PZC
Het Long Island van de Nederlanden
1*0
21
«Mmmmmv
Zeeland moet voor zorgeconomie kiezen
zaterdag 3 augustus 2002
Zeeland, een rustige oase temidden van drukke stedelijke zones.
foto's Ruben Oreel
Zeeland kan een zeer welva
rende Europese regio worden
als gekozen wordt voor ruimte,
rust, recreatie en zorg. De regio
heeft namelijk alle potenties in
huis om het Long Island van de
Nederlanden te worden, een rust
punt in een hectische wereld.
Maar dan moet gestopt worden
met verdere industrialisatie en
moeten er duidelijk keuzes ge
maakt worden, vindt directeur
Jaap Modder van het Nederlands
Instituut voor Ruimtelijke Orde
ning en Volkshuisvesting (Nirov),
hét adviesbureau voor gemeenten
en provincies. „Stop met het in de
lucht houden van twee ballen."
T aap Modder komt als een kleine
eJ wervelwind de vergaderkamer van
het Nirov in Den Haag binnen. In zijn
hand heeft hij een kaart van de Bene
lux. Na een snelle begroeting spreidt
hij de kaart open en wijst met gestrek
te vinger naar Zeeland, de groenblau
we oase tussen drukke stedelijke zo
nes als de Randstad, de Brabantse en
Vlaamse steden. Al die zones zijn
's nachts vanuit een satelliet prima te
zien als een bijna aaneengesloten en
hel verlicht hoefijzer met in het hart
een nagenoeg donker gebied: Zee
land.
De landbouw in dat donkere gebied
heeft weinig toekomst. Daar hoeft
wat hem betreft niet om getreurd te
worden want er ontstaan daardoor
kansen voor de natuur en voor ruim
wonen in het groen. „Dat is nu net iets
wat steeds meer Nederlanders wil
len." Daarnaast constateert hij dat de
Randstad, de Brabantse en Vlaamse
steden steeds meer een aaneengeslo
ten metropool worden, zoals Helsinki,
Barcelona en New York.
In al die steden gaan bewoners in het
weekend massaal naar hun dacha. En
in toenemende mate wonen ze daar
ook permanent en hebben ze een ap
partementje in de stad. Hij noemt de
regio rond Helsinki waar minimaal
40.000 dachas staan. Hij lacht en zegt:
„Een zeer conservatieve schatting."
Hij vertelt vervolgens dat die dachas
beslist niet vergeleken moeten wor
den met veredelde tuinhuisjes maar
dat het vaak om complete villa's gaat.
Zeeland kan volgens hem ook zo'n da-
cha-land worden, het Long Island van
de Nederlanden.
Ruim wonen
Vrijwel zonder onderbreking praat de
52-jarige directeur door. Hij consta
teert dat het verschil tussen eerste en
tweede huis ook in Nederland steeds
meer aan het verdwijnen is. Er zijn
volgens hem al veel mensen die hun
huis in de Randstad ingeruild hebben
voor een woning in het Zeeuwse. In
sommige gevallen houden ze een be
scheiden appartement aan als onder
komen voor doordeweekse dagen.
„Net als in Helsinki en Barcelona
wordt er steeds meer gekozen voor
compact wonen in de stad en ruim wo
nen daarbuiten." Terwijl hij dat zegt,
wijst hij wederom naar de Zeeuwse
Het is onmogelijk te kiezen voor én industrialisatie én rust en ruimte.
delta. „In die delta kan nog ruim ge
woond worden."
Modder kent Zeeland goed: „Mijn
vrouw komt er vandaan." Zijn familie
heeft al velen jaren een huisje in Re-
nesse. Zeker in de zomermaanden
verblijft hij daar veelvuldig. Maar ook
in de andere seizoenen is de directeur
van het Nirov zeer regelmatig in het
Zeeuwse te vinden. Hij beschrijft hoe
hij regelmatig door Zeeland rijdt en
hoe hij kan gruwen bij de aanblik van
een vakantiedorp als de Banjaard bij
de Veersegatdam. „Dat hele dorp
heeft niets, maar dan ook niets van
doen met Zeeland." Hij vindt dat ar
chitect M. Zeelenberg daar beslist de
verkeerde keus heeft gemaakt door
overkant van de Mauritskade en zegt:
„Je kunt niet kiezen voor én indu
strialisatie én rust en ruimte. Dat gaat
niet samen. Je kunt geen twee ballen
tegelijk in de lucht houden."
