De Derde Wereld valt droog
Johannesburg zet in op milieu Afrika
PZC
PZC
Er bestaat niet zoiets
als een geheim concert
op een publiek strand
Drie miljard mensen erbij in halve eeuw is te veel voor waterreserves
20 augustus 1952
dinsdag 20 augustus 2002
Van 26 augustus tot en
met 4 september komen
zo'n tweehonderd rege
ringsleiders en duizenden
vertegenwoordigers van
landen, instellingen en be
drijven in Johannesburg
bijeen om te praten over
het milieu. Vier voorberei
dende toppen gingen er
aan vooraf. Op de agenda
staan honderden onder
werpen, van grote, alge
mene problemen als de op
warming van de aarde tot
specifieke onderwerpen
zoals de bescherming van
koraalriffen. Maar het
hoofdthema van Johan
nesburg is 'duurzame ont
wikkeling': hoe kunnen
we de natuurlijke bronnen
van de aarde gebruiken
zonder ze uit te putten.
Onderin de pagina vertel
len milieusocioloog Ar
thur Mol en milieu-
beleiddeskundige Hans
Bruyninckx, beiden ver
bonden aan de Wagenin-
gen Universiteit, over de
zin van 'Johannesburg
2002'. Hiernaast een ver
haal over het tekort aan
water in de wereld.
door Bob Kroon
Onze planeet kampt met een
snel toenemende watercri
sis. Door overbevolking en kli
maatveranderingen wordt een
dermate zware wissel getrok
ken op 's werelds grondwaterre
serves, dat de toekomstige gene
ratie, vooral in de Derde Wereld,
dreigt te verdorsten. Dat con
stateert het Earth Policy Insti
tute, een Amerikaanse non-
gouvernementele organisatie,
die het wel en wee van het aard
se milieu nauwlettend regi
streert.
„In tegenstelling tot verdwij
nende oerbossen of woestijn
vorming is de uitputting van de
grondwatervoorraden onzicht
baar en wordt pas duidelijk als
waterputten overal droogval
len", aldus het rapport van
het Earth Policy Institute.
Het steeds nijpender waterte
kort vormt een ernstige bedrei
ging voor de landbouw en daar
mee de voedselvoorziening in
vele dichtbevolkte ontwikke
lingslanden. Daar is het water
gebruik de laatste vijftig jaar
verdrievoudigd door de miljoe
nen waterputten die overal zijn
geslagen. Daardoor is het
grondwaterpeil in tientallen
landen tot onbereikbare diep
ten gezakt, zo blijkt volgens het
Earth Policy Institute.
Van het wereldwatergebruik,
inbegrepen het water dat aan ri
vieren wordt onttrokken, wordt
zeventig procent voor bevloei
ing in de landbouw gebruikt,
twintig procent gaat naar de in
dustrie en slechts tien procent is
voor huishoudelijke consump
tie. In de afzienbare toekomst
kan watergebrek leiden tot ge
wapende conflicten of aanzwel
lende migratiestromen.
Jemen
Er zijn voorbeelden te over voor
de verdorring van onze planeet.
Volgens een studie van de We
reldbank is het niet uitgesloten
dat de Jemenitische hoofdstad
Sana'a, waar de grondwater
stand zes meter per jaar daalt,
binnen tien jaar moet worden
verplaatst. In de rest van het ne
gentien miljoen inwoners tel
lende Jemen daalt het peil jaar
lijks gemiddeld met twee meter,
waardoor volgens Wereldbank
specialist Christopher Ward
'grote landbouwgebieden bin
nen een jaar of tien volledig zul
len verdwijnen'.
Iran
Iran, met nu zeventig miljoen
inwoners en een snel groeiende
bevolking, worstelt ook met een
acuut watertekort. Als gevolg
van een driejarige droogte en
het slaan van steeds meer wa
terputten daalde het grondwa
terpeil rondom de stad Mashad
vorig jaar acht meter. Dorpen in
het oosten van Iran zijn door
watergebrek onbewoonbaar ge
worden, hetgeen een stroom
'watervluchtelingen' heeft ont
ketend.
