Ieder mens heeft duizend rollen in zich
Het dorp is het
dorp niet meer
Jannes Goedbloed,
toekomstig acteur
HSL
zaterdag 13 juli 2002
dige vingers van zijn vader - bioloog,
technisch tekenaar, timmerman - ver
anderde de boerderij in een prachtige
woning en het saaie aardappelveld er
omheen in een natuurgebied. Ze
woonden er met zijn zessen: Jannes,
zijn broer, vader en moeder en groot
ouders van vaderskant. „Ergens in het
buitengebied. We waren sterk op el
kaar aangewezen. En op jezelf. Je
werd niet vermaakt, je moest jezelf
vermaken. Er waren volop momenten
om na te denken, te zitten broeden op
dingen. Je moest zelf de leegte vullen,
zoals mijn vader met dat aardappel
veld gedaan had. Twee plankjes en
een spijker en een hamer; daar maakte
je een zwaard van. Je trok kleren an
ders aan dan de bedoeling was, impro
viseerde, speelde een rollenspel. Mijn
vader had een grote werkplaats met
een hoop rotzooi. Daar was altijd wel
wat te vinden. Met een beetje knutse
len aan een kapotte schroefmachine
had j e iets wat met fantasie voor laser
geweer kon doorgaan."
„In Grijpskerke heb ik nooit veel
vrienden gehad; wel in Middelburg,
waar ik naar school ging. Ik hield niet
van uitgaan, daarvoor was ik te veel
een eenling. Op de basisschool stond
ik minder buiten de groep. Ik werd
korte perioden wel gepest, maar het
bleef binnen de perken. Kinderen die
bij me kwamen spelen, ontdekten dat
het heel leuk was op de UulenhofOp
verjaardagen organiseerde mijn va
der speurtochten in het natuurge
biedje, dat soort dingen. In de brug
klas werd het anders. Dan heeft
niemand meer zin om op een boerderij
te komen spelen. De interesses veran
deren. In plaats van buitenspelen
kwamen de computerspelletjes en be
spraken ze de nieuwste films en tv-se-
ries met elkaar. Wij hadden geen ka
beltelevisie, daar in het buitengebied
van Grijpskerke, dus die series kon ik
niet volgen. Weer een reden om buiten
de groep te vallen. Ik had nooit merk
kleding. En haargel, ik wist niet eens
wat dat was. Het is niet zo dat ik me
zelf buiten de groep stelde; het was de
groep die me in die rol van eenling
dwong. Zelf heb ik nooit het gevoel
gehad dat ik vreemd was. Ik heb wel
een beetje geprobeerd me aan te pas
sen, maar besloot al snel: ik kan het
beter van me af laten glijden. Ik ben
mezelf en dat is goed.
Oude man
Voor iemand van zijn leeftijd heeft hij
al behoorlijk wat acteerervaring.
Goedbloed heeft alle kansen gegre
pen. Er is geen schoolmusical waar
aan hij niet meedeed. Tijdens de lage
re school al legde hij een basis voor
muziek met een cursus solfège (ge-
hoortraining) en bewegingsacteren.
Van zijn tiende tot twaalfde jaar zat
hij op een tweejarige acteercursus in
het Wissingse Theo Van Doesburg-
centrum. Op zijn dertiende kwam de
amateurtheaterschool De Jonge Am
bitie; twee jaar lang kreeg hij op don
derdagen les in elementair spel, im
provisatie. Tussendoor waren er nog
theaterkampen in De Peel. Daarna
kwam Oliver Twist, een kerstproduc
tie van het Zeeuws Centrum Ama
teur-theater en de Stadsschouwburg
Middelburg. En hij werkte de laatste
drie edities van het Straatfestival in
Vlissingen mee, in diverse hoedanig
heden. Het belangrijkste van de afge
lopen twee jaar was de Zeeuwse ama
teurtheaterschool voor volwassenen
De Ambitie. Onlangs werd dat afge
sloten met de opvoering van het stuk
Zijn naam is Jannes Goedbloed
en hij is zeventien jaar. Ont
houd de naam, want deze Zeeuw
se jongen wordt een groot acteur.
