Humor maakt suspense sterker Schilderij zet vriendschap op scherp PZC Landschap van citaten Juriste pleit voor echtgenoot High Crimes 25 Signs van Shyamalan Art opnieuw in het theater vrijdag 23 augustus 2002 he Sixth Sense was drie jaar geleden een film die bijna 700 miljoen dollar opbracht en waarmee ineens, nergens vandaan, een Hindoestaanse Amerikaanse regisseur furore maakte: M. Night Shyamalan. Nog voor we aan die merkwaardige naam gewend waren geraakt, stuurde hij er Unbreakable achteraan. Twee occulte thrillers, beide met Bruce Willis in de hoofdrol, vestigden een reputatie die thans bevestigd moet worden met Signs, die 5 september bij ons in première komt. Het is een film waarin merk waardige cirkels in maïs velden wel degelijk verband blijken te houden met interpla netaire activiteiten en waarin de hoofdrollen worden gespeeld door Mel Gibson en Joaquin Phoenix. Shyamalan - zijn officiële voor namen zijn Manoj Nelliyattu - is nog maar 31 jaar oud, maar hij weet hoe het voelt als de buiten wacht verwacht dat ook al zijn volgende films klappers zullen worden. Veel last zegt hij er niet van te hebben: „Druk hoort bij het vak en komt altijd wel er gens vandaan. Stel dat The Sixth Sense een geweldige flop was geworden: Zou dat niet nog meer druk hebben gegeven bij het maken van Unbreakable? En als Unbreakable net zo'n waanzinnig succes zou zijn ge weest als Sixth Sense, zou dat niet een nog veel grotere druk hebben veroorzaakt om ook Signs weer te maken tot net zo'n klapper? Films maken op dit ni veau is iets anders dan films ma ken waarmee een cineast hoopt dat wellicht één procent van het publiek hem begrijpen en waar deren zal. Mijn ambities strek ken verder en dan is 'druk' deel van het spel." Hij meent dat Signs beter weer spiegelt wie hij zelf is: „Daarom zit er naast alle suspense ook meer humor inD aaraan had het een beetje ontbroken in Un breakable. Maar dit heb ik ge schreven met een glimlach op de lippen. Je krijgt hier te maken met twee volwassen mannen en twee kinderen, die zelfs op mo menten dat het doodeng wordt, zich weten uit te drukken met een zekere mate van spot en re lativering. Het is niet allemaal grijs en donker. Aanvankelijk, toen ik aan het script begon, had ik het idee dat het moest gaan over een veel grotere familie die toevallig bij elkaar is als de 'war of the worlds' uitbreekt. Maar toen begon het te lijken op zo'n rampenfilm uit de jaren zeven tig waar iedereen hysterisch wordt en de vrouwen en de kin deren zitten te huilen in de ach terkamer. Dat beviel me niet. Toen ben ik het kleiner gaan ma ken en kleiner en heb uiteinde lijk maar vier personages over gehouden." Over het verschijnsel van ge heimzinnige cirkels in koren velden, grasvelden, maïsvelden Regisseur M. Night Shyamalan met Abigail Breslin op de set van de film Signs. als tekens van buitenaards be zoek, zegt de schrijver-cineast persoonlijk zeer sceptisch te zijn. „Maar ik zou het wel leuk vinden als er een keer een water dichte verklaring zou komen wat het dan wel is. Dit is net zo iets als de onverklaarbare feno menen waarover het ging in mijn twee vorige films. Maar voorlopig vind ik het een prik kelende gedachte dat-de cirkels begrepen kunnen worden als een taalvorm van buitenaardse wezens." Sinds hij op achtjarige leeftijd een super-8 camera kreeg, is Shyamalan aan het filmvak ver slingerd. Hij werd geboren in India maar is getogen in Phila delphia. Zijn beide ouders zijn arts en nog tien andere familie leden behoren eveneens tot de medische