Een luier in plaats van zorg
PZC
Personeelstekort
verpleeghuizen
25
Alsof er
in Italië geen
bordelen zijn
rome
Wie in bed plast omdat de zus
ter te laat is, krijgt een luier
in plaats van snellere hulp. De
mensen weten dat ze stinken en
schamen zich. „Ach, die meisjes
moeten zo hard werken. En moet u
eens kijken hoe mooi we hier wo
nen." In verpleeghuizen heeft nie
mand meer tijd voor de patiënt.
Gelukkig gaat er ook heel veel goed
hoor, verzucht Adrie van Malde-
gem. De voorzitster van de cliënten
raad van verpleeghuis Ter Valcke in
Goes wil benadrukken dat het niet al
leen maar kommer en kwel is. Maar dat
de problemen groot zijn, ook in Zee
land kan en wil ze niet ontkennen.Als
er reden toe is, moeten we blijven kla
gen. Een klacht is een gratis advies tot
verbetering."
En reden tot verbetering en dus tot kla
gen is er.
Op de gangen van een groot verpleeg
huis in de Randstad, met honderden
zieke ouderen te bed, wordt het
's nachts steeds stiller. Het aantal ver
zorgenden dat rondloopt is recent te
ruggebracht tot welgeteld één. Een
verpleegkundige is er niet. ,,Er hoeft
maar iets te gebeuren en de verzorger
komt er niet meer uit. Het gebeurt nu al
dat mensen 's ochtends dood in bed lig
gen omdat de verzorger 's nachts een
longontsteking over het hoofd ziet. Dat
gaat bij ouderen razendsnel. Er hoort
een verpleegkundige rond te lopen, die
merkt d at wel opMaar verpleegkundi
gen in de verzorgingshuizen worden
zeldzaam."
De instellingsarts lucht haar hart. Zij
wil haar naam en die van haar ver
pleeghuis niet in de krant hebben.
„Want dan zou niet alleen de directie,
maar ook de gemiddelde bewoner boos
op me zijn. We steken met ons allen de
kop in het zand, weten allemaal dat za
ken niet kloppen."
Achter de vredige gevels van de ver
pleeghuizen, waar ouderen vanachter
de ramen hun omgeving overzien, slaat
het personeelstekort hard toe. En al
lang niet meer alleen in de Randstad, of
alleen in de zomer. In heel Nederland is
het moeilijk de dagelijkse zorg op peil
te houden. Een keer in de week dou
chen wordt lang niet overal gehaald, in
de zomer is een keer in de twee weken
geen uitzondering. Het gebeurt veel
vuldig dat personeel niet op tijd op de
bel naast het bed kan reageren. Menig
senior ligt in de eigen urine.
Jan Verbree, voorzitter van de Lande
lijke Organisatie voor Cliëntenraden
(LOC), kent de praktijk. „Dan liggen ze
daar te stinken; dat weten ze en ze scha
men zich er voor. Omdat het personeel
wel vaker geen tijd heeft, wordt al
gauw naar incontinentiemateriaal ge
grepen. Zeg maar gewoon een luier.
Dan is toch de menselijke waardigheid
in het geding, terwijl dat eigenlijk on
nodig is? Wees er gewoon sneller bij
Ter Valcke
Ze zouden wel willen, maar het lukt ge
woonweg niet altijd. Danielle Diele-
man en Angelique Sudmeier, verzor
genden van verpleeghuis Ter Valcke in
Goes, bekennen het ronduit. Het komt
voor dat ze mensen die naar het toilet
moeten niet kunnen helpen. Ze staan er
regelmatig alleen voor. „Soms moeten
drie bewoners tegelijk naar de wc. Tja,
ik heb maar twee handen."
Dieleman werkt met een team van twee
tot drie verzorgenden op een groep van
dertien demente bewoners. „Mensen
die je niet alleen kunt laten. Tussen vier
en half zes 's middags ben ik vaak al
leen. Terwijl de werkdruk dan heel
hoog is. De bewoners moeten medicij
nen krijgen, hun eten. En omdat het
druk is, worden de mensen ook onrus
tig. Dat voelen ze."
Sudmeier werkt op een kleinschalige
woongroep van zes bewoners. Ook zij
staat vaak alleen. Toch heeft zij het be
ter dan Dieleman. Omdat ze de wensen
en noden van haar bewoners beter
kent. Het contact is intensiever, men
sen zijn opener tegenover elkaar en te
genover het personeel. „Daarom kan ik
tijdens het wassen wel een persoonlijk
gesprek voeren. En tussen het drukke
werk door kan ik toch iemand snel even
helpen omdat ik precies weet wie wat
nodig heeft. Ik heb zelfs af en toe tijd
voor een spelletje."
