Stille oase wordt nog groener
Dorp met stadse allure
Boer kan toekomst
gerust tegemoet
II al mij
N atuurontwikkeling
in de Verschepolder
Nieuwe Raadkaart
-
mè 2
tÏL
dinsdag 30 juli 2002
&É3È8? 'i' - H /- w 1 iS, \Vf'?7u'
-4* ;'i -■
FvT-2&k Vy M' W 4 s V f«7?
-Vi - 6 s - V —'- 'V O
:>s-; ?.-55'HS M&§:<klUl
foto Peter Nicolai
De Verschepolder bij Retranchement: geknipt voor de zeldzame en bedreigde boomkikker.
De Verschepolder, vroe
ger het Varsche Polder
kin, is een klein gebied,
ongeveer 13 hectare. Voor
namelijk bouwland, een
snipper weiland en een stuk
je boomkwekerij, pal tegen
de oude vestingwerken van
Retranchement. Het scheel
de maar een haartje of het
groene poldert je had vol ge
staan met het zoveelste zo-
merhuizencomplex van
West-Zeeuws-Vlaanderen.
Aan de toenmalige gemeente
Sluis heeft het niet gelegen -
die deed haar uiterste best
om het plan voor tachtig
bungalows in de Verschepol
der erdoor te drukken. De
provincie en uiteindelijk de
Raad van State haalden een
streep door de ambities van
het gemeentebestuur. Nu ligt
er een plan voor natuuront
wikkeling.
Een bezoek aan de polder
maakt in één oogopslag dui
delijk waarom het goed is dat de
gemeentelijke bouwlust aan
banden is gelegd. De Versche
polder is een oase van rust. Nog
al hollebollig en omringd door
deels beplante dij ken en wallen.
De oude oorspronkelijke zee
dijk deelt het gebied in tweeën.
Er grazen en herkauwen wat
koeien op. Ze zijn niet geïnte
resseerd in het voornamelijk
toeristische verkeer dat over de
Cadzandseweg rijdt. Op de dijk,
met uitzicht over de polder staat
een huis. De geparkeerde auto
met Duits nummerbord doet
vermoeden dat het een recrea
tieve functie heeft. Aan de kant
van het dorp bevinden zich en
kele huizen en een loods.
De groene leegte en de stilte
doen weldadig aan. Zeker in
vergelijking met het wat verder
op gelegen Cadzand-Bad, dat in
de zomer - weer of geen weer -
bezit is van toeristen. Het is
dubbel genieten van een rustige
enclave. Als het plan van de pro
vinciale Werkgroep Natuuront
wikkeling tot uitvoering komt,
wordt het nog mooier. Het
bouwland verdwijnt en maakt
plaats voor nat/vochtig gras
land, met een flink aantal poe
len waarin altijd water staat, en
er is voorzien in ruige hoeken.
Geknipt voor de zeldzame en
bedreigde boomkikker, die zich
hier ongestoord voort kan plan
ten. Na die gebeurtenis leeft de
amfibie in de ruigten en het
struweel langs de randen.
Boomkikker-fan Jan Wolkers,
schrijver van het boekje Het
kruipend gedierte des aardbo
dems, zal zich er de lippen bij
aflikken. In het wat hogere wes
telijke deel ontstaat droog
bloemrijk grasland, struweel en
ruige hoekjes. Het aantal al aan
wezige knotbomen wordt uitge
breid. Dit is het ideale leefge
bied voor patrijs, veldspitsmuis
en dagvlinders. Wie wil zo'n om
geving inruilen voor nog meer
bungalows?
Historie
Het gaat niet alleen om de na
tuur (die trouwens ook uit recre
atief oogpunt van belang is).
Ook de historie speelt een rol.
De Verschepolder is een heel ou
de bedijking, ontstaan in het be
gin van de vijftiende eeuw. In de
archieven is een vermelding uit
1435 gevonden. Tijdens de
Tachtigjarige Oorlog werd de
polder onder water gezet; om
streeks 1622 vond herdijking
plaats. In die periode werd in
opdracht van prins Maurits ook
het verdedigingswerk Retran
chement aangelegd en de polder
werd daarbij betrokken. Storm
vloeden zorgden in 1682,1808
en 1845 voor overstromingen.
Dat gevaar verdween door in
dijking in 1873 van de aanlig
gende Willem-Leopoldpolder.
