie bij Haagse etsclub
Commissie Terneuzen
aarzelend akkoord
met robuust RIO
Zwevende voeten,
krachtige handen
en kleurrijk eiland
12
HT
LICHT
Sociale atlas
Geen uitspraak dwangsom
tankreinigingsbedrijf Axel
kunst cultuur
Omvangrijke expositie van veertien kunstenaars in Galerie T
K-otic treedt
op bij
kinderfilm
zaterdag 31 augustus 2002
door Emile Calon
De Sociale Atlas Zeeland 2002 be
vat een kleine schat aan gegevens
over Zeeland, de Zeeuwse gemeenten
en de verschillende dorpen en steden.
Het werk, deze week gepresenteerd,
laat zien dat Zeeland helemaal niet
zo'n eenheid is als sommigen denken.
Als alleen al naar de gezinssamenstel
ling wordt gekeken, zijn er zeer grote
verschillen te zien. Zo telt het gemid
delde gezin in Aagtekerke 3,9 perso
nen, terwijl enkele tientallen kilome
ters verderop, in Renesse een
gemiddelde van 'maar' 2,6 wordt ge
teld. Meliskerke, Krabbendijke, Sta-
venisse, Waarde en Arnemuiden zijn
ook dorpen met vergelijkbaar grote
gezinnen als in Aagtekerke. Terwijl
Oud-Sabbinge, Cadzand, Ellemeet,
Haamstede, Retranchement en Eede
plaatsjes zijn die Renesse naar de
kroon steken als het gaat om kleine
gezinnen.
Ook valt op dat in het centrum van
Middelburg en Vlissingen en in Ka-
pellebrug en Hoofdplaat nog geen 15
procent van de inwoners jonger is dan
vijftien jaar. Terwijl Wolphaartsdijk,
Kruiningen, Tholen, Oud-Vossemeer,
Ritthem, de Vlissingse wijk Lamme-
renburg, Nieuwerkerk en Kerkwerve
dorpen en wijken zijn waar zo'n kwart
van de inwoners j onger is dan vij ftien
Zo'n 16 procent van de inwoners van
Zeeland is ouder dan 65 jaar. Met
'slechts' 6 procent senioren is Lamme-
renburg de minst grijze wijk in Zee
land. Middelburg-zuidoost en Arne
muiden zijn ook gebieden waar maar
weinig ouderen wonen In Schoondij-
ke, de binnenstad en het middenge
bied van Vlissingen, Brouwershaven,
Colijnsplaat, Sluis, Oostburg en
Domburg wonen juist weer veel oude
ren. In al die plaatsen en wijken trekt
meer dan 20 procent 'van Drees'. In
Haamstede is zelfs één op de vier in
woners ouder dan 65 jaar.
De Vlissingse wijk Lammerenburg blijkt de minst "grijze wijk van Zeeland, terwijl op een steenworp afstand, in het middengebied, juist relatief veel 65-plussers
wonen. foto Lex de Meester
Meliskerke, Eindewege, Aagtekerke
en Waarde zijn dorpjes waar het gezin
bijna letterlijk de hoeksteen van de
samenleving vormt. Daar leven zeer
weinig alleenstanden en ongehuwd
samenwonen komt daar ook nauwe
lijks voor. 10 procent van de inwoners
of minder woont daar niet in gezins
verband. De binnenstad en het mid
dengebied van Vlissingen, het
centrum en de wijkzuidwest van Mid
delburg, Domburg en Retranchement
zijn die wijken en dorpen waar juist
veel samen wordt gewoond en waar
ook veel alleenstaanden leven. In de
binnenstad van Vlissingen leeft 45
procent van de inwoners niet in ge
zinsverband.
Haamstede, Renesse, Veere, Dom
burg, Oostkapelle en Noordwellezijn
de plaatsen in Zeeland met een opval
lend hoge waarde van de woningen.
De gemiddelde Waardering Onroe
rend Zaken-waarde bedraagt daar
meer dan 100.000 euro. Dedorpenmet
de gemiddeld goedkoopste woningen
liggen, met uitzondering van Stave-
nisse, allemaal in Zeeuws-Vlaande
ren. Sas van Gent voert met een ge
middelde van 44.000 euro die lijst aan.
