Als een strijkijzer de Westerschelde over
Fiets/voetveer
zaterdag 20 juli 2002
Het model van het fiets/voetveer neemt de kunstmatig opgewekte golven. fotografie Rob Leenarts
Directeur Piet Hein Noordenbos (r) van Damen Shipyards en zijn collega Rik Vrugt van Sovereign Marine Services kijken toe tijdens het testen van
het model.
Het fiets/voetveer neemt de
'hoge' golven met enige
moeite. De boeg duikt telkens diep
de golven in zodat het water over
de voorplecht gutst. Een mede
werker van Damen Shipyards
kijkt bezorgd en mompelt: „Dat
gaat verkeerd." In gedachte ziet
hij de passagiers al groen en geel
over hun stoelen hangen terwijl
dat juist niet mag gebeuren. Het
fiets/voetveer moet immers als
een strijkijzer over het water van
de monding van de Westerschelde
gaanDe medewerker kijkt pas
opgelucht als hij hoort dat de sta
bilisatievinnen van het model van
de veerboot nog niet in de goede
stand staan. Met een hoorbare
zucht zegt hij: „Gelukkig. Ik
vreesde al dat we opnieuw moes
ten beginnen."
In een reusachtige hal van het Mari
tiem Research Instituut Nederland
(Marin) bij Wageningen test Damen
Shipyards een bijna vier meter groot
model van het toekomstige fiets/voet
veer tussen Vlissingen en Breskens.
Het geel-grijze model vaart daar heen
en weer en doorklieft kunstmatig op
gewekte golven. Kabelbundels, voor
de doorgifte van data, verbinden het
met een indrukwekkend uitziend
meet- en bedieningsplatform dat bo
ven het bassin hangt.
Het model, voorzien van schroeven
met elektromotoren en vier onafhan
kelijk bestuurde stabilisatievinnen,
wordt radiografisch bestuurd zodat
het geheel zelfstandig kan varen. Aan
de rand van het 170 bij 40 meter grote
en 5 meter diepte bassin kijkt direc
teur Piet Hein Noordenbos van Da
men Shipyards nauwgezet toe hoe het
model de golven neemt. Deze proef
vaarten bepalen hoe het model (1:10)
op werkelijke grootte in de hangaars
in Vlissingen-Oost moet worden ge
bouwd voor de inzet tussen Vlissingen
en Breskens.
Damen en de Provincie Zeeland heb
ben voor het Marin gekozen omdat het
Wageningse instituut de plek bij uit
stek is voor het testen van prestatie en
vaareigenschappen van schepen. Het
heeft zich in de loop der jaren gespeci
aliseerd in het ontwikkelen en toe
passen van hydromechanische tech
nologie en kan bijna exact de golfbe
wegingen die voorkomen in de mon
ding van de Westerschelde in een van
de reusachtige bassins nabootsen.
Golven met een hoogte van een halve
meter kunnen daar probleemloos
worden opgewekt. Het Damen-model
krijgt te maken met golven van maxi
maal 25 centimeter hoog. Bij wind
kracht negen is 2,5 meter immers de
maximale golfhoogte in de monding
van de Westerschelde, aldus de direc
teur. Noordenbos vindt het niet nodig
het model te testen bij nog zwaarder
weer omdat geen kapitein bij wind
kracht negen of hoger uit zal varen.
Hij wijst naar het programma van ei
sen: het fiets/voetveer met z'n 176 zit
plaatsen en 75 parkeerplekken voor
(brom)fietsen moet tot windkracht
negen Beaufort probleemloos dienst
doen.
Swath
Noordenbos is nog steeds flink in zijn
sas met de beslissing van de Provincie
Zeeland om de bouw van de beide
fiets/voetveren te gunnen aan Damen.
Het biedt het bedrijf de mogelijkheid
een geheel nieuw scheepstype aan de
toch al lange lijst toe te voegen. Tot nu
toe heeft Damen nog nooit een swath
gebouwd, wel al eens een ontworpen.
Bij deze catamaran-achtige veerbo
ten steekt de romp boven de waterop
pervlakte uit, omdat die rust op tor
pedovormige drijvers onder water.
