Verleden laat rare sporen na
Middelpunt van
de Wereld telt 207 treden
w 1
uitjes
Een Christus
met borsten
J
zaterdag 3 augustus 2002
De triomfboog in het Jubelpark.
De geschiedenis laat rare
sporen na. Wat bezielt
een mens om zijn villa ach
terstevoren tegen de avenue
aan te bouwen? Of Christus
te schilderen, mét borsten?
Of voor de lol achter in de
tuin een berggrot te bouwen
van rotsblokken? In de con
treien van Brussel en Namen
kijkje je ogen uit.
Met het motto van het Bel
gisch Verkeersbureau voor
de Ardennen en Brussel kun je
dit jaar mooi alle kanten uit. 'In
het hart van de geschiedenis'
bevinden zich niet alleen kloos
ters, kerken en kastelen, maar
ook Waterloo, het torentje op de
Leffe-fles, de sax in Dinant, de
muur van Hoei. Wat te vertel
len? We pikken er drie rariteiten
uit.
De eerste: een Christus met bor
sten. Te vinden in het Höpital
Notre-Dame a la Rose in Lessi-
nes, een kloosterhospitaal. Een
suite was ingericht voor de
monseigneur. Daar hangt het
schilderijlinks van het bed.
„Het tafereel stelt de bewening
van Christus voor. Hij is man en
vrouw tegelijk. Dit is een staal
tje materniteitsmystiek dat
door de eeuwen heen voorkomt.
Maar op een schilderij zie je dat
nergens terug", vertelt gids
Mare Vuydar.
Het is een compleet rariteiten
kabinet in Lessines. De zalfjes
die moeder-ovèrste Marie-Rose
Carouy met gevoel voor kassa
op de markt bracht, tot in de VS,
vullen een intrigerende vitrine.
Helkiase heten de potjes helen
de zalf tegen huidziekten, zwe
ren en brandwonden. „Ze was
een echte zakenvrouw", zegt
Vuydar. Hij verhaalt enthousi
ast over zeven eeuwen historie,
over de zusters Augustinessen
die zorgden voor zieken en be
jaarden tot 1980.
Vuydar gaat voor in de kamer
Het Middelpunt van de We
reld trekt op gewone va
kantiedagen zo'n 150 tot 200
toeristen. Allen beklimmen
eerst 207 treden alvorens ze
kunnen genieten van het uit
zicht over Middelburg, Walche
ren en, bij goed zicht, de rest van
de wereld.
De schrijver Nescio noemde de
Middelburgse Abdijtoren of
Lange Jan, zoals hij in de volks
mond heet, 'het middelpunt van
de wereld'. Beth en Ben Arens
moeten lachen als ze geconfron
teerd worden met die wijsheid.
Ze wonen zelf in Jeruzalem, een
stad die zeker in vroegere tijden
beschouwd werd als het middel
punt van de wereld.
De Arens vinden het uitzicht
vanuit de Lange Jan mooi. Voor
al het stratenplan van Middel
burg alsmede de historische
bebouwing. Het echtpaar is ver
baasd als het hoort dat een deel
daarvan minder oud is dan het
lijkt. Het hart van Middelburg
werd immers op 17 mei 1940 ge
bombardeerd door de Luftwaf
fe. Zeshonderd panden in het
centrum gingen daarbij verlo
ren. Ook de Lange Jan zelf. De
bovenste helft van de toren
stortte destijds in. Daarvan is nu
niets meer te zien. De beide Isra
ëliërs hebben dan ook niets dan
lof voor het vakmanschap van
de restaurateurs en de visie van
de gemeentebestuurders om de
stad in oude luister te herstel
len.
De negentig meter hoge Lange
Jan is een van de toeristische at
tracties van Middelburg. Wie de
207 treden heeft beklommen is
nog lang niet aanbeland in het
topje, maar bevindt zich op 43
meter hoogte. Hoger kan het pu-
Höpital Notre-Dame a la Rose wil zijn oude glorie herwinnen.
Boulevard Anspach. Met zijn 88
meter brede Tervurenlaan werd
hij helemaal voor gek ver
klaard", vertelt stadsgids Mare
Marghem.
