Teler verpakt ook fruit
Zoet water onmisbaar
op Thoolse landerijen
Wie herkent niet de hervormde kerk van Bruinisse?
Nieuwe Raadkaart
dinsdag 16 juli 2002
Er gaan veel stemmen op
om in de Zeeuwse rand
meren - Krammer-Volkerak,
Zoommeer en Markiezaats-
meer - weer zout water toe te
laten. Problemen met de wa
terkwaliteit (blauwalgen)
kunnen daar mogelijk mee
opgelost worden. In agrari
sche kringen willen ze daar
niks van weten. Het huidige
zoete water is onmisbaar
Ovoor een gezonde bedrijfs
voering. De Zeeuwse Milieu
Federatie betwijfelt dat: af
gelopen jaren is er nauwe
lijks gebruik gemaakt van de
bestaande zoetwater-moge
lijkheden, stelt de ZMF. Wat
daarvan zij, Thoolse boeren
brengen daar verandering
in. Ze hebben de handen
ineen geslagen om op hun
landerijen zoet water binnen
te brengen.
Het verbeteren van de zoet
water-voorziening voor de
agrariërs is tot nu toe nooit echt
van de grond gekomen. Pogin
gen strandden vooral op de hoge
kosten die ermee gemoeid zijn.
Zo leed aanvoer van zoet water
naar Schouwen-Duiveland
schipbreuk en ook een plan voor
inlaat op Tholen haalde het niet.
De boeren durfden het niet aan
vele euro's méér aan water
schapslasten op tafel te leggen.
Inmiddels zijn de omstandighe
den veranderd. Steeds duidelij
ker is dat voor het welslagen van
intensievere teelten het kunnen
beschikken over zoet water van
levensbelang is. Maar ook gang
bare gewassen doen het beter
als er beregend kan worden.
Bloemenkweker Edward Riet
kerk uit Tholen heeft zich sa
men met zijn collega's Johan
van der Wel en Jan van Dalen
sterk gemaakt voor een nieuw
zoetwater-plan in een deel van
Tholen. Enmet succes. Ze slaag
den er in een voldoende aantal
agrariërs achter hun ideëen te
krijgen en de medewerking van
het waterschap Zeeuwse Eilan
den te verwerven. In een gebied
van zo'n 1000 hectare, grofweg
tussen Oud-Vossemeer en Tho
len, benaderde het drietal met
steun van de Zuidelijke Land
en Tuinbouw Organisatie, alle
boeren. Doel was het inventari
seren van de zoetwater-behoef
te en kijken of er voldoende
draagvlak was voor het uitvoe
ren van maatregelen om zoet
water in te laten.
Rietkerk - 'het was een enorme
klus en best spannend' - vertelt
dat het waterschap vooraf als
eis stelde dat tenminste drie
kwart van de agrariërs (zowel
aantal boeren als oppervlakte)
in het betrokken gebied achter
de plannen moest staan. De uit
slag was een steun in de rug voor
de initiatiefnemers: 80 procent
stemde in met het zoetwater
plan en was bereid daarvoor een
overeenkomst te tekenen. „Ik
vind het een succes, zeker als je
ziet hoe conservatief veel
Zeeuwse boeren zijn", zegt Riet
kerk. Het plan houdt in dat het
waterschap zorgt voor het door
spoelen van de hoofdwaterlo
pen (via de inlaten Drie Grote
Polders en Oud-Kijkuit en de
twee uitlaat-gemalen Een
dracht en Loohoek), met zoet
water uit de Schelde-Rijnver-
binding. Voor het bewaken van
de waterkwaliteit (met name
het zoutgehalte) wordt meetap
paratuur geplaatst. Boeren
kunnen het zoete water uit de
waterlopen halen en op hun lan
derijen gebruiken. De kosten
zijn geraamd op 25 euro per hec
tare per jaar. Iedereen in het
plangebied die met zijn grond
aan hoofdwaterlopen ligt,
wordt aangeslagen.
Volgens Edward Rietkerk heeft
iedereen sowieso wat aan het
binnenlaten van zoet water. Hij
wijst op het terugdringen van de
verzilting. „Voor de kwelbe-
strijding is het een must om zoet
water te hebben. Daarnaast
ontstaat een scala aan mogelijk
heden op teelttechnisch gebied.
Je kimt beregenen, je teeltplan
kan breder opgezet worden. Je
concurrentiepositie verbetert er
door. De rest van Nederland kan
al beregenen, Zeeland niet. Wat
dat betreft is er een achterstand,
die nu ingehaald kan worden.
