Dag Nederland, met je regels en drukte
Als de kinderen heimwee
krijgen gaan we terug
Emigratie
Familie Hemelsoet
van Vogelwaarde
naar Noorwegen
zaterdag 10 augustus 2002
foto Maurice Nelwan/GPD
Tweeduizend gulden premie
kreeg je in de jaren vijftig om
de dreigende werkloosheid in het
'overvolle' Nederland te ont
vluchten. Nu vertrekken emi
granten meestal om een luxepro
bleem, op zoek naar een prettige
omgeving.
Door alle maatschappelijke en po
litieke rumoer van de afgelopen
maanden lijkt het of er alleen maar
mensen Nederland binnentrekken.
Toch verlaten jaarlijks tienduizenden
ons land. Ze krijgen een baan in het
buitenland, gaan er studeren of vol
gen hun geliefde. De laatste tijd emi
greren ook steeds meer mensen omdat
ze de ruimte zoeken. Het kleine, dicht
bevolkte Nederland benauwt hen en
de duizenden regels, voorschriften en
verordeningen verstikken hun ge
dachten.
De luxe-emigrant heeft zijn intrede
gedaan.Vooral emigranten uit de
randstad zijn op zoek naar ruimte,
rust en veiligheid. Ze vinden het hier
te druk, te vol en ze ontmoeten te veel
agressie", zegt emigratieconsulent
Paul Hiltemann uit Zoetermeer.
Vorig jaar verlieten ruim 63.000 men
sen Nederland. Waarschijnlijk ligt het
emigratiecijfer in werkelijkheid ho
ger omdat niet iedereen de moeite
neemt om zich uit te schrijven uit het
bevolkingsregister. Plet Centraal Bu
reau voor de Statistiek (CBS) ver
moedt dat bijna 82.000 personen emi
greerden.
Hiervan hielp Hiltemann er enkele
tientallen de oceaan over naar landen
als Canada, Australië en Nieuw-Zee-
land. ,,Mijn klanten zijn typisch men
sen die het hebben gemaakt in Neder
land. Emigreren is ook een avontuur
waar je lef voor moet hebben."
Hij bekijkt met zijn cliënten of ze vol
doen aan de migratie-eisen. Deze ver
schillen per land en zijn afhankelijk
van de persoonlijke situatie van de
emigrant. Zaken als opleiding, talen
kennis, financiële middelen en erva
ring in het bedrijfsleven worden alle
maal meegewogen. Net als het al dan
niet hebben van familie of een geliefde
in het emigratieland. Pas als iemand
voldoet aan de eisen, vraagt de consu
lent een visum aan. Ook helpt hij met
het afhandelen van de zaken - belas
tingen, (sociale) verzekeringen - in
Nederland.
Ratten
Over verhuizingen naar Frankrijk,
Italië of Portugal bekommert Hilte
mann zich niet. „Europa is voor mij
door het wegvallen van de grenzen ge
woon binnenland geworden.Desal
niettemin zijn de lidstaten van de
Europese Unie verreweg de belang
rijkste emigratielanden voor Neder
landers, zo blijkt uit cijfers van het
CBS. Vooral Duitsland en België zijn
populair, zeker bij de inwoners van
grensprovincies, vanwege het mildere
belastingklimaat en de doorgaans
goedkopere woningen.
Amerika, traditioneel een geliefd
Met het schip Waterman vertrokken in 1952 ruim achthonderd emigranten naar Zuid-Afrika.
emigratieland, is een steeds minder
gewilde bestemming. Frans Buysse
van het in Culemborg gevestigde
Buysse Immigration Consultancy:
„Als ik kijk naar de periode van sep
tember 2000 tot maart 2001 en van
september 2001 tot maart van dit jaar,
dan is de belangstelling voor Amerika
met een kwart gedaald. Mensen heb
ben na de aanslagen schroom gekre
gen om daar naartoe te gaan." Nieuw-
Zeeland daarentegen is in opmars.
Buysse: „In mijn klantenkring kan het
land zich inmiddels meten met de top
pers Canada en Australië.
Cees van der Slikke (49) uit Alphen
aan de Rijn vertrekt eind deze zomer
naar Calgary. Zijn werkgever, een
verzekeringsmakelaarheeft in Ca
nada een specialist in olie- en gasver-
zekeringen nodig. Van der Slikke
heeft het hier wel gezien. „De quality
of life in Nederland wordt steeds be
roerder. Stop tien ratten in een kleine
doos en ze gaan elkaar opeten. Dat is
het stadium dat we in Nederland be-
naderen. Als je wilt recreëren, beland
je eerst in de file en als je naar huis
wilt, sta je er opnieuw in. Wil je een
bouwkavel kopen, zijn er 2500 gega
digden. Op die manier lukt het dus
niet om grond te kopen en mocht je
daar wel in slagen dan word je gecon
fronteerd met ontelbare regels, veror
deningen en formulieren."