„Zo was Brussel eind negen
tiende eeuw een grote bouwput.
Met ook het Paleis van Justitie,
dat zo groot moest worden dat je
benen gaan beven als je ervoor
staat. Het is honderd meter
hoog. Een volkswijk werd er
voor gesloopt."
Verheerlijking
Een ander visitekaartje van ko
ning-bouwer Leopold is het Ju
belpark. Bovenop een on-Bel-
gisch grote triomfboog prijkt
een vierspan, de neuzen richting
centrum. Aan weerszijden klas
sieke zuilengalerijen en stand
beelden. „Dit monument is in
1905 opgericht ter verheerlij
king van de Belgische onafhan
kelijkheid", vat Marghem de es
sentie samen. In de aanpalende
ruimtes zijn musea onderge
bracht.
Meer van de grandeur treffen we
in Hotel Metropole, ooit begon
nen als cafeetje. Marmer, glazen
plafonds, spiegels, joekels van
kroonluchters springen in het
oog. „En er is niks veranderd",
zegt Marghem De koning had
er dikke pret in de koninklijke
feestzaal of verpoosde tussen
de palmbomen in de winter
tuin.
Leopold had wel meer frappan
te ideeën. In 1900 bezocht hij de
Wereldtentoonstelling in Parijs,
zag daar exotische paviljoenen
en dacht: dat wil ik ook Dus
staat er in Brussel een Chinees
paviljoen dat echt uit China
komt en een authentieke Japan
se toren uit Japan. Van de Expo
nam hij de poort met kassa's
over.
Waar deed die Leopold het ei
genlijk van? Van winsten uit ko
lonies als Kongo, Ruanda.
Burundi (cacao, koper en dia
mant). Leopold zag Brussel als
centrum van een koloniaal im
perium. België als wereld
macht.
Maarten van de Rakt
Belgisch Verkeersbureau voor
de Ardennen en Brussel, tel.
0900- 2020107. Internet:
www.belgie-toerisme.net
Met behulp van een kijker is vanuit de Lange Jan niet alleen Middelburg, maar geheel Walcheren te
overzien foto Lex de Meester
bliek niet komen, omdat de ste
nen wenteltrap daar ophoudt en
er alleen maar te gevaarlijke
ladders resten. Die geven toe
gang tot het carillon en, nog iets
hoger, de keizerskroon. Daar
bovenop pronkt de twee meter
hoge gouden haan.
De achtkantige Lange Jan da
teert uit de veertiende eeuw en
heeft meer moeten doorstaan
dan een Duits bombardement.
In 1416,1512,1568 en 1712
werd de top door brand ver
woest, de laatste twee keer als
gevolg van een blikseminslag.
Weinig bezoekers betreuren dat
ze niet verder kunnen dan die
207 treden. Vanaf die hoogte is
het uitzicht al indrukwekkend
genoeg: Walcheren, de Wester-
schelde, de Bevelanden. Heel in
de verte is met behulp van een
goede kijker zelfs het kustfront
van Knokke te zien.
Al drie jaar lang verkoopt
Sergei van Dijk boven in de to
ren entreekaartjes. Sommige
bezoekers keren jaarlijks tèi*ug,
vertelt hi jIn de torenkamer met
zijn gebrandschilderde raam
pjes komt de hele wereld langs.
Hij laat het gastenboek zien en
wijst de vele vreemde talen aan:
Spaans, Engels, Portugees, Ja
pans, Frans, Duits. Soms krijgt
hij oude emigranten op bezoek
die veertig, vijftig jaar geleden
Middelburg verlieten en nu bij
na ademloos alle veranderingen
opnemen. Nieuwe inwoners van
de stad zijn andere dankbare
bezoekers, aldus Van Dijk. Al
tijd is er wel iemand die wat te
vragen heeft over het uitzicht,
of de geschiedenis van de toren
en de abdij.
