brandhout
De magie van de hitparade
i
PZC
24
RUDEN RIEMENS
s Vjf
zaterdag 29 juni 2002
ALARMSCHIfF v*n 1 auguatoa
BRANDEND ZAND
Gut Timmerman CNR
Hoe Gerard Joling een storm in een
glas water veroorzaakte. De op
merkelijke overeenkomst tussen Va
nessa en Kabouter Plop. En de wonder
lijke wereld van de hitlijstenstudie, of
tewel de Hitologie, waarin Gert Tim
merman voor meer opwinding zorgt
dan Herman Brood.
Ooit was er een Engelsman, Pete Wing-
field, die roem verkreeg met het liedje
Eighteen with a Bullet (Achttien met Stip)
dat begin augustus 1975 ook de Nederland
se Top-40 binnenkwam. Twee weken latei-
was het gestegen tot de - jawel - achttiende
plaats. Verder kwam-ie niet, want onmid
dellijk begon de steile afdaling. Toeval, die
achttiende plaats, of hadden de hitlijst-sa-
menstellers voor de aardigheid een handje
geholpen?
Een jaar later, zomer 1976, dacht de Cana
dese groep Bachman Turner Overdrive dat
stuntje nog eens te herhalen: hun single
heette heel ambitieus Looking out for Num
ber one. Maar daar trapten het platenko
pend publiek en de hitlijst-samenstellers
niet in: het plaatje bleef steken op de eenen
twintigste plaats.
Hitlijsten. Ze spreken al sinds de jaren vijf
tig tot de verbeelding. Maar hoe zit het nu
precies met die Mega Top 100 en die Top 40,
die tegenwoordig officieel (naar de nieuwe
sponsor) Wanadoo Top 40 heet? Eigenlijk is
het simpel: de Mega Top 100 wordt helemaal
samengesteld op basis van verkoopcijfers.
Hoe meer exemplaren van een plaatje in een
bepaalde week verkocht worden, des te ho
ger het nummer in de Mega-hitlijst van die
week. Voor de Top 40 weegt naast de ver
koopcijfers ook de 'airplay' mee. Dat wil
zeggen het aantal keren dat een nummer op
de radio en televisie gedraaid is. Daarbij
gaat het niet om alle radiostations en even
min om een willekeurige steekproef. Nee
voor de Top 40 geldt de 'airplay' van een
vijftal specifiek op jongeren gerichte zen
ders: Radio 538, Yorin, Radio 3fm, TMF en
MTV. De combinatie van verkoopcijfers en
'airplay' bepaalt de plek in de hitlijst. Zo
kon het gebeuren dat het nummer 06-mei-
02 van Connie Breukhoven, de nieuwe ar
tiestennaam van zangeres Vanessa, begin
juni op de achttiende plaats in de Mega Top
100 stond, terwijl het plaatje in de Top 40
helemaal niet voorkomt. De Fortuyn-hym-
ne van Breukhoven wordt blijkbaar wel
aangeschaft door de consument, maar op
voornoemde radiostations volstrekt gene
geerd.
Dat laatste is ook niet zo vreemd, meent Jo-
han van Slooten, radiomaker bij AVRO Ra
dio 2 en samensteller van hét handboek
voor de Nederlandse hitliefhebber, het 'Hit
dossier'. Dat laatste maakt hem een van de
meest ingevoerde 'hitologen'. „Radio 538 en
MTV, die de Top 40 uitzenden, wilden beide
graag een serieuze hitlijst, maar tegelijker
tijd platen weren die helemaal niet op hun
doelgroep - de jongeren - gericht waren, zo
als Frans Bauer en nu Connie Breukhoven.
Door hun eigen 'airplay'-gegevens en die
van andere specifieke jongerenzenders mee
te laten wegen kregen ze ook een meer doel
groep- gerichte hitlijst."
Als voorbeeld noemt Van Slooten nog Ka
bouter Plop: omdat in 2001 vrijwel iedere
kleuter het singletje van de 'Kabouterdans'
voor zijn of haar verjaardag vroeg, stond
dat vijfenvijftig weken achtereen in de Me
ga Top 100, zonder ooit echt hoog te komen.
De tienerzenders schonken echter helemaal
geen aandacht aan het plaatje en dus speel
de Kabouter Plop in de Top 40 helemaal
geen rol van betekenis.