Als kweker van zomerbloemen
(sierkool, aronskelken en rozen-
bottels als hoofdteelten en nog
tien bijteelten) weet Rietkerk
als geen ander hoe belangrijk
zoet water kan zijn. „Beregenen
geeft 30 procent meer waarde",
stelt hij onomwonden. „In de
bloemen is het wenselijk dat je
producten minimaal een sten
gellengte van 60 centimeter
hebben. Met beregenen kom ik
op 70 tot 80 centimeter. De leng
te wordt betaald; 80 centimeter
brengt meer op dan 60 centime
ter. Als je 20 centimeter kunt
winnen, scheelt dat aanzienlijk.
Bovendien krijg je met berege
nen een gelijkmatiger lengte,
minder groeiverschillen. Als al
les op dezelfde lengte zit, werkt
dat gemakkelijker, je hebt min
der sorteerwerk en bespaart ar
beid. Ook is er een betere benut
ting van meststoffen, je kunt
met minder bemesten toe."
Proefdraaien
Er zijn ongeveer veertig over
eenkomsten door boeren gete
kend. Het plan kan nu gaan
proefdraaien. Er wordt ook al
gekeken of er zoetwater-moge
lijkheden kunnen komen buiten
het plangebied. Het is duidelijk
dat de Thoolse boeren verzilting
van de Randmeren niet zien zit
ten, want dan kunnen ze hun
plan meteen vergeten. Rietkerk:
„We hebben het als sector al
moeilijk. Alle mogelijkheden
die er zijn voor een betere be
drijfsvoering moeten we benut
ten. Je moet ook vooruit denken.
Wat nu nog niet in het bouwplan
zit, kan er over twee jaar wél
zijn. Het is ook voor volgende
generaties van belang."
De Thoolse bloemenkweker on
derstreept dat aan de agrarische
producten ook steeds hogere
kwaliteitseisen worden gesteld,
'anders doe je niet meer mee op
de markt'. Hij noemt als voor
beeld aardappelen. De kwaliteit
daarvan kan gunstig worden
beïnvloed door beregenen. „En
als je ziet dat met beregenen ook
het bemesten en bespuiten min
der kan worden, doen we ons
best het milieu te sparen."
Agrariërs moeten zich meer
opstellen als ondernemer,
meer marktgericht denken. Dit
advies krijgen land- en tuin
bouwers tegenwoordig te pas en
te onpas. Fruitteler Ad Slabbe-
koorn uit Eversdijk voegde de
daad bij het woord. Hij nam een
half jaar geleden het sorteer- en
verpakkingsbedrijf Fruit Pac
king Zeeland (FPZ) over van
veiling The Greenery; in de ke
ten van producent tot consu
ment een belangrijk onderdeel.
Het verwerken van appels en
peren vormt voor FPZ de hoofd
moot, maar in de stille tijd
wordt ook fruit - zoals pruimen,
nectarines en kiwi's - van het
zuidelijk halfrond behandeld.
Ad Slabbekoorn kan met de
beste wil van de wereld niet be
schouwd worden als een door
snee-fruitteler. Als voorzitter
van de kring Zeeland/Brabant
van de Nederlandse Fruittelers
Organisatie en van de vakgroep
Fruitteelt van de Zuidelijke
Land- en Tuinbouw Organisatie
(en nog een handvol andere be
stuursfuncties) loopt hij mee in
de voorste gelederen. Hij is het
type 'ondernemende onderne
mer', zoals bijvoorbeeld politici
graag zien. Tijdig inspelen op
ontwikkelingen in de sector,
nieuwe mogelijkheden oppak
ken, kansen grijpen.
Zo pleit Slabbekoorn al langere
tijd voor méér samenwerking
tussen telers, ook op het gebied
van sorteren en aanbieden van
fruit. Geen vanzelfsprekende
zaak. Net als hun collega-ak
kerbouwers zo lang mogelijk
zelf baas willen blijven over hun
aardappelen, zijn fruittelers ge
neigd zich individueel op te stel
len richting marktpartijen. Om
als producenten een zo groot
mogelijke stem in het kapittel te
hebben, is dat niet echt verstan
dig. „Processen veranderen, ook
in de fruitteelt", weet Slabbe
koorn als geen ander. Tegen die
achtergrond is het niet verwon
derlijk dat de teler uit Eversdijk
begonnen is aan een nieuw
avontuur, genaamd Fruit Pac
king Zeeland.
Plet idee voor de overname van
het sorteer- en verpakkingsbe
drijf op het Greenery-complex
in Biezelinge werd vorig j aar ge
boren, vertelt Ad Slabbekoorn.
