Het ikje en het grote geheel
Een eerbetoon aan volkswoningbouw
PZC
Zeeuwse perenoogst
is opnieuw kleiner
12
Oud-notaris
en schaker
J. van den Ende
overleden
Twee jaar cel
wegens ontucht
Gezond Circuit
Vervoerskosten
schoolbezoek
niet vergoed
kunst cultuur
Tentoonstelling over architect Hertzberger in waterwoning Veersche Poort
ZONNEMAIRE zat. 13 juli zon. 14 juli
BUITENGEWOON Boerderij festival
donderdag 11 juli 2002
ZIERIKZEE - Oud-notaris en
schaker Johan van den Ende is
dinsdag op 99-jarige leeftijd in
zijn woonplaats Zierikzee over
leden. Van den Ende werd op 6
augustus 1902 in Nisse geboren.
Na zijn HBS-opleiding studeer
de hij voor kandidaat-notaris,
in welk beroep hij tot 1932
werkzaam was in Enschede.
Hij is daarna twee jaar notaris
geweest in Axel. Van den Ende
vestigde zich in 1934 als notaris
in Zierikzee en bleef dat tot zijn
pensioen in 1971In de schaak
wereld stond hij bekend als de
nestor van de Nederlandse stu
diecomponisten. Van den Ende
maakte ongeveer 325 eindstu-
dies, waarvan er circa honderd
zijn gepubliceerd. Dit leverde
hem zo'n twintig prijzen. Bij
schaakinsiders over de gehele
wereld, maar vooral in Rusland,
was de naam van Van den Ende
bekend als specialist op het ge
bied van eindspelstudies.
Van den Ende won in 1928 het
kampioenschap van Twente en
werd in de dertiger en veertiger
jaren zesmaal kampioen van
Zeeland. Hij is 24 jaar bestuurs
lid geweest van de Zeeuwse
Schaakbond. Van 1945 tot 1982
was hij onafgebroken voorzitter
van de Schaakvereniging Zie
rikzee. Bij zijn aftreden als
voorzitter werd hij tot erelid van
deze vereniging benoemd.
Van den Ende is ook enkele j aren
eindspelredacteur geweest van
het landelijke schaakblad 'Het
Tijdschrift',
MIDDELBURG - Een 38-jarige
inwoner van Goes is gisteren in
Middelburg voor seksueel mis
bruik van zijn dochter veroor
deeld tot twee jaar cel plus zes
maanden voorwaardelijk, met
een proeftijd van drie jaar.
Daarnaast moet de Goesenaar
een behandeling ondergaan in
een psychiatrische kliniek. De
man beging het zedendelict in
2000.
Hij begon met de incestueuze
.handelingen toen zijn dochter
dertien jaar was.
door A.J. Snel
Moe of mat? Wie in de veronderstel
ling verkeert dat die vraag simpel
en in één woord kan worden beant
woord met 'saunabad', die beschikt
over een beperkte kennis over de
activiteiten in het natuurgebaseerde
veld. Voor de onfortuinlijken die gees
telijk of lichamelijk in een dip zijn ge
raakt, heeft vandaag in Nederland een
ruime keuze uit behandelingsmetho
den. Wil het met Feng Shui niet lukken,
dan valt allicht de Chinese waarzeg
kunde Geomantie uit te proberen.
Geeft het gebruik van de klankschaal
geen verlichting dan is er de mogelijk-
heid met edelstenen aan de slag te gaan
Voor de tiende maal verscheen onlangs
de Klikgids (met gratis CD)een naslag
werk dat dient als wegwijzer voor na
tuurlijk en gezond leven en bewustwor
ding. Een kloeke en hoopgevende
uitgave is het, bedoeld voor, zoals uit
gever Siebren van Hoog in het voor
woord laat weten „mensen die niet op
houden te zeggen 'er is leven hier en nu
en leven straks en dat gaan we samen
vieren'. En als we het niet vieren dan le
ven we in de verschrikking van angst en
twijfel. Maar als we het wel vieren dan
leven we in de herkenning van ons eigen
zelf. Waar het ikje mag plaatsmaken
voor een groter geheel".