Hij vreest dat Zeeland met de keuze
voor de containerterminal een his
torische vergissing begaat. Zeeland
wordt met zo'n terminal gewoon
een overloopgebied van Rotterdam
en Antwerpen. „Een foute keuze."
Het verladen van ijzeren dozen heeft
volgens Modder geen enkele toege
voegde waarde. „Het is nauwelijks
een interessante economische aan
winst."
Wél enthousiast toont hij zich over het
pleidooi van de Goese burgemeester
alleen, ook heel wat duurzamere ba
nen. De voorman van het Nirov is niet
bang voor een totale vergrijzing van
Zeeland als voor die richting gekozen
wordt. „Ben je bedonderd." Hij ziet
juist een toestroom van jeugdige zorg-
werknemers. Zeeland kan de vergrij
zing juist aangrijpen om te verjongen.
Hij vindt dat tegenstanders van een
zorgeconomie eens moeten gaan kij
ken in een gebied als Long Island of
Florida. Dat zijn volgens hem juist
springlevende en economisch zeer
krachtige gebieden met een zeer ge
mêleerde bevolking.
Modder vindt dat de provinciale ver
kiezingen van maart volgend jaar
moeten gaan over de vraag welke
de dood van Mezger, is Domburg
dankzij die vroegere uitstraling, nog
steeds de sjiekste badplaats van Zee
land. „Kiezen voor een zorgeconomie
is dan ook helemaal niet zo vreemd",
vindt Modder
Als de provincie in september toch
kiest voor de containerkade is nog niet
alles verloren, meent hij. Als die ter
minal goed ingepakt wordt en er niet
gekozen wordt voor verdere indu
striële uitbreiding, kan nog steeds de
groenblauwe optie uitgespeeld wor
den, zegt hij. Dan moet er op bestuur
lijk vlak wel eensgezindheid zijn over
de weg die wordt gekozen. „Alle par
tijen moeten weten waar men aan toe
on-Zeeuwse huizen te ontwerpen.
Terwijl diezelfde architect in een re
cent artikel in het Bouwfonds Wonen
Magazine een pleidooi houdt voor
bouwen volgens de Zeeuwse traditie.
Een kostelijke opmerking, aldus de
Nirov-topman. Want uitgerekend
Zeelenberg is de architect die bouw
stijlen uit de hele wereld in Zeeland
introduceerde.
Modder is allerminst gecharmeerd
van de plannen om langs de Wester-
schelde tussen Vlissingen en Borssele
een nieuwe containerterminal aan te
leggen. Zo'n terminal doet afbreuk
aan het groenblauwe imago, zegt hij
streng. Hij kijkt even naar buiten,
naar een van de statige panden aan de
D. van der Zaag voor het opketten van
een Zeeuwse zorgeconomie. Volgens
de burgemeester van Goes moet Zee
land niet bang zijn de regio in de
markt te zetten als het Florida van
Nederland, als de regio waar het goed
toeven is voor pensioenmigranten.
Het binnenhalen van die doelgroep
kan volgens Van der Zaag een gewel
dige stimulans betekenen voor de
Zeeuwse economie, want elke pensi
oenmigrant is volgens hem goed voor
één tot twee nieuwe banen.
Van der Zaag heeft helemaal gelijk,
juicht Modder. Ook hij weet zeker dat
een Zeeuwse zorgeconomie heel wat
meer banen oplevert dan het in- en
uitladen van metalen dozen. Dat niet
kant het in Zeeland op moet gaan.
„Kiezen voor duurzame en constante
werkgelegenheid of het reservegebied
worden van Rotterdam en Antwer
pen?"
Eind negentiende eeuw profiteerde
Domburg geweldig dankzij de zorg
die dokter Johann Georg Mezger, de
man met de gouden duimen, verleen
de aan tal van Europese notabelen.
Destijds reisden koninginnen, prin
sen, gravinnen, generaals en herto
ginnen naar het Zeeuwse dorp omdat
de befaamde fysiotherapeut daar, te
midden van de rust en ruimte, prak
tijk hield. De plaatselijke economie
voer zeerwel bij hun aanwezigheid.