En dan is er nog de politieke instabili
teit waar Nederland volgens Van der
Slikke steeds meer onder gebukt gaat
De oorzaken daarvan liggen in zijn
ogen in de toestroom van immigran
ten die niet willen opgaan in de sa
menleving en de inmiddels onoplos
bare problemen in bijvoorbeeld de
zorg en het onderwijs. „Mijn recht
vaardigheidsgevoel komt in het ge
drang als van mij wordt verwacht dat
ik op tijd mijn belasting betaal, maar
dat ik in het ziekenhuis maar moet
zien of ik fatsoenlijk geholpen word.
Daarom denk ik dat in de toekomst
steeds meer Nederlanders zullen
overwegen om weg te gaan."
Sociaal-demograaf Jan Latten van
het CBS is er echter van overtuigd dat
werk, lagere grond- en huizenprijzen
nog altijd belangrijkere redenen zijn
voor vertrek dan een overvolle leef
omgeving in Nederland." „Het begrip
'vol' is relatief", legt hij uit. „Ais je de
randstad ziet als wereldstad, is het
hier niet drukker dan in Londen.
Maar als je vasthoudt aan de situatie
van de jaren vijftig dan kun je het hier
wel als erg vol ervaren."
Latten wijst erop dat het 'overvol-ar-
gument' ook al werd gebruikt toen in
de jaren vijftig het inwonertal de tien
miljoen passeerde. Kranten schreven
destijds over het gevaar van overbe
volking en een dreigende werkloos-
heidsgolf. Ongeveer 336.000 Neder
landers zochten in die jaren hun heil
in Australië, Canada, Nieuw-Zee-
land, Zuid-Afrika en de VS. Ze wer
den daartoe aangemoedigd door een
vertrekpremie van de overheid van
zo'n tweeduizend gulden.
Voor de sociaal-demograaf is het dus
enigszins oude wijn in nieuwe zakken
Dat neemt niet weg dat Jacqueline
Borsboom, medewerker van de Au
stralische ambassade, net als de emi
gratie-begeleiders Buysse en Hilte
mann wel degelijk vaak te horen
krijgt dat Nederlandse emigranten de
drukte willen ontlopen. Al vraagt ze
zich soms wel af waarom stedelingen
die zich bij haar melden met de op
merking dat het te vol is, niet op het
Nederlandse platteland gaan wonen.
„Het gekke is namelijk dat de helft
van de emigranten in Australië ver
volgens in Sydney of Melbourne gaat
wonen. Dat zijn miljoenensteden."
Was verhuizen in de jaren vijftig door
de dreiging van een werkloosheidsex
plosie voor de migranten een econo
mische noodzaak, tegenwoordig wor
den de koffers veelal gepakt vanuit
een luxepositie. De hoop op een fat
soenlijk belegde boterham is duide
lijk anders dan de moderne wens om te
genieten van het leven in een fijne om
geving.
„Ik bespeur een toenemende ontevre
denheid bij Nederlanders. Mensen
vinden het hier overbevolkt en willen
ruimte en rust, en minder regelzucht
van de overheid. Het zijn subjectieve
motieven en niet meer zozeer econo
mische criteria die de doorslag geven
om te emigreren", aldus Buysse.
Uitzonderingen op het beeld van de
moderne 'luxe-emigrant' vormen
wellicht de boeren en tuinders, al con
cludeerde het Landbouw Economi
sche Instituut in mei dat het vooral de
betere agrarische ondernemers zijn
die de wijk nemen. Agrariërs die in ei
gen land al aan de rand van de financi
ële afgrond staan, komen in principe
landen als Canada niet eens binnen.
De grondprijzen zijn er weliswaar la
ger, maar helemaal voor niets worden
de hectares nu ook weer niet weggege
ven.
„Vertrekkende boeren en tuinders
willen allemaal meer ruimte, voor hen
is dat een economische voorwaarde.
Als ze hun zoon of dochter in het be
drijf willen opnemen, moeten boeren
en tuinders kunnen uitbreiden. Dat
gaat door de vele claims op de be
schikbare ruimte amper meer en als
het lukt, kost het in dit land een ver
mogen met opnieuw het risico dat ze
na een aantal jaren weer het veld moe
ten ruimen voor woningbouw of een
weg", zegt Hiltemann wiens, clientèle
voor vijftig tot zestig procent afkom
stig is uit de agrarische sector.