Nee. geeft Dieleman toe, dat lukt haar
meestal niet. Maar noodgrepen zoals in
de Randstad voorkomen, past zij niet
toe. Mensen krijgen van haar geen luier
om tijd te winnen. „Ik blijf proberen ie
dereen meteen te helpen."
Ongeveer 250.000 Nederlanders wo
nen in verpleeg- en verzorgingshuizen.
De sector kan amper personeel vinden.
Verpleegkundigen en verzorgers trek
ken massaal weg, vooral naar de zie
kenhuizen. Directies werken steeds
vaker met niet of slecht opgeleid perso
neel. Beleidsmedewerker Pepijn ten
Kate van de vakorganisatie NU'91
maakt zich grote zorgen. „De inciden
ten zijn allang structuur geworden. Er
spelen zich in de verpleeg- en verzor
gingshuizen drama's af."
Het personeel, zegt hij, heeft geen tijd
voor leuke dingen, zoals een gesprek
met de bewoners, recreatie, even een
wandeling maken. „Al die dingen wor
den gedaan door vrijwilligers. Het per
soneel rent de hele dag van bed naar
bed. Het ziekteverzuim in de sector ligt
rond de tien procent, geweldig hoog. Er
zijn huizen waar het twintig procent
is."
De Stichting Voor Regionale Zorgver
lening (SVRZ) in Zeeland steekt daar
gunstig bij af. Volgens directeur Mir
jam Drost is het ziekteverzuim in haar
organisatie gemiddeld zes procent. En
vacatures heeft ze momenteel ook niet.
„Ik kan gelukkig nog steeds voldoende
personeel vinden. De Zeeuwse arbeids
markt is redelijk stabiel. Mensen
verlaten de provincie niet snel en de
concurrentie van andere bedrijven en
instellingen is beperkt. Wel wordt het
in Zeeuws-Vlaanderen iets moeilijker.
Daarom gaan we personeel werven in
België."
De toekomst is weinig rooskleurig Het
nieuwe kabinet heeft nauwelijks extra
geld, er komen steeds meer ouderen,
dus ook steeds meer zieke ouderen.
„Bovendien blijven mensen langer
thuis wonen. Dus als ze dan naar een
verpleeghuis moeten, is de zorgzwaarte
ook echt groot", merkt Drost op.
Ten Kate (NU'91): „Het water staat het
personeel in de verpleeghuizen nu al tot
aan de lippen. Patiënten en personeel
hebben het verstand op nul gezet. Er
mSBm
In dat klimaat, waar de mensen rouw
rand j es onder de nagels hebben, er geen
tijd is dingen fatsoenlijk schoon te ma
ken, leiden we nieuw personeel op. Dat
wordt dus de norm. Het koekje bij de
koffie is allang weg, de etensresten
hangen aan de rolstoelen maar voor
schoonmaak is geen tijd."
Dat er weinig wordt geklaagd is ook
Jan Verbree van de LOC opgevallen.
Hij schetst het beeld van een generatie
die het land opbouwde tussen 1930 en
1980. Dankbare oude mensen, ze zijn
niet veel gewend en bovendien geheel
wordt door de patiënten amper ge
klaagd en het personeel trekt niet aan
de bel. Maar de reden waarom ze het
vak in gingen, omdat ze voor mensen
willen zorgen, ze vertroetelen, is weg-
bezuinigd. Het is alleen nog maar
rouwranden, poepbroeken en pieslui-
ers. Alleen bij een zware werkloos-
heidsgolf komen de mensen weer naar
de zorg."
De instellingsarts in de Randstad denkt
dat de zorg de ondergrens van wat aan
vaardbaar is heeft bereikt. „Mensen die
om acht uur hun medicatie moeten
hebben, krijgen die vaak pas om twaalf
uur. Tijdens het middageten worden de
potjes met pillen naast de bordjes ge
zet, waardoor menig oudere de pillen
van de buurman neemt. Bordjes wor
den weggetrokken als de mensen nog
met zijn uitgegeten. Een dementerende
die door een gehaaste verzorger wordt
benaderd, raakt al gauw in paniek. Het
is allemaal begrijpelijk, maar niet goed
te praten."
Norm
Alleen de familie, vaak een zoon of
dochter, klaagt. „De bewoners zelf
hoor je niet. Die zeggen: 'Ach, de meis
jes werken al zo hard'. En zo is het ook.
afhankelijk. „De verzorger van wie je
afhankelijk bent, snauw je niet zomaar
even afEn ze zien dat er hard wordt ge
werkt. Ze zijn allang blij dat ze een
plekje hebben, er is geen alternatief.