Daarna komen Sluiskil, Westdorpe,
Schoondijke, Graauw, Zaamslag,
Axel, G roede, Biervliet, Hoek en
Hoofdplaat.
Inkomen
De Atlas laat ook zien dat er giganti
sche verschillen zijn als het gaat om
het gemiddeld inkomen. In Aagteker
ke bedraagt het gemiddeld besteed
baar inkomen per jaar per bewoner
7306 euro. In Stavenisse, Sint Philips-
land, Meliskerke, Oosterland en Sint
Kruis ligt dat ook onder de 8500 euro.
De grootverdieners zijn te vinden in
Noordgouwe en Schuddebeurs. Daar
is het gemiddeld besteedbaar inko
men per inwoner 12.570 euro per jaar.
In Renesse, Domburg, het centrum
van Middelburg, Overslag, Haamste
de, Retranchement, Zoutelande en
Wilhelminadorp kunnen inwoners
per persoon gemiddeld ook meer dan
11.000 euro per jaar spenderen.
Niet verwonderlijk zijn Noordgouwe
en Schuddebeurs ook de plaatsen
waar maar liefst 35 procent van de in
woners een topinkomen heeft. In
Clinge, Ossenisse, Nieuw-Namen en
Geersdijk komt meer dan de helft van
de inwoners thuis met een laag inko
men. Ook tal van andere Zeeuws-
Vlaamse plaatsen worden genoemd in
het lijst met 'opvallend veel lage inko
mens'.
De Atlas geeft ook inzicht hoevelen
leven van een uitkering. Zo wordt
duidelijk dat in Lamswaarde, Grijps-
kerke, Dreischor, Noordgouwe en
Aagtekerke het begrip uitkering be
trekkelijk onbekend is. Nog geen 10
procent leeft daar van de een of andere
uitkering. Clinge, op maar zo'n tien
kilometer afstand van Lamswaarde,
geeft een heel ander beeld. Daar is 32
procent afhankelijk van een uitke
ring. In het middengebied en de bin
nenstad van Vlissingen, Middelburg
zuidwest, Sas van Gent en Nieuw-Na-
men heeft ook tussen de 20 en 30 pro
cent van de inwoners een uitkering.
De Atlas verschijnt om de twee jaar en
biedt overheid en inwoners een mid
del om te zien hoe het gesteld is met al
lerlei Zeeuwse dorpen en wijken. Na
verloop van jaren zijn ook allerlei ver
schuivingen te zien en kan een over
heid snel daarop inspringen.
door René Hoonhorst
TERNEUZEN - De Stichting
Werkgroep Gehandicaptenbe
leid Terneuzen heeft geen be
zwaren tegen de instelling van
één provinciaal regionaal indi
catieorgaan (RIO) in Zeeland.
De werkgroep eist wel dat die
ene 'robuuste RIO', zoals de op-
schaling van indicatieorganen
door het Rijk is gedoopt, ook
keuringen en indicatiestellin
gen in Zeeuws-Vlaanderen
blijft uitvoeren.
Gehandicapten, ouderen en zie
ken zouden ook in de toekomst
niet naar 'de overkant' moeten
hoeven voor gesprekken of on
derzoeken, betoogde een
woordvoerster van de stichting
deze week tijden de vergadering
van de commissie sociale zaken
en welzijn. De commissieleden
vonden dat een vanzelfspreken
de eis. Ze waren al blij verrast
dat de gehandicapténwerk-
groep akkoord gaat met de
schaalvergroting van het regio
naal indicatieorgaan. De meeste
commissieleden hadden aan
vankelijk grote bedenkingen
tegen de instelling van één pro
vinciaal orgaan De voorge
schiedenis, het regionale indi
catieorgaan had al grote moeite
om op Zeeuws-Vlaams niveau
een organisatie op poten te zet-
ten, gaf de Terneuzense be
stuurders weinig vertrouwen, in
een opschaling.
