Een blik in het eeuwige duister
Speciale operatiekamers
voor knoopsgatchirurgie
PZC
Tentoonstelling 'In het donker gezien' toont de wereld van een blinde
Nieuwe aids-test in China
KWF wil meer onderzoek
Anorexia misschien erfelijk
Proef met nicotinevaccin
Onbezorgd aan de alcohol
Depressieve oudere herstelt zelden
De barbecue wint het
van slagroomgebak
homeopathie
Kalium speelt een
grote rol in het
menselijk lichaam
woensdag 7 augustus 2002
door Luuk Kortekaas
VELSEN - Een blinde ziet niets,
dat weet iedereen. Maar wat is
'niets' eigenlijk? De tentoon
stelling 'In het donker gezien'
laat de bezoeker zelf ervaren
hoe het is om zonder zicht, al
leen met behulp van je andere
zintuigen, je weg door de wereld
te vinden. „Iedereen gaat op
zoek naar dat ene streepje licht.
Maar dat streepje is er niet."
Daar sta je dan.
Helemaal alleen, volslagen
blind, met niet meer dan een
stok voor je zwaaiend midden
op het zebrapad. En dat terwijl
de vertraagde ratel van het ver
keerslicht al laat horen dat het
rood is. Het verkeerslawaai
links en rechts zwelt aan, dus
helaas, dat was het dan. Het
laatste dat rest is vermoedelijk
de ranzige geur van het koude
zweet, dat als laatste levenste
ken in dikke stromen je poriën
verlaat.
Nou ja, dat zou gebeurd zijn als
deze rondleiding, 'In het donker
gezien', geen rondleiding was
geweest maar werkelijkheid.
Toch is een dichtere benadering
van de realiteit nauwelijks mo
gelijk. Wie in het diepe van de
duisternis van 'In het donker ge
zien' is gegooid, voelt zich aan
vankelijk volslagen hulpeloos.
Het lot van de tijdelijk niets-
ziende ligt volledig in handen
van de blinde gids, die wél goed
zijn weg weet in het duister.
Want wie de ruimte binnengaat,
beseft ineens wat donker is: niet
het donker van je slaapkamer
waarin het nachtkastje met glas
water nog simpel te onderschei
den is, maar ondoordringbaar
donker.
Spannend
„Eng", is het eerste wat veel
mensen zeggen, vertellen Tina
(51) en Jan Visser (54). Met zijn
tweeën zetten ze drie jaar gele
den 'In het donker gezien' op.
Tina is volledig blind, Jan heeft
een zicht van een half procent.
„Maar eng vinden wij niet het
goede woord. Natuurlijk is het
zebrapad oversteken moeilijk,
want je weet nooit of je op tijd
aan de overkant bent, net zo
goed als je nooit weet of ze wel
voor je zullen stoppen - in het
dagelijks leven weten wij dat
ook nooit zeker. Toch vinden wij
het woord 'spannend' meer van
toepassing. Per slot van reke
ning is dit geen kermisattractie,
geen spookhuis: het is een gele
genheid te ervaren hoe een blin
de zijn weg door de wereld
zoekt, en vooral een manier om
erachter te komen welke moge
lijkheden de blinde ondanks
zijn beperkingen nog heeft door
zijn andere zintuigen te gebrui
ken."
Jan: „Iedereen gaat op zoek
naar dat ene streepje licht, dat is
het eerste waar de bezoeker aan
denkt. Maar dat streepje is er
niet. Je zult een manier .moeten
vinden om erdoor te komen.
Niet iedereen durft dat aan,
maar dat is meer uitzondering
dan regel. Niet meer dan onge
veer een op de veertig gaat te
rug. En dat is dan meestal direct
na het begin: dan worden ze
bang, en gaan hevig transpire
ren."
Tina en Jan waren eerder be
trokken bij een varende ten
toonstelling onder de titel 'Dia
loog in het donker', die was
ingericht op een rijnaak. „Die
expositie was puur gericht op
hoe het is om helemaal niets te
kunnen zien, zonder te kunnen
ervaren wat je andere mogelijk
heden nog zijn. Bovendien was
de ruimte daar vrij beperkt.
