PZC
Het ergste jaar van mijn jeugd
Dirigent wordt weer even violist
UITVERKOOP
nu
EXTRA VERLAAGDE
PRIJZEN!
Provincie stemt in
met ruilgrondbank
Twintig maal beeld in beeld
Sleepnetvissers vechten
sluiting Voordelta aan
Atlantikwall
museum
kunst cultuur
zaterdag 29 juni 2002
door Rinus Antonisse
MIDDELBURG - De provincie
Zeeland krijgt een ruilgrond
bank. Provinciale Staten gin
gen daar gisteren eenstemmig
mee akkoord. De bank wordt in
gezet in gebieden waar een her
inrichting aan de orde is. De
Dienst Landelijk Gebied gaat in
die regio's in opdracht van de
provincie gronden aankopen,
die vervolgens als ruilmiddel in
gezet kunnen worden. Uitvoe
ring van herinrichting kan
daardoor soepeler verlopen.
De Staten trokken als start een
bedrag van 600.000 euro voor de
ruilgrondbank uit. Daarmee
kan grofweg 150 tot 200 hectare
worden geruild. Dat gebeurt in
eerste aanleg in het herinrich-
tingsgebied West-Zeeuws-
Vlaanderen. De statenleden H.
Polderman-Martin (VVD) en H.
van Waveren (CDA) drongen er
op aan meteen ook andere ge
bieden - ze noemden met name
het Veerse Meer - bij de ruil- i
grondbank te betrekken.
Daar voelde gedeputeerde G. de 1
Kok (PvdA. landinrichting) nog 1
niet voor. Hij zei dat andere re
gio's pas in beeld komen voor
grondruil als de herinrichtings
plannen i n een verder gevorderd
stadium verkeren.
De gedeputeerde liet weten dat
het definitieve herinrichting- 1
plan voor West-Zeeuws-Vlaan-
deren nog dit jaar verschijnt, j
Dat er waarschijnlijk geen ex
tra geld uit de aardgasbaten (zo
genaamde ICES-gelden) voor
het project beschikbaar komt, i
betekent niet dat het moet wor-
den afgeblazen, stelde De Kok.
Wel moeten de plannen aange- I
past worden. Hij hoopt dat de
herinrichting in gang kan wor-
den gezet met geld dat beschik
baar is voor versterking van
zwakke schakels in de kustver
dediging. West-Zeeuws-Vlaan-
deren is zo'n zwakke schakel.
door Harmen van der Werf
DEN HAAG - Wat gisteren voor
de Raad van State (RvS) een on
deronsje leek tussen juristen,
kan grote gevolgen hebben voor
vissers in de Voordelta, het zee
water voor de Zeeuws-Zuidhol
landse kust. Als de RvS de vis
sers in het gelijk stelt, is sluiting
van delen van de Voordelta voor
de sleepnetvisserij waarschijn
lijk verleden tijd.
Het ministerie van Landbouw.
Natuurbeheer en Visserij (LNV)
besloot in 1999 eenzijdig delen
van de Voordelta te sluiten voor
sleepnet- of boomkorvisserij.
De visserijactiviteiten zouden
de bodem te veel verstoren en
daarmee de natuur. Het minis
terie legde de sluiting op via in
dividuele visvergunningen.
Onmiddellijk kwamen kustvis-
sers uit onder meer Stellendam,
Ouddorp, Goedereede, Colijns-
plaat en Tholen in het geweer.
'Kan dat zomaar?', vroegen ze
zich af. Ze schakelden advoca
tenkantoor Den Hollander uit
Middelharnis in. Vervolgens be
gon het juridische gesteggel,
want bij welke rechter moest
het besluit van LNV worden
aangevochten? Bij de admini
stratieve rechter, die over over-
heidsbeslissingen gaat, of bij de
civiele rechter, die over geschil
len tussen privé-partijen gaat?
In Middelburg oordeelde de
rechtbank dat de vissers bij de
administratieve rechter aan het
goede adres zijn. De rechter in
Rotterdam, waar vissers uit
Stellendam en omgeving moes
ten zijn, vonniste anders. Ze
moesten bij de civiele rechter
zijn. Het is nu aan de RvS om
daar over zes weken een Salo-
mons-oordeel over te vellen.