Wethouder E Kerckhaert be
vestigde dat Terneuzen in theo
rie een eigen indicatieorgaan
kan aansturen. Maar behalve
dat andere Zeeuwse gemeenten
in de kou zouden worden gezet,
wordt dan geen rekening gehou
den met de komende moderni
sering van de ziektekostenwet- 1
geving. Kerckhaert: „We zijn op
weg naar een volledig vraagge
stuurde zorg. De indicatiestel
ling wordt nog belangrijkeren
ook de integratie met de Wet
Voorziening Gehandicapten
staat voor de deur. Dat zijn za
ken die toch pleiten voor op-
schaling van het RIO." Na die
uitleg besloten de commissiele
den het Zeeuwse robuuste indi
catieorgaan maar het voordeel I
van de twijfel te geven.
door Arjan Schuiling
DEN HAAG - De Raad van Sta
te in Den Haag heeft zich niet
inhoudelijk uitgelaten over de
dwangsom van 500.000 euro die
Van Ruiten Transport BV aan de
gemeente Axel moet betalen
voor elke keer dat vrachtwa
gens met gevaarlijke stoffen
worden geparkeerd op het be
drijfsterrein aan de Vaartstraat.
Van Ruiten Onroerend Goed
heeft het dwangsombesluit, in
een spoedprocedure bij het
Haagse rechtscollege aange
vochten, maar is als eigenares
van het bedrijfsterrein geen di
rect belanghebbende, aldus de
Raad van State.
Van Ruiten Onroerend Goed
verhuurt het bewuste parkeer
terrein en enkele bedrijfsgebou
wen aan Van Ruiten Transport,
dat daar een tankreinigingsbe
drijf heeft opgezet. Van Ruiten
Transport is in handen van een
Duitse onderneming. De Raad
van State acht het niet uitgeslo
ten dat de dwangsom grote ge
volgen kan hebben voor de be
drijfsvoering van Van Ruiten
Transport en dat dat uiteinde-
li j k ook zij n weerslag heeft op de
verhouding met verhuurder Van
Ruiten Onroerend Goed. Dat
bedrijf kan echter niet worden
beschouwd als direct belanheb-
bende, aldus het Haagse rechts
college.
Het ligt voor de hand dat de
Raad van State zich binnenkort
weer over deze kwestie zal moe
ten buigen maar dan op verzoek
van Van Ruiten Transport.
door Ernst Jan Rozendaal
MIDDELBURG - Zelden heeft
een Zeeuwse galerie een expo
sitie van de omvang en kwaliteit
als die over de Haagse Etsclub,
welke vanaf morgen zondag
te zien is in Galerie T in Middel
burg. In meerdere ruimten
hangt een overweldigende hoe
veelheid etsen van meesters als
Dirk van Gelder (1907-1990),
Hermanus Berserik (1921-2002
Han van Hagen en Charles
Donker. Bij de tentoonstelling
hoort een luxe en informatieve
catalogus, met mooie illustra
ties.
De overzichtstentoonstelling
van de Haagse Etsclub is dit jaar
op vijf locaties in Nederland te
zien. Na musea in Voorburg en
Eelde, de Kunstzaal Van Heij-
ningen in Den Haag en Galerie
Petit in Amsterdam, sluit de Ga
lerie T de rij. Ter gelegenheid
van de expositie heeft kunsthis
torica en beeldend kunstenares
Ina Versteeg haar afstudeer
scriptie over de Haagse Etsclub
omgewerkt tot een mooi en toe
gankelijk boek. Daarin staat zij
stil bij de etskunst en de daarin
gebruikte technieken, ze vertelt
over de voorlopers De Haagsche
Etsclub (1848-1860) en De Ne-
derlandsche Etsclub (1885-
1896), biedt uitvoerige informa
tie over de voorgeschiedenis en
oprichting van de huidige
Haagse Etsclub, in 1984, en de
VLISSINGEN - De popu
laire popgroep K-otic
geeft woensdagmiddag 11
september een concert tij
dens het festival Film by
the Sea in Vlissingen. De
uit het televisieprogram
ma Starmakers ontstane
formatie treedt op ter ge
legenheid van de verto
ning van de kinderfilm
Donderbroek, een scheet
in de ruimte. De kaartver
koop vindt plaats een dag
voor het concert aan de
kassa van CineCity en
gaat in combinatie met
entree voor de film.
zes etsmappen die sindsdien
zijn uitgegeven. Door middel
van interviews schetst zij ver
volgens profielen van zestien le
den van de etsclub. Over wijlen
Dirk van Gelder en Willem Min-
derman komen de dochters Ag
nes van den Noort en Conny
Minderman aan het woord.