De veilingreus wilde de activi
teiten afstoten. „De Greenery is
nu vooral een marketing- en sa-
lesorganisatie. Ze focussen zich
echt op de in- en verkoop van
groenten en fruit. Dat is hun
kerntaak. De Greenery had een
sorteerstation staan. Dat heette
Fruit Packing Zeeland. Daar
wilden ze mee stoppen en ze
zochten een partij om de activi
teiten over te nemen." Aanwe
zigheid van een grote sorteer- en
verpakkingsinrichting in een
fruiteeltgebied als Zeeland is
voor de telers een gunstige om
standigheid. Daarom heeft
Slabbekoorn samen met zijn
broer Cees eens goed nagedacht
over de toekomst. Toen bleek
dat fruitcollega S. Capelle in
Nieuwerkerk (die in Baren-
drecht al ervaring heeft met een
pakstation) en op- en overslag
bedrijf Kloosterboer in Vlissin-
gen-Oost wel wilden meedoen,
hakten ze de knoop door en be
sloten ze de overname-stap te
wagen. „We hebben gezegd: we
trekken de stoute schoenen aan.
Er kwam bovendien een prach
tige, moderne sorteermachine
beschikbaar in Limburg, door
een fusie van veilingen daar."
In het Greenery-complex is een
oppervlakte van zo'n 4.000 vier
kante meter gehuurd. Daar zijn
nu twee sorteermachines en een
aantal koelcellen beschikbaar.
Het sorteren en verpakken van
appels en peren is hoofdzaak.
„We verpakken alles wat de
klant vraagt", zegt Slabbe
koorn. „Van het Holland-kratje
tot plastic bak en wat daar tus
senin zit." De ouderwetse, in
bijna iedere huishouding nog
wel aanwezige houten veiling-
kist wordt niet meer gebruikt.
„Die is bijna helemaal vertrok
ken uit de Nederlandse fruit
teeltwereld." Aan kleine ver
pakkingen (per stuk of in zakjes
van een kilo) waagt FPZ zich
niet. Daarvoor zijn nogal wat
investeringen nodig en daar is
het jonge bedrijf nog niet aan
toe.
Ondanks de moderne opzet, met
zoveel mogelijk automatisering
(bijvoorbeeld het aanbrengen
van een sticker op een appel en
peer), blijft er nog vrij veel
handwerk nodig. Er is het hele
jaar rond een vast personeelsbe
stand van twintig arbeidsplaat
sen; daarnaast wordt via uit
zendbureaus een beroep gedaan
op tijdelijke krachten. Afgelo
pen april was een erg drukke
maand, toen werden ruim vijf
tig mensen ingezet. Het streven
van FPZ is in eerste aanleg het
verwerken van ongeveer tien
miljoen kilo's appels en peren
per jaar. Dat is overigens een be
scheiden deel van de totale
Zeeuwse productie, die onge
veer tachtig miljoen kilo be
draagt. Er is dus ruimte voor
groei. Slabbekoorn wijst erop
dat nog heel wat telers zelf op
het eigen bedrijf sorteren. Hij
schat toch zeker de helft. „De
tijd zal leren of dat zo blijft. Het
is mede afhankelijk van de eisen
van de supermai-ktketens. Als
die hun wensen doorzetten, dan
krijgen veel zelfsorteerders het
moeilijk", voorspelt hij. „Wij
hebben wel uitbreidingsmoge
lijkheden. We kunnen als het
moet absoluut meer aan, zeker
als je in ploegendienst gaat
draaien." De start en opbouw
van het bedrijf zijn hem niet te
gengevallen. „Vanhetsorteer-
proces waren we goed op de
hoogte, dat deden we thuis ook
al. En er kwamen gelukkig goe
de mensen mee over. Thuis heb
ben we alle sorteeractiviteiten
natuurlijk stilgelegd."
In de zomer, tussen oude en
nieuwe oogst in, zijn er weinig
Nederlandse appels en peren te
behandelen. Omleegloop te
voorkomen, zorgt Kloosterboer
voor geïmporteerde fruitpro
ducten. Voor een deel appels en
peren, maar inmiddels zijn er
ook pruimen, nectarines en ki
wi's (met name uit Chili) door
FPZ verwerkt. Slabbekoorn:
„Dankzij de producten van het
zuidelijk halfrond kan de stille
re periode mooi ingevuld wor
den. Ons beleid is er op gericht
om een continu-stroom te heb
ben. Daar is onze basisbezetting
ook op afgestemd."