Optimisten
Klikgids Tien is een aanrader voor opti
misten en een geheide afrader voor
zwartkijkers. De laatste categorie zal
bij raadpleging van het boek overvallen
worden door de informatie over wat er
allemaal kan misgaan met een mens.
Wie liever geen weet heeft van alle el
lende die bovendien binnen de energie
huishouding en het eranio-sacraal rit
me kan optreden, moet het boek geslo
ten laten. Te veel linke soep.
Maar de meer geharde natuur, die al
lang weet heeft van de bedreigingen die
voortkomen uit een slordige omgang
met kosmische krachten, kan veel
troost putten uit de gids. Er bestaat na
melijk voor elke kwaal wel een thera
pie. Of die tot genezing leidt, is een
tweede, maar het idee dat je je tegen je
sores kunt verweren, daar schiet je op
zichzelf natuurlijk al een aardig eind
mee op.
De bouw en inrichting van een woning
kan het leven van de bewoners positief
en negatief beïnvloeden, zo blijkt uit de
gids. Daar valt wat aan te doen op basis
van Feng Shui, de leer van de onzicht
bare wind en het zichtbare water. Met
behulp hiervan en dus uitgaande van de
elementen hout, vuur, aarde, metaal en
water, valt te onderzoeken of en in elke
mate hemelse en aardse energie toe
gang hebben tot je huis en daarin ook
doorstromen.
Wie weinig ziet in de wind- en waterleer
of zich er reeds zonder succes in heeft
begeven, kan eens een poging doen in de
sfeer van de counseling. Daar liggen
nogal wat mogelijkheden om ongenoe
gen te doen vervluchtigen. Via een goed
gesprek met iemand die de weg weet,
kan aan groot balen een eind gemaakt
worden.
Er zijn ook therapeuten die aan de kost
komen door iets moois te doen met de
eb- en vloedbeweging van de hersen-
vloeistofEen kwestie van goed afstem
men op het gewenste ritme und man
fühlt sich loohl zonder het gebruik van
het smakelijke kruidenmengsel Under-
berg, Ook lekker: tantra, de levensfilo
sofie van het grote genieten. Je hoeft er
niet eens de deur voor uit, want het gro
te inzicht kan komen door leuk met sek
sualiteit en intimiteit bezig te zijn.
Mensen die gevoelig zijn voor het effect
van apparaten als mobiele telefoons of
beeldschermen kunnen, zo blijkt uit
een aanbieding in de Klikgids Tien, een
probleem krijgen met hun binnenwe
reld. Daar is wel wat aan te verhapstuk
ken. Emotionele, mentale en fysieke
energieblokkades balanceert men uit
met een zogenaamde pulsor, die een
plezierige uitwerking belooft op het
centrale zenuwstelsel, de bloedsamen-
fotomontage Dirk-Jan Gjeltema
stelling en de organen. De gids biedt ve
le honderden adressen van therapeu
ten,. Het aantal in Zeeland gevestigde
therapeuten dat wordt vermeld, is be
trekkelijk gering.
De samenstellers zijn wellicht, den
kend aan Zeeland, tot de slotsom geko
men dat wat je ver haalt, lekker is.
Nou ja, op Tholen doet in ieder geval ie
mand aan Reiki en daarmee wordt een
mens via inwijdingen geholpen bij de
terugkeer tot eenheid van lichaam en
geest.
Wie aan de gids niet genoeg heeft, kan
in de erkende boekhandel mooie route
beschrijvingen aanschaffen die handig
zijn bij het maken van wandelingen
langs beemd en wei. Verder is buiten de
boekhandel in ruime mate voorhanden
hét Zeeuwse huismiddel, zeg maar de
Luctor et Emergo-remedie tegen alle
kwalen: wellewaeter mi azzien.
Klikgids Tien. Uitgave van Buro Klik te
Deventer. ISBN 90-74726-143 NUR
861. Prijs €8,90.
door Rinus Antonisse
BIEZELINGE - De Zeeuwse
fruittelers verwachten dit jaar
opnieuw een kleinere peren-
oogst dan gemiddeld. Met name
de jongere aanplant van het
hoofdras Conference hangt niet
echt goed. De bomen hebben
heel zwaar geruid en daardoor
zijn te weinig vruchten achter
gebleven. De oudere bomen ver
tonen een normaal beeld.