In Galerie T is van veertien van
deze kunstenaars werk te zien,
alleen van de in het boek wel be
handelde Fred Couprie en Ma
rion Bloem is geen werk aanwe
zig. In het grootste deel van de
expositieruimte aan de Vis
markt is de overzichtstentoon
stelling ingericht met werk uit
de zes etsmappen, in de andere
ruimten van de galerie hangt het
vrije werk van de kunstenaars.
Niet door elkaar, want elke et
ser heeft zijn eigen wand of hoek
gekregen. Dat geeft het publiek
de gelegenheid zich steeds
opnieuw in het werk van één
kunstenaar te verdiepen. En in
vogelvlucht is meteen te zien
hoezeer ieder lid van de Haagse
Etsclub een eigen signatuur
heeft, in stijl zowel als in onder
werpkeuze.
Veerse Gat
Voor Zeeland is wellicht het
werk van Dirk van Gelder het
interessantst. Hij vestigde zich
eind jaren dertig in Veere om
daar een kwart eeuw te blijven
wonen. De sluiting van het Veer
se Gat was voor de kunstenaar,
die zich liet inspireren door de
natuur, een belangrijke reden
om de provincie te verlaten. Of,
zoals Hans Warren het in 1976
verwoordde: „Krabben, oesters,
mossels, zeeanemonen, een we
reld die men heel stil moet bekij
ken Daar ook waar het water na
de vloed helder en rustig is, tus
sen basaltblokken aan zeedij
ken, in rotspoeltjes, stille ha
ventjes met getij, kortom daar
waar het leven goed is, waar
even een lucht van teer zweeft.
En in elk geval daar waar het
open is, waar je weg kunt. Bouw
een afsluitdam en het gaat alle
maal dood. Dan moet je zelf
weg..."
Van Gelder was nauw betrok
ken bij de oprichting van de
Haagse Etsclub en hij was leer
meester van de leden Simon
Koene, Han van Hagen, Jan van
Spronsen, Adolfo Ramón en
Fred Couprie. Met zijn houtgra
vures verwierf hij wereldfaam,
maar ook zijn etsen liegen er
niet om. Volgens Versteeg waren
de oprichting en de activiteiten
van de Haagse Etsclub voor hem
van groot belang. „De oprich
ting van de Haagse Etsclub en
de uitgave van de mappen sa
men met jongere grafici waren
voor hem een bevestiging van de
waardering die de jongere gene
ratie voor zijn werk had. Tevens
beleefde hij er plezier aan dat
ook bij die generatie het vak
manschap zo hoog aangeschre
ven stond."
De oude kunstenaar kon gerust
zijn. De figuratieve kunst, de
bijzondere aandacht voor de
natuur, de ambachtelijke maar
virtuoze manier van werken; de
Haagse Etsclub houdt het alle
maal in ere. Zonder de oudere
generatie slaafs na te volgen,
want alleen al de variatie van de
tentoonstelling in Middelburg
bewijst dat, binnen de grenzen
van het genre, tal van nieuwe
wegen worden ingeslagen.
Expositie: de Haagse Etsclub,
van 1 t/m 28 september in Gale
rie T in Middelburg, open don
t/m za van 11-16 uur, en morgen
- dan is een aantal van de kun
stenaars aanwezig - van 13-17
uur.
Hel werk Onkruid van Dirk van Gelder.
Tekeningen van voeten door Annette van Wijck.
foto Marijke Folkertsma
door Ali Pankow
BURGH-IIAAMSTEDE -
Aan de witte wand hangt
eenzaam een bruin getint
dansschoentje. Assepoester
lijkt weggerend, maar de
prins blijkt niet langs geko
men om zich over het verlo
ren muiltje te ontfermen. Het
is een bijzondere blikvanger
bij de nieuwe expositie Ex
tremiteiten in De Bewaer-
schole in Burgh-Haamstede.
Beeldend kunstenares An
nette van Wijck uit Hoofd
dorp toont onder deze titel
tekeningen en objecten.
De tentoonstelling is opge
bouwd uit drie delen: 'Voeten
zonder grond', 'Wie past
hem' en 'Notities in kleur'.
Het thema van de voeten le
vert zowel abstracte als figu
ratieve tekeningen van voe
ten op. Van Wijck werkt met
een combinatie van verschil
lende materialen zoals pa
pier, papier-maché, grafiet,
botenlak en soms zelfs met
bladmetaal. Twee voeten-te
keningen die bijna anato
misch aandoen boeien vooral
door de strakke kleurencom
binatie van zwart en geel.