stand. Zijn interesse voor occulte zaken zou vanuit de Indiase cultuur moeten wor den verklaard: „Daar wordt groot belang toegedicht aan on zichtbare dingen. Mijn opa spij kerde nog kippenkoppen op de voordeur om boze geesten bui ten te houden. Ook schildpad den mogen niet naar binnen. Al les wat ze doen, gebeurt met ceremonieel, zelfs het pellen van vruchten. Ik zou miljoenen voorbeelden kunnen geven. Hun leven is zo veel meer ver bonden met de 'andere wereld' dan die van ons hier waar alle interesse is gefocust op Coca Cola en gympies van Nikes." De regisseur van Signs bewon dert Spielberg, Hitchcock en Stephen King. „Maar dat maakt me niet speciaal, want zij wor den door iedereen hoog geschat. Met Stephen King heb ik de meeste affiniteit: het gevoel dat hij en ik ooit uit dezelfde bron hebben gedronken. Daarom ben ik blij dat ik over die cirkels in de velden eerder ben begonnen dan hij. Ik vind zelfs dat we dichter bij elkaar zitten dan je zou vermoeden op basis van de verfilmingen van zijn boeken. Want daar komt het hoofdac cent altijd terecht op bloederig heid en gruwelijkheden, terwijl zijn boeken feitelijk veel milder en menselijker zijn en juist daarom mij altijd hebben aan gesproken. Spiritueel zitten we toch op verschillende golfleng ten. Ik ben iemand met het ver moeden dat eigenlijk toch alle mensen de behoefte hebben om te geloven in meer dan zichtbaar en wetenschappelijk bewijs baar is." „Iemand als Lovecraft interes seert me veel minder omdat er in zijn soort science fiction te veel science zit. Daar heb ik niks meeVoor deze film moest er dus een buitenaards creatuur wor den ontworpen. Dat vind ik ver schrikkelijk vervelend om te doen. Ik heb dan ook mijn uiter ste best gedaan hem zo mense lijk mogelijk te maken, want dat vind ik zelf het meest angstaan jagend. Ik heb ook geprobeerd om dat wezen iets speciaal vrou welijks te geven. Omdat het engste wat ik me kan voorstel len een volstrekt gestoorde vrouw zou zijn die zou proberen mijn kind iets aan te doen. Dat vind ik griezeliger dan een enge kerel, want in dat geval krijg je zoiets van: laten we het uitvech ten: man tegen man. Maar met een gekke vrouw raakt alles ontregeld. Iemand als de moe der in Carrie, die vond ik werke lijk huiveringwekkend." Demonen Er is in het verhaal van Signs sprake van een afwezige moeder - ooit omgekomen in een afschu welijk verkeersongeluk - die een tegenpool lijkt te krijgen in de vrouwachtige 'alien' die de fa milie komt bedreigen. Voor de rol van Mel Gibson als vader be tekent het dat hij niet langer do minee wilde zijn sinds het onge luk, maar bereid is zijn taken als geestelijk herder weer op te vat ten nadat de 'aliens' verslagen zijn. Shymalan bekent dat dit zelfs het aanvankelijke grondi dee van de film was. ,In wezen is dit een verhaal over De plot van de juridische thriller High Crimes had zo afkomstig kunnen zijn uit een bestseller van John Grisham Alleen speelt de film zich niet af op Grishams favoriete terrein, het broeierige zuiden van de VS, maar in San Francisco waar de zorgzame echtgenoot van een succesvolle advocate (Ashley Judd) van de ene op de andere dag wordt beschuldigd van het plegen van oorlogsmisdaden. De man blijkt een dubbele iden titeit te hebben, en zou als mari nier in 1988 een slachting heb ben aangericht in El Salvador. Jim Caviezel overtuigt als de in militaire hechtenis genomen beschuldigde, die op beslissen de momenten in de film twijfels zaait over zijn (on)schuld. Ash ley Judd is minstens zo sterk als de pittige