Hierdoor hebben swaths veel minder
hinder van golfslag dan gewone sche
pen. Ze zijn volgens Noordenbos dan
ook bij uitstek geschikt voor een woe
lig gebied als de monding van de Wes
terschelde met haar typische korte
golfslag. Hij weet dat ook bij wind
kracht acht de passagiers straks rede
lijk comfortabel naar de overkant
kunnen zonder dat ze allemaal nood
gedwongen over de reling moeten
hangen.
Het fiets/voetveer wordt speciaal
voor de Westerscheldemonding ont
worpen. Elk stroomgebied vraagt im
mers om een aangepast ontwerp, weet
Noordenbos. Het ontwerp voor deze
veerboot kan dan ook niet zomaar ge
kopieerd worden voor de bouw van
een boot die tussen de Shetland-ei-
landen gaat varen. „Elk water vraagt
om een eigen type."
Rik Vrugt geeft ook aan dat een swath
het vaartuig bij uitstek is om passa
giers tussen Breskens en Vlissingen te
vervoeren. „Zeker als er gekozen
wordt voor een klein vaartuig." Vrugt
houdt namens de Provincie Zeeland
toezicht op het gehele bouwproces. De
directeur van het adviesbureau
Sovereign Marine Services kent de
Westerschelde en de Provinciale
Stoombooddiensten. Hij was als pro
ject-manager en toezichthouder ook
al betrokken bij de bouw van de PSD-
veerboten Prinses Juliana, Koningin
Beatrix en de Prins Johan Friso. We
gens zijn kennis is hij door de provin
cie gevraagd het hele proces rondom
het fiets/voetveer te begeleiden. Zelfs
als hij een ongelimiteerde hoeveelheid
geld zou hebben, kiest hij voor een
swath-schip om de verbinding tussen
Breskens en Vlissingen te onderhou
den, zegt hij terwijl hij kijkt naar het
klaarmaken van het model voor de
tweede 'run'. De swath is volgens hem
gewoon het stabielste en betrouw
baarste platform voor passagiersver
voer in de monding van de Wester
schelde. „Zeer bedrijfszeker", zegt hij
met nadruk.
Vrugt beseft heel goed dat het einde
van de PSD voor Zeeland iets bijzon
ders is. De PSD is immers Zeeland,
zegt hij. Elke keer als hij vanuit zijn
woonplaats Overijse (België) naar
Vlissingen rijdt en bij Kruiningen 'de
boot' boven de dijk ziet uitsteken,
doet hem dat wat. Hij vindt dat zo'n
typisch Zeeuws beeld. „Ook ik zal dat
straks missen."
Vrugt houdt fulltime toezicht op het
gehele bouwproces. Hij heeft bij wijze
van spreken ongelimiteerde toegang
tot alle kantoren van Damen waar ge
sproken wordt over het fiets/voetveer.
„Wij zijn zeer dominant aanwezig",
zegt hij dan ook met een glimlach.
„Wij bemoeien ons overal mee." Tot
nu toe is hij zeer te spreken over het
verloop van het ontwerpproces 'en de
goede samenwerking met het gehele
projectteam van Damen'. Hij ver
wacht dan ook dat in september, als
de proeven bij het Marin succesvol
verlopen, gestart kan worden met de
bouw van de eerste veerboot.
Als het swath-model voor de tweede
keer afvaart, ki j kt de medewerker van
Damen gespannen toe. De eerste me
ters wordt het model met twee houten
stokken vastgehouden tot het op snel
heid is. Daarna vaart het geheel op ei
gen kracht en is precies te zien hoe het
reageert op de golfslag. De medewer
ker kijkt opgelucht want nu de stabi
lisatievinnen in de juiste stand staan
vaart het fiets/voetveer redelijk sta
biel naar de overkant.
Jacob Pinkster van Universiteit Delft
begeleidt enkele trainees van Damen.