Kracht
Toegankelijker is de serie te
keningen van voeten die in
het luchtledige zweven en in
een gevouwen harmonica-
vorm staan opgesteld. Wek
ken de voeten zonder grond
een associatie met onmacht,
de tekeningen en objecten
van handen verwijzen juist
naar kracht en bescherming.
Toch weet Van Wijck ook hiel
de kwetsbaarheid van de
huid mooi tot uiting te bren
gen. De presentatie van vijf
handen van papier-maché
levert een boeiend beeld op.
Daarnaast prijken tekenin
gen van gebruikte werk
handschoenen in sterke
agressieve lijnen en vegen.
Het derde onderdeel van de
expositie betreft een collec
tie tekeningen op witte prak
tikabels in carrévorm. De
praktikabels staan in een
laagje zand. Daardoor ont
staat de sfeer van een eigen
eilandje voor deze 'Notities
in kleur'. Die naam blijkt de
lading goed te dekken. Wat
als eerste opvalt, zijn de boei
ende kleurencombinaties
van steeds wisselend twee of
drie prominente tinten. De
tekeningen bieden ieder een
eigen patroon van tekens en
symbolen die ook doen den
ken aan muzieknoten.
Het werk Annette van Van
Wijck vergt geconcentreerde
beschouwing om de extremi
teiten in het lijnen- en vor
menspel te kunnen ontdek
ken.
De expositie in De Bewaer-
schole is tot en met zaterdag
14 september geopend van
dinsdag tot en met zaterdag
van 13.30 tot 16.30 uur.
Onder het motto 'Uit eigen
werk' verzorgen de schrij
vers Wim Hofman en Joke van
Leeuwen vanmiddag een litera
tuurprogramma voor kinderen.
,,FIet wordt geen duet", kondigt
Van Leeuwen aan. „We wisselen
elkaar wel af. We hebben dit va
ker samen gedaan."
Van Leeuwen is schrijfster van
bekende jeugdboeken als Iep!
en Bezoekjaren. Ze schrijft niet
alleen, maar illustreert ook. In
de loop der jaren heeft zij een in-
drukwekkende collectie van zo
wel gouden en zilveren penselen
als griffels ontvangen, alsmede
vlaggen en wimpels, een Gou
den Uil, twee keer de Woutertje
Pieterse Prijs en de Theo Thijs-
senprijs.
Wat ze precies gaat doen, weet
de schrij f ster nog niet. Het zal in
ieder geval meer zijn dan alleen
voorlezen. ,,Ik doe altijd ver
schillende dingen. Wim Hofman
trouwens ook. Dus het publiek
kan wat verrassingen verwach
ten. Het hangt een beetje af
van wie er in de zaal zitten. De
ene keer gaat het meer in de
richting van een conference, de
andere keer wordt het muzi
kaal. Ik maak gebruik van de
podiumervaring die ik in de
loop der jaren in theaters heb
opgedaan."
Van Leeuwen wil haar publiek
enthousiasmeren. „Ik wil er een
vrolijke en plezierige middag
van maken. Afwisseling en hu
mor zijn daarvoor essentieel.
Ze gaat ervan uit dat vanmid
dag niet alleen kinderen aanwe
zig zijn. „Meestal komen er vol
wassenen mee. Dat komt de
sfeer ten goede. Ouders laten op
zo'n middag hun volwassen ge
drag een beetje varen en kinde
ren hebben niet het idee dat ze in
een apart hokje thuishoren."
„Ik vind het contact met mijn
publiek belangrijk. Dat kan
heel verschillend uitpakken Ik
kom van alles en nog wat tegen
Vaak zijn kinderen enthousiast,
maar soms hebben ze een hekel
aan lezen. Dan wordt het voor
mij wat moeilijker, maar ook
spannender. Overigens denk ik
dat het vanmiddag zal meeval
len, want naar zo'n festival
komt iedereen natuurlijk uit
vrije wil."
„Lezers blijken het leuk te vin
den de schrijver van hun favo
riete boek te ontmoeten. Kun
nen ze zien dat daar ook maar
een gewoon mens achter zit.
Zeeuws Museum, Middelburg,
15 uur.