Als de Raad van State bepaalt
dat het een zaak voor de admini
stratieve rechter is, zal advo
caat A. den Hollander bij het
ministerie van LNV aanklop
pen. „Ze zullen dan moeten aan
geven op basis van welk onder
zoek dit besluit is genomen en
dat onderzoek is er niet.
inundatie dakloos raakte. Na tijdelijk
onderdak bij familie of bij gastgezin
nen belandde een deel in bunkers. Ca-
trien Alewijnse-Slabber (65) uit
Westkapelle heeft met het gezin waar
toe ze behoorde bij elkaar vijf jaar in
een munitiebunker gewoond. De pe
riode had korter kunnen duren als ze
tussentijds in een noodwoning waren
getrokken. „Maar mijn ouders wilden
liever wachten tot ze in een nieuw huis
konden."
De vader van Catrien maakte de bun
ker bewoonbaar door er een paar ra
men in te maken. „We moesten wel op
een bankje klimmen om door het raam
te kunnen kijken." De Westkappelse
kan niet zeggen dat ze dat wonen in
een bunker als een vervelende periode
heeft ervaren: „Mijn vriendinnetjes
woonden vlakbij in noodwoningen."
Dode koeien
De eveneens uit Westkapelle afkom
stige en nu in Zoutelande wonende
Catrien Adriaanse-Faasse (69) kijkt
met gemengde gevoelens terug op het
jaar dat ze met zes andere gezins- en
familieleden in Domburg in een bun
ker verbleef. „Dat is het ergste jaar
van mijn jeugd geweest. Je zat er ei
genlijk onder de grond."
De omgeving zag er ook al niet opbeu
rend uit. Catrien herinnert zich de ve
le bomgaten waar nog dode koeien in
lagen. „Daar moest ik elke dag langs
naar schoolEn vlak achter de bunker
stond een groot kanon..Het lag er vol
met wat wij vuurmakers noemden."
Toen de bunker werd betrokken stond
er nog een grote kachel in van de Duit
sers. „Die konden we gelijk gebrui
ken."
Catrien was als meisje van twaalf in
hoerendracht. Maar omdat ten tijde
dat gevlucht moest worden voor het
water bij de inundatie alleen het
hoogstnodige was meegenomen,
kwam ze al snel zonder vervangende
kleding te zitten. „Mijn zus heeft toen
van een soldatendeken een lange
broek gemaakt."
„Toen we weer in een noodwoning
konden, was dat voor mij de hemel op
aarde", stelt Catrien vast. Het is al
lang geleden, maar nog regelmatig
droomt zij dat ze met haar familie van
huis en haard werd verdreven. Zelf
had ze weinig meer bij zich dan een
pop in een sloop. „Ik heb dat van die
dromen later nog een keer op een bij
eenkomst van de vrouwenbond ver
teld. En toen zeiden ze: u hebt het nog
niet verwerkt".
door Jacques Cats
Met de opening van het Atlanti-
kwall museum in Zoutelande -
het eerste in Nederland - is, weliswaar
in afgeslankte vorm, een al vele jaren
gekoesterde wens in vervulling ge
gaan. Vriend en vijand hebben zich er
altijd over verbaasd waarom er in
Zeeland geen plek is waar de oorlogs
handelingen en de gevolgen van deze
hevige schermutselingen permanent
in beeld worden gebracht. In die leem
te is nu voorzien door de inrichting
van twee bunkers in het Walcherse
duingebied.
Het zijn slechts enkele overblijfselen
van een gigantische, uit staal en beton
gevormde gordel van kustverdedi-
gingswerken, opgetrokken naar een
uit Hitiers brein ontsproten plan. Een
van Noorwegen tot Spanje lopende
muur van bunkers en geschutsopstel-
lingen die Europa uiteindelijk toch
geen bescherming heeft kunnen bie
den tegen een vijandelijke invasie
vanuit zee.
