Tijd dringt voor jacht op nazi's PZC PZC Chinese defensie loopt achter Gesprek dader en slachtoffer werkt louterend Wiesenthal Centrum looft voor het eerst tipgeld uit Drastisch omgooien vreemdelingenbeleid is onmogelijk karwei 30 juli 1952 dinsdag 30 juli 2002 door Erik van Schaik Ontspringen de laatste voort vluchtige nazi's de dans? Nog even en ze zijn uitgestor ven. Het Wiesenthal Centrum start de Operatie Laatste Kans, om er zoveel mogelijk achter de tralies te krijgen. Maar niet elk land werkt mee aan de berech ting van hoogbejaarde oorlogs misdadigers. „Het is verbazingwekkend hoe veel succes we nog hebben", zegt dr. Efraim Zuroff, directeur van het Simon Wiesenthal Cen trum in Jeruzalem. Hij is Wie- senthals opvolger sinds de oude nazi-jager vorig jaar op 92-jari ge leeftijd met pensioen ging. Zuroff is net terug uit de Balti- sche staten, waar hij het start sein gaf voor Operatie Laatste Kans. Die is bedoeld om oude nazi's in Estland, Letland en vooral Litouwen achter de tra lies te krijgen. Met beloningen van 10.000 dollar voor tips, die leiden tot hun opsporing en be rechting. ,Het is voor het eerst dat we tip geld uitloven", zegt Zuroff. „Die nieuwe benadering is nodig, omdat er minder daders, overle venden en getuigen zijn naar mate de tijd verstrijkt. Als we willen slagen, is deze campagne de laatste kans. En we hebben inmiddels aardig wat sporen te pakken." Bewustwording De nazi-vervolging kreeg in de jaren negentig een nieuwe im puls, dankzij hernieuwde be langstelling voor de Holocaust. ,De bewustwording van het pu bliek is groter geworden", zegt Zuroff. „Dat kwam ook door films als Schindlers List en de tv-serie Shoah." Het Wiesenthal Centrum richt zijn aandacht op twee typen landen: die waar de misdaden zijn begaan en die waar de mis dadigers zijn heengevlucht. Met name in de laatste landen boe ken Zuroff en de zijnen succes. „Vooral de Vex-enigde Staten pakken de nazi's aan." Dat gebeurt met het oog op de schaarse tijd die resteert. De Daniel A. Bellemare, vice-voorzitter van de Internationale Bond van Aanklagers, overhandigde in april van dit jaar een eremedaille aan nazi-jager Simon Wiesenthal (links). foto Günter R. Artinger/EPA Amerikanen beginnen geen sle pende rechtszaken vanwege oorlogsmisdaden, maar ontne men de nazi's eenvoudig hun staatsburgerschap. Dat kan, als ze onder valse naam het land binnenkwamen. Eenmaal ge denaturaliseerd, zijn ze zo nodig gemakkelijk uit te wijzen. Zo werd in februari de Oekraï ner John (Ivan) Demjanjuknog van zijn burgerrechten ont daan. De voormalige kampbeul van Treblinka was in 1988 ter dood veroordeeld in Israël, maar werd na twijfel over getui genverklaringen in hoger be roep vrijgesproken. Demjanjuk keerde terug naar de VS, waar j ustitie vorig j aar een procedure begon toen er nieuw bewijs op dook waaruit bleek dat hij wel degel ij k in diverse nazi-kampen dienst had gedaan. Tegenover de grotere aandacht voor vervolging van de laatste nazi's staat een mildere bestraf fing. Begin deze maand werd in Duitsland de 93-jarige oud- SS'er Friedrich Engel tot zeven jaar cel veroordeeld wegens de executie van 59 Italiaanse ge vangenen. De aanklager had le venslang geëist. Maar de rechter bepaalde dat Engel vanwege zijn leeftijd zijn straf niet hoef de uit te zitten. Dergelijke 'Pi- nochet-processen' zijn de nieu we trend, zegt David Barnouw van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD). „Die nazi's zijn nu zo oud dat, zo ze al worden berecht, er heel snel certificaten komen van artsen dat ze te ziek zijn om terecht te staan." Zo ontsprong de voormalige