Beatrijs, een tolerant verhaal
In Avondrood zitten de oudjes hun tijd uit
Rense Roy aards tussen Teirlinck en Avondrood
25
woensdag 26 juni 2002
Het is puur toeval, maar natuurlijk
wel curieus. Terwijl de cursisten
van de tweejarige spelopleiding aan de
Zeeuwse amateurtheaterschool De Am
bitie komend weekend ter afsluiting de
voorstelling Avondrood spelen in Vlis-
singen, is één van de oorspronkelijke
spelers, Rense Royaards, tegelijkertijd
actief tijdens het project Een proeve
van Teirlinck van Het Gezelschap van
de Zee in Kats. Avondrood kwam hal
verwege de jaren zeventig via improvi
satie tot stand bij het legendarische
Werkteater en kende, na een moeizame
aanloop, een enorm succes.
,,We maakten onder elkaar wel eens
grapjes over hoe oud we zouden wor
den, hoe we er dan uit zouden zien en
ons gedragen. Dat we dan met ons allen
in het Rosa Spierhuis zouden zitten en
nog steeds dia's vertonen van het Werk
teater", herinnert Rense Royaards
(1938) zich. De spelers zagen ook een
Italiaanse documentaire over opera-ar
tiesten in een bejaardenhuis die nog
steeds ambities hebben en elkaar ver
dringen.
„We zijn toen heel erg van onszelf uit
gegaan", meent de kleinzoon van de be
faamde acteur dr. Willem Royaards
(1867-1929). Dat geldt overigens ook
voor de spelers van De Ambitie bij het
vormgeven van hun personages. Een
fragment: „Ik zeg laatst tegen die
hoofdzuster: Ik heb gisteren nog een
fijn gesprek gehad met meneer Kabel.
Ze zegt: Dat is onmogelijk, meneer Ka
bel is al twee jaar dood. ïk zeg: Dat
hoeft u mij niet te vertellen. Dat weet ik
ook wel. Maar hij was hier en ik heb
met hem gesproken. Zoals ik nu tegen u
spreek en dat heeft met zijn dood niets
te maken. Later hoor ik haar op de
gang zeggen: Hij is ver heen..."
Rense Royaards (midden) als meneer Goudzucht in Avondrood (omstreeks 1975), met links Joop Admiraal, achter Marja Kok en rechts Pe
ter Faber en Shireen Strooker. foto Catrien Ariëns
geworden. Het verhaal gaat dat
Teirlinck en de Antwerpse thea
terdirecteur De Gruyter na af
loop van de première naar ach
ter kwamen en alleen maar
kritiek uitten, op een compli
ment voor mij n grootmoeder na
Dat irxiteerde mijn grootvader
zo, dat hij is weggelopen. Maar
mijn grootmoeder zag Teirlinck
wel zitten. Er is binnen mijn fa
milie altijd een soort contact
met Vlaanderen geweest."
Teirlinck
Dat mag ook blijken uit het feit
dat Rense Royaards zijn oplei
ding volgde aan de Studio Her
man Teirlinck (tot veler verdriet
onlangs gefuseerd met het Con
servatorium) in Antwerpen, die
was geïmpregneerd door de the
orieën van de oprichter.,In mijn
tij d was hij al heel oud en gaf één
keer in de week twee uur lang
theoretische les. Hij kon heel
boeiend vertellen. Als je naast
hem zat tijdens een betoog, pak
te hij je hand of legde zijn hand
op je pols. Een wonderlijk con
tact vond ik dat. Als je nu bezig
bent met de taal van Teirlinck,
merk je dat die iets bijzonders
heeft, een indruk geeft van een
bepaalde periode uit de drama
tiek. Begin jaren twintig van de
vorige eeuw was men in Neder
land jaloers dat daar zo'n grote
dramaturg zat. Zijn werk is erg
geënt op de beginperiode van de
film, vanuit een massaliteit in
zoomen op één of twee individu
en. Enhet heeft altijd met passie
te maken, liefde en de contra
dictie tussen de seksen die el
kaar in het ongeluk storten."
De Vertraagde Film gaat over
een echtpaar dat, omdat hun
liefde niet volmaakt is, de ver
drinkingsdood verkiest. Ze
springen in het kanaal en het
stuk vertelt wat ze onder water
beleven.