Rinus Antonisse
Rinus Antonisse Inpak van kiwi's in het sorteer- en verpakkingsbedrijf in Biezelinge.
foto Dirk-Jan Gjeltema
In februari 1908 kreeg mejuf
frouw S. P. Griep uit Yerseke
een kaart met daarop de Korte
Ring in Bruinisse en op de ach
tergrond de Nederlands her
vormde kerk. De afzender ver
meldde geen naam, maar hield
het bij een simpele gelukwens:
p.f. De kaart, opgenomen in
Buitengebied van vorige week,
riep bij heel wat lezers herinne
ringen op. „Het was voor mij
niet moeilijk om te raden welke
plaats het was. Ik heb namelijk
als 32 jaar een schilderijtje aan
de muur hangen, dat mogelijk
nageschilderd is van deze
kaart", meldt A. de Raat uit Sint
Philipsland. „Toen ik in mijn
huis kwam wonen, zat het in de
schuur aan de muur gespijkerd.
De naam van de schilder is J. C.
IJzelenberg."
J. de Koning uit Burgh-Haam-
stede is in het eerste huis rechts
dat het dichtst bij de kerk staat
geboren. „In 1944 werd het ei
land door de Duitsers onder wa
ter gezet en wij waren gedwon
gen te evacueren. Toen we in
1945 terug kwamen, was het
dorp kapot geschoten, ook de
kerk en de toren. De klokken
stoel viel bovenop onze zijgevel,
die was zodoende ook zwaar ge
havend." C. van Weele-de Ko
ning uit Terneuzen schrijft dat
de kerk door een bombarde
ment op 7 januari 1945 zo zwaar
werd getroffen, dat sloop niet te
vermijden was.
Er was aan de kerk in het verle
den al het een en ander vertim
merd, blijkt uit de reactie van
deze inzender. De abt van Mid
delburg gaf in 1470 toestem
ming voor bouw van een kerk,
die gewijd werd aan Sint Jaco
bus Minor. Bij de staatsregeling
van 1798 verviel de toren aan de
gemeente en in 1829 was ingrij
pend herstel nodig, aldus Van
Weele. „Onder de toren werd in
de 19e eeuw school gehouden,
ook stond er de brandspuit. In
1902 werd de kerk vergroot en
verbouwd." In 1952 werd een
nieuwe Nederlands hervormde
kerk in gebruik genomen.
J. van der Valk-Meermans uit
Nieuwerkerk geeft aan dat in
het eerste huis rechts de familie
Jumelet woonde. Het tweede
huis rechts is haar geboortehuis,
met aansluitend de smederij
van de gebroeders M. en L.
Meermans. Het grote eerste huis
links is van wagenmakerij Krij
ger (gebouwd in 1901). Wegens
oorlogsschade is het in 1948 ge
sloopt. Het huis voor de kerk
hoorde toe aan de familie Le
Due (ook veiwoest in de oorlog),
die er een winkel (onder meer
rookartikelen, snoep en ansich
ten) in dreef en een kleine druk
kerij. Daar staat nu de muziek
tent.
„Zou ik de hervormde kerk van
Bruinisse niet meteen herken
nen? Voor Bruinisse heb ik een
zwak: hier werd mijn grootva
der Cox-nelis Bal geboren en ge
doopt. Hij was het achtste kind
en tevens de achtste zoon van
Simon Bal en Maatje van
Bloois", vei-telt C. M. Bierensuit
Lewedoi'p. Deze inzender gaat
ver terug in de tijd. „Jacob Bal
was al vóór de Tachtigjai'ige
Ooxiog kerkmeester van de pa
rochie van Sint Jacob de Minde-
Groeto uit Bruinisse
re van Oost-Duiveland. Zijn
zoon Mai'inus Bal is hem in deze
functie opgevolgd. Toen gene
raal Mondragon Bruinisse in
1575 bezette, bleef de kerk
meester met nog vijftien andere
mannen in het dorp. Uit wan
trouwen jegens de bezetters
wist hij een aantal gouden en
zilveren voorwei-pen uit de kerk
te verstoppen. Sindsdien zijn ze
spoorloos."
Eén inzender meende de her
vormde kerk in Poortvliet te
herkennen. De winnaars van de
waai-debonnen zijn: N. van
Hekke, Bruinisse, M. Bakker,
Oost-Souburg en C. Kleppe-
Padmos, Zierikzee.
Rinus Antonisse
Hans Lindenbergh vond in zijn collectie op
nieuw een dorpsgezicht mét kerk. Het is er zo
te zien maandag-wasdag.
De vraag is: welk dorp staat afgebeeld? Voor na
dere informatie houdt de redactie zich aanbevo
len.
Oplossingen kunnen tot en met uiterlijk zaterdag
20 juli worden gezonden aan: i-edactie PZC Bui
tengebied, postbus 18, 4380 AA Vlissingen; fax
0118-470102 of e-mail redactie@pzc.nl. Onder de
inzenders van goede oplossingen worden drie
waardebonnen verdeeld.
foto Dirk-Jan Gjeltema
Bloemenkweker Edward Rietkerk: „Voor de kwelbestrijding is het een must om zoet water te hebben.