EmileCalon
De Lange Jan is tussen 1 april en
15 november dagelijks van 11
tot 17 uur te bezoeken. Zondags
van 12 tot 17 uur. Een entree
kaartje kost €2,25. Kinderen
van vijf tot en met twaalf jaar
betalen €1,60.
van moeder-overste, de zieken
zaal van de nonnen, de biblio
theek, de barokke kapel. We
werpen een blik in de muffe al
koofbedden. Afschrikwekkend
is het medisch gereedschap,
gruwelijke tangen, spuiten, ha
mers en zagen. „Aderlatingen
waren populair. Vuil moest naar
buiten, want alles moest rein
van binnen zijn."
Buiten kuieren we door de
kloostertuin langs de grafste
nen in de muur naar de ijskelder.
Vroeger kwam het ijs uit Zwe
den per boot over de Dender. De
ijskelder ziet er patent uit. Van
de likeurstokerij is daarentegen
niks over. Zo had het niet veel
gescheeld of het hele Höpital
was in de jaren zestig platge
gooid, nota bene voor een par
keerterrein. De EU sprong bij,
en in fases krijgt l'Höpital zijn
oude glorie terug. In 2003 gaan
de refter, apotheek en zieken
zaal open.
Rots
Op naar rariteit twee. Het kas
teel van Attre. Achterom is het
te doen. Door het Engelse park
voorbij de duiventoren en de
schandpaal naar de rots. Een
rots? Hier? Met rotsblokken uit
de naaste omgeving is van 1781
tot 1788 een bergje gebouwd
met pikkedonkere spelonken.
Achttien paarden trokken de
blokken, 'waarvan meerdere
meer dan 25.000 pond wogen'.
'Volg het pad dat u kronkelend
naar de top leidt', lezen we
in een toelichting. Het glibberi
ge klimmetje is niet zonder risi
co.
Wie bedenkt zoiets? Francois
Ferdinand Franeau d'Hyon
deed dat ter ere van aartsherto
gin Maria-Christina van Oos
tenrijk. In de filosofie van de
toenmalige adel past het rotsige
bouwsel, vanwege de 'roman
tiek, zin voor het avontuurlijke,
gezondheid door beweging in
open lucht'.
In het kasteel dienen zich aller-
Het ruiterstandbeeld van Leopold II.
lei verrassingen aan, zoals het
kapelletje dat schuilgaat achter
twee monumentale, gebogen
deuren in een hoek van de 'in
komhal'. Een klein barok altaar
openbaart zich met drie reliëfs:
Geloof, Hoop en Liefde.
Salon in, salon uit gaat het langs
schilderijen, kroonluchters,
schelkoorden, canapés, secre
taires en een speeltafel. De gids
wijst op het behang, uit de acht
tiende eeuw. „Dit is de eerste
vorm van behang. Het is uit
kleine vierkante delen samen
gekleefd tot één strook. Het
bloemendessin is een imitatie
van het bedrukte linnen op de
stoelen", noteren we.
Donkerder is het in Het Chinees
Salon. Behang, overgordijnen
en meubelbekleding zijn van
echte Chinese zijde, handbe
schilderd. De gordijnen zijn
neergelaten om de zijde te be
schermen tegen het zonlicht. De
gids trekt een doek van een tafel.
Voila, originele velletjes behang
in de originele kleuren, ooit ge
vonden op zolder. Verbluffend.
Voor rariteit drie belanden we in
Brussel. Bij de villa van baron
Stoclet, een vermogend indu
strieel, die een belangrijke rol
speelde voor België in het bui
tenland. Hij was pissig op ko
ning Leopold II, omdat hij vond
dat de brede avenue waar hij
wilde bouwen naar hem ge
noemd moest worden. Hij kreeg
zijn zin niet. De acht rijbanen
tellende weg heet nu Tervuren
laan. 'Dan draai ik mijn huis
rond', schijnt Stoclet gezegd te
hebben. Dus kijken we tegen de
achterkant aan, die er ook mag
wezen. Slechts eenmaal is het
art deco Maison Stoclet open
geweest voor publiek.
Wie doet dat ook, spotten met
Leopold II? Met zijn megaloma
ne projecten baarde hij opzien -
en riep weerstand op. „Hij
overwelfde de Senne, dat toch
maar een open riool was, voor
een Hausmannachtige laan, de