Daverende dertig
De eerste volwassen Nederlandse hitlijst -
die voor menige liefhebber vandaag de dag
nog altijd als standaard geldt - verschijnt
januari 1965 als De Veronica Top 40. In de
allereerste editie stonden The Beatles op
nummer één met I feel fine. Eindjaren zestig
kwam het zich als popzender profilerende
Hilversum 3 met De Daverende Dei*tig, die
via tal van naamsveranderingen in de jaren
negentig de Mega Top 100 zou worden. De
cennia lang beconcurreerden de twee hit
lijsten elkaar tot ze in 1999 uiteindelijk sa
men werden ondergebracht bij Mega Charts
BV te Hilversum.
Zo lang er hitlijsten zijn, zijn er 'hitologen
liefhebbers die op basis van de lijsten aan
het rekenen slaan, die jaaroverzichten ma
ken, door middel van puntensystemen cal
culeren wat uiteindelijk de grootste hit van
een artiest geweest is. Het aardige van hito
logie is dat het eigenlijk helemaal los staat
van de inhoudelijke kant van de muziek.
Artiesten als Lou Reed, Joni Mitchell, Neil
Young en Nick Cave, van wie het belang
voor de pop en rock onomstreden is, zijn
voor de hitoloog volstrekt onbeduidende fi
guren. Liever bijt hij - het zijn vrijwel altijd
mannen! - zich vast in een fenomeen als
Gert Timmerman, die in oktober 1970 een
hit had met Brandend Zand en vervolgens
tot september 1997 moest wachten voor de
volgende. Nota bene weer Brandend Zand
maar nu in een hippere versie, samen met de
Sjonnies.
Zo'n gat van zesentwintig jaar en 48 weken
tussen twee hits is een record, althans voor
een Nederlandse artiest, zo berekenden de
liefhebbers van statistische hit-curiosa. Ter
vergelijking: Herman Brood heeft ook in z'n
slapste tijden nooit langer dan en jaar of
vier op een volgende hit hoeven te wachten.
Website
En wat dat nu allemaal met Gerard Joling te
maken heeft? Weinig, behalve dat Joling
graag wilde dat zijn At your Service een gro
te hit zou worden. Er bleken via zijn website
- of die van zijn platenmaatschappij - nogal
wat bestellingen voor het plaatje te komen.
Joling en zijn platenbaas wilden die per in
ternet verkochte singletjes graag laten mee
tellen voor de Mega Top 100, dus dachten ze
slim te zijn door vele honderden plaatjes bij
een paar cd-handelaren op te kopen om de
e-mail bestellers te voorzien. Maar dat was
niet slim. Mega Charts BV houdt de verko
pen namelijk overal precies bij en is waak
zaam op onregelmatigheden. Als ergens een
winkel opvallend veel exemplaren van een
plaat verkoopt in verhouding tot andere
winkels in die buurt, dan wordt dat onder
zocht. Soms is er een plausibele verklaring:
bijvoorbeeld dat een artiest bij de betreffen
de winkel is langs geweest om handtekenin
gen uit te delen of om er een 'in-store'-optre-
dentedoen Maar het is niet de bedoeling
dat een platenmaatschappij een complete
oplage via een paar winkels opkoopt om zo
een hit te scoren. Dat loopt onmiddellijk in
de gaten - weet Joling nu ook - en is niet ge
oorloofd.
Eigenlijk is het systeem van de Mega Charts
min of meer waterdicht waar het om fraude
gevoeligheid gaat, meent hitoloog Van
Slooten. „Maar waar leg je de grens? Als een
grote fanclub al haar leden oproept om tien
exemplaren van een nieuwe single te kopen,
is dat dan fraude7 Mijn indruk is in ieder ge
val dat de huidige hitlijst heel moeilijk te
manipuleren is. Het valt heel erg snel op."
Erwin Angadgaur, secretaris van de Neder
landse Toonkunstenaarsbond, is echter een
andere mening toegedaan. „Toen ik van die
zaak rond Gerard Joling hoorde was ik hele
maal niet verbaasd. Ik heb dat soort verha
len al veel vaker gehoord. Ik ken een voor
beeld van een manager die zijn chauffeur
het hele land door stuurde om overal een
paar singles te kopen. Of van een popgroep
die van de platenmaatschappij geld kreeg
om zelf of met hun vrienden zoveel mogelijk
platen te kopen. Heel erg arbeidsintensief,
ja. Maar die jongens willen natuurlijk wel."
indianenverhalen zijn er veel in deze bran
che," zegt hitoloog Van Slooten. Die hele
hitparade-wereld is natuurlijk ontzettend
ondoorzichtig. Dan krijg je vanzelf borrel
tafelpraat. Vroeger, in de Veronica-tijd al;
zo'n Lex Harding die dan riep dat-ie er per
soonlijk voor zou zorgen dat een bepaalde
plaat een hit werd. Ik neem dat allemaal niet
zo serieus. Er zal echt wel eens iets gebeurd
zijn hoor. Maar niet in die mate dat er een
plaat nummer één kwam die de top-10 niet
eens had mogen halen."