jonge carrièrevrouw, die bedreigingen, loopbaanbe- eindiging en fysiek geweld trot seert om haar man van het scha vot te redden. En dan wordt ook nog de als acteur immer be trouwbare Morgan Freeman op gevoerd als een door het leven getekende legeradvocaat, die Judd mopperend en grauwend bijstaat in haar eerste zaak te genover een militaire recht bank. Vooral Judd en Freeman, die eerder al eens samenspeelden in de sterke seriemoordenaarsfilm Kiss The Girls, brengen op het scherm een plezierige chemie teweeg. Daarnaast houdt regis seur Franklin het tempo er ste vig in, ook als de plot enigszins wordt opgehouden door ver haallijntjes over de pogingen van de juriste om zwanger te worden of haar moeizame rela tie met een wildebras van een zuster (Amanda Peet). Wanneer je het welslagen van een thriller dan ook afmeet aan de vraag of de plot spannend en vakkundig aan de man wordt gebracht, dan is High Crimes gewoon een ge slaagde thriller. Zelfs de gefor ceerde en bepaald niet logische plotwending aan het eind doet daar niets aan af. Toch laat de film een wat onfris se smaak achter, door de mis daad te situeren in El Salvador. De burgeroorlog in het Midden- Amerikaanse land dient louter als visueel behang, als een decor waartegen de juridische strijd van Judd en Freeman kan wor den afgezet. Over de achter gronden van de militaire aan wezigheid in het land vermeldt de film ondertussen helemaal niets - ruim een decennium na dato was een kleine toelichting op de geschiedenis toch wel op zijn plaats geweest. De vraag of de eenzijdige Amerikaanse in menging met de interne aange legenheden van een naburig land op zichzelf misschien ook wel een 'high crime' was komt geen moment aan de orde. Voor Amerikanen is het - zeker na 11 september - kennelijk zo nor maal om zwaar bewapende troepen in een ver buitenland voor politieman te laten spelen, dat men het stellen van vragen overbodig acht. Voor 'lastige' Europeanen bij wie dergelijke vragen zich onwillekeurig wel opdringen, was het beter ge weest als de filmmakers hun thriller hadden gesitueerd in een fictief land, met een fictieve burgeroorlog. Nu krijgt de film toch een ongewenste politieke lading mee, die onnodig de aan dacht afleidt van de op zichzelf best spannende intrige. Fritz de Jong High Crimes: regie Carl Franklin, met Ashley Judd, Morgan Freeman, Jim Caviezel, Amanda Peet, te zien in Cine City Vlissingen en Cinemac- tueel Bergen op Zoom. Mel Gibsons personage die een gevecht heeft te leveren met zijn eigen demonen. Het is zoiets als wat ik ook herkend meende te hebben in The Birds, van Hitch cock. Daar kon je ook de vraag stellen: 'Waar komt ineens dat eigenaardige agressieve gedrag van al die vogels vandaan?' En voor mij hield het verband met bijzondere krachten van de moeder, die zich zo probeert te verzetten tegen de vreemde vrouw die de zoon probeert weg te halen. Het kan goed zijn dat mijn interpretatie de plank mis slaat, maar ik schep er behagen in om zometa f orischtegen dingen aan te kijken." De regisseur speelt een kleine rol zelf mee, als een dierenarts die de confrontatie met een 'alien' bekoopt met totale gees telijke ineenstorting. Shyama lan ontkent dat zo'n rolletje een Hitchcock-achtige manier is om zijn handtekening te zetten. „Het is nog een andere manier om mezelf uit te drukken. Het is een verlengstuk van wat het ma ken van films voor me sowieso betekent: veel meer dan werk namelijk. Het is niet zo dat ik acteren leuk vind, want ik vind het doodeng. Maar ik maak ook mijn films over