Het volbouwen van de Versche
polder was van meet af (1986)
omstreden. Het was D66 dat
ruim tien jaar geleden in Pro
vinciale Staten het initiatief
nam om bouwen in de polder
mogelijk te maken. De Provin
ciale Planologische Commissie
was daar mordicus tegen. Bun
galows hebben een 'onherstel
bare storende uitwerking' op
het landschap, oordeelde de
commissie. De Zeeuwse Milieu
Federatie en het ministerie van
LNV sloten zich daarbij van
harte aan. De toekomst van de
Verschepolder werd steeds meer
een politiek hangijzer. De pro
vincie had het uiterst moeilijk
de knoop door te hakken en er
was ook flinke verdeeldheid.
Het verhaal gaat, dat tijdens een
vergadering van een provinciale
commissie over de Verschepol
der, gebak werd uitgedeeld. Een
ludieke poging de commissiele
den gunstig te stemmen. De
commissie vermoedde er de
hand van de Sluise wethouder
J. du Fossé achter. Of het paaien
met lekkernijen heeft geholpen,
is in de notulen niet vastgelegd.
Zeker is dat aan het getouwtrek
om de polder - waarbij ook com
missaris van de koningin W. van
Gelder zich tegen de bungalows
kantte - pas in 1995 een defini
tief eind kwam. De Raad van
State keurde de plannen af.
De Werkgroep Natuurontwik
keling ziet niet alleen een klein
paradijs ontstaan voor de
boomkikker - ook andere amfi
bieën, zoals salamanders, kik
kers en padden profiteren vol
op. Libellen zullen gebruik
maken van de nieuwe poelen.
De aanwezigheid van bomen,
water en lintvormige elementen
(zoals de oude zeedijk) is gun
stig voor vleermuizen. Ransuil,
tuinfluiter en bonte specht vin
den er broedgelegenheid, even
als braamsluiper en roodborst-
tapuit. Planten als grote en
kleine ratelaar, addertong en
meerdere soorten orchicleën
kunnen zich ontwikkelen.
Minstens zo belangrijk is dat de
ontwikkeling in de Verschepol
der (het beheer komt bij stich
ting Het Zeeuwse Land
schap) niet op zichzelf staat. Sa
men met het Zwin, de Willem-
Leopoldpolder en de Wallen van
Retranchement moet er een
aaneengesloten natuurgebied
ontstaan aan de rand van het Ei
land van Cadzand. De huidige
versnippering van natuurgebie
den wordt teniet gedaan. Plan
ten en dieren krijgen de
beschikking over een groter
leefgebied. De hink-stap-
sprong-achtige situatie is niet
bevorderlijk voor him welbe
vinden. Ook aan de mens wordt
gedacht: Het Zeeuwse Land
schap wil in samenspraak met
de dorpsraad van Retranche
ment de mogelijkheden voor re
creatief medegebruik uitwer
ken,
Rinus Antonisse
De voorstellen van Europees
commissaris Fischler voor
hervorming van het landbouw
beleid moeten voor de Neder
landse boeren geen grote ver
rassing zijn. Minder productie
en meer kwaliteit. Grotere aan
dacht voor voedselveiligheid.
Bevorderen van de plattelands
ontwikkeling. Kortom: serieus
werk maken van een duurzame
landbouw, die tegemoet komt
aan de eisen van de samenle
ving. Het zijn woorden en be
grippen die de Land- en Tuin
bouworganisatie Nederland
(LTO) al geruime tijd uitdraagt.
Ook het boek Kleurrijk Platte
land, uitgegeven door de LTO,
staat er bol van.
Het boek is een vervolg op de in
1995 verschenen Atlas van het
vernieuwend platteland. Daar
in kwam reeds naar voren dat
boeren en tuinders op en naast
hun bedrijf allerlei activiteiten
ontplooien, die zorgen voor
'verandering en dynamiek' op
het platteland. In Kleurrijk
Platteland wordt verder gebor
duurd op de ingeslagen nieuwe
wegen, waarbij agrariërs
'maatschappelijk ondernemers'
zijn, die luisteren naar de sa
menleving.
In het boek, geschreven onder
leiding van Jan Douwe van der
Ploeg, hoogleraar aan de Wage-
ningen Universiteit, wordt
vastgesteld dat de Nederlandse
bevolking steeds minder ver
trouwd is met land- en tuin
bouw. De aanwezigheid van
agrarische bedrijven lijkt geen
vanzelfsprekendheid meer. Ook
politiek Den Haag vraagt zich
af wat de waarde nog is van de
sector landbouw.
De boer mist erkenning en is in
een geïsoleerde positie terecht
gekomen. Wellicht dat de nieu
we, rechtse bewindslieden op
het ministerie van Landbouw,
Natuurbeheer en Visserij daar
verandering in gaan brengen.