Maar voor ons proefde het toch
naar meer: werken als gids daar
was voor ons gevoel van eigen
waarde heel belangrijk. Toen
dat project stopte wilden we
toch op een of andere manier
verder gaan".
Met behulp van de gemeente
Velsen konden de twee een voor
malig kerkgebouw in bruikleen
krijgen voor deze permanente
tentoonstelling.Binnen is een
deel van het dagelijks leven van
de blinde nagebootst. Je wan
delt door het park, waarbij je
mag voelen wat voor beelden er
in de perkjes staan. Verder moet
je over diverse obstakels, in een
marktkraam ontdekken wat er
te koop is, ergens aanbellen en
dus de razend drukke weg over
steken. Gids Jan stuurt je met
behulp van zijn stem de goede
richting uit, maar laat je vooral
zelf uitvinden hoe je wankele
gang te vervolgen.
Jan vertelt zonder terughou
dendheid over zijn eigen slecht
ziendheid. „Ik was als kind in de
duinen aan het spelen met een
Via de tentoonstelling 'In het donker gezien' wordt geprobeerd meer begrip te kweken voor de omstan
digheden van visueel gehandicapten. Dat gebeurt ook op andere manieren. Zo werd eind vorig jaar de
Dag van de Witte Stok gehouden om duidelijk te maken wat het in de praktijk betekent met een visuele
handicap door het leven te gaan. foto Juan Vrijdag/ANP
granaat. Die ontplofte in mijn
gezicht. Mijn zicht was ooit een
procent of vijf, nu een half pro
cent, en het loopt nog steeds te
rug. Dat vind je weinig? Nou, als
je uitgaat van nul procent is het
juist heel veel. En het heeft zo
zijn voordelen. Elke vrouw is
voor mij even mooi.
Kinderen in de schoolgaande
leeftijd vormen een belangrijk
deel van de bezoekers van 'In
het donker gezien'. Naast basis-
en voortgezette schoolleerlin-
gen komen veel studenten van
opleidingen voor de zorgsector,
hulpverlening of geneeskunde
langs, net als bijvoorbeeld ou
ders van blinde of slechtziende
kinderen. Ook werknemers van
bedrijven komen hier met colle
ga's een blik in het niets werpen.
„Bijvoorbeeld werknemers van
pas gefuseerde bedrijven. We la
ten dan de mensen van de ver
schillende bedrijven samen het
donker in gaan. Ze zijn dan ge
dwongen elkaar te helpen, ze
moeten dus samenwerken, com
municeren."
Tina: „Het belangrijkste is niet
dat je hier komt om te zien wat
de beperkingen van een handi
cap zijn. Een blinde heeft ge
leerd te zien met zi j n andere zin
tuigen. Het belangrijkste is
daarom dat je merkt wat er nog
wel mogelijk is. Door te ruiken,
te horen en te voelen kun je het
gemis van het zicht voor een be
langrijk deel ondervangen. Je
andere zintuigen ontwikkelen
zich meer en meer. Als bezoeker
kun je dat natuurlijk niet in de
betrekkelijk korte tijd dat je
binnen bent. Maar je kunt wel
ondergaan hoe je om kunt gaan
met voelen, ruiken en horen, en
dat je daar je zicht voor een
groot deel mee kunt vervan
gen." GPD
'In het donker gezien', Grote
Hout of Koningsweg 35, Velsen-
Noord is geopend op woensdag
en zondag van 11-17 uur (in au
gustus alleen op zondag). De en
tree bedraagt 5, kinderen van
4 tot en met 12 jaar betalen de
helft. Voor groepen is het raad
zaam vooraf een afspraak te ma
ken. Telefoon (0251) 274788 of
(0255)541113.