En heden ten dage, bijna een eeuw na
Met de plannen voor een universiteit
in Middelburg is de regio al deels de
weg van de zorgeconomie ingeslagen.
Hij vindt die plannen getuigen van
moed en visie. Zeeland is wat hem be
treft ook de plek bij uitstek voor uni
versitaire zomercursussen. En een
reguliere studie aan die Roosevelt
Academy ziet hij ook zitten. Geselec
teerde studenten krijgen, als de plan
nen doorgaan, daar in drie jaar een
brede academische basisvorming (een
bachelor-programma), waarna ze
verder kunnen studeren aan binnen-
en buitenlandse universiteiten om een
masters-titel te behalen. „Een prima
plan", looft de directeur van het Ni
rov. Wel vindt hij dat op Walcheren
een nieuwe gemeentelijke herindeling
noodzakelijk is om een stevige be
stuurlijke bedding te krijgen voor
zo'n universiteit en de verdere plan
nen. Vlissingen en Middelburg heb
ben samen net geen 90.000 inwoners,
zijn samen nog kleiner dan een ge
meente als Ede, zijn woonplaats. Om
ergens een voet tussen de deur te krij
gen moeten Vlissingen en Middelburg
dan, ook zeker fuseren, redeneert hij
„Dat is echt een noodzaak." Om na
tionaal en internationaal mee te tellen
zijn grote inwoneraantallen nu een
maal noodzakelijk, zegt hij en wijst
naar Den Haag en Brussel waar klei
nere gemeenten niet aan de bak ko
men.
Wintermaanden
En er moet dan ook geprobeerd wor
den het inwonertal wat op te krikken.
Niet alleen om te werken aan de
macht van het getal maar ook om er
voor te zorgen dat in de wintermaan
den er voldoende aanbod is voor een
goed cultureel programma. Want cul
tuur wordt een belangrijke vesti
gingsfactor, stelt hij. „Dat mag echt
niet onderschat worden." Modder
komt in de wintermaanden wel eens in
Middelburg. Hij bespeurt dan niet al
te veel vitaliteit, zegt hij enigszins on
derkoeld.
Hij is ook voorstander van het bouwen
van nieuwe dorpen en het ombouwen
van vakantiedorpen tot reguliere dor
pen waar ook ruimte blijft voor va
kantiegangers. Hij stelt simpel dat
een kwart van de bevolking in een
dorp wenst te wonen. Omdat slechts
een klein deel slaagt die wens te ver
vullen staan dorpen gigantisch onder
druk, stijgen de prijzen van de wonin
gen en hebben projectontwikkelaars
de kans gekregen vaak zeer lelijke
nieuwbouwwijkjes aan de randen te
bouwen.
Nieuwe dorpen
Modder noemt het vreemd dat er niet
gepoogd is om in Zeeland een paar
nieuwe dorpen te bouwen. „Terwijl
we het wel kunnen." Daarbij noemt
hij Nagele in de Noordoost-Polder als
voorbeeld. „Een fantastisch dorp." In
navolging van oud-burgemeester
J. Mandos van Borsele zegt hij dat er
ruimte is, 'zeker in het Zeeuwse', voor
nieuwe dorpen. Maar dan wel een ty
pisch Zeeuws dorp. Het mag niet in
wisselbaarzijn voor bijvoorbeeld een
Flevo-dorp of een Fries dorp. „Het
moet een eigen culturele identiteit
hebben."
En vakantiedorpen moeten deels ge
herstructureerd worden om ze ge
schikt te maken voor permanente be
woning. Als voorbeeld noemt hij Port
Zélande. Eenderde deel van dat dorp
kan wat hem betreft blijven staan, 'de
rest slopen en opnieuw opbouwen'.
Hij zwijgt even en kijkt naar de vele
kaarten die in de vergaderkamer han
gen. Hij weet het zeker, zegt hij met
nadruk „Zeeland gaat een geweldige
toekomst tegemoet als er maar duide
lijke keuzes worden gemaakt." Hij
raadt Zeeuwse bestuurders dan ook
aan spoorslag af te reizen naar Long
Island, 'een van de welvarendste ge
bieden in de wereld'. „Kijk daar rond
en trek conclusies."
Emile Calon