De opbrengst zal overigens niet
zo'n dramatisch laag peil verto
nen als in 2001, zegt voorzitter
A. Slabbekoorn van de Neder
landse Fruittelers Organisatie,
kring Zeeland/Noord-Brabant.
Toen lag de perenoogst meer
dan de helft onder het gebruike
lijke niveau. De opvallende rui
heeft volgens Slabbekoorn een
natuurlijke oorzaak.
De herfstperen, zoals Triomphe
de Vienne, hangen er goed bij.
Het magerder resultaat van de
jongere Conference-peren heeft
meteen een duidelijke invloed
op het oogsttotaal, verduide
lijkt Slabbekoorn. Van dit ras
zijn in Zeeland de meeste bomen
aangeplant. Vooral de laatste
tien jaar is sprake van een grote
productiestijging. Het ras is in
de provincie goed te telen en er
wordt tot nu toe een redelijke
prijs voor betaald.
De oogst van zowel appels als
peren wordt ongunstig beïn
vloed door hagelschade. Die is
in een groot gebied duidelijk
merkbaar, meldt de kringvoor
zitter. Bepaalde plaatsen zijn
meerdere keren getroffen door
fikse hagelbuien.
Appels
De appels vertonen een normaal
beeld. Slabbekoorn: „De Elstar
hangt goed, de Jonagold ver
toont wisselende percelen, die
hangt niet honderd procent. De
Cox is iets minder dan vorig
jaar, maar dat is niet verwon
derlijk na de topoogst van vorig
jaar." Voorlopig is het voor de
fruittelers nog enkele maanden
afwachten. De pluk komt in de
loop van september pas volop
op gang.
De Zeeuwse fruittelers gaan de
oogst tegemoet in een nieuwe
organisatie. De NFO-kringen
voor Zeeland/West-Brabant en
voor overig Noord-Brabant zijn
samengesmolten tot één nieuwe
kring: Zeeland/Noord-Bra
bant. Slabbekoorn is kring
voorzitter geworden. Hij erkent
dat door de fusie een erg groot
werkgebied is ontstaan. „Het
accent, blijft toch wel op Zee
land en West-Brabant liggen.
Daar ligt de hoofdmoot van het
fruit. In Midden- en Oost-Bra
bant. is de teelt kleiner van om
vang,"
Het behartigen van de belangen
van de Brabantse telers gebeurt
nu door één organisatie en niet
meer door twee kringen. Dat is
onder meer met het oog op de
contacten met de (provinciale)
overheden wel zo gemakkelijk.
„Ook de terugloop van het aan
tal bedrijven speelt een rol. We
willen het draagvlak zo groot
mogelijk zien te houden", aldus
Slabbekoorn. De nieuwe kring
sluit aan bij het werkgebied van
de Zuidelijke Land- en Tuin
bouw Organisatie (ZLTO). Daar
wordt nauw mee samenge
werkt. Het NFO-kringbestuur
heeft dezelfde samenstelling als
de vakgroep fruitteelt van de
NIEUWERKERK - B en W van
Schouwen-Duiveland hebben
in j uli 2 0 0 0 terecht geweigerd de
kosten te betalen die Wendy
Niemantsverdriet uit Nieuwer-
kerk heeft gemaakt in het
schooljaar 2000-2001, om een
school in Sommelsdijk op Goe-
ree-Overflakkee te bezoeken.
De Raad van State in Den Haag
heeft een eerdere voor Nie
mantsverdriet gunstige uit
spraak van de rechtbank in
Middelburg vernietigd.
De gemeente Schouwen-Duive
land kent een verordening leer
lingenvervoer, waarin is
omschreven wanneer vervoers
kosten naar speciaal voortgezet
onderwijs worden vergoed.
De vmbo-school in Sommels
dijk moet worden beschouwd
als normaal voortgezet onder
wijs aldus de RvS.
meter brede glazen serre met
links en rechts een open balkon.
De plaats volgens Verburg om
vanuit een luxe ligstoel een
mooi boek te lezen, weg te dro
men en bij tijd en wijle even
Middelburg te aanschouwen.
Een verdieping lager is op een
kwart, van het oppervlak een
bijna compleet afgeschermde
luxe keuken te vinden, inclusief
bergkast.