HONGKONG - Chinese wetenschappers hebben naar eigen
zeggen een aidstest ontwikkeld waarvan het resultaat al na
drie uur bekend is. Ook zou het virus kunnen worden aange-
toond zodra het het lichaam is binnengedrongen, en niet pas
weken later. Dit meldt de krant South China Morning Post
De test is ook veel goedkoper dan gangbare aidstests, aldus de
publicatie. DP A
AMSTERDAM - Het onderzoek naar nieuwe behandelme
thoden van kanker komt door bezuinigingen en hoge werk
druk in de gezondheidszorg in de knel. De Nederlandse kan
kerbestrijding/koningin Wilhelmina Fonds (KWF) heeft
daarom stimuleringsprogramm's in het leven geroepen voor
dit soort onderzoek. ANP
SYDNEY - Australische wetenschappers zeggen een gen te
hebben gevonden dat verband houdt met anorexia nervosa, I
de ziekte waarbij mensen niet meer eten uit een obsessieve I
angst om aan te komen. Het gevonden gen regelt een chemi-
sche stof in de hersenen. Van deze stof, norepinefrine, was al
bekend dat het een rol speelt bij het ontstaan van angsten en I
gedragsstoornissen.
De onderzoekers van het Sydney's Children's Hospital den-1
ken dat de volgorde van het DNA in het gen aantoont waarom i
sommige anorexia bij mensen erfelijk lijkt te zijn. DPA
MAASTRICHT - De Universiteit van Maastricht wil een vac-1
cin testen dat nicotine uit het lichaam weert. Stoppen metro
ken is zo moeilijk dat de universiteit een speerpunt maakt van
het wetenschappelijk onderzoek naar oplossingen.
Nicotine is verslavender dan cocaïne, daarom is het onbegrij
pelijk dat rokers amper hulp krijgen als ze van hun verslaving
af willen, vindt directeur O. van Schayck van onderzoeksin
stituut Extra van de Universiteit Maastricht. Zijn'instituut
wil voor een Amerikaans farmaceutisch bedrijf uitzoeken of
rokers baat hebben bij een vaccin dat de nicotine tegenhoudt
Rokers die van hun verslaving afwillen, moeten nog wel ge
duld betrachten. Het onderzoek verkeert nog in een pril stadi
um. ANP
LONDEN - Mannen kunnen tot hun vijfendertigste jaar beter
maar een glas alcohol per dag nemen. Voor vrouwen geldt dat
advies tot hun vijfenveertigste levensjaar. Bereiken ze de leef
tijd van vijfentachtig, dan kunnen beide seksen met een ge
rust hart bijna onbeperkt naar de fles grijpen. Een en ander
blijkt uit een studie van de Britse medische onderzoeksraad
naar de relatie tussen drinkgedrag en overlijdensrisico. DPA
AMSTERDAM - Mensen die ouder zijn dan 75 jaar herstellen
zelden van depressieve klachten. Deze sombere conclusie
trekt A. Beekman (Vrije Universiteit, Amsterdam) in het vak
blad Archives of General Psychiatry op basis van een onder
zoek onder 277 ouderen die hij zes jaar lang volgde. Er is grote
behoefte aan meer effectieve behandelingen voor depressieve
ouderen, aldus Beekman. GPD
door Paul van Dijk
Vorige week waren wij met
de kinderen op een bar
becue bij vrienden. Op weg
naar huis moesten we stop
pen bij een wegrestaurant.
Twee van ons moesten zo no
dig naar de wc, dat ze thuis
niet haalden. Waterdunne
poep, ze waren misselijk en
bij thuiskomst moesten ze
overgeven. Dit heet voedsel
vergiftiging.
De barbecue is een veelvoor
komende aanleiding voor dit
probleem. Wanneer meerde
re mensen na het eten van
hetzelfde voedsel ziek wor
den, is de diagnose voedsel
vergiftiging snel gesteld. De
verschijnselen treden op en
kele uren tot enkele dagen na
het eten van bedorven of be
smet voedsel. Soms is er al
leen diarree, vaak ook over
geven en buikkrampen. De
ernst van de klachten, de
snelheid waarmee het zich
ontwikkelt en de duur van de
klachten hangen af van de
oorzaak van de voedselver
giftiging. In het algemeen
zijn de klachten na een dag of
vier weer over.