In het overbevolkte Egypte is de
toestand niet minder drama
tisch. Aan de bovenloop van de
Nijl wordt door Egypte, Soedan
en Ethiopië zoveel water aan de
rivier onttrokken, dat de eens zo
machtige Nijl in de deltamon
ding nu de Middellandse Zee
'binnendruppelt', zegt Ward. De
gezamenlijke bevolking van de
ze drie Nijloeverstaten, die nu al
167 miljoen bedraagt, groeit te
gen 2025 tot een geschatte 265
miljoen. Om deze mensenmas
sa's in leven te houden zullen
enorme graanimporten nodig
zijn.
In Mexico groeit de bevolking
van 104 miljoen met twee mil
joen per jaar en ook daar kan de
natuur niet meer aan de water
behoeften voldoen. De water
problemen van Mexico-Stad
zijn al jaren legendarisch en
verslechteren met de dag. Het
verdelen van het water uit de
grensrivier Rio Grande is een
permanente twistappel tussen
Mexico en de Verenigde Staten.
China
In China is alles grootschalig,
ook het watertekort. De Wereld
bank schat het waterdeficiet in
de Noord-Chinese laagvlakte
op 37 miljard ton. Dat komt neer
op 37 miljoen ton graan, omdat
duizend ton water nodig is om
een ton graan te produceren.
„Meer dan 110 miljoen Chine
zen kunnen zich nu alleen nog
voeden door water op te pom
pen dat eigenlijk voor hun kin
deren zou moeten worden gere
serveerd", zegt het Earth Policy
Institute (EPI). „Maar ondanks
het aanspreken van deze grond
waterreserves kan China zich
nog maar nauwelijks voeden.
De graanproductie van 392 mil
joen ton in 1998 viel vorig jaar
terug tot 350 miljoen ton. Het
jaarlijkse tekort van veertig
miljoen ton wordt opgevangen
uit de enorme graanvoorraden,
Het is krankzinnig dat we niet vier euro betalen voor een liter benzine
door Merle Tip
Het milieu? Het is allemaal
niet zo erg als wordt ge
schetst. En bovendien, we doen
al zoveel. Volgens milieusocio
loog Arthur Mol en milieube-
leiddeskundige Hans Bruy
ninckx van de Universiteit
Wageningen is dit tegenwoordig
een te veel gehoorde stelling en
ook nog een die niet klopt.
„De officiële cijfers vertellen
het tegenovergestelde. Ondanks
afspraken over de reductie van
CO„ is het koolstofdioxidege
halte in de lucht gestegen. On
danks afspraken over terug
dringen van de visvangst, is
overbevissing steeds doorge
gaan. En ook de ontbossing is
nog niets minder geworden",
zegt Arthur Mol
„Bovendien is 'we doen al zo
veel' absoluut geen maatstaf als
het om de natuur gaat. In het
ecologische systeem is ergens
een punt waarop geen weg terug
is, waarop de schade niet meer
hersteld kan worden. Als bij
voorbeeld verwoestijning in een
gebied eenmaal is ingezet, dan
blijft die grond onvruchtbaar.
Dan zijn we te laat. Met als ge
volg dat er geen gewassen meer
kunnen groeien en de mensen
daar sterven van honger. Zo be
zien hebben we niet veel tijd
meer. Beter nog vandaag dan
morgen moet ons milieubeleid
worden veranderd", vult Hans
Bruyninckx aan.