De betekenis van het leven
vormt de diepere moraal. Plet
eerste handschrift van Beatrijs
dateert uit de veertiende eeuw
en handelt over een meisje van
goede familie dat het klooster in
gaat. Haar liefde voor een jon
geman is echter zo groot, dat zij
ontvlucht. Ze krijgen twee kin
deren, maar vervallen in armoe
de en de man vertrekt. Om in het
onderhoud van zichzelf en haar
kinderen te voorzien, verdient
het meisje geld met haar li
chaam.
Uiteindelijk keert zij terug naar
het klooster, waar niemand
haar heeft gemist, doordat Ma
ria in haar plaats heeft gediend.
,Ik vind dat zo'n enorm tolerant
verhaal over een meisje dat in de
marge van de maatschappij ver
zeilt raakt, zoals tegenwoordig
in de drugsscene, maar door
Maria wordt opgevangen. In de
Middeleeuwen had je hoofse en
religieuze literatuur en dit is een
soort mengvorm, een liefdesver
haal waarin Maria een grote rol
speelt."
Frans Doeleman
Een proeve van Teirlinck: vrij
dag (20.30 uur) in de Oude
School, zaterdag (20.00 uur) in
de Katse Kerk en zondag (14.30
uur) in dorpshuis De Vriend
schap, alle in Kats.
Als propagandist van
oorspronkelijk Neder
lands toneel brengt Jan
Schuurman Hess, artistiek
leider van Het Gezelschap
van de Zee in Kats, komend
weekend een al langer ge
koesterde wens tot uitvoe
ring: het weer onder de aan
dacht brengen van het werk
van de Vlaaamse schrijver en
toneelvernieuwer Herman
Teirlinck (1879-1967). Een
belangrijke schakel in het
geheel vormt Rense Roy
aards, die in 1998 de rol van
Johan van Oldenbarneveldt
vertolkte in de openlucht
voorstelling De Dijk in Kats.
T Trijdag haalt hij in een ge-
V sprek met Jan Schuurman
Hess herinneringen op aan Teir
linck, van wie hij les kreeg,
zaterdag brengt hij de oor
spronkelijk Middelnederlandse
versie van Beatrijs, vooraf
gaand aan de parafrase Ik dien
van Tierlinck en zondag werkt
hij mee aan de gelezen voorstel
ling De Vertraagde Film, even
eens van Teirlinck.
„Met Beatrijs was ik vorig jaar
al begonnen, omdat ik dat een
mooi en heel modern verhaal
vind. Ik wilde er een soort orato
rium van maken en vond het
j ammer dat het nooit in het Mid
delnederlands werd gedaan.
Toen de plannen voor dat Tier
linck-weekend vastere vormen
ging aannemen, heb ik tegen
Jan gezegd, zou het niet aardig
zijn om de oorspronkelijke Bea
trijs vooraf te laten gaan aan Ik
dien en zo te laten zien hoe Teir
linck een totaal ander accent
legt. Daar komt nog eens bij dat
mijn grootvader Willem Roy
aards - die ik alleen ken van ver
geelde foto's op zolder, een ij de
le man die altij d leek te poseren -
als eerste Ik dien, wat een groot
succes was in Vlaanderen, in
Nederland heeft geënsceneerd
en geïntroduceerd in één van
zijn laatste seizoenen. Mijn
grootmoeder, Jacqueline Roy-
aards-Sandberg (1876-1976),
speelde daarin Moeder Gods.
Haar heb ik nog wel meege
maakt, want zij is bijna honderd
Toen regisseuse Katinka van
den Dool voor het eerst
werd geconfronteerd met de
acht cursisten van de tweejari
ge spelopleiding aan De Ambi
tie, zag zij een grote diversiteit,
vooral in leeftijd, van zeven
tien tot in de vijftig. „Als af
sluitende voorstelling kwam
bij mij gelijk Avondrood op.
Daarin moet iedereen zich
transformeren. Ik heb het uit
vergroot naar tachtig-plus, in
een verzorgingstehuis. We
moeten behoorlijk met de gri
me aan de slag."
„Het lopen was eventjes wen
nen", ervoer Paula van Lynden
(53, uit Oost-Souburg). „Hoe
ga je opstaan? Dan moet je je
indenken hoe zo'n oud per
soon, die niet meer zo soepel is,
dat doet. Ik vond het heel
leuk." Het was ook een vrolijke
boel tijdens de repetities. „Ik
heb ze er met erg veel plezier
aan zien werken", grinnikt Ka
tinka. „We hebben veel gela
chen. Dat is nu een beetje een
probleem. Je kan elkaar nog
behoorlijk verrassen met je
spel, want je moet dat de hele
voorstelling volhouden, ook als
je geen tekst hebt. Soms zit je
te kijken en schiet je gewoon
nog in de lach."