Meestal is voedselvergifti
ging het gevolg van het eten
van voedsel dat besmet is met
bepaalde bacteriën. Slechte
hygiëne en tropische tempe
raturen zorgen ervoor dat
bacteriën zich gemakkelijk
kunnen vermenigvuldigen.
Diarree ontstaat nogal eens
op reis. Het ligt vaak aan de
warmte en voedingsgewoon
ten waaraan de dunne darm
niet gewend is. De klachten
ontstaan door bacteriën
waartegen de plaatselijke
bevolking een natuurlijke
afweer heeft. Als wij hetzelf
de voedsel eten worden we
ziek.
Met een voedselvergiftiging
zoals hier beschreven hoef je
niet naar de dokter. Diarree
en spugen moeten in het alge
meen gezien worden als een
nuttige reactie van het li
chaam. Gifstoffen en bacte
riën worden zo naar buiten
gewerkt. Wanneer de klach
ten echter gepaard gaan met
ernstig ziek zijn, hoge koorts
of regelmatig bloed bij de di
arree. is het belangrijk con
tact op te nemen met de huis
arts. Ook wanneer er tekenen
zijn van uitdroging is medi
sche consultatie gewenst.
Vooral kinderen jonger dan
twee jaar en bejaarden lopen
risico op uitdroging.
De verschijnselen van een
voedselvergiftiging zijn vrij
wel altijd zelflimiterend, ze
houden vanzelf op. Het is be
langrijk om het vochtverlies
zo veel mogelijk aan te vul
len. Drink vaak, het geeft
niet wat er wordt gedronken.
Bij overgeven is het verstan
dig vaak kleine beetjes te
drinken.
Bij heftige diarree en/of spu
gen is er in de apotheek een
zout-suikermengsel te koop.
Het vermindert de kans op
uitdroging en zorgt ervoor
dat je je minder slap voelt. De
eetlust is meestal minder bij
diarree en spugen. Dat kan
geen kwaad. Later wordt dat
gemakkelijk ingehaald.
Gebruik op vakantie geen
ongekookt en rauw voedsel,
geen salades of onvoldoende
doorbakken vlees. Neem
geen schepijs, softijs of ander
onverpakt ijs. Bewaar geen
eten buiten de koelkast.
De Nederlandse Keurings
dienst van Waren heeft een
klachtenlijn. Wanneer ie
mand ziek is geworden na het
eten van bepaalde producten
kan dit worden gemeld. In de
horeca staat gebak met slag
room nummer één als oor
zaak van voedselvergiftiging
in Nederland. Ook onver
pakt ijs, onverpakte fris
drank en zelf gemaakte soe
pen scoren hoog op de lijst die
jaarlijks wordt opgesteld
door de keuringsdienst.
Ziek worden na het barbe
cuen bij vrienden meld je niet
bij deze dienst. Zou dat wel
worden gedaan, dan ver
moed ik dat barbecuen het
wint van het slagroomgebak.
GPD
Paul van Dijk is huisarts
Medisch Centrum Leeuwarden volgt Europese top
door Gerard Akkerman
LEEUWARDEN - Na academi
sche klinieken in Parijs, Berlijn
en Barcelona is het Medisch
Centrum Leeuwarden het vier
de ziekenhuis in Europa dat de
beschikking krijgt over luxueu
ze 'endosuites', speciale opera
tiekamers voor 'knoopsgatchi
rurgie'.
De investering is fors, maar
daar krijgt het ziekenhuis dan
ook heel wat voor. Voor bijna 2
miljoen euro beschikt het MCL
straks over vier hypermoderne
operatiekamers die speciaal
zijn ingericht voor ingrepen in
de buikstreek (laparoscopic).
Aan het plafond komen straks
een videotoren en blaas- en
spoelapparatuur te hangen. Die
apparatuur kan de chirurg voor
een deel met zijn stem sturen.