on dercommandant van de veilig heidspolitie van Litouwen, Ka- zys Gimzauskas, vorig jaar de dans vanwege zijn slechte ge zondheid. In Italië bepaalde de rechter dat de 85-jarige oud-ka pitein van de SS Erich Priebke zijn levenslange straf vanwege zijn hoge leeftijd en zwakke ge zondheid in huisarrest mocht doorbrengen. Luitjens Nederland kent het geval van Jacob Luitjens, die in 1948 bij verstek tot levenslang is veroor deeld. Hij zag, na uitlevering door Canada, in 1993 zijn straf teruggebracht tot zes jaar. Daarvan zat 'de Schrik van Ro den n og niet d e h elft uitin 19 9 5 werd hij vrijgelaten. In Frankrijk werd Vichy-poli- tiechef Maurice Papon tot 'slechts' tien jaar cel veroor deeld, terwijl Klaus Barbie en Paul Touvier eerder nog levens lang kregen. De 91-jarige Papon vangt sindsdien wel voortdu rend bot met zijn gratie- en vrij- latingsverzoeken op humani taire gronden. Vorige week is Frankrijk zelfs veroordeeld door het Europese Hof voor de Rechten van de Mens, omdat het Papons recht op beroep bij de hoogste Franse rechtbank had geschonden. Maar niet elk land is even hap pig op het berechten van 'zijn' oorlogsmisdadigers. Barnouw: „Na de val van de Muur zijn sommige Oost-Europese ver dachten van oorlogsmisdaden uitgewezen door westerse lan den en teruggestuurd naar hun vaderland. Daar werden ze juist vaak als helden ingehaald, om dat ze aan de kant van de nazi's vochten tegen de zo gehate Sov jets. Een land als Litouwen richt zich veel meer op de berechting van sovjet-collaborateurs dan van oud-SS'ers." Afgelopen zondag zou in Est land zelfs een gedenkteken wor den onthuld ter ere van de Estse SS'ers die tegen de Russen stre den. Het beeld, een soldaat in SS-uniform met een machine pistool naar het oosten gericht, was een initiatief van oorlogs veteranen. Ongeveer honderd duizend Esten hebben in de Waffen-SS aan de zijde van de nazi's gestreden. Maar na felle internationale kritiek laat de betreffende gemeente Parnu het monument alsnog weghalen. „Ik heb ze allemaal overleefd", zei Simon Wiesenthal toen hij in oktober vorig jaar stopte met nazi-jagen. „Ook al zijn er nog die ik niet gezocht heb en die nog leven, het is te laat om ze te berechten. Ze zouden te oud zijn, dus mijn werk zit er op." Zijn opvolger Zuroff denkt daar anders over: „Er lopen nog heel veel nazi-oorlogscriminelen rond, die nog steeds voor het ge recht kunnen worden gebracht. En Wiesenthal heeft het zelf ge zegd: deze generatie heeft een verplichting jegens de slachtof fers van de Holocaust om hun moordenaars te laten boeten voor hun misdaden." GPD door Koos Bijlsma Het kabinet-Balkenende beleefde een veelbewo gen eerste week. Met meer dan gewone belangstelling volgt directeur John van Til- borg van de interkerkelijke vluchtelingenorganisatie INLIA uit Groningen de nieuwe politieke bazen van Nederland. Hij is ervan over tuigd dat het kabinet de ge wekte verwachtingen op het gebied van het vreemdelin genbeleid niet kan waarma ken. Hoe reageert u op de aanstel ling van oud-CDA'er Hil- brand Nawijn als minister van Vreemdelingenzaken voor de LPF? „Voor mij is dat een vreemde gewaarwording. Ik ken Na- wijn heel goed. In zijn vroe gere functie als directeur van de Immigratie- en Naturali satie Dienst (IND) heb ik veel met hem te maken gehad. Hij is absoluut iemand van de harde lijn die een streng asielbeleid voorstaat. Geluk kig stond Nawijn de laatste jaren als advocaat vreemde lingenzaken ook aan de an dere kant van de streep. Hij weet wat het is om namens een vluchteling te moeten opboksen tegen een ambte lijk apparaat als je zelf het gevoel