Sterven
Wat de reden ook mag zijn dat tien
duizenden Nederlanders liever in den
vreemde verblijven, vroeg of laat
keert uiteindelijk zo'n tweederde van
de hier geboren emigranten terug
naar het drukke, regelzuchtige Ne
derland.
Het Amsterdamse Remigratie Bureau
Davids helpt deze terugkeerders al
tien jaar lang. Driekwart van de klan
ten is gepensioneerd. Zij komen vaak
terug omdat ze op hun geboortegrond
willen sterven, geeft medewerker Jaël
Peereboom aan. Sommigen worden
ook door omstandigheden in hun
nieuwe vaderland gedwongen om te
rug te keren. „Remigranten uit Zuid-
Afrika vluchten eigenlijk terug naar
Nederland. De samenleving is daar zo
gewelddadig. Ze leven er achter ra
men met tralies en met een pistool
onder het hoofdkussen." Over het al
gemeen komen senioren, zo vertelt
Peereboom, terug omdat voorzienin
gen, familie en vrienden hier in verge
lijking met het emigratieland op een
steenworp afstand zitten. De klein
heid van Nederland heeft voor hen
dan toch ineens ook voordelen.
Angelique Mulders
Paul en Annemarie Hemelsoet met- hun jongste kind Katinka.
foto Charles Strijd
Het kriebelde al zeker tien jaar bij Paul
Hemelsoet. Het wijdse landschap, de
trollenlegendes, de rendieren, de midzo
mernachtzon, kortom; Noorwegen. Daér
wilde hij heen, op Nederland was hij al lang
uitgekeken. Zijn gezin volgde hem, het
avontuur tegemoet.
In hun prachtige woning aan de rand van
Vogelwaarde (Hyacinth Bouquet zou zeg
gen: 'With aswimmingpool and room for a
pony') staan de verhuisdozen in hoge sta
pels in de gang. Het aquarium in de woon
kamer is leeg, het 'Te Koop'-bord staat in de
tuin en de imperiaal op de auto zit vol, zo
ook de kofferbak. Paul woont al een half
jaar in Bergen, één van Noorwegens groot
ste steden. Hij is zijn gezin al vooruit gereisd
nadat hij van zijn werkgever, Norsk Hydro
in Sluiskil, de kans kreeg in de Noorse vesti
ging te gaan werken. In dat half jaar heeft
hij alles in gereedheid gebracht. Nu helpt hij
zijn \touw Annemarie en hun kinderen Ke
vin (16), Natasja (15) en Katinka (11) met in
pakken voor het definitieve afscheid. Hij is
in zes maanden tijd al helemaal aan zijn
nieuwe vaderland verknocht geraakt, maar
kwam geregeld nog even naar Vogelwaarde.
„Maar dan zat ik wel op hete kolen. Ik kon
niet wachten tot ik weer terug kon."
Paul worstelde al langer met gevoelens als
'Is dit het nou?' Hij overwon een nierziekte,
woont mooi, heeft een gelukkig huwelijk,
drie gezonde kinderen, een goede baan,
maar toch... „Er moet méér zijn in het leven
en in Nederland kon hij het niet vinden.
„Noren zijn veel relaxter dan Nederlanders,
er is minder stress, het is er minder druk en
het land is gewoon prachtig Voor emigreren
is lef nodig, je moet het wel durven want je
laat toch heel wat achter, maar dat is ook
onderdeel van het avontuur."
Paul spreekt al een aardig mondje Noors.
Annemarie en de kinderen nog niet, maar
zodra ze in Bergen aankomen gaan ze me
teen taalles nemen. Zo kan Annemarie later
haar oude vak als kapster weer oppakken.
De kinderen zullen de taal snel op hun nieu
we school oppakken. Annemarie: „De
Noorse overheid stelt gratis taalles ter be
schikking, mooi toch?" Taalles zal een van
de weinige gratis zaken zijn, want Noorwe
gen is duur. „Zo'n twaalf euro voor een pak
je sigarettenIk neem wel van thuis nog
wat mee", zegt Annemarie.
Haar huis zal Annemarie nog het meeste
missen, de kinderen zien de emigratie wel
zitten al heeft Natasja, de oudste dochter,
het er wel een beetje moeilijk mee. Ze heeft
hier namelijk verkering. Paul: „Als blijkt
dat een van de kinderen heimwee heeft, ko
men we weer terug. Het geluk van mijn ge
zin staat voorop." Ook kat Jerry gaat mee.
Hoewel Bergen niet zo heel groot is, wil de
familie Hemelsoet graag op termijn buiten
de stad gaan wonen, in het dorpje Oseyro.
Paul klapt de kofferbak dicht. „Norge vi
kommer! Hilsen till Nederland(Noorwe
gen we komen eraan. Groeten aan Neder
land).
Sheila van Doorsselaar