Niet ingevuld
Het resterende deel is nog niet
ingevuld maar kan ingericht
worden als eet- en zitkamer. Op
de begane grond ontbreken de
binnenwanden nog. De toekom
stige koper kan bepalen waai'
die komen zodra hij of zij weet
hoe groot de badkamer, de
slaapkamer en werkkamer wor
den.
Hoewel Hertzberger al lang de
pensioengerechtige leeftijd is
gepasseerd, denkt hi] nog' me
aan stoppen. Hij doet het wel
iets rustiger aan, maar kan zich
nog steeds opwinden over mis
kleunen van zijn collega's en al
lerlei in zijn ogen bedenkelijke
trends. Kritisch zijn en kritisch
blijven is zijn boodschap en je
niet laten meesleuren door toe
vallige hypes.
ger en zijn medewerkers op de
waterwoning gestudeerd. Het
eerste ontwerp dateert uit 1986.
Het definitieve resultaat is van
daag voor het eerst door het pu
bliek te bezichtigen. Want om
stipt 16.30 uur wordt het mar
kante marinegrijze gebouw of
ficieel geopend door voorzitter
Kees van der Hoeven van de
Bond van Architecten.
Die bewuste waterwoning is
nog niet verkocht. De prijs,
567.000 euro, is clan ook niet
door iedereen op te brengen. Tot
een koper is gevonden wordt het
bijzondere pand gebruikt als in
formatiecentrum voor de Veer
sche Poort. Bezoekers kunnen
daar de ontwerpen voor de ver
volgfase van de nieuwe wijk
zien. Daarnaast is er ook een
tentoonstelling te zien over het
werk van Hertzberger. In het
bijzonder zijn werk als stede
bouwkundig supervisor en ar
chitect in de Veersche Poort en
zijn ontweipen voor wonen aan
en op het water.
Verburg heeft de afgelopen tijd
al tal van belangstellenden de
woning laten zien. Vooral men
sen van buiten Zeeland tonen
volgens hem interesse. Het zijn
over het algemeen eigenzinnige
mensen, die iets unieks willen.
Mensen met een goed gevulde
beurs die op geheel eigen wijze
invulling geven aan hun leven,
aldus de makelaar. Zodra be
langstellenden arriveren ziet hij
of het serieuze kopers zijn of
niet. Want men is of weg van de
woning of vindt er niets aan.
Een tussenweg is volgens hem
niet mogelijk.
Bijzondere wijk
De makelaar is blij met de wa
terwoning. Ze zorgt volgens
hem voor een toegevoegde
waarde voor de gehele 'toch al
bijzondere' wijk. Plij wijst naar
het water waar de woning in
drijft en zegt dat het nog alle
maal nog mooier wordt. Het
wordt immers nog vergroot en
de oevers moeten nog aange
plant worden. Aangekomen op
de tweede en bovenste verdie
ping van de waterwoning wijst
hij richting centrum: „Kijk
eens, wat een uitzicht.Hij wijst
naar de verschillende torens van
de Middelburgse kerken, naar
de Veersche Poort zelf en naar
het vele groen tussen de oude
stad en de nieuwe wijk.
De bovenste verdieping heeft
nog het meeste weg van een twee
Architect Herman Hertzberger.
Advertentie
foto Co r Out
door Emile Calon
Herman Hertzberger heeft
altijd een notitieblokje op
zak waarin hij zijn invallen en
ideeën schetst en noteert. Aan
de hand van die boekjes is het
werkzame leven van deze
Amsterdamse architect te re
construeren. Zijn eerste baan
brekende ideeën voor het kan
toorgebouw van Centraal
Beheer (1972) in Apeldoorn kre
gen in die schriftjes vorm. Bij
het ontwerpen van dat gebouw
brak hij met het idee van het tra
ditioneel ingedeelde kantoor en
de kantoortuin en introduceer
de de geschakelde ruimten. Hij
vindt namelijk dat er letterlijk
ruimte moet zijn voor informele
ontmoetingen. Als geen ander
weet hij hoe belangrijk dat soort
ontmoetingen zijn voor de
werksfeer en de creativiteit. Het
Apeldoornse gebouw met z'n se-
mi-open kantoren is dan ook
letterlijk dooraderd met loop-
en verkeersroutes.