hebt dat je voor een rechtvaardige zaak strijdt." Wat verwacht u van zijn be leid? „Toen hij nog niet wist dat hij minister van Vreemdelin genzaken werd in het nieuwe kabinet, nam Nawijn driftig stelling tegen het strategisch akkoord dat als bouwsteen dient voor de regeringsver klaring. Het kabinet-Balke nende heeft aangekondigd 90 procent te willen bezuini gen op de asielbegroting. Dat komt neer op bijna 4 miljard euro. Dan blijft er nog slechts 114 miljoen euro over. Na wijn had gelijk. Dat kan he lemaal niet. Als minister moet hij dit beleidsvoorne men nu zelf uitvoeren. Ik ben heel benieuwd hoe dit uit pakt." Terugkomen op dit beleids voornemen lijkt niet reëel. Er zijn verwachtingen bij kie zers gewekt. „Precies! En daarmee ste vent de nieuwe regerings ploeg af op een groot pro bleem. LPF en WD - en het CDA is hierin meegelift - hebben ingespeeld op onder- buikgevoelens bij kiezers door asiel- en vreemdelin genbeleid op één hoop te gooien. Migratie, allochto nenvraagstuk en asielbeleid hebben niets met elk aar uit te staan. Problemen die jeugdi ge, criminele Marokkanen veroorzaken in de grote ste den, kun je asielzoekers toch niet aanrekenen?" Het kabinet wil de grote stroom economische asiel zoekers direct na binnen komst al terugsturen. Wat is daar mis mee? „Daar is niks mis mee. Maar het paarse kabinet had hier voor al regelgeving ontwik keld. Met als resultaat dat het aantal binnenkomende asielzoekers in twee jaar tijd is gehalveerd. Voor dit jaar zullen het er iets meer dan 20.000 zijn. Als 6 procent mag bhjven, spreken we over 1200 mensen. Dat is het hele asielprobleem van ons land." Bent u pleitbezorger gewor den van Paars? „Dat ook weer niet. Paars laat een lelijke erfenis ach ter, doordat het de tijdelijke status introk van duizenden Afghanen, Irakezen en So- maliërs. Zonder enige vorm van opvang zwerven zij rond. Gelukkig trok een groeiend aantal gemeenten - inmid dels meer dan 70 - zich hun lot aan. Op grote schaal zijn vrijwilligers uit kerken en andere maatschappelijke or ganisaties ingeschakeld bij het bieden van een mens waardig bestaan aan deze groep. Op korte termijn hoop ik dit met minister Nawijn te bespreken." GPD door Bernice Breure Een winkelier houdt een enorme knauw over aan een gewapende overval. Uitgere kend in zijn eigen zaak, in het bijzijn van klanten wist hij het pistool op hem gericht. Een lan ge periode van overspannen heid volgde, tot een ontmoeting met de dader wordt geregeld. De winkelier kan er maar niet over uit: „Je bent veel kleiner dan ik me herinner. Je ziet eruit als een gewoon iemand." Een moeder kan de moord op haar dochter niet verwerken. Ze fixeert zich volledig op de dader. Ze wil alles van hem weten. Daardoor blokkeert hij de ge dachte aan haar kind. Pas nadat ze hem geconfronteerd heeft met haar vragen en haar verlies, verdwijnt hij uit haar hoofd. Project José Frijns, projectleider bij Herstelbemiddeling in Den Haag, heeft voorbeelden te over van slachtoffers die baat had den bij een gesprek met de ver oorzaker van hun leed. Vijf jaar geleden begon de bemiddeling tussen daders en slachtoffers, een project van de Reclassering en Slachtofferhulp. Vooral be trokkenen bij zware delicten, van een gewelddadige tasjes roof tot moord, kloppen aan. Bemiddelaar Frijns stelt dat een confrontatie voor beide partijen een 'adrenalinestoot' in hun verwerking kan betekenen. „Een slachtoffer kan eindeloos in de eigen omgeving zijn ver haal doen. Maar uiteindelijk komen vragen naar boven waar maar één iemand antwoord op kan geven: alleen de dader ziet ook die film in zijn