Aan het eind van de oorlog lieten de
Duitse bezetters bij hun vertrek uit
Nederland meer dan 23.000 bunkers
van allerlei soort en maat achter. Niet
minder dan 335, voor het merendeel in
de kustgebieden gelegen gemeenten,
zaten opgescheept met al die naar
geestige overblijfselen van de 'vesting
Europa'. De 'oorlogsbuit' slonk gaan
deweg doordat gevaarlijk gesitueerde
of gewoon in de weg staande betonnen
dozen in het landschap dankzij royaal
beschikbaar gestelde overheidspre-
mies opgeblazen werden. Andere mo
numenten van macht werden bedekt
met zand of raakten door begroeiing
met planten en korstmossen één met
de natuurlijke omgeving.
Menigeen in dit gewest heeft zijn ei
gen herinneringen aan bunkers. In
Catrien Faasse op 12-jarige leeftijd bij de bunker die tijdelijk haar ouderlijke woning was.
foto archief Stichting Bunkerbehoud
een dezer dagen uitgekomen boek valt
te lezen hoe Walcherse burgers van de
Duitsers toestemming kregen om in
hun onderkomens te schuilen voor het
hevige geschutsvuur. Voor een aantal
Walcherse en Zeeuws-Vlaamse inge
zetenen dienden bunkers direct na de
oorlog zelfs geruime tijd tot huis. Zo
kon met de militaire constructies de
door de talrijke vernielingen veroor
zaakte woningnood tijdelijk worden
opgelost.
Het gezin Fermouw belandde in zo'n
bouwsel nadat hun huis in Zuidzande
was kapotgeschoten. „Ik ben er in
1946 zelfs in geboren", vertelt water
schapsmedewerker Jaap Fermouw
uit Oostburg. De bunker staat er nog,
in het land bij Nieuwvliet, in de volks
mond ook wel bekend als 'het bunker
dijkje'. Het gezin heeft er tot 1953 ge
bivakkeerd. „Een vochtig ding", weet
Jaap nog. Rondom de bunker was de
grond bezaaid met lege hulzen. Die
werden verzameld en brachten later
nog een leuk zakcentje op.
„Het was niet veel bijzonders", zegt
zijn 79-jarige moeder, Maria Fer-
mouw-Den Dekker van de behuizing.
„Maar ja, er was niks anders. En vroe
ger was j e met alles gauwer tevreden
Behangen hoefde niet. Fris wit saus-
werk deed wonderen. Om de boel een
beetje op te vrolijken werden rondom
de bunker bloemetjes geplant. „In de
zomer zat je er lekker koel", vertelt
mevrouw. „Maar toen we een huis te
pakken konden krijgen waren we toch
rap weg."
Westkapelle was één van de plaatsen
waar een aantal gezinnen zowel door
de ooriogsverwoestingen als door de
Berkhemer geeft tijdens zomerconcerten dirigeerstokje over aan Werthen
door Ernst Jan Rozendaal
GOES - Als violist heeft Joan
Berkhemer met elk orkest in
Nederland samengespeeld be
halve met Het Zeeuws Orkest.
Uitgerekend het orkest waar
van hij chef-dirigent is. Van
daar dat hij in de komende con
certserie, die woensdag in Goes
begint, de viool ter hand neemt.
Als dirigent is de Belg Rudolf
Werthen gevraagd, zelf ook een
gevierd violist. „Ik vind het fan
tastisch dat hij daarvoor de tijd
heeft gevonden, want hij is van
internationaal niveau"', zegt
Berkhemer. „Om egocentrische
redenen vind ik dat mooi, maar
het is ook goed voor Het Zeeuws
Orkest."
Een gipsen beeld van Jeanne Wevers is een van de werken van leerlingen van Luc Inghels op de
beeldenexpositie bij galerie Echo Audio in Terneuzen. foto Peter N icolai
Berkhemer en Werthen hebben
meer gemeen dan dat zij beiden
als violist zijn gaan dirigeren.
Met zijn gezelschap I Fiam-
minghi schrikt Werthen niet te
rug voor de introductie van
multimedia-technieken, zoals
videoprojecties, bij klassieke
concerten. „In de negentiende
eeuw was een klassiek concert
alleen iets voor de oren", ver
klaart Werthen. „Maar we leven
in een mutimediale samenle
ving. Het publiek is veranderd
en veel meer op beelden gericht.