juist de dingen die ik angstaanjagend vind. In Sixth Sense gaat het om de spanningen bi] een man tussen zijn werk en zijn liefde. In Un breakable gaat om de crisis van iemand met een minderwaar digheidscomplex. In Signs gaat het om iemand die geschokt raakt in zijn godsvertrouwen. Dat zijn allemaal zaken die ik aan de openbaarheid prijs geef en ter sprake breng, nadat ik er over heb geschreven met alle emoties en eerlijkheid die ik heb. Mijn films zijn uiterst per soonlijk. Je mag ze beschouwen als een bizarre vorm van publie ke therapie." Pieter van Lierop Voor de fans van Jean-Luc Godard is er goed nieuws: de meester heeft een nieuwe film gemaakt die bovendien nog in Nederland is uitgebracht ook. Met name dat laatste was al ze ventien jaar niet meer gebeurd, al heeft de beeldenstormende cineast die in 1960 met About de souffle de meest invloedrijke film na de Tweede Wereldoorlog maakte sinds Je vous salue, Ma rie (1985) toch niet stilgezeten. En een blik op Eloge de I'amour is voldoende om vast te stellen dat de dwarsligger uit principe nog helemaal de oude is. Voor wie een prettig overzichtelijk betoog verlangt is dat slecht In Eloge de l'amour speelt Bru no Putzulu een regisseur - het vermoedelijke alter ego van Go dard - die werkt aan een project waarin drie liefdeskoppels figu reren, maar dat ook over iets heel anders kan gaan. Halver wege stappen we twee jaar te rug. Het in nostalgisch zwart wit gefilmde heden maakt plaats voor een verleden in de intense kleuren van digitale vi deo. Onze regisseur ontmoet twee oud-verzetsstrijders die overwegen hun herinneringen aan een Amerikaanse filmpro ducent te verkopen. Zo onge veer kan je het samenvatten, al is daarmee nog weinig gezegd, want de toch al frustrerend fragmentarisch verbeelde plot is iets wat Godard nauwelijks interesseert. Hij associeert en problemati seert er lustig op los, en strooit voortdurend met namen, op merkingen en invallen waarmee hij telkens lijkt te willen zeggen: „Hier zouden we het ook eens over moeten hebben." Je kan niet iets denken zonder iets an ders te denken, stelt iemand er gens. Als je bijvoorbeeld een on bekend landschap ziet vergelijk je dat immers altijd met de land schappen die je al kent. Eloge de l'amour als een landschap van citaten. Misschien zou daar met wat goede wil een geleerd klin kend betoog over op te zetten zijn, dat vervolgens weer als een filosofische zeepbel kan worden doorgeprikt. Dat is het gevoel dat de film oproept. Godard bewijst eer aan Robert Bresson en Henri Langlois, ci teert Picasso en Max Ophüls, zinspeelt op Vietnam, ziet iets diepzinnigs in het feit dat de staat niet verliefd kan worden, merkt op dat inwoners van de Verenigde Staten zich de naam van het hele continent hebben toegeëigend, en geeft een hoogstwaarschijnlijk onjuiste verklaring voor de herkomst van het woordje 'oké'. Is dat wat hij bedoelt met 'als feiten legen de worden'? Dat Godard, de cinefiel en criti cus die uit pure hartstocht voor het medium zelf ging filmen, vooral in zijn begintijd baan brekend en radicaal werk maakte staat buiten kijf. Ook toen hij zich later weer meer menselijk en bezadigd toonde bleef hij altijd iemand voor wie het onderzoeken belangrijker was dan het vinden. Zo zullen we Eloge de l'amour waar schijnlijk ook moeten bekijken Een halffabrikaat, een collage van mogelijke onderwerpen die ons een blik gunt in de hersen pan van een culturele en cine matografische tobber. Dat God- ards filmliefde nog steeds brandt proef je uit ieder beeld, maar