Er wordt gebruik gemaakt van
de modernste multimediatech-
nieken, zodat de beelden van de
operatie en de operatiekamer
ook direct via het netwerk van
het ziekenhuis elders te zien
zijn. Op die manier kunnen stu
denten vanuit het nog te bou
wen auditorium straks live op
grote beeldschermen een opera
tie volgen en de kneepjes leren
van de drie chirurgen die zich
binnen het MCL met deze tech
niek bezighouden.
Internet
Via internet zijn zelfs verbin
dingen te leggen naar ieder zie
kenhuis of congrescentrum in
de hele wereld. Chirurgen in an
dere landen kunnen meekijken
of aanwijzingen geven. Volgens
chirurg Jeroen Meijerink biedt
dit ongekende mogelijkheden
voor onderwijs en de verdere
ontwikkeling van 'knoopsgat
chirurgie'.
Deze vorm van chirurgie is niet
nieuw. Orthopeden maken er al
veel langer gebruik van bij kijk
operaties in de knie. Patiënten
herstellen veel sneller sinds kan
worden volstaan met enkele
sneetjes waardoor ze slangen
met een camera, spoelappara
tuur en tangetjes naar binnen
kunnen brengen om kwetsuren
te repareren. Galstenen worden
in veel ziekenhuizen ook al op
deze manier verwijderd.
Maar in het MCL gaan ze veel
verder. Daar voeren Meijerink
Chirurg J. Meijerink: „De kans op complicaties is kleiner."
en zijn collega's op deze manier
ook grote buikoperaties uit. Ze
verwijderen stukken van de
maag en brengen maagbandjes
aan. „We halen ook stukken zie
ke lever weg. Dat gebeurt nog
nergens. Artsen missen de erva
ring. De drempel om er mee te
beginnen is hoog. Het kost in het
begin meer tijd en de ingreep is
duurder, ook door het gebruik
van alle moderne technieken",
vertelt Meijerink.
Hij leerde het vak in Leiden en
kreeg binnen het MCL de kans
het verder te ontwikkelen. Waar
enkele academische centra in
Nederland slechts zo'n vijftien
operaties per jaar doen, doen ze
er in Leeuwarden nu al snel 150
tot 200 per jaar. Daarbij dienen
zich steeds weer nieuwe moge
lijkheden aan. Zo voeren de chi
rurgen ook operaties uit bij
darmkankerpatiënten waarbij
een deel van een darm moet
worden verwijderd.
Herstel
Lange tijd is daar met grote
scepsis naar gekeken. De vrees
bestond dat het minder veilig
was. Dat bijvoorbeeld bij het
verwijderen van tumorweefsel
via een buis of slang eerder
kwaadaardige cellen achterble
ven en de kans op uitzaaiingen
groter was. Uit grote medische
onderzoeken in Spanje en de
Verenigde Staten blijkt dat de
resultaten even goed, zo niet be
ter zijn dan bij klassieke opera
foto Jaap Schaaf/GPD
ties, aldus Meijerink. Volgens
hem heeft deze techniek de toe
komst. „Het is esthetisch mooi
er, omdat de patiënt slechts een
paar sneetjes heeft in plaats van
een grote snee over de hele buik.
De kans op complicaties is klei
ner en het herstel verloopt snel
ler."
De nieuwe operatiekamers bie
den de chirurgen meer bewe
gingsvrijheid omdat de meeste
apparatuur in de plafonds is
verwerkt. Nieuw is ook dat de
chirurg een aantal apparaten,
zoals het operatielicht, de vi
deotoren en de spoel- en blaas
apparatuur met zijn stem kan
sturen. „Maar een operatiero
bot is het niet. We zullen nog al
tijd zelf moeten opereren." GPD
door Jacques van Dam
Kaliumzouten werden in
eerste instantie verkre
gen uit de as van verkoold
hout. Zo ook kaliumcarbo-
naat. Kalium wordt ook wel
potassium genoemd. De
naam is afkomstig van 'pot'
en 'ash', de as die achterblijft
in de pot.