Maar er is meer. „Je moet je er
echt in verdiepen", meent
Reinco Jansen (19, uit Koude-
kerke). „Sommige mensen heb
ben hun leven als een sleur aan
zich voorbij zien trekken, an
deren hebben iets heel moois
afgesloten en dragen dat met
zich mee. Aan de hand van ge
sprekken met ouderen moet je
daar achter zien te komen. In
mijn opleiding activiteitenbe
geleiding recreatie werk heb je
met doelgroepen te maken, zo
als ouderen, maar ook met
ziektebeelden. Het is leuk om
daar iets van in je rol te leg
gen." Winny van Putten (44,
uit Den Briel): „In het begin
moesten we een verhaal maken
over ons verleden. Op welke
anderen beamen dat. Paula
hoopt dat het publiek ook zal
lachen. „Er zitten leuke stuk
ken in, maar het kan best zijn
dat mensen een traantje weg
pinken. Het einde van je leven
is toch wel iets ontroerds."
De drie genoemde spelers zijn
met verschillende intenties de
cursus ingestapt. Paula, lerares
Frans, wilde de ervaring op
doen, gaat wel door met toneel,
maar niet fanatiek. Reinco
ging uit nieuwsgierigheid en
merkte dat zijn interesse groei
de: „Je kan je ontplooien op
het gebied van voor een groep
staan, interactie en met men
sen omgaan." Als hij de kans
krijgt, doet hij zo aan een vol-
Cursisten van De Ambitie repeteren de voorstelling Avondrood.
foto Lex de Meester
gende productie mee. Winny
hield zich op de school van
haar kinderen wel met toneel
bezig. „Maar ik was benieuwd
wat er nou echt in mij zat of ik
er meer uit kon halen. Voor
mijn gevoel is dat best gelukt."
Ze hoopt na afloop van de
voorstellingen van Avondrood
meer inzicht te hebben in haar
eigen capaciteiten. „Want hoe
anderen naar je kijken, is altijd
anders dan zoals je het zelf er
vaart."
Frans Doeleman
Avondrood is vrijdag, zaterdag
(20.15 uur) en zondag (15.00
uur) te zien in Vestzak99 in Vlis-
singen.
manier ben je oud geworden,
wat heb je meegemaakt in je
leven en hoe ben je in het te
huis terechtgekomen? Door je
daarin in te leven, kom je op
een gegeven moment tot je per
soon. Daarbij haal je ook din
gen uit je familie, zoals opa's
en oma's."
Avondrood is niet echt een
verhaal", legt Katinka uit. „Je
volgt de personages gedurende
een aantal dagen. Iedereen
heeft wel z'n eigen lijntje. Je
ziet hoe het leven in zo'n tehuis
op hen af komt. Oudere men
sen hebben nog maar kleine
stukjes verhaal, krijgen het
soms ook niet af. Ze zitten
daar hun tijd uit Als iemand
op langere termijn probeert te
denken, vindt de rest dat eng.
De spanningsboog wordt ge
vormd door de onderwerpen
van de scènes. Er zijn grappige
dingen, maar ook conflicten.
De climax zit in de bonte
avond, dat is een hoogtepunt in
het tehuis. Daar gebeurt na
tuurlijk van alles."
Werkend aan het stuk kwam
Katinka tot de ontdekking dat
ze meer respect kreeg voor ou
deren. „In de snelheid waar
mee je zelf je leven leidt, erger
je je nog wel eens aan de traag
heid van de oudere medemens.
Nu realiseer je je dat je daar op
een zeker moment zelf even
eens mee te maken krijgt." De
VLISSINGEN
CINE CITY (Belbios 0900-9363)
Lilo Stitch (Ned.). Do. t/m di. 13.45 en 16.15 u.;
Lilo Stitch (orig.). Do. t/m di. 19 en 21.45 u.;
Scooby Doo. Wo. t/m di. 13.45,16.15,19, 21.45, za. ook 24.15 u.;
Crush" Wo. 13.45, 16.15,19 en 21.45 u.;
Unfaithful. Wo. 19 en 21.45 u., do. t/m di. 16.15,19 en 21.45 u.;
Bad Company. Do. t/m di. 16.15,19 en 21.45 u., za. ook om 24 u.;
About a Boy. Wo. t/m di. 13.45,16.15,19, 21.45, za. ook 24.15 u.;
The Count of Monte Cristo. Wo. 16.15 u.;
Blade II. Wo. t/m di. 13.45,16.15,19 en 21.45 u. za. ook 24.15 u.;
Killing me softly. Wo. 21.45 u., do. t/m di. 13.45 u., za. ook 24 u.;
Not Another Teen Movie. Wo. 13.45 en 19 u., do. t/m zo. en di.