Omkoperij, verwennerij van discjockey's,
lijntjes coke die op hun bureaus klaargelegd
worden door de platenpluggers. „Ja die ver
halen horen bij deze wereld," lacht Van
Slooten „Alleen heb ik daarvan in Hilver
sum nog nooit iets gemerkt."
De enige vorm van 'gesjoemel' met de hit
lijsten die volgens Van Slooten aantoonbaar
is, is een 'remmend beleid' dat de samenstel
lers in het verleden nog wel eens toe wilden
passen. Binnenkomen op de eerste plaats
was niet prettig voor de platenindustrie,
omdat een single daarna alleen nog maar
kon dalen. „Neem nu Pa van Doe Maar. Die
plaat kwam in de Nationale Hitparade,
voorloper van de Mega Top 100 op één bin
nen. Dat was heel plausibel, want Doe Maar
stond op dat moment aan de top van de
roem. Alle fans zaten op die plaat te wach
ten en kochten hem onmiddellijk. Toch
deed-ie er in de Top 40 een paar weken over
om op nummer één te komen. Dat kwam de
industrie beter uit. Maar van dat soort za
ken is bij mijn weten op dit moment geen
sprake meer."
Talloze Nederlanders hebben een bepaalde
periode in hun leven trouw het 'gedrukte
exemplaar' van de hitlijst bij hun platen
boer opgepikt. Het is een deel van de opvoe
ding, zou je kunnen zeggen. Maar volwasse
nen die massaal hun eigen plaatjes gaan op
kopen om een plaatsje hoger op de lijst te
komen of modder naar elkaar gooien omdat
ze onrechtmatig geen stip hebben gekregen,
is dat niet een beetje infantiel?
„Ach, de impact van een hit is zeker anders
dan vroeger," zegt Van Slooten. „Maar één
enkele hit kan nog altijd artiesten naar een
ander succesniveau helpen. Dat zie je nu
aan een groep als Within Temptation, maar
natuurlijk ook aan iemand als Carel Kraay-
enhofDie man maakt al zeker tien jaar de
zelfde prachtige muziek, maar opeens kent
heel Nederland hem."
Peter Bruyn
p
1 l 1) BRIDGE OVER TROUBLED WATER
Simon Gortunk.l CBS f 19.«O
2 2) DEM VU - Cr»»by. Still*.
Noth Young - Atlantic f 19.90
3 3> DANK U I (pop)
4 4) WOODSTOCK
Diver»» Art;ven - Cotillion f 48.—
5 S) LIVE AT LEEDS
Th» Who - Trick Rocord» t 10.90
6 7) FILL VOUR HEAD WITH ROCK
Diverse ArtUtcn CBS f 12.80
7(6) BOB OYLAN SELF PORTRAIT
Bob Dylan - CBS f 29,50
8 (II) CORRIE EN DE REKELS
Corrio on do Rekels - 11 Pro*, f 11,90
9 9) NANA MOUSKOURI S GRAND GALA
Nana Mouekourl - Font ana f 19.50
10 COSMO S FACTORY
Creod Clear». Rov. - Liberty f 1930
11 8) LET IT BE
Beatles Apple f 27SO
12 (10) THIRD
J (IS)
K Machine - CBS f 29.SO
4-A-GAOOAOA-VIDA
Iron Butterfly - Atco f 19.90
f 10.- Pi
I (12) DANK U I (populair)
S (16) lu
I (13) BLACK SABBATH
Black Sabbath - Vertigo f 19.50
I (20) TOO BLIND TO SEE
Cuby 6 Bliicards - Philips f 1590
I (IB) GOLDEN NON STOP DANCING 1C
lame» Utt - Pelydor f 19.90
i (14) WILLY AND THE POOR BOYS
Creeo. Clear». Rev Liberty f 19
IN THE SUMMERTIME
Mango lorry Pye f 19.90