Kalium wordt tegenwoordig
middels mijnbouw gewon
nen. De grootste producen
ten zijn Duitsland, Spanje en
Canada. Kalium komt voor
j n talrijke soorten mineralen.
Kaliumcarbonaat wordt ge
bruikt in de fabricage van
zeep, shampoo, glas, aarde
werk, in de lithografie en
leerlooierijen.
Kalium speelt een grote rol in
het menselijk lichaam. Naast
calcium en fosfor komt ka
lium qua hoeveelheid op de
derde plaats. Een volwassene
bevat ongeveer 140 gram ka
lium. Slechts twee procent
bevindt zich buiten de cellen.
Tachtig procent treft men
aan in de dwarsgestreepte
spieren. Kalium is naast na
trium onontbeerlijk voor de
zenuwgeleiding, de spier
contractie en noodzakelijk
bij de omzetting van suiker in
glycogeen.
Voedsel rijk aan kalium is
vers fruit, groene bladgroen
ten, aardappelen, tomaten,
bonen en noten.
Een tekort aan kalium uit
zich in vermoeidheid, spier
zwakte, verlies van eetlust,
lage bloeddruk, dorst en in
een later stadium verwar
ring, en kan leiden tot een co
ma. Een teveel aan kalium,
wat zich onder meer kan
voordoen bij nierfalen, geeft
als eerste reactie spierpro
blemen, ook de hartspier
wordt aangedaan, veroor
zaakt zwakte en apathie.
Kali carbonicum is door
Hahnemann geïntroduceerd
in de klassieke homeopathie.
Het werkingsgebied betreft
de spieren, de ligamenten, de
gewrichten en de maag.
De patiënt die baat kan heb
ben bij kali carbonicum heeft
als centraal thema: stijfheid
of onbuigzaamheid. De stijf
heid of starheid vind je terug
op mentaal, emotioneel en li
chamelijk gebied. U dient
zich te realiseren dat niet el
ke patiënt met gewrichts
klachten die gebaat is bij
Kali carbonicum, ook een
stijfheid vertoont op het
mentale gebied.
Kali carbonicum is een fre
quent voorgeschreven reme
die. Misschien heeft dit wel
iets te maken met ons calvi
nistische cultuurgoed- De
kenmerken van de patiënt la
ten zich misschien het best
omschrijven als strikt, cor
rect, plichtsbewust en on
buigzaam; meer materialis
tisch dan idealistisch. Hij
denkt vaak zwart/wit, wat
goed is, is goed, wat slecht is,
is slecht. Daar tussen zit
niets. Hoewel hij gevoelig is,
staat de mentale controle op
de voorgrond. Hij onder
drukt zijn emoties. Als hij al
leen is, praat hij vaak tegen
en in zichzelf
De overdreven controle uit
zich lichamelijk rondom de
plexus solaris. Alles zetelt in
de maag, zoals angst en onge
rustheid. Vaak verdraagt de
patiënt het niet om aange
raakt te worden; hij schrikt
er zelfs van.
Opvallend is de enorme ver
bondenheid met zijn gezin,
zijn familie. Het vreemde is
dat hij zijn partner en kinde
ren niet goed behandelt. De
patiënt is kouwelijk en ex
treem gevoelig voor tocht.
Omdat hij bij de minste in
spanning overvloedig trans
pireert, loopt hij ook vaak
een kou op. De stijfheid van
gewrichten (ook in de rug),
kan leiden tot misvormin
gen.
Een andere lichamelijke
klacht die de patiënt kan
kwellen, kan astma zijn. De
ze klacht treedt vaak op, of
verslechtert tussen twee en
drie uur 's nachts. De oogle
den van de patiënt kunnen
gezwollen zijn. Wees erop be
dacht dat dit euvel kan dui
den op nierproblemen. De
patiënt heeft een meer dan
nol-male behoefte aan zoet,
en klaagt over winderigheid.
Kali carbonicum lijkt veel op
Nux-vomica, Lycopodium
en Thuja; het onderscheid is
niet altijd eenvoudig te ma
ken.
Jacques van Dam is homeopaat