Als ik een probleem met ze wil bespre
ken, hoor ik vaak: 'Moet u eens kijken
hoe mooi ik hier woon.' Terwijl ze ver
malen worden door het systeem."
Patiënten en personeel voelen de druk
van de klok, de protocollen. Het uren
schrijven, gaat ten koste van de zorg
waar het echt om gaat. De zorg is een
product geworden dat op zakelij ke wij
ze wordt geserveerd. De cliëntenraden,
die de bewoners vertegenwoordigen,
hebben niet veel te vertellen. Zij opere
ren zonder machtsmiddel en worden
door de directies gefinancierd. Ook de
landelijke organisatie voor cliëntenra
den krijgt tien euro per plaats. Ter ver
gelijking: de koepelorganisatie van de
instellingen zelf, Arcares, krijgt vol
gens Verbree negentig euro per plaats
Een onderzoek van de stichting Cliënt
en Kwaliteit concludeerde onlangs dat
bewoners van verpleeg- en verzor
gingshuizen te weinig zelf kunnen be
palen hoe hun zorg er uitziet. Hoe laat
uit bed, hoe vaak wassen, de voeding,
de ouderen kunnen in eigen huis niet
zeggen hoe zij het hebben willen. Maar
meer nog dan deze kille conclusie, viel
bij de enquête de dankbaarheid jegens
het personeel op; er is alom begrip voor
de netelige positie waarin dat zich be
vindt.
Klagen is moeilijk, constateert ook
voorzitster-Van Maldegem van de cli
ëntenraad van Ter Valcke. „Niet alleen
omdat het personeel hard werkt, ook
omdat de directies met de rug tegen de
muur staan. Je kunt wel om meer per
soneel vragen, maar daar is geen geld
voor."
Anderzijds is er binnen Ter Valcke niet
veel reden om te klagen, vindt zij. „Dat
was er wel. Er is een tij d geweest dat al
les snel-snel moest hier. Tegenwoordig
is er meer rust." Vooral de in gang ge
zette hervorming van grootschalige te
huizen naar kleinschalige woongroe
pen heeft de werksfeer al aanzienlijk
verbeterd, stelt Van Maldegem. De be
woners plukken daar de vruchten van.
Sfeer
De verzorgenden onderschrijven dat.
„De werkdruk is nog steeds hoog, maar
de werksfeer is beter", zegt Sudmeier,
die op een kleine woongroep werkt. En
dan treedt het bekende effect in wer
king: als de sfeer goed is, is de druk be
ter te dragen. „Toen ik nog op een grote
afdeling werkte, heb ik op het punt ge
staan met dit werk te stoppenMaar dat
gevoel is nu helemaal weg."
Directeur Drost van de SVRZ beseft
echter dat kleinschaligheid alleen de
negatieve spiraal waarin de verpleeg
huizen zitten niet kan doorbrekenWe
moeten ook werken aan een goede in
deling van het werk, we moeten onze
mensen verantwoordelijkheden geven,
we moeten ze aandacht geven. Zo maak
je het werk aantrekkelijker en kun je
personeel vasthouden."
De toch al grote problemen nemen in de
zomer alleen maar toe. Instellingen zijn
nog meer dan anders aangewezen op
zogeheten 'mantelzorgers' Familie,
vrienden en bekenden komen een
handje helpen bij de schoonmaak, de
voeding, het wassen of de recreatie.
Zonder mantelzorgers en vrijwilligers
zou de hele verpleegzorg in één klap op
zijn gat liggen. In Overijssel gaan enke
le kleine verzorgingshuizen nog verder.
Zij hebben de mantelzorg ontdekt als
structurele oplossing voor hun perso
neelstekort gedurende het hele jaar.
Voorzitter W. Kortekaas van het regio
nale LOC-bestuur in Overijssel geloof
de zijn oren niet, toen hij recent hoorde
dat enkele kleine verzorgingshuizen
alleen nog nieuwe bewoners opnemen
als die hun eigen 'mantelzorg' meene
men. „Dat is natuurlijk een schan
daal", zegt Kortekaas. „Wie niemand
heeft die naar 'm omkijkt, komt zo'n
huis dus niet in. De cliëntenraden moe
ten daartegen ageren, maar het ont
breekt ze aan kracht ten opzichte van
de directie."
In verpleeghuizen waar personeel en
ouderen dagelijks tegen de grenzen van
de zorg opbotsen, is een vergelijking
met het gevangeniswezen populair.
Verbree- „Voor een gevangene krijg je
ongeveer 300 gulden per dag. De ver
pleeghuizen ontvangen ongeveer 250
gulden per dag voor een patiënt. Ter
wijl gevangenen geen verzorging nodig
hebben, zeker geen medische. De poli
tiek legt de accenten verkeerd, weet
niet hoe het er aan toegaat. Politici die
beslissen over de zorg in verpleeg- en
verzorgingshuizen, liggen er zelf niet
in."