waarom kunnen de woor den dan niet eens achterwege blijven? Nu is het toch vooral een omgevallen boekenkast vol aforismen waarover de zeer eru- dieten onder ons ongetwijfeld naar hartelust kunnen orake len. Eloge de l'amour is voer voor Godard-vorsers. Ik vrees dat dat een klein publiek is. Wie het aandurft adviseer ik eerst het werk van de filosofe en acti viste Simone Weil eens door te nemen. Het zou een sleutel kun nen zijn. Leo Bankersen Bruno Putzulu in de film Eloge de l'amour. Eloge de l'amour: regie Jean-Luc Godard, met Bruno Putzulu, Cécile Camp, Jean Davy, Frangoise Verny, te zien in Schuttershoftheater Mid delburg (vr. 22.00, za. 19.30 en di 20.00 uur). Ze zijn al jaren bevriend met elkaar: de acteurs Hans Resting, Paul de Leeuw en Edwin de Vries. In het wereldberoemde to neelstuk Art (1995) van de Franse schrijf ster Yasmina Reza spélen ze nu drie vrien den, wier vriendschap door een schilderij ernstig op de proef wordt gesteld. Vorig jaar speelden ze het stuk met zoveel succes in Rotterdam, dat werd besloten om aan het begin van het nieuwe theaterseizoen een korte tournee van deze theaterhit langs ze ven schouwburgen in te lassen. Het toneelstuk van de Franse toneelschrijf ster, romancière en actrice Yasmina Reza (1957), dat al bijna zes jaar onafgebroken is te zien in Londen, speelt in de grote stad en het moderne leven. Serge, een gescheiden dermatoloog heeft een peperduur schilderij gekocht. Zijn vriend Mare, een vliegtuig- bouwkundige, is verbijsterd: het schilderij is namelijk volkomen wit. Hij bespreekt het geval met hun beider vriend Ivan, een lich telijk gekwelde jongeman. Er ontspint zich een discussie over wat mooi is. Dat lege wit op een doek, dat als een soort spiegel werkt, zorgt ervoor dat de vriendschap onder druk komt te staan. Het dwingt hen voor hun gevoelens uit te komen. „Het gaat over drie vrienden die el kaar redelijk goed kennen", zegt Paul de Leeuw, die de brave Ivan speelt die het 'leuk en gezellig' probeert te houden. „Dat schil derij zet hun vriendschap op scherp. Hij twijfelt, want kun je wel bevriend zijn met iemand die zoiets koopt en mooi vindt?" Zo vormt de kunst een mooi opstapje naar het werkelijke thema van deze geraffineerde zedenschets waarin de diepe ernst tragiko Paul de Leeuw, Hans Kesting en Edwin de Vries (vlnr) als de drie vrienden in het toneelstuk van Yasmi na Reza. fotoGPD misch werkt: vriendschap. Bestaat ware vriendschap? Is vriendschap een illusie? Nee, zegt Kesting, die Mark speelt. „Vriend schap bestaat. Absoluut." De andere twee knikken instemmend. Kesting weer. „Ik heb een paar heel dierbare vrienden. Het is maar hoe je de vriendschap onderhoudt, je moet er moeite voor doen De Vries, die de beledigde kunstkoper Serge speelt: „In Art krijgen de vrienden verschrikkelijke ruzie. Zoals je in een echte vriendschap ruzie kunt maken. Dat heb je af en toe nodig. Aan de vriendschap hoeft dat verder geen afbreuk te doen. Die kan er alleen maar sterker op worden." Twee keer eerder was Art in het Nederland se theater te zien, bij het Noord Nederlands Toneel (1995) en theater Teneeter (1997). Te kort om een grootse indruk achter te laten. Maar Edwin de Vries, die een paar maanden geleden voor zijn prachtige rol als George in Edward Albees Wie is er bang voor Virginia Woolf de Louis d'Or ontving, de belangrijkste toneelprijs voor acteurs, raakte daardoor geïnteresseerd in het stuk. Hij zag het in Londen, onder anderen met Albert Finney, en was meteen verkocht: „Ik vond het schitterend, prachtig