Eigen koers
De hoogste tijd dus dat de mi
lieuproblematiek weer boven
aan op de agenda komt, vinden
beide milieubeleiddeskundi-
gen. Juist daarom is de grote
VN-top in Johannesburg be
langrijk: er wordt weer nage
dacht over hoe op een goede ma
nier om te gaan met onze
planeet aarde. „Maar de ver
wachtingen moeten niet te hoog
gespannen zijn", nuanceert
Mol. „Het klimaat is op dit mo
ment niet erg gunstig. Er zijn te
veel groepen met tegengestelde
belangen, de geïndustrialiseer
de landen menen genoeg te doen
- ook in Nederland merk je dat
het milieu minder belangrijk
wordt gevonden - en de Verenig
de Staten varen helemaal een ei
gen koers. Het resultaat van de
top zal zijn dat allerlei vage af
spraken worden gemaakt, die
genoeg ruimte laten om naar ei
gen dunken toe te passen."
In Johannesburg wordt ook de
balans opgemaakt van afspra
ken die zijn gemaakt op de vori
ge grote milieutop, in Rio de
Janeiro in 1992. Destijds is hard
gewerkt om een 'actieplan' op te
stellen voor duurzame ecologi
sche ontwikkeling, de zoge
naamde Agenda21. Het dikke
rapport omvat alle denkbare
terreinen op het gebied van mi
lieu. Tastbare onderwerpen als
schone lucht en water en het be
houd van het regenwoud, maar
ook het ingewikkelde armoede
vraagstuk worden in allerlei
hoofdstukken en paragrafen
uiteengezet.
Onvoldoendes
„In Rio was iedereen nog be
gaan met het milieu. We wilden
er iets aan doen. Nu, tien jaar la
ter, blijkt dat we meer onvol
doendes dan voldoendes heb
ben gehaald", zegt Bruyninckx.
„Die voldoende is met name
voor de Europese Unie. Er is een
hele dynamiek van milieube
leidsmaatregelen ontstaan: in
elk document van de EU is een
hoofdstuk opgenomen met
richtlijnen over duurzame eco
logische ontwikkeling." Mol:
„En niet alleen hier. In China
bijvoorbeeld zijn in 1997 maar
liefst 70.000 bedrijven dicht ge
gaan, omdat ze niet voldeden
aan de milieueisen."
Maar veel is blijven liggen. Hoe
wel een aantal met name Euro
pese landen, waaronder Neder
land, het goed doen wat betreft
de reductie van de CO,-uitstoot,
is internationaal gezien de in
Rio gestelde waarde bij lange
niet gehaald. Bovendien kun
nen CCK-waarden worden 'ge
kocht' in het buitenland. Zo
mag Nederland door investerin
gen in Rusland een stukje ver
minderde kooldioxide-uitstoot
van dat land op eigen conto
schrijven. Ook zijn handelsver
dragen en milieuverdragen nog
steeds niet op elkaar afgestemd,
met als gevolg dat milieuver
dragen gemakkelijk omzeild
kunnen worden.
Welvaart
Ernstiger, vindt Bruyninckx, is
dat het verschil in welvaart, en
daarmee de middelen om het
milieu te verbeteren, tussen ge
ïndustrialiseerde landen en der
dewereldlanden niet kleiner is
geworden. Op nadrukkelijke
wens van de Afrikaanse landen
gaat deze milieutop met name
over 'duurzame ontwikkeling',
over hoe mensen de natuurlijke
bronnen van de aarde kunnen
gebruiken zonder ze uit te put
ten. Want vooral in Afrika, dat
kampt met verwoestijning en
waterverontreiniging, is van
plaatselijke toepassing van het
milieubeleid nauwelijks spra
ke. „Ze hebben er de middelen
niet. Er zijn geen milieu-instan
ties, er is geen geld en als we het
hebben over bijvoorbeeld duur
zame bosbouw, in Afrika wordt
hout gebruikt om een huis te
bouwen en om vuur mee te ma
ken. Dan is het moeilijk bomen-
kap volgens theorieën van
duurzaam gebruik - dat je heel
selectief enkele bomen kapt en
het bos vervolgens een paar jaar
met rust laat om weer te groeien
- en dus georganiseerd aan te
pakken."