Dat wil niet zeggen datje de mu
ziek ondergeschikt moet maken
aan het beeld, maar je kunt die
twee dingen wel combineren. Ik
ben het niet eens met traditio
nalisten, die vinden dat een or
kest optreedt in een concertzaal
Dirigent Joan Berkhemer (rechts) van het Zeeuws Orkest geeft zijn stokje voor de vier Zomerconcerten over aan Rudolf Werthen (links).
foto Dirk-Jan Gjeltema
en dat is het dan." Werthen
juicht daarom toe dat twee van
de afleveringen uit de zomerse-
rie van Het Zeeuws Orkest - die
in Goes en Middelburg - grach
tenconcerten zijn. Ook Berkhe
mer is dus niet gebonden aan de
concertzaal en net als Werthen
Advertentie)
heeft hij volop geëxperimen-
teerd met andere media. Drie
jaar geleden zorgde Het Zeeuws
Orkest voor een musicale bege
leidingvan de stomme film Glo
ria Transita en twee jaar gele
den werd de opera I due Foscari
met grootschalige video-effec
ten uitgevoerd in de Grote Kerk
vanVeere.
„We zijn beiden geti'ouwd met
cellistes", somt Berkhemer nog
een overeenkomst op. „Alleen in
lengte verschillen we", voegt
Werthen toe. De Belg is bijna
twee koppen kleiner dan de Am-
sterdammmer. Schaterlachend
zegt Werthen: „Joan is dus dui
delijk de grootste violist van ons
tweeën."
Het zou een bron van conflicten
kunnen zijn, je dirigeerstokje
overgeven aan een ander om vi
ool te gaan spelen, terwijl die
ander uitgerekend ook een gere-
nommeerd violist is. Volgens
Berkhemer is dat geen pro
bleem. „Ik vind het heerlijk om
een aantal dingen in zijn handen
te leggen. Dat hij dingen anders
aanpakt dan ik zou doen, is juist
het spannende. Ik hoop daarvan
te leren. En dat hij zelf violist is,
is een groot voordeel. Aan de
stvij kerssectie van een orkest
hoor je onmiddellijk of de dili
gent een violist is."
Daar zit niets geheimzinnigs
aan, betoogt Werthen. „Een
dirigent kan een orkest een
klankkleur geven. Dat gaat
door middel van heel concrete
aanwijzingen, zoals een trainer
die een voetballer of tennisser
coacht. Een andere polshouding
leidt onmiddellijk tot een ande
re klank. Op dat vlak zitten die
aanwijzingen. Een dirigent die
geen strijker is, beschikt niet
over de kennis en het vocabulai
re om duidelijk te maken wat
een violist moet doen. Dan krijg
je wat wij noemen een grijze
muizenklank in een orkest. De
strijkers onderscheiden zich
niet."
Programma
Tijdens de zomerserie speelt Het
Zeeuws Orkest de ouverture uit
Die Hebriden van Felix Men-
delssohn-Bartholdy, de Unvol-
lendete (onvoltooide symfonie)
en delen uit Rosamunde van
Franz Schubert en als prijsstuk
het vioolconcert in a-klein opus
28 van Karl Goldmark. Tegen
woordig wordt stuk het minder
vaak uitgevoerd, onder meer
vanwege de extreme moeilijk
heidsgraad. „Het is een compo
sitie waarvoor je als violist
maanden in training moet", al
dus Berkhemer. „Zo'n stuk
neem je één keer per jaar op het
repertoire. Het is wat de Tour de
France is voor wielrenners. An
ders dan veel van de muziek van
Goldmarks tijdgenoten is dit
trouwens helemaal niet over-
sentimenteel of bombastisch."
Werthen karakteriseert de rest
van het repertoire als 'niet kapot
te krijgen'. „Aan deze muziek
van Mendelssohn en Schubert
hoor je af hoe fantastisch geta
lenteerd deze componisten wa
ren. Er bestaan muziekstukken
die zo fantastisch goed zijn dat
je als musicus vanzelf beter gaat
spelen. Daar horen deze stuk
ken ook bij."
Berkhemer: „Vergelijk het met
het Joods Bruidje in het Rijks
museum. Altijd even mooi,
maar nooit hetzelfde. Dat is de
kracht van schoonheid."