hoofd." Eigenwaarde De dader kan door een gesprek zijn gevoel van eigenwaarde hervinden. „Hij denkt: 'Ik heb dit strafbare feit gepleegd, maar ik heb er in ieder geval moreel en gevoelsmatig mijn verantwoor delijkheid voor genomen'. Ver der willen ze graag laten zien dat ze niet zo'n monster zijn als misschien gedacht wordt: 'Ik wil niet dat mensen bang voor me zijn'. Dader en slachtoffer zijn emo tioneel tot elkaar veroordeeld, daarvan is Frijns overtuigd. „Fortuyn (Marten, red.) zegt bijvoorbeeld dat hij de mens achter de moordenaar wil zien en dat klinkt ons heel bekend in de oren." Zowel daders als slachtoffers benaderen Herstelbemiddeling. Een confrontatie heeft alleen nut als beide partijen willen verwerken wat er is gebeurd. D aarom pendelen Frijns en haar collega's voorafgaand aan de ontmoeting tussen de gespreks partners. De uiteindelijke con frontatie vindt plaats op neu traal terrein: op een bureau van slachtofferhulp, een politiebu reau, bij de reclassering of de gevangenis. Wel of geen hand geven, dat blijft altijd een moeilijk punt. Vaak kan het slachtoffer dat niet opbrengen. „Maar de dader verwacht dat ook helemaal niet." Hij krijgt soms heel wat voor zijn Mezen, maar het mo tief van het slachtoffer mag niet alleen wraak zijn. Ellende In een flink aantal gevallen wei gert de dader en/of het slachtof fer medewerking. De dader op vrije voeten wil niets meer we ten van zijn donkere verleden, of het slachtoffer vindt dat de tegenpartij al genoeg ellende aanrichtte. Maar zelfs dan kan Herstelbemiddeling louterend werken. „Soms mogen wij wel namens het slachtoffer vertellen over de gevolgen van het delict en de angst die is veroorzaakt. Veel daders zitten dan met hun oren te Mapperen, soms tot jan ken aan toe." Volgens de familie Fortuyn heeft de moeder van de verdach te van de moord toenadering tot de nabestaanden gezocht. José Frijns heeft eerder twee moe ders, de een van de dader en de ander van het slachtoffer, bij el kaar gebracht en begeleid in hun gesprek. „Ouders en naaste familie van de dader durven meestal nergens naar toe met hun verdriet en dat vreet van binnen. Er is veel nodeloze schaamte, ik kan me voorstellen dat ook deze moeder het bijzon der zwaar heeft." Ze herinnert zich een jonge gedetineerde die tijdens een van haar voordrach ten in een gevangenis opstond. „Weet je wie een slachtoffer is?", riep hij uit. „Mijn moeder!" GPD Een recent rapport van het Pentagon vergeleek China met de Sovjet-TJnie van een paar decennia geleden: in po tentie een macht die de veilig heid van de VS kan bedreigen. Maar op de militaire bases in Tianjin is de potentie ver te zoeken. door Gert-Jan Broere De straaljager scheert met oorverdovend geraas laag over de basis en klimt in een hoek van zo'n zeventig graden steil naar boven. Op een paar honderd meter hoogte zwenkt het toestel naar links, maakt een halve cirkel en herhaalt het kunstje., Dan zet de piloot zijn toestel snel aan de grond, paradeert even langs de buitenlandse bezoekers en parkeert de ja ger bij het tankstation. Hij mag slechts honderd uur per jaar vliegen. „Dat is om economische redenen", zegt Wang Wei, commandant van de 24ste Chinese luchtmacht divisie. Het toestel, een Jian-8, is de trots van de 24ste divisie. Een toestel van Chinese makelij waarvan de houdbaarheids datum allang verstreken is, maar nog steeds de ruggen graat van de luchtmacht vormt. China beschikt ook over de Russische Soechoj-27 en Soechoj-30, die de concurren tie met Amerikaanse straalja gers aankunnen. Maar die zijn gestationeerd in het zuiden, te genover Taiwan. De 24ste divisie