Het programma van de top in
Johannesburg begint met het
armoedevraagstuk en er is een
apart hoofdstuk 'wat te doen
met Afrika.' Terecht, vindt
Bruyninckx: „Met ons milieu
beleid zeggen we nu eigenlijk:
ga uw huis schilderen, hier is
twee euro om een pot verf te ko
pen. En vervolgens zijn we ver
baasd dat alleen de deurpost is
geschilderd. We moeten met
geld over de brug komen, al is
het natuurlijk niet zo simpel dat
geld alles goed maakt. Het is een
begin."
Overstromingen
Nieuwe concrete afspraken zul
len op deze massale conferentie
niet worden gemaakt, denken
de wetenschappers. De belan
gen verschillen daarvoor te veel.
Mol: „Wij, de westerse wereld,
vinden het klimaat belangrijk,
de CO,-uitstoot. En dat staat nu
weer opnieuw in de belangstel
ling door de overstromingen in
Duitsland, Oostenrijk en Tsje
chië. Wij vinden biodiversiteit
belangrijk. 'Redt de neushoorn',
'Redt het oerwoud' Maar in
Brazilië bijvoorbeeld hebben ze
weer andere belangen. Voor de
Brazilianen, hoewel ze zeker
ook heel milieubewust zijn, is
het Amazonegebied ook een
economische hulpbron. En de
derdewereldlanden maken zich
vooral bezorgd om de water
kwaliteit en de verwoestijning.
En daar wringt de schoen.
Om het tij van ecologische af
braak te keren, moeten de hui
dige opvattingen overproductie
en consumptie veranderen,
meent Bruyninckx. „Eigenlijk
moeten we bij het prijzen van
die het land heeft opgeslagen.
Maar als het zo doorgaat, dan
zal China binnen afzienbare
ti jdgraan moeten gaan importe
ren."
Hogere prijzen
De enige oplossing, zeggen de
EPI-deskundigen, is een betere
waterhuishouding, hogere prij
zen voor deze levensbehoefte en
het terugdringen van de bevol
kingsgroei, want de drie miljard
mensen die er in een halve eeuw
bijkomen worden hoofdzake
lijk geboren in landen waar wa-
terschaarste nu al een dagelijks
zorgenkind is. GPD
door Dick Bosscher
De PZC heeft het afgelopen
weekeinde nogal wat over
zich heen gekregen na de be
richtgeving over het strandcon-
cert van de Zeeuwse popgroep
Bief. In krakkemikkige, soms
schunnige, maar steevast felle
bewoordingen verweten de fans
de redactie dat zij een feestje
had verstierd. Dat bleek mee te
vallen: het concert was niet af
gelast, maar verplaatst.
Sky Radio verzorgt deze zomer
een aantal Beachconcerten.
Voor 18 augustus stond een op
treden van Bief op het program
ma. De duizend bezoekers kon
den alleen via een prijsvraag
aan toegangskaarten komen en
het concert zou plaatsvinden op
een nog nader bekend te maken
Zeeuws strand. Een openbare
ruimte dus, die normaal voor ie
dereen toegankelijk is of be
hoort te zijn.
Sky Radio was zich ervan be
wust dat zo'n concert op een
strand uitgebreidere veilig
heidsmaatregelen vereist dan
een besloten optreden in een ge
bouw of openluchttheater. Het
trekt immers heel wat meer volk
aan, vooral als het wordt be
dacht op een van de drukste zo
merweekeinden, als de stranden
toch al druk bezocht worden.
Maar voor dat probleem is een
oplossing bedacht: we noemen
het gewoon een geheim concert.
Het probleem is, dat er niet zo
iets bestaat als een geheim con
cert op een publiek strand. Het
is overal in Nederland wel dege
lijk mogelijk een besloten bij
eenkomst te houden, zelfs voor
duizend genodigden. Dat kost
wat centen aan bewakers en
dranghekken, maar wie goede
afspraken maakt met politie en
plaatselijke overheid, kanervan
op aan dat het allemaal ordelijk
zal verlopen. Kennelijk wilde
Sky zich die moeite besparen.