13.45 en 21.45 u.
John Q. Wo. 21.45 u., za. 24 u.;
Star Wars IIWo. 13.30,16.15 en 19 u., do. t/m di. 16.15 en 19 u.,
ma. niet om 16.15 u.;
Ice Age (Ned.). Wo. 13.45 en 16.15 u., do. t/m di. 13.45 u.;
Sneak Preview. Ma. 22 u.
MIDDELBURG
SCHUTTERSHOFTHEATER (0118 613482)
Storytelling. Wo. 20 u., vr. 22, za. 19.30, zo. 20 u.;
Une Hirondelle a fait le printemps. Vr. 19.30, za. 22 u., di. 20 u.;
Persona. Ma. 20 u.
HULST
DE KONING (0114 312030)
Lilo Stitch (Ned.). Wo. 13,15 en 17 u., vr. t/m di. 13.45 en 16.15
u.;
Unfaithful. Wo., do. en zo. t/mdi. 20 u., vr. 19.15 en 22 u., za. 19 en
22 u.;
Crush. Wo en do. en zo. t/m di. 20 u., vr. 19.15 en 22 u., za. 19 en 22
u.;
Scooby Doo. Wo. en zo. t/mdi. 13,15 en 17 u., vr. 16.15 en 19.15 u.,
za. 13,15,17 en 19 u.;
About a Boy. Wo., do. en zo. t/m di. 20 u., vr. 19.15 en 22 u., za. 19
en 22 u.;
Ali GInDaHouse. Wo. 13.45,16.15 en 20 u., do. en zo. t/mdi. 20 u.,
vr. 16.15,19.15 en 22.15 u., za. 19 en 22 u.;
Blade II. Wo. en zo. t/mdi. 13.45,16.15en20u.,do.20u.,vr. 16.15,
19.15 en 22 u., za. 13.45,16.15,19, 21.15 en 23.30 u.;
StarWars 2. Wo., do. en zo. t/mdi. 20 u., vr. 19.15 en 22 u., za. 19 en
22 u.;
A Beautiful Mind. Wo. 20 u.;
Ice Age (Ned.). Wo. 16.15u.,vr. 16.15 u.,za. t/mdi. 13.45 enl6.15
u.;
Crossroads. Wo. 13.45 en 16.15 u.;
Asterix&Obelix(Ned.). Wo. 13.45 u.,za. t/mdi. 13.45 en 16.15 u.;
Monsters en Co. (Ned.). Wo. enza. t/m di. 13.45 en 16.15 u.;
Sneak Preview. Vr. 19.15 u.
OOSTBURG
LEDELTHEATER (0117-452735)
Ice Age. Za en zo. 14 en 16 u.;
John Q. Vr. en za. 20 u., ma. 20.30 u.
BERGEN OP ZOOM
CINEMACTUEEL (0164 254886)
Not Another Teen Movie. Do. 20 u., vr. en za. 18.30 en 21.30 u., zo.
14 en 21 u., ma. 20 u.;
Unfaithful. Wo en do. 20 u., vr. en za. 21.30 u., zo. 16.15 en 21 u.,
di. 20 u.;
Scooby Doo. Wo. 14u., vr. 18.30u.,za. 14en 18.30u.,zo. 14,16.15
0 en 18.30 u.;
Blade II. Wo. 20 u., vr. t/m zo. 18.30 en 21.30 u., ma. en di. 20 u.;
Star Wars H. Wo. 14en20u.,za. 14u.,zo. 16.15 u.;
Ice Age (Ned.). Wo., za. en zo. 14 u.;
Sneak Preview. Do. 20 u.;
Fat Girl. Ma. 20.30 u.;
From Hell. Zo. 19 u., di. 20.30 u.