zorgt voor de verdediging van het luchtruim rond de havenstad Tianjin en de honderd kilometer noorde lijker gelegen hoofdstad Pe king. De laatste wapenfeiten dateren van eind jaren zestig toen met Chinese MiGs drie Taiwanese verkenningsvlieg tuigen werden neergehaald. Reductie Een paar honderd meter ver derop is de 196ste brigade van het Volksbevrijdingsleger ge legerd. Ook hier is weinig te merken van de Chinese moder nisering. De voormalige 196ste divisie is teruggebracht naar een brigade en telt geen 12.000 manschappen meer maar nog slechts 2500. De re ductie was onderdeel van de operatie om het aantal solda ten onder de wapenen terug te J8 van Chinese makelij in Tanjin. brengen van 2,5 naar 2 mil joen. Zowel Hu Dongmin, comman dant van de 196ste brigade als zijn collega Wang Wei van de 24ste divisie stellen dat hun ta ken niet leden onder de nivel lering. Als de communistische partij opdraagt het vaderland te verdedigen, dan zullen de militairen niet aarzelen, zo verzekeren ze,. Groot gat Maar of ze zullen zegevieren? De high-tech-oorlogen in Kos ovo en Afghanistan hebben de Chinezen de ogen geopend. De Koreaanse Oorlog, waarin de Chinese 'vrijwilligers' van de 196ste brigade de Amerikanen terugdreven tot voorbij de 37 ste breedtegraad, komt nooit meer terug. „Ik zal eer lijk zijn. Er heerst tussen ons en andere landen nog een groot- gat in de technologische oor logvoering", zegt Hu Dong min. Recht door zee, valse beschei denheid of strategisch denken? Het Pentagon, het Amei'ikaan- se ministerie van Defensie, denM het laatste, zo bleek uit een twee weken gepubliceerd rapport. China praat zichzelf graag in de underdogpositie. Het Pentagon stelt dat Ameri ka op lange termijn meer te vrezen heeft van de Chinezen dan van de internationale ter roristen die nu worden bestre den. Officieel besteedt Peking jaar lijks 25 miljard dollar aan het oplappen van zijn verouderde strijdmacht. De opstellers van het Pentagon-rapport ver moeden dat het bedrag dichter in de buurt ligt van de 65 mil jard. Nog altijd een peulen schil vergeleken bij de bijna 400 miljard die de VS in defen sie steekt. Conservatief Amerika maakt zich er vooral zorgen over dat China zijn handelsoverschot met de VS gebruikt voor de aanschaf van de modernste wapensystemen in Rusland en het bedreigen van Taiwan. Bo vendien neemt Peking het vol gens de haviken niet zo nauw met het doorspelen van wa pentechnologieën aan landen die het Witte Huis onlangs nog afschilderde als 'As van het Kwaad'. Alleen in de Ameri kaanse minister van Buiten landse Zaken Colin Powell foto Gert-Jan Broere/GPD lijkt China een bondgenoot te hebben. Hij merkte pas op het niet vreemd te vinden dat een land dat moderniseert ook zijn leger wil opkalefateren. Bondgenoot Maar ook het Pentagon heeft China nog niet opgegeven als mogelijke bondgenoot. Na het incident met het spionage- vliegtuig in april vorig jaar op Hainan, werden de militaire contacten verbroken. Maar juist nu, onder druk van de in ternationale strijd tegen het terrorisme, willen de Ameri kanen China nog een nieuwe kans geven. Niet dat de verwachtingen in Washington hooggespannen zijn. China laat gewoon nooit het achterste van zijn tong zien, zeggen ze daar. „Zijn ze bang om te laten zien hoe slecht ze werkelijk zijn?", vroeg een Amerikaanse offi cier zich af. De militaire con tacten leverden vooral de Chi nezen een kijk in de keuken van het Amerikaanse leger op. „Dat kan ook nuttig zijn, want dan zien ze wat wij hebben en dat werkt ook afschrikwek kend." GPD BEGRAFENIS - President Pe- rón heeft bepaald dat zijn echtgenote niet