Hij is speciaal met hen naar Wagenin
gen gekomen om het Marin en de tes
ten met de swath te laten zien. De
ingenieur is onder de indruk van de
professionaliteit van de medewerkers
van het Marin. „Vanuit heel Europa
komen ze naar hier om schepen en
boorplatform te testen." Voor die
platforms is een dertig meter diepe
bak gegraven zodat zelfs de grootste
modellen beproefd kunnen worden.
Pinkster noemt de testen van het
Marin ook zeer deskundig. „Na de
werkelijkheid the next best thing."
Vol ontzag vertelt hij dat elk stroming,
elk type golfslag in de bakken van het
Marin is na te bootsen. „Van het Veer-
se Meer tot de Golf van Biskaje, van
windkracht nul tot voorbij wind
kracht twaalf.Modellen die voorzien
zijn van een stempeltje van het Marin
kunnen volgens hem dan ook hun
werk aan.
Bij de Koninklijke Schelde Groep in
Vlissingen staan veel werknemers bij
wijze van spreken te springen om mee
te werken aan bouw van de fiets/voet
veren, vertelt Noordenbos. Niet
vreemd, want de werknemers kunnen
straks de beide schepen vanaf de bou
levard in Vlissingen heen en weer zien
varen. „Heel wat anders dan de jach
ten die ze nu bouwen", lacht de direc
teur. Die verdwijnen na oplevering
immers naar het Midden-Oosten, de
Caraïben en andere verre oorden.
Daar valt nauwelijks mee te pronken.
Net als de fregatten, die verdwijnen
ook uit het zicht.
Beide swaths worden geheel in Vlis-
singen-Oost gebouwd. Het eerste 37,4
meter lange en 17,31 meter brede
schip wordt december volgend jaar
opgeleverd, het tweede twee maanden
later.
Interesse
Sinds Damen het contract voor de
bouw van de veerboten tekende heb
ben tal van andere instanties te ken
nen gegeven dat ze mogelijk interesse
hebben in een of meerdere swaths.
Namen noemt Noordenbos niet maar:
„Het gaat om allerlei (semi)over-
heidsdiensten die werkzaam zijn op
de Noordzee." Als over een kleine an
derhalfjaar de eerste proefvaarten
met de swath worden gehouden zullen
dan ook tal van vertegenwoordigers
van die diensten meevaren de Wester
schelde en de Noordzee op En daarna,
als het fiets/voetveer definitief heen
en weer vaart tussen Breskens en Vlis
singen, zal Damen ook regelmatig met
een gezelschap aan boord stappen om
potentiële opdrachtgevers kennis te
laten maken met de veerboot. „Zien is
immers geloven."
Dat gezelschap zal zeker ook de stuur
hut aandoen, zo weet Noordenbos.
Daar mag het niet geconfronteerd
worden met mopperende kapiteins
die klagen over gebrekkig zicht, onlo
gisch geplaatste apparatuur en ande
re onvolkomenheden. Om dat te voor
komen bouwt Damen eerst een houten
model van de stuurhut op een schaal
van 1:1. Vervolgens wordt een aantal
toekomstige kapiteins en stuurlieden
uitgenodigd om daarin 'droog te
varen'. Daar kunnen ze dan direct
commentaar geven waarna hun op
merkingen verwerkt worden in het
definitieve ontwerp. „Het gebruiks
gemak is heel belangrijk, staat bij ons
hoog in het vaandel."
Na afloop van de eerste serie proeven
verlaat het gezelschap de testruimte
van het Marin. In een van de gangen
staat een andere swath, een model dat
getest wordt voor de Duitse kust
wacht en dat door een Duitse werf
wordt gebouwd. Noordenbos houdt
even stil, hurkt en kijkt maar de on-
derkant van het bijna tien meter lange
model. Met een lachje bekent hij dat
hij zoiets niet kan laten, even kijken
hoe de concurrenten bouwen. Daarna
spreekt hij weer met de nodige trots
over de eigen swath en de belangstel
ling van allerlei andere instanties. Als
slechts een deel van die belangstelling
omgezet kan worden in definitieve
contracten, zo zegt hij, ligt er heel wat
werk in het verschiet voor de Zeeuwse
scheepsbouwers.
EmileCalon