ROXY (0164 233434)
Bad Company. Do. 20 u., vr. 18.45 en 21.30 u., za. 14, 18.45 en
21.30 u., zo. 14 en 20 u., ma. en di. 20 u.;
Lilo Stitch (Ned.). Wo. 14u.,vr. 18.45 u.,za. 14u.,zo. 14enl6u.;
About a Boy. Wo. en do. 20 u.,vr. 21.30 u.,za. 18.45 en 21.30 u.,zo.
t/m di. 20 u.;
Ali G InDaHouse. Wo. 20 u.;
Ice Age (Ned.). Zo. 16.15 u.;
Annie Matthijs exposeert van maandag t/m 16 juli haar schilde
rijen in het voormalig stadhuis van Sint Anna ter Muiden. Ope
ningstijden: dagelijks 14-16 uur.
Drie grote aquarellen oerlandschappen van Johnny Beerens en
zijn levensgrote triptiek zijn t/m 21 augustus te zien in de Sint
Baafskerk te Aardenburg. De opening is vrijdag om 21.30 uur.
Openingstijden volgende week dagelijks van 10-16 uur, daarna
dagelijks 10-12 en 14-16 uur.
Arie Berkulin exposeert sculpturen, aquarellen en tekeningen in
De Vierschaar van het Stadhuismuseum in Zierikzee. Mevrouw
I. Spaander verricht zaterdag om 16 uur de opening. Te bezichti
gen: tot 2 september, ma t/m zat 10-17 uur en zo 12-17 uur.
Petra de Back van Loon exposeert beelden en tekeningen in gale
rie Antheunis in AxelTe bezichtigen tot 31 j uli ti j dens winkeltij -
den.
Onder het motto Kunst speuren in de zak wordt zaterdag en zon
dag van 11-18 uur in de gemeente Borsele de Open Atelierroute
gehouden. De officiële opening is vrijdag om 20 urm in de Dorps
kerk met een centrale presentatie: Kunst speuren in de kerk.
Janneke Slabbekoorn - De Bruijne exposeert vanaf dunsdag t/m
26 juli haar schilderijen onder de titel Zomer in Zeeland in de hal
van het gemeentehuis te Kapelle. Openingstijden: ma en wo 9-16
uur, di en vrij 9-13 uur, do 9-18 uur.
De dubbelexpositie van Bernadette Paternotte (schilderijen en
linosnedes) en Marion Kamper (keramiek) in de Bewaerschole in
Haamstede wordt zaterdag om 15 uur geopend. Te bezichtigen
tot 21 juli, di t/m zat 13.30-16.30 uur.
In totaal 45 kunstenaars tonen 450 beelden tijdens de Zomerten-
toonstelling Nederlands Plastiek die van zaterdag t/m 25 augus
tus is te zien in het Burgerweeshuis te Zierikzee. Tevens zijn
schalen en vazen te zien van Tessa Braat en wordt klein-antiek
aangeboden, waaronder schilderijen en tekeningen uit de perio
de 1850-1960. De opening is vrijdag om 17.00 uur. Openingstij
den: dit/mzo 11-127 uur.
Elly en Date Mulder exposeren vanaf zaterdag t/m 6 juli in de ga
lerie van het dorpshuis in Renesse de foto's en verhalen van hun
verblijf dit voorjaar in Gaza. Ook zijn tekeningen van joodse en
Palestijnse kinderen te zien. Openingstijden: zondag 12-17 uur,
andere dagen 11-19 uur.
De keuze van mijn moeder is een expositie van Rachel Daniëlse
(grafiek, olieverf, acryl en tekeningen/mixed media) in 't Gast
huis te Middelburg. Te bezichtigen: dagelijks t/m 16 augustus.
Gust Romijn twintig schilderijen olie op canvas onder de titel
Mountains and waves, vanaf zondag tot 8 augustus in de Grote
Kerk te Veere. Pieter Schoonheim verricht zaterdag om 19.30
uur de opening. Openingstijden 11-17 uur.
Hoog, hoger, hoogst is een expositie modellen van markante ho
ge gebouwen in de wereld, vanaf dinsdag tot 8 augustus te zien in
de Grote Kerk te Veere. Deze tentoonsteling wordt maandag om
16 uur geopend.
Catherina van Agtmaal - van Loenhout exposeert t/m 17 augus
tus tekeningen en schetsen in aquarel in galerie Kunst'ique te
Vlissingen. De opening is zaterdag om 15.30 uur. Openingstij
den: do 11-18 uur, vrij 11-20 uur, zat 11-17 uur en op koopzonda
gen 13-17 uur.
Moving details is een project/installatie van Ko de Jonge, t/m 24
auguatus te zien in galerie Caesuur in Middelburg. Openingstij
den: do, vrij en zat 14-17 uur.