zal worden be graven voor iedere Argentijn afscheid van haar heeft kun nen nemen. De begrafenis zou gisteren plaatsvinden, maar is Voorlopig uitgesteld. DAKLOOS - In Djakarta zijn duizenden ménsen daMoos ge worden nadat een brand op de kampong Boender zeshonderd huizen verwoestte. Vermoede lijk is de brand ontstaan in een Chinese rotan meubelmakerij. ZONDAGSDIENST - Na een fel debat in de vergadering van Provinciale Staten is met een krappe meerderheid (21 tegen 19 stemmen) een motie aange nomen om de zondagsdienst van het veer Vlissingen-Bres- kens aan te passen aan de eisen van het verkeer. De uitbrei ding stuitte op fel verzet, voor al bij de SGP die de zondags dienst wilde afschaffen. ONTSLAG - Een gehuwde ambtenares mag in Middel burg niet blijven werken. De rechtse fracties wisten met een amendement te verhinderen dat het Ambtenarenregêle- ment uit ,1931 zodanig werd gewijzigd dat wouwen na hun huwelijk in overheidsdienst mogen blijven. Hoofdredactie: A L Oosthoek D. Bosscher (adjunct) A, L. Kroon (adjunct) CentraSe redactie: OostsouburgseweglO Postbus 18 4380 AA Vlissingen Tel (0118)484000 Fax; (0118) 470102 E-mail: redactie@pzc.nl Vlissingen: Postbus 18 4380 AA Vlissingen Tel. (0118)484000 Fax. (0118) 470102 E-mail: redwalch@pzc.nl Goes: Voorstad 22 Postbus 31 4460 AA Goes Tel, (0113) 273000 Fax. (0113)273030 E-mail: redgoes@pzc.nl Terneuzen: Willem Alexanderlaan 45 Postbus 145 4530ACTerneuzen Tel. (0115) 645769 Fax. (0115)645741 E-mail: redtern@pzc.nl Hulst: Baudeloo 16 Postbus 62 4560 AB Hulst Tel. (0114) 372776 Fax (0114)372771 E-mail: redhulst@pzc.nl Zierikzee: Grachtweg 23a Postbus 80 4300 AB Zierikzee Tel. (0111) 454647 Fax. (0111)454657 E-mail: redzzee@pzc.nl Opening kantoren: Maandag t/m vrijdag van 8,00 tot 17.00 uur Zierikzee, Goes en Hulst. 8.30-17.00 uur Zaterdags in Vlissingen van 8.00 tot 10.30 uur Auteursrechten voorbehouden Uitgeven! Provinciale Zeeuwse Courant BV ii Internet: www.pzc.nl Internetredactie: Postbus 18 4380 AA Vlissingen E-mail. web@pzc nl Bezorgklachten: 0800-0231231 op maandag t/m vrijdag gedurende de openingstijden; zaterdags tot 12.00 uur Overlijdensadvertenties: maandag t/m vrijdag: tijdens kantooruren zondag- van 16.00 tot 18.00 uur Tel. (0118) 484000 Fax (0118) 470100. Abonnementen (bij acceptgirobetaling geldt een toeslag van /,-) per maand: 19,25 per kwartaal: 52,-- perjaar: 198,-- Voor toezending per post geldt E-mail: abo@pzc.nl Beëindiging van abonnementen uitsluitend schriftelijk, 1 maand voor het einde van de betaalperiode Losse nummers per stuk: maandag t/m vrijdag: 1,~ zaterdag:€ 1,50 Alle bedragen zijn inclusief 6% BTW Bankrelaties ABN AMRO 47 70.65.597 Postbank 35,93.00 Advertenties Alle advertentieopdrachten worden uitgevoerd onder toepassing van de algemene voorwaarden van Uitgeverij PZC BV alsmede de regelen voor het advertentiewezen Tarieven kunnen tiidens kantooruren worden opgevraagd, Voor gewone advertenties. Tel: (0118) 484240 Fax: (0118) 470100 Voor kleintjes1 Tel. (0118) 484321 Fax:(0118)484370 onderdeel van hel Wegener-concern. De door u n ons verstrekte gegevens hebben wij opgenomen in een bestand dal wordl gebruikt voor onze (abonnemenlen)administralie en om u Ie (laten) informeren over voor u relevante diensten en pro ducten van de titels en de werkmaatschappijen van Wegener of door ons zorgvuldig geselecteerde derden. Als u op deze informatie geen prijs stelt dan kunt u dit schriftelijk meiden bij: PZC, afdeling lezersservice, Poslbus 18,4380 AA Vlissingen. Behoort tot UUGQEflGr

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2002 | | pagina 4