Muziekcentrum Vredenburg
(1978) is zo'n typisch Hertzber
ger-gebouw met tal van zitjes,
nissen en ontmoetingsplekken.
Ook het Chassé Theater (1995)
in Breda laat duidelijk zien hoe
veel belang Hertzberger hecht
aan intermenselijke communi
catie. De foyer van dat theater is
groot, ruim met veel trappen,
loopbruggen en ontmoetings
plekken. Dat gedeelte van het
markante gebouw is met min
stens evenveel aandacht ont
worpen als de verschillende za
len.
Laten zien
„Naar het theater ga je niet al
leen voor het stuk of de uitvoe
ring. Maar ook om anderen te
zien en je te laten zien", stelde
hij dan ook in een interview.
Niet voor niets kunnen voorbij
gangers, als de foyer 's avonds
verlicht is, prima zien wie daar
allemaal witte wijn staan te nip
pen. Ze worden als het ware uit
genodigd om ook naar binnen te
komen.
Youp van 't Hek vond het Chassé
De waterwoning van Hertzberger in de Veersche Poort in Middelburg.
aanvankelijk veel te groot en
miste de intimiteit van het oude
Bredase theater, zodat hij het
nieuwe een aantal jaren boycot
te. Niet voor lang, want prag
maticus Van 't Hek staat het
komend seizoen gewoon een
aantal avonden in het door hem
ooit zo publiekelijk verfoeide
Chassé.
Hertzberger, geboren in 1932, is
zonder twijfel een van de mar
kantste Nederlandse architec
ten. In zijn gehele werk spelen
foto's Lex de Meester
vier categorieën een centrale
rol: kantoorgebouwen, thea
ters, scholen en stedebouwkun-
dige ontwerpen. Vanwege die
laatste categorie vroeg de ge
meente hem het ontwerp te ma
ken voor de Veersche Poort, 'de
mooiste woonplek van Middel
burg'. Die nieuwe wijk moest en
moet het visitekaartje worden
van het ontslapen en weer dyna
mische Middelburg.
Hertzberger tekende een ruim
opgezette wij k met veel groen en
waterpartijen waarin plaats is
voor een grote verscheidenheid
aan woningen. Rondom 'stede
lijke eilanden' of 'woonhoven'
staan statige herenhuizen, ei
genzinnige woningen en leuke
appartementen voor starters,
ouderen en jonge gezinnen. Bin
nen zijn plan is immers volop
ruimte voor een eigen inbreng
door individuele architecten.
Wel waakt Hertzberger voor be
houd van kwaliteit. De pleinen
van die woonhoven zijn, net als
de foyers in zijn theaters en de
looproutes in zijn kantoren, de
communicatieplaatsen voor de
bewoners. Daar ontmoeten ze
elkaar, daar spelen kinderen en
zitten ouderen op een bankje.
Eenheid
Tot verrassing van de supervisor
vormt de Veersche Poort in al z'n
verscheidenheid een grotere
eenheid dan aanvankelijk ge
dacht. Wat er op de losse kavels
gebouwd wordt, vertoont vol
gens hem samenhang met de
kern van de woonhoven. „Na
tuurlijk, het beeld is gevarieerd
en elke architect heeft zijn eigen
handschrift, maar toch is er een
heid", aldus Hertzberger. Hij
vindt de Veersche Poort een sta
tement is geworden, een eerbe
toon aan 'die goede traditie van
volkswoningbouw, aan onze
kundigheid om goede woningen
voor een redelijke prijs te bou
wen."
En aan de rand van de nieuwe
wijk drijft trots en bijna onge
naakbaar Hertzbergers water
woning. Oorspronkelijk zouden
er tien van die bijzondere wo
ningen komen te liggen in de
binnenwateren van de Veersche
Poort. Al snel werd het aantal
terug gebracht tot acht. Nu
houdt makelaar P. Verburg vast
aan drie tot vier. Meer ruimte is
er volgens hem niet.
Vele jaren werd door Hertzber-
Muziek www.zonnemaire.coin
Theater tel. 01 1 1-401203
Dans
Poezie zobuvers@euronet.nl