Wat de politieke lijn ook wordt,
duidelijk is dat er een 'nieuwe
landbouw' ontstaat. In het boek
geven twaalf prominenten, geen
boer of tuinder zijnde, daar hun
mening over. Het zijn mensen in
de sfeer van wetenschap, beleid,
cultuur, recreatie, horeca, zorg
en natuurbescherming.
Het is opvallend dat uit alle stel-
lingnames een gevoel van ge
hechtheid spreekt. ,,Zij zijn ge
hecht aan het platteland, aan
voedselproductie en aan dege
nen die in het buitengebied him
vak uitoefenen. Landbouw is
een belangrijk, zo niet onmis
baar cultuurgoed." Opinie-on
derzoek onder de bevolking on
derstreept die opvattingen.
De boeren hoeven dus niet be
vreesd te zijn voor hun toe
komst, als ze tenminste bereid
zijn aan enkele maatschappelij
ke verlangens te voldoen. In de
eerste plaats zorgen voor kwali
tatief hoogwaardig, vers, ge
zond, veilig, gevarieerd en bij
zonder voedsel. Ook wordt het
leveren van een bijdrage ge
vraagd aan de instandhouding
van een aantrekkelijk cultuur
landschap, aan de ontwikkeling
van natuur en landschap en aan
de vei'groting van de bio-diver-
siteit. Dit staat in de kinder
schoenen. Boeren beroepen zich
er graag op van nature hoeders
en onderhouders van het land
schap te zijn. Dat is maar ten de
le waar; als het voor de bedrijfs
voering beter uitkomt, offeren
ze zonder een centje pijn aan
trekkelijke natuur en landschap
op. De akkerranden zijn er niet
gekomen omdat de boeren het
landschap willen opfleuren,
maar omdat er goed geld mee te
verdienen is.
Andere maatschappelijke ver
langens waaraan de boeren
tegemoet moeten komen zijn:
bij dragen aan een leefbaar plat
teland, goede toegankelijkheid
van het landelijk gebied, schoon
produceren en meer oog voor
dierwelzijn. Van veehouders
wordt verwacht dat ze zo zorg
vuldig mogelijk met hun dieren
omgaan. In bijvoorbeeld be
paalde 'varkensfabrieken' is
daaraan veel te verbeteren. In
het verlengde daarvan ligt de
aanpak van onacceptebel ge
bleken methoden voor de be
strijding van veeziekten.
De maatschappelijke verlan
gens zijn uitvloeisel van de kri
tiek die er op land- en tuinbouw
is, en die heeft gezorgd voor het
ontstaan van een kloof tussen
boer en burger. Er klinken ver
schillende oplossingenrichtin
gen. Zoals het doortrekken van
de scheidslijn tussen voedsel
productie enerzijds en natuur
en samenleving anderzijds -
meer fabrieksmatig onderne
men.
Kaasboerderij
Zeer ingrijpend is de oplossing
die kiest voor het afscheid ne
men van de land- en tuinbouw
in Nederland, om de vrijkomen
de ruimte te bestemmen voor
natuur, wateropslag, wonen en
recreatie. Het haalbaarst is de
richting waarbij landbouw en
natuur weer met elkaar worden
verbonden.
In Kleurrijk Platteland worden
voorbeelden beschreven, uit
acht regio's, waaruit blijkt dat
een nieuwe landbouw kansen
heeft. Maatschappelijk onder
nemende boeren kiezen voor
oplossingen en vormen, die op
breed draagvlak kunnen reke
nen. Ook enkele initiatieven op
Walcheren komen aan de orde,
zoals de kaasboerderij van Pe
ter en Marjan Dreessen bij Mid
delburg, de bloemenboerderij
van Rianna en Jan-Willem Mei-
se uit Aagtekerke, de groente
winkel van Leendert en Caro-
lien Joziasse uit Serooskerke en
de mini-camping (en andere ac
tiviteiten) van Jan Wisse uit Me-
liskerke.
Rinus Antonisse
Kleurrijk Platteland. Zicht op
een nieuwe land- en tuinbouw:
Redactie Jan Douwe van der
Ploeg e.a. Uitgegeven in op
dracht van de stichting Hart
voor het Land en LTO-Neder-
land door Koninklijke Van Gor-
cum, Assen.