Het concert kreeg het etiket ge
heim opgeplakt en Sky ging er
vervolgens voetstoots vanuit
dat de rest van de wereld zich
aan dat gebod zou houden.
Dat nu getuigt niet alleen van
naïviteit, maar ook van een
gebrek aan inzicht in de maat
schappelijke verhoudingen Po
ütie, gemeente en direct betrok
kenen waren al op de hoogteer,
op donderdag is de prijswin
naars gemeld dat zij zich zon
dagavond om zes uur op he;
verzamelpunt Neeltje Jam
moesten melden. Probeer zoiets
in het tijdperk van de mobiele
telefoon maar eens stil te hou
den. Bovendien mag geen enke
le organisatie verwachten dat
politie, overheid enzekernietde
onafhankelijke media zichzelf
zomaar een spreekverbod op
leggen. Een optreden van Neer-
lands populairste band op een
publiek strand voor duizend
man behoort voor de PZC sim
pelweg tot de categorie vermel
denswaardige gebeurtenissen
Een krant die pretendeert haar
lezers te informeren over het
geen in hun omgeving gebeurt of
staat te gebeuren, is geen knip
voor de neus waard als ze infor
matie bewust achterhoudt.
Tenzij daar gegronde redenen
voor zijn. Waren die er? Ja, zegt
Blof op haar eigen website,
want door het noemen van de lo
catie kon de veiligheid van be
zoekers en band niet langer
worden gegarandeerd. Daar
mee zijn we terug bij het begin:
niemand anders dan de organi
satie zelf kan verantwoordelijk
worden gesteld voor de veilig
heid. Wie daarin willens en we
tens tekortschiet, mag zich niet
verontschuldigen door te roe
pen: ja, maar het was een ge
heim!
Betekent dit nu dat journalisten
altijd alles maar publiceren wat
ze weten? Nee, redacteuren en
hun hoofdredacties staan altijd
open voor overleg. Daarnaast
bestaat er een embargoregeling,
die voorschrijft dat journalisten
alvast informatie krijgen op
voorwaarde dat zij met publice
ren wachten tot een zeker tijd
stip. Alleen: dat is een afspraak
die altijd door twee partijen
wordt gemaakt en nooit eenzij
dig kan worden opgelegd. Dit
alles valt onder de noemer pers
vrijheid, al wordt dat begrip
meestal alleen van stal gehi
voor echt gewichtige zaken.
pagina 13: gemeente soepel
met vergunning
KINDERZORG - De Vereni
ging Kinderzorg in Middel
burg is bezig met de bouw van
een paviljoen voor debiele kin
deren. In de kinderbescher
ming wordt veel aandacht be
steedt aan het 'debielenvraag-
stuk', aangezien dertig pro
cent van de kinderen van Kin
derzorg debiel is en het niet
wenselijk is deze kinderen met
'normale' kinderen te huisves
ten. In het paviljoen kunnen
debiele kinderen rustig, blij en
opgewekt opgroeien, zonder
belaagd te worden door ande
ren die niet achterlijk zijn.
UIT HUIS - Een gezin in Zie-
rikzee is dinsdag met behulp
van de sterke arm, met inboe-1
del en al, uit een huis in de Ba-
gijnenstraat gezet. De familie
had zich zonder toestemming
in het huis gevestigd.
GRENS - Breskens en Groede
strijden o ver een wijziging van
de gemeentegrens. Breskens
zou een stuk grond van Groede
willen hebben voor de uitbrei
ding van het dorp. Maar Groe- i
de wil het stuk grond, waarop
onder meer zes boerderijen en
een vismeelfabriek staan, niet
kwijt. Het gemeentebestuur
wil de belastinginkomsten
daarvan niet missen. Gedepu-1
teerde Staten beslissen bin
nenkort over de wijziging.