Is het niet op wilskracht, dan is het
wel op talent. Tot nu toe verloopt
alles volgens plan. Heeft hij een
tweede scenario achter de hand
voor het geval het toch misgaat?
Nee. Eerlijk gezegd niet. Er be
staat niets naast toneel. Of beter:
wat op de tweede plaats komt, is
zo ver uit zicht dat de jonge acteur
niets kan verzinnen. Vergelijk het
met liefdesverdriet. Iedereen zegt:
je hebt zo een ander. Geen hand
vol, maar een land vol. Je kijkt om
je heen en denkt: waar dan? Waar
hebben ze het over? Zo is het met
Jannes en toneel. „Ik ben geboren
met de wens acteur te worden."
Het eerste doel is ruimschoots ge
haald. Hij heeft net zijn athe
neum-diploma opgehaald. Drie ne
gens, zes achten, drie zevens en één
zes. Voorgeschiedenis. „Op de een of
andere manier klikte het helemaal
niet tussen mij, het boek, de methode
en de leraar.Had hij die passie voor
toneel niet gehad, dan was het gymna
sium geworden. „Latijn en Grieks heb
ik laten vallen met als doel veel vrije
tijd over te hebben om die te vullen
met toneel. Mijn ouders hebben die
keuze geaccepteerd. Ze zagen al snel
dat het geen bevlieging was."
Na het diploma wilde hij naar de To
neelschool. Het liefst in Amsterdam of
Maastricht, desnoods in Arnhem.
Voor alle drie werd hij nét afgewezen.
Zijn spel was best goed, het was dui
delijk dat Goedbloed acteerervaring
had, met motivatie en spelplezier was
het dik in orde. „Maar ze vonden dat
ik te jong was en dat kwam in mijn
spel tot uiting."
Zijn wieg stond in Middelburg, maar
in zijn tweede levensjaar verhuisde
het gezin naar een boerderij ergens
tussen Grijpskerke en Buttinge. Een
ideale plek om te dromen en sterren te
kijken, ver van het strooilicht van de
bewoonde wereld. „Als ik gerepeteerd
had en naar huis fietste, in een wol
kenloze nacht bij het licht van de volle
maan, kon het zo helder zijn dat je alle
kleuren zag. Dan ging het gisten in me.
Eenmaal in bed kwamen de wolken,
klanken, beelden, kleuren opborre
len... en daaraan weer iets vast... en
dat werd dan een gedicht of een schil
derij."
Jannes was pas twee toen hij er kwam
wonen, maar er is nog een vage herin
nering van verlatenheid, van een plat
en leeg stuk land. Tot het repertoire
van familieverhalen hoort de vertel
ling over koude buffet, dat op de dag
van de verhuizing geserveerd werd.
Het stond in de keuken uitgestald.
Toen begon het te regenen. Drup,
drup, door het dak, door de zolder
vloer, zo in de schalen. „Het was be
hoorlijk lek allemaal.Onder de vaar
Jannes GoedbloedAls ik maar van het toneelspelen kan levendan ben ik gelukig.
foto Lex de Meester
Avondrood, over wel en wee in een be
jaardentehuis. De jonge Goedbloed
moest daarvoor in de huid kruipen
van de heer Van Geffen, een tachtig
plusser. „Ach", zegt hij, „er zit al er
gens een oude man in mijEr zit van
alles in mij, in iedereen trouwens: ie
der mens heeft duizend rollen in zich,
zegt men wel. Je identiteit is degene
die je het vaakst aan het woord laat.
Maar denk niet dat Goedbloed zich
vierentwintig uur per dag verbeeldt
op een toneel te staan. „In het gewone
leven ben ik volstrekt mezelf. Afge
zien van little white lies en het beetje
toneel wat iedereen wel speelt als
smeermiddel van de sociale contac
ten, ben ik compleet mezelf. Ik speel
totaal geen spelletjes; kan zelfs geen
pokerface opzetten. Lijkt misschien
tegenstrijdig, maar dat is het niet. Er
is een strikte scheiding tussen podium
en dagelijks leven. Daar mag het. In
normale menselijke contacten zou het
immoreel zijn."