Voor de herindeling per 1 juli
1971 was Poortvliet een
zelfstandige gemeente op het ei
land Tholen. Het enige platte
landsdistrict in Zeeland dat van
de graaf het stadsrecht kreeg en
dat verklaart wellicht de ietwat
stadse allure op de raadkaart
van vorige week. Bovendien is
op de foto afgebeeld de Lange-
straat, met als tweede gebouw-
links het gemeentehuis. D. C. de
Ruiter-Verburg uit Goes vindt
dat die stadse stijl wel klopt.
„Poortvliet wordt 'de papieren
Haag' genoemd."
Ze wijst erop dat het aanplak
bord aan de gevel goed zicht
baar is. „Het gemeentehuis is
later wat veranderd: er is een
hekwerk omheen gekomen en
de entree kreeg een betegeld
portaal. In de oorlogsjaren heb
ben wij op de bovenverdieping
gewoond, nadat ons huis aan de
zeedijk door de Duitsers gevor
derd was", aldus De Ruiter. „Er
naast woonde de weduwe Geu
ze, die een winkel had, en
verderop was er de bakkerij met
winkel van Nieuwkerk. Tegen
over het gemeentehuis woonde
de weduwe Van Nieuwenhuij-
zen, dan de families Enthoven
enKoppenhol."
Ook H. de Graaf-Uyl uit Stave-
nisse, die als vijfjarige van de
Stoofstraat naar de Lange-
straat verhuisde, heeft bepaal
de herinneringen aan het
gemeentehuis, nu 't Ouwe
Raed'uus genaamd. „In de ene
helft woonde burgemeester
Dronkers en aan de andere kant
was het kantoor. In dat gemeen
tehuis ben ik in 1950 getrouwd,
maar toen was het al helemaal
kantoor. Het huis ernaast was
herberg of café van Geuze." Zij
meldt dat de eerste man rechts
met het platte petje op kleerma
ker Vlekke was. Op de achter
grond is de molen De Korenaar
uit 1710 van G. Krijger te zien,
waarop volgens J. Vroegop uit
Poortvliet ook L. A. Verhage
molenaar is geweest.
M. C. J. Rosmolen-Murre uit
Zierikzee weet heel wat mensen
op de foto - die ze tussen 1900-
1910 dateert - thuis te brengen.
Inderdaad rechts vooraan An-
dries Vlekke. „Deze had aan de
linkerkant op de hoek volgens
mijn bejaarde ouders een
schoenmakerij en gareelmake
rij. Ook verkocht hij schoenen
en klompen en zoals op de foto te
zien is, droeg hij immer een leren
voorschoot. Naast hem, met de
handen in de zij is H. IJsseldijk.
Deze werd altijd Manus Kleppe
genoemd. Afkomstig uit een
groot gezin, werd hij opgevoed
door zijn oom Jan Kleppe, die
een winkel had en zowat alles
verkocht. Het kinderloze echt
paar liet de winkel na aan Her-
POORTVl IET, Langesiraa
manus IJsseldijk. Tot vorig jaar
zette een zoon de winkel voort."
Deze inzender schrijft dat de
man links Johan Elenbaas is,
met zijn zoon Rens. „Hij had een
wagenmakerij en zijn Ideinzo-
nen zijn later carosseriebedrijf
Elenbaas begonnen." Rosmolen
noemt als uitbater van het café
Johannes Geuze. „Daar verga
derden veel besturen van ver
enigingen. Nu is het peuter
speelzaal. Links van het
gemeentehuis woonde juffrouw
Ista, onderwijzeres aan de open
bare lagere school. Tegenover
het gemeentehuis woonde schil
der Rikus Endhoven. Zijn twee
ongetrouwde dochters dreven
een winkeltje in schrijfbeno
digdheden en je kon er ook verf
kopen."
De winnaars van de waarde
bonnen zijn: C. P. Fase, Sint-
Annaland, J. de Graaf, Poort
vliet en G. J. Overbeeke, Ter-
neuzen.
Rinus Antonisse
Zeeland heeft aanzienlijk meer dorpen dan steden. Vandaar uit
de collectie van Hans Lindenbergh opnieuw een afbeelding van
een dorp en uiteraard is de vraag: om welk dorp gaat het? Wie meer
over de gebouwen en omgeving weet, wordt verzocht dat door te ge
ven aan de redactie van Buitengebied.
Oplossingen kunnen tot en met uiterlijk zaterdag 3 augustus wor
den gezonden naar: redactie PZC Buitengebied, postbus 18,4380
AA Vlissingen, fax 0118-470102, e-mailredactie@pzc.nl. Onder de
inzenders van goede oplossingen worden drie waardebonnen ver
deeld.
-u-r. 1