Concerten Het Zeeuws Orkest:
woensdag grachtenconcert haven
van Goes (20.15 uur), donderdag
grachtenconcert Herengracht Mid
delburg (20.30 uur), vrijdag Grote
Kerk Brouwershaven (20 uur),
zaterdag St Baafs Aardenburg (20
uur).
door Anita Tournois
TERNEUZEN - Luca is de
naam van het kind, uitgebeeld
voor het werd geboren. Het
geboortekaartje staat tussen
de beelden van zijn moeder in
een vitrine bij galerie Echo
Audio in Terneuzen. Zij stond
als zwangere vrouw model.
Haar torso of beeltenis werd
op verschillende manieren
vormgegeven door een aantal
deelnemers aan een gezamen
lijke beeldenexpositie. Een
twintigtal cursisten van Luc
Inghels, beeldhouwer en le
raar, tonen hun werk van het
afgelopen seizoen.
Hilde Schelfaut, Jeanne We
vers, Marlies Boddaert. Ma-
riette Pelle, CarinBlanckaert,
Ann de Bakker-Barbaix, Lin
da Schot, Mariangela Marini,
José Mintjes, Marianne van de
Bergh, Greetje den Hamer,
Carien van Iwaarden, Rie
Buijsse, José de Jong, Ben van
Jole, Leo Tieleman, Mark
Barbé, Peter Spek, Charles
Laureijns en Rob Driehuis
zijn de twintig exposanten die
hun werk tentoonstellen.
Door verschil in ervaring,
leeftijd, beroep en persoon
lijkheid is het geëxposeerde
werk zeer divers. Naast figu
ratief werk als naakten, kop
pen, torso's en dieren zijn er
abstracte werken - vervaar
digd naar de natuur of gerela
teerd aan bestaande kunst.
Laureijns, Schelfaut, Marini
en Buijsse maakten, ieder op
eigen wijze, een beeld naar le
vend model: de moeder van
Luca. Gips is het meest ge
bruikte materiaal, onbewerkt
of gepatineerd in verschillen
de tinten, veelal bruinen,
soms vermengd met goud.
Buiten de hoogzwangere
vrouw zien we een voorover
liggende figuur van Schot, een
zwart naakt van Van de Bergh,
een vrouw, getooid met hoed,
uitwaaierende mantel, de
handen in de zakken van den
Hamer en een zon van de Bak
ker-Barbaix. Blanckaert, al
vele jaren cursiste, is verte
genwoordigd met een karak
teristieke mannenkop, die bij
zonder gedetailleerd werd
uitgewerkt. Een strakke wit-
gipsen mannenfiguur op een
sokkel is van Van Iwaarden. In
de etalage staat een klassieke
vrouwenkop van Wevers, die
met bruin genuanceerd werd
door het gips te vermengen
met vuil klei water.
Andere gebruikte materialen
zijn gietbeton, veelal wit gela
ten, natuursteen zoals spek
steen, Franse witsteen, albast,
en marmer en brons.
Zeepsteen
Ook van buitenaf te zien is een
beeld van de hand van Rob
Driehuis. Het is van wit uitge
stanst marmer en abstract
vorm gegeven met een ronde
vloeiende belijning, in het
midden een opening, net als
een beeld in bruine gladge-
schuurde zeepsteen van José
de Jong. Tieleman, van Jole en i
Pelle maakten respectievelijk
een grote neus, een geabstra- 1
heerde vogel figuur en een ab- i
stract beeld van marmer. Pe-
ter Spek, toont een vrouw in
kleermakerszit. Wit gietbeton i
werd gebruikt door Mintjes, i
een zittende vrouw, Marini,
een neus, Schelfaut, dierfigu
ren en Barbé, een buste. Het
bronsje op een stenen sokkel
van Marlies Boddaert com
pleteert het geheel aan ver-
schillende stijlen in deze
drukke overzichtsexpositie.
Tentoonstelling t/m 19 juli in
Echo Audio, de Jongestraat 1,
Terneuzen.
Openingstijden: di. t/m vr. 12.30
18.00 uur, vr. 19.00 21.00 uur en
za. 10.00 -17.00 uur.
WALSTRAAT 199 VLISSINGEN