Perfectionist
Op het podium is de jonge acteur hele
maal gefocust: „Iedere vezel in mijn
lichaam is gericht op acteren, het ver
beelden van een fantasie. Pas nog
speelde ik een stuk waarbij ik door de
zaal moest lopen. Mijn ouders en mijn
beste vriend zaten in de zaal. Ergens
herkende ik ze, maar het hadden ook
totale onbekenden kunnen zijn. Om
dat Van Geffen, het personage dat ik
speelde, ze niet kende. Op zo'n mo
ment ben ik mezelf alleen nog ergens
op een plekje dat je de controlekamer
zou kunnen noemen. Verder ben ik
Van Geffen."
Hij noemt zichzelf een perfectionist.
„Van te voren staat alles tot in detail
vast. Bij elke zin heb ik een gedachte
erachter: waarom zegt deze persoon
dat en waarom op die manier? Elke
beweging is belangrijk. Ieder detail -
hoe je iemand aankijkt, hoe je zit -, al
les moet kloppen. Oók de kleding, de
attributen, de grime."
Volgend jaar px'obeert hij weer binnen
te komen op de academies. „In de tus
sentijd ga ik naar Den Bosch de voor
opleiding theater volgen, bij de afde
ling Design, Art and Technology van
het Willem I college in Den Bosch.
Dan krijg je een heel brede basisdans
acrobatiek, zang en stemvorming,
filmacteren, theatertechniek, regisse
ren, wetenschap en maatschappij,
kunstgeschiedenis, allerlei work
shops van binnen en buitenlandse
specialisten en acteurs. Het belang
rijkste voor mij zal zijn: ontdekken
waar mijn talenten liggen. Tot nu toe
heb ik vooral gewoon drama gedaan,
acteren, maar ik merk dat ik ook op
het gebied van zang talenten heb.
En wat is zijn uiteindelijke doel? Be
roemd zijn? „Dat lijkt me leuk, maar
dat is niet het belangrijkste. Als ik
maar van het toneelspelen kan leven.
Dan ben ik gelukkig.
Best kans dat hij straks op de toneel
school te horen krijgt dat hij het totaal
fout doet. Ergens is Goedbloed wel
bang voor wat hem te wachten staat in
Maastricht, waar hij het liefst naar toe
gaat. „Ik denk dat het kwalitatief de
beste toneelschool is en de sfeer
spreekt mee ook meer aan dan die in
Amsterdam. Maar ik weet dat de op
leiding heel hard is: je wordt tot de
grond toe afgebroken en weer opge
bouwd zoals zij denken dat goed is
voor een acteur."
Ook daarom is hij er eigenlijk niet
rouwig om dat hij dit jaar op alle drie
de scholen niet binnenkwam. „Ik
denk zelf ook dat ik er een jaar te jong
voor ben. Qua weerbaarheid, denk ik.
Ik moet sterker worden en meer zelf
vertrouwen krijgen. Geeft niets dat ik
een jaar moet wachten. Soms ben ik
me indringend bewust van de zee van
tijd die voor me ligt en de mogelijkhe
den die ik heb. Met een beetje bijscho
ling zou ik de scheikunde in kunnen,
daar had ik een ruime negen voor. Bio
logie, Engels, ik zou het allemaal kun
nen doen. Alles staat nog open. Zoveel
vrijheid kan benauwen, net zoals be
perking, maar dat doet het niet. Mijn
keuzen zijn gemaakt, het is meer: ik
kan dat óók. Dat is een goed gevoel."