Hans Leberen
Maurits Sep
Italië gaat al een halve eeuw
gebukt onder een bordeelver
bod. Zo lijkt het alsof er geen
prostitutie bestaat. Het Vati-
caan vindt die schone schijn
prachtig, want het is mordicus
tegen legalisering van prostitu
tie. Pogingen van verlichte en in
elk geval met realiteitszin geze
gende politici om het bordeel
verbod van tafel te krijgen,
lopen steevast stuk op een anti
lobby van kerk en met de kerk
sympathiserende volksverte
genwoordigers.
Keerzijde van deze zogenaamde
kuisheidsmedaille zijn de
schaars geklede 'lucciole'
(vuurvliegjes) die sexservice
verlenen langs provinciale we
gen en bij de uitvalswegen
van de grote steden. Geheel in
lijn met het schijnheilige bor
deelverbod mogen die dames
daar wel staan, maar is het vra
gen om betaling en betalen voor
sex aan de openbare weg straf
baar. k
Uiteraard mag ook de betaalde'
daad niet in het openbaar wor
den gepleegd, want dat zou
schennis van de eerbaarheid
zijn. Over de zeer zichtbare
straathoertjes kunnen lokale en
landelijke politici zich geweldig
opwinden. Dit voorjaar nog be
loofde premier Silvio Berlusco
ni hoogstpersoonlijk de straten
te gaan schoonvegen om een
eind te maken aan dat schande
lijk uitstallen van bloot.
Hot spots
Niemand die het gelooft, want
dit soort anti-prostitutiecam-,
pagnes vinden om de twee a drie
jaar plaats. Aangestoken door
het enthousiasme van de politici
beginnen de carabinieri de 'hot
spots' schoon te zuigen; plaatse
lijke bestuurders proberen met
parkeerverboden en andere in
genieuze regelgeving het hoe-
renlopen te bestrijden.
De lucciole duiken dan een tijd
je onder; na een maandje of twee
staan ze er weer en begint het
circus opnieuw. Geheel volgens
de olijke traditie van 'wat niet
weet wat niet deert' worden de
hoerenlopers doorgaans beter
beschermd dan hun dienstver-
leensters.
Zo heeft het Bureau Bescher
ming Privacy al enkele malen
gemeentes op de vingers getikt
die auto's van met lucciolea
onderhandelende hitsige heren
in beslag namen of parkeerbon
nen naar hun privé-adres stuur
den.
Deze klanten hadden natuurlijk
thuis wat uit te leggen ('schat,
waar is de auto gebleven?') of
werden lijdend voorwerp van
spot omdat de postbode in het
dorp gezien had waar het par
keerverbod was geschonden en
in de bar z'n mond niet kon hou
den.
Bezoekers van illegale bordelen
zijn echter vogelvrijzeker als ze
min of meer bekend zijn. Het
behoudende weekblad Panora
ma publiceerde onlangs een lijst
met de namen van honderd be
zoekers van 'Viva Lain', een zo
genaamd Eros Centrum in
Turijn. De dames van dit als
massagesalon verklede bordeel
(de naam betekent zoiets als 'le
ven in ware harmonie') en som
mige van hun bezoekers waren
bovendien herkenbaar door een
serie 'opwindende' foto's.
Geschokt
Het weekblad had namelijk de
hand weten te leggen op het pro-
ces-verbaal en had het materi
aal in handen gekregen dat de
door de politie in de peeskamer
tjes aangebrachte minicamera's
hadden opgeleverd. „Half Italië
is geschokt door dit schandaal",
meldde Panorama trots; de an
dere helft constateerde waar
schijnlijk dat alle ontboezemin
gen afkomstig waren van een
'verklikster' Loredana Berno,
beroepsnaam Sophie. Zij had
alle namen van de klanten - be
roepsvoetballers, zakenlieden.;'
politici - keurig in een boekje*
opgeschreven. De camera deed
de rest.
Van de Dienst Bescherming Pri
vacy echter geen woord van pro
test. De kranten namen het
schokkende verhaal van Pano
rama gretig over. Maar of alles
van A tot Z waar was? Sophie,
voormalig verkoopster in een
juwelierszaak, vertelde het
weekblad óók dat ze een gewel
dig eerzame ambitie had: jour1
nalist worden.
Tja, waar zo'n bordeelverbod al
niet goed voor is.
Hans Geleijnse
zaterdag 10 augustus 2002
s y-v<sV*r>(na 'M-
\X>R - V!
Voo. -A/f
Zorg in Verpleeghuis Ter Valcke in Goes.
foto's Willem Mieras