Hans Bruyninckx (1) en Arthur Mol over de zin van Johannesburg 2002.
foto Roland de Bruin/GPD
goederen meerekenen hoeveel
de productie ervan het milieu
gekost heeft. Een collega heeft
bijvoorbeeld berekend dat de
prijs van een liter benzine dan
Dat is krankzinnig, zeggen wij
dan. Maar eigenlijk is het
krankzinnig dat we niet vier eu
ro voor benzine willen betalen.
We bedriegen onszelf. Als we
zo'n vier euro zou moeten zijn. niet nu meer willen betalen voor ren." GPD
producten die op de een of ande
re manier een belasting vormen
voor het milieu, dan schuiven
we het probleem voor ons uit,
naar de toekomst, naar ande-
Hoofdredactie:
A L. Oosthoek
D Bosscher (adjunct)
A L. Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
OostsouburgseweglO
Postbus 18
4380 AA Vhssingen
Tel (0118)484000
Fax: (0118) 470102
E-mail: redactie@pzc.nl
Vlissingen:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel (0118)484000
Fax (0118)470102
E-mail redwalch@pzc nl
Goes: Voorstad 22
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel (0113) 273000
Fax. (0113) 273030
E-mail: redgoes@pzc.nl
T erneuzen: Willem Alexanderlaan 45
Postbus 145
4530 AC Terneuzen
Tel. (0115) 645769
Fax (0115) 645741
E-mail redtern@pzc nl
Hulst: Baudeloo 16
Postbus 62
4560 AB Hulst
Tel. (0114) 372776
Fax. (0114)372771
E-maiï redhulst@pzc nl
Zierikzee: Grachtweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel. (0111)454647
Fax (0111)454657
E-mail redzzee@pzc nl
Opening kantoren:
Maandag t/m vrijdag
van 8.00 tot 17.00 uur
Zierikzee, Goes en Hulst
8.30-17.00 uur
Zaterdags in Vlissingen
van 800 tot 10 30 uur
erdeel van het Wegener-concern De doof o
is verstrekte gegevens hebben wij opgenomen in een bestand dat wordt gebruikt voor onM
(abonnementen)administratie en om u te (laten) informeren over voor u relevante diensten en prc^
ducten van de titels en de werkmaatschappijen van Wegener of door ons zorgvuldig geseieclee'oe
derden. Als u op deze informatie geen prijs stelt dan kunt u dit schriftelijk meiden bij PZC. aldeung
lezersservice. Postbus 18,4380 AA Vlissingen.
Behoort tot LUGQEfO"
Internet: www.pzc nl
Internetredactie:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
E-mail web@pzc nl
Bezorgklachten:
0800-0231231
op maandag t/m vri|dag
gedurende de openmgsti|den.
zaterdags tot 12.00 uur
Overlijdensadvertenties:
maandag t/m vrijdag tijdens kantooruren
zondag van 16.00 tot 18 00 uur
Tel (0118)484000
Fax(0118)470100
Abonnementen
(bij acceptgirobetaling geldt een
toeslag van /.--)
per maand '9.25
per kwartaal 52.- -
per jaar 198.--
Voor toezending per post geldt
een toeslag
E-mail abo@pzc nl
Beëindiging van abonnementen
uitsluitend schriftelijk. 1 maand voor
het einde van de betaalperiode.
Losse nummers per stuk
maandag t/m vrijdag. 1.-
zaterdag 1.50 i
Alle bedragen zi/n inclusief 6% BTW
Bankrelaties
ABN AMRO 47 70 65 597
Postbank 35 93.00
Advertenties
Alle advertentieopdrachten worden
uitgevoerd onder toepassing van
de algemene voorwaarden van
Uitgeverij PZC BV alsmede de
regelen voor het advertentiewezen
T arieven kunnen tiidens kantooruren I
worden opgevraagd
Voor gewone advertenties
Tel (0118)484240
Fax (0118)470100
Voor kleintjes Tel. (0118)484321
Fax:(0118)484370