Ondine van der Vleuten
Zicht vanuit een half gesloopt boerderijtje bij Leiden-Noord op de aanleg van de Hoge Snelheidsl ijn (HSL), foto Marcel Antonisse/GPD
Voor de zakenman en toerist ziet de we
reld er na 2006 iets anders uit: met de
komst van de hogesnelheidslijn is Parijs dan
een uurtje dichterbij Nederland. Voor de
mensen langs het treintracé is het leven nu
al nooit meer hetzelfde: Het dorp is het
dorp niet meer."
Trek aan de hendel en voer de snelheid lang
zaam op tot driehonderd kilometer per uur.
In het informatiecentrum HSL-A4 in Lei
derdorp kan het allemaal: computerge
stuurd over een spoorviaduct, pijlsnel door
smetteloze nieuwbouw vol blije nieuwe
mensen en langs eeuwig groene velden on
bezorgd de toekomst in. En één druk op de
digitale knop leert hoe veel rapper je straks
per spoor in Palermo kunt zijn dan nu.
Een paar honderd meter verderop, aan de
Boskade in Hoogmade, tellen Bets van der
Meer (58) en Corrie Zwetsloot (74) dit soort
zegeningen bepaald niet.
«Wij vinden er niks aan." Bets woont een
meter of veertig van de hogesnelheidslijn,
Corrie een meter of tachtig verderop. Sa-
roen genieten ze van het zonnetje en schen
ken ze nog een bakkie in. In de verte dreunt
eeuwig een heipaal, vrachtwagens met zand
rijden stuivend en dreunend af en aan en een
Boeing die de landing naar Schiphol inzet
overstemt voor eventjes de A4. „Het geluid
valt nu wel mee. Gelukkig staat er steeds va
ker file, dan hoor je het minder. Sinds ze hier
de hoge bomen langs de snelweg hebben ge
kapt voor de trein is er veel meer lawaai.
pets woont hier sinds haar huwelijk, Corrie
werd geboren aan de overkant van de vaart
en is nooit van de Boskade weggeweest.
Bets: „De trein is belangrijk voor de zaken
lui. Maar ons hele stekkie gaat er aan. Ik
weet niet of we straks nog buiten kunnen
zitten als er vier keer per uur een trein langs
komt."Corrie: „Het gaat nu al de hele nacht
door met al die vrachtwagens. Je hoort het,
maar je went eraan, je blijft er niet wakker
van."
Maar wat nooit went: „Het hele dorp is er
aan. Het landelijke van Hoogmade is hele
maal weg. Onze buren zijn we kwijt, hun
huis moest weg voor de spoorlijn. Zodra er
ergens nog een groen hoekje is, bouwen ze
het vol."
Tekst op www.hslzuid.nl. onder het kopje
'Vliegen zonder vleugels': „Nederland
werkt aan grensverleggend vervoer. In 2006
kost een sprintje tussen Amsterdam en Rot
terdam nog maar 35 minuten. De hsl-zuid
geeft het groeiende aantal reizigers een mi
lieuvriendelijk alternatief voor auto en
vliegtuig. De hogesnelheidslijn komt de in
ternationale concurrentiepositie ten goede
en stimuleert de Nederlandse economie. Het
hoge comfortniveau gekoppeld aan de korte
reistijden maakt reizen over de hsl-zuid als
vliegen zonder vleugels."
Co Qualm (65) uit Benthuizen is inmiddels
vleugellam. Vanuit de deuropening van zijn
bungalow kan hij simpel laten zien wat er
aan de hand is: het zand dat trein zal wor
den, snijdt zijn land precies doormidden.
Hij moet, om nog bij zijn boompjes en plant
jes te kunnen komen, een heel stuk omfiet
sen.
„Ik heb geprobeerd me uit te laten kopen,
maar ze wilden er niet aan. Wat ik het ver
schrikkelijkst vind, is dat je straks geen
zicht meer hebt. De spoordijk wordt vier
meter hoog, dan zie ik het dorp ook niet
meer." Co heeft alle hoox-zittingen bezocht
en begreep met zijn kwekersverstand al snel
dat er weinig aan te doen was. „Een dubbel
tje wint het niet van een kwartje, nooit."