geschreven. Ik heb gehuild van het lachen." Hans Kesting en Paul de Leeuw, zo meende hij, waren geknipt voor de andere twee rol len. Als regisseur van deze Nederlandse Art werd Gijs de Lange aangetrokken, hij was ook acteur bij Toneelgroep Amsterdam en is al jarenlang, evenals Kesting, een bekend gezicht van het tv-jeugdprogramma Het Klokhuis. De oorspronkelij ke Franse titel is gehandhaafd Art dus, geen Kunst, zoals bij Teneeter. De Vries: „Voor de titel Kunst heb ben we bewust niet gekozen. Die was ons te saai, te belegen. Die deed ons ook teveel denken aan een lesje moderne kunst. Het stuk gaét tenslotte niet over kunst, het heeft er zijdelings mee te maken, Art bevat verschillende lagen, zodat een re gisseur het stuk naar hartelust naar zijn hand kan zetten Het is een klein bezette ze denschets, zoals Reza die meer schreef: ele gant, amusant en lichtvoetig. De Vries: „De kracht van het stuk is dat het heel dwingend is geschreven. Het laat zich als vanzelf spe len, het springt telkens heen en weer tussen speelsheid, kwinkslagen en ernst. Reza heeft die mannenvriendschap heel goed ge troffen." De karakters op het toneel vertonen veel overeenkomsten met de spelers zelf. Toeval? Edwin de Vries: „Nee, toen ik het stuk ge zien had en ook hier wilde spelen, zocht ik acteurs die voor de andere twee rollen ge schikt waren. Ik kwam toen als vanzelf op Paul en Hans." Ze herkennen in hun perso nage inderdaad wel iets van zichzelf, 'al is Paul bijvoorbeeld privé veel overheersen- der dan de Ivan die hij speelt', zegt De Vries. De Leeuw, mijmerend: „Ik heb een waar heid, mijn kleine waarheid, daar ben ik heel stellig in, ik ben niet zo snel op andere ge dachten te brengen." Kesting: „Feit is dat wij al bevriend waren. Dat geldt trouwens niet alleen voor de ac teurs. Gijs (de Lange, de regisseur, red.) en ik kennen elkaar al heel lang Van Edwin heb ik les gehad op de toneelschool. Van be lang is dat er een zekere chemie ontstaat tussen de acteurs. En die is hier onmisken baar aanwezig." De Vries: „Het mooie van deze rollen is dat het karakters zijn die je naar jezelf kunt toetrekken. Door ons wor den ze ook heel anders gespeeld dan ze in Engeland doen. Ik geef mijn eigen invulling aan een rol, zoals ik dat ook deed bij George in Virginia Woolf. George wordt meestal als een lulletje gespeeld, behalve dan indertijd door Richard Burton (die het stuk zowel op het toneel als in de film speelde met Elisa beth Taylor, red.). Ik wilde hem in geen ge val als een sul spelen, maar als iemand die van zich af weet te bijten. Hetzelfde geldt voor Kesting, die uiteenlo pende toneelrollen speelde, van komedie tot klassiek drama. „Voor mij geen mopsneusje, bochel, pruik of maniertje om nadrukkelijk te laten zien dat je iemand anders speelt Nee, echt de rol naar me toetrekken. Dat wil ik. Ik kan eigenlijk ook niet anders. Zoals John Gielgud deed. Niet dat ik me meteen met hem zou willen vergelijken, maar hij dient wel als voorbeeld voor mijn manier van spelen." Nico de Boer Voorstelling Art van Yasmina Reza: met Hans Kesting, Paul de Leeuw, Edwin de Vries, regie Gijs de Lange, vertaling: Coot van Doesburgh, te zien in: Koninklijke Schouwburg Den Haag (t/m 25 aug), Theater aan het Vrijthof Maastricht (28 t/m 31 aug.), Stadsschouwburg Utrecht (2 t/m 5 sept.), Het Park Hoorn (9 en 10 sept.), Stads schouwburg Groningen, 12 t/m 15 sept., Tilburg (17 t/m 20 sept.), Stadsschouwburg Amsterdam (22 t/m 26 sept.)

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2002 | | pagina 25