Een aantal kilometers verderop laat Jan
Koppenaal de inhoud van zijn sigarenkistje
zien: geen Sumatra's, maar oude ansicht
kaarten van Nieuwe Wetering, want zo heet
het hier. De half vergeelde boerderij van
Straathof, zinken melkbussen en een platte
schuit in een sloot met kroos. Het is dat Wim
Sonneveld 'Het Dorp' al bezongen heeft,
anders zou je er spontaan aan beginnen: een
lofzang op de Voor- en de Achterweg, de
koeien die nog gewoon buiten stonden en de
stiuise boerendochters die hier ooit tegen de
inhoud van een linnenkast verkrijgbaar
waren.
Jan bekijkt de werkzaamheden, vlakbij de
antieke draaibrug van het dorp. Nat zand
wordt vanuit een rijnaak aanhoudend in
een grote koker gestort, met bijbehox-end ge
raas. „Ik vind het treurig. Ik heb al veertig
jaar een bootje, waarmee ik van hier naar de
Kagerplassen vaar. Dan kan ik het zien: het
milieu holt achteruit. Als ze aan de polder
komendan komen ze aan mijn hart. Dit kan
niet anders dan heel hevige gevolgen heb
ben."
In het Nederlands Architectuur Instituut in
Rotterdam bestaat de hsl al. Op de bovenste
verdieping is de tentoonstelling 'On track'
ingericht. Claudy Jongstra heeft een tunnel
van wol gemaakt, met wollen schaapjes, die
naar de opgepoetste trein staan te kijken.
En Bureau Lust heeft een video vervaar
digd. „De geografische plek van steden in
Europa is geen vaste plaats in de ruimte
meer, maar een dimensie van tijd", meldt
Lust. Of het ook iets betekent, staat er niet
bij.
Een stukje verderop, in Bergschenhoek,
komt geen tunnel van wol, maar een half
verdiepte open bak. En tijd bestaat hier
vandaag en morgen nog gewoon uit zestig
minuten per uur. De bouwers beleven er
gouden tijden. De laatste restjes dorp zijn
volgebouwd in een neo-klassieke stijl om op
te schieten. Langs het zandpakket aan de
Berkelseweg houdt één woning stand. Nel
de Haas (74) is er bezig de tuinstoelen te ont
doen van aangekoekt zand. Nee, klinkt het
meteen, ondanks alles: ze was hier nog niet
weggegaan als bij wijze van spreken de rails
tussen de voox- en achterkamer van haar
huis waren getekend.
Kleinkinderen
Nel: „Het is wel wat. Hoe kixnnen ze het ver
zinnen dat zo'n trein px-ecies door dit stukje
grond moest? Maar toch hebben we er alles
aan gedaan om hier te mogen blijven, al
hebben ze eerst tegen ons gezegd dat we hier
weg moesten, gewoon omdat we te dicht op
het spoor zitten. Maar we wonen hier al
veertig jaar, we zijn aan dit stukje grond
verknocht. Onze kleinkinderen hebben hier
tenminste nog de xuimte om te spelen, we
hebben hier nog onze kwekerij, alle andere
tuinders zijn inmiddels vertrokken. Voor
ons had het allemaal niet gehoeven. Ik heb
het nog te druk om er wakker van te liggen,
maar wat wij de afgelopen jaren hebben
moeten doen om hier te kunnen blijven, dat
wil je niet geloven. En als je dan nog ziet wat
je allemaal aan kosten hebt moeten maken
voor advocaten en dergelijke."
Voor het geluid dat de trein over een paar
jaar gaat maken, is Nel niet zo bang. „Ik
denk dat dat wel meevalt." Een andei'e
angst is er wel, want het is nog maar de
vx-aag of het nu voorbij is. „De kans bestaat
dat het hier achter straks woningbouw moet
worden, en het zou kunnen dat ze daax-voor
ons land willen hebben. Dan begint alles
weer opnieuw."
Luuk Koi-teka;
