Belgen vullen
beeldenroute
Zeeuws streekproduct in opmars
Aantal steenuilen
flink teruggelopen
Zeeuwse
taferelen op
zomersalon
12
Vervoerders
tegen uitstel
besluit WCT
kunst cultuur
Een week vol activiteiten
Lekkernijen
zaterdag 22 juni 2002
door Euqène Verstraeten
TERNEUZEN - Het aantal
steenuilen in West-Zeeuws-
Vlaanderen is sinds de jaren
tachtig met zowat twintig pro
cent afgenomen.
Dat concludeert Alex de Smet
van natuurbeschermingsver-
eniging 't Duumpje op basis van
een onderzoek naar het voorko
men van de steenuil, dat is uit
gevoerd door de vogelwerk
groep van 't Duumpje.
Geschat wordt dat er in de jaren
tachtig nog tussen de 350 en 400
uilenpaartjes in de streek nes
telden. Dat aantal is nu terugge
lopen naar 220 tot 240 paar. In
vergelijking met de cijfers over
heel Nederland valt die terug
loop nog mee. Volgens de Vogel
bescherming Nederland is de
steenuilenpopulatie sinds de ja
ren zestig in heel het land gehal
veerd.
,,We dienen ons te realiseren dat
ondanks het relatief grote aan
tal steenuilterritoria dat West-
Zeeuws-Vlaanderen herbergt,
dit geen aanleiding is om ach
terover te leunen", waarschuwt
De Smet in zijn rapport. Uit het
onderzoek is gebleken dat er
nog potentiële steenuilgebieden
zijn waar tijdens het onderzoek
weinig of geen steenuilen zijn
aangetroffen. „Het is dan ook
wenselijk om via gerichte be
schermingsmaatregelen te be
werkstelligen om vanuit het
surplus aan steenuilen uit de
'goede steenuilgebieden' de
laag bezette gebieden te (her)
koloniseren", betoogt De Smet.
De meeste steenuilgebieden zijn
de vinden in de gemeente Sluis-
Aardenburg. Vooral in de Bie
zen en in de gebieden rondom
Zuidzande, Nieuwvliet, Re-
tranchement en Heille zijn veel
steenuilen te vinden. Verder
blijken er rondom IJzendijke en
Hoofdplaat redelijk hoge aan
tallen voor te komen. In meer
dan de helft van de onderzochte
zogenaamde kilometerblokken
zijn geen steenuilen aangetrof
fen.
Nestgelegenheid
Maatregelen om het leefgebied
van de steenuil te behouden lig
gen in de sfeer van het verbete
ren van de voedselsituatie en het
uitbreiden van de nestgelegen
heden.
Een groot aantal steenuilen
broedt in oude vervallen schu
ren en bouwvallen. Volgens De
Smet moeten eigenaren bij het
restaureren van boederijen tij
dig op de aanwezigheid van
steenuilen gewezen worden,
Dan kan daarmee rekening
worden gehouden. Verder moet
het gebruik van muizengif in de
directe leefomgeving van de
steenuil zoveel mogelijk ge
weerd worden. Om dat de be
werkstelligen moeten boeren
volgens De Smet een tolerantere
houding aannemen ten aanzien
van muizen in schuren en op het
erf.
MIDDELBURG - De le
den van Provinciale Sta
ten krijgen binnenkort
een brief van de vervoer
ders- en verladersvereni
ging EVO in de bus met
het klemmende verzoek
de beslissing over de Wes-
terschelde Container Ter
minal niet uit te stellen.
De besluitvorming over
de WCT moet volgens de
transportbelangenorga
nisatie niet worden uitge
steld omdat anders de
voortgang van belangrij
ke infrastructurele wer
ken in gevaar wordt ge
bracht. EVO noemt in dit
verband de verlegging
van de goederenspoorlijn
naar haven- en industrie
gebied Vlissingen-Oost.
De vervoersorganisatie
meent dat de WCT essen
tieel is voor de economi
sche ontwikkeling van
Zeeland. De containerter-
minal verbetert het
vestigingsbeleid voor
nieuwe bedrijven en de
concurrentiepositie van
bestaande.
door Ernst Jan Rozendaal
DOMBURG - In vijf jaar tijd is de zomersa
lon die de Domburgse galerie Het Noorder
licht samen met kunsthandel Studio 2000
organiseert een begrip geworden. Vorig jaar
bezochten dertienduizend mensen de ten
toonstelling. Ook deze zomer zijn ruim hon
derd werken uit de negentiende en twintig
ste eeuw te zien - en heeft de galerie er nog
eens vijftig in stock - met een accent op in
Zeeland gemaakt werk.
Het echtpaar Jan en Syska Huibers heeft
bijna een jaar gewerkt aan de samenstelling
van de expositie. Het doel is kwalitatief
'hoogwaardig werk bijeen te brengen. Veel
van de schilderijen en prenten zijn gemaakt
door gerenommeerde kunstenaars die in
Zeeland hebben gewerkt of gewoond. Er
•zijn dan ook veel Zeeuwse taferelen te be
wonderen.
„Het wordt steeds moeilijker om Zeeuwse
kunst te vinden", zegt Huibers. „Het onder
werp is zeer gewild, wat de prijs opdrijft.
Waar ik de laatste jaren ook kom, er is veel
vraag naar. Dat maakt de spoeling dun."
Huibers komt al veertig jaar naar Domburg,
zijn vrouw is afkomstig van Walcheren. In
de voormalige kerk aan de Noordstraat
hebben ze een uitstekende ruimte voor hun
galerie gevonden. De bezoekersaantallen
wijzen uit dat het publiek Domburg niet te
afgelegen vindt..Vroeger was Domburg na
tuurlij k heel kunstzinnig", verklaart Hui
bers. „Wij hebben er altijd voor geijverd dat
dat weer terugkomt. Inmiddels zitten wij
hier, is het Marie Tak van Poortvlietmuse-
um hier gekomen en heb je Degalerie met
vooral hedendaags werk. Het publiek kan
nu echt een rondje lopen."
In de nieuwe editie van de expositie Kunst
in Domburg is Willem Johannes Schütz
(1854-1933) opvallend goed vertegenwoor
digd. Huibers heeft in totaal vierenveertig
werken van de zoon uit het Zeeuwse schil-
'dersgeslacht, waaronder veel studies.
'Schütz blijkt het leven in Middelburg in
'complete tekeningen of schetsen te hebben
vastgelegd. De steenhouwerijde markt, het
ringrijden en studies van soldaten, bakkers
jongens, vrouwen in klederdracht. Dikwijls
staat een gezicht drie keer op zo'n studiete
kening, of wordt de houding van gevouwen
handen nog eens herhaald. Het opvallend
ste schilderij - naast een aantal zeegezich
ten - van Schütz is een virtuoos bloemstille-
Ven, toch niet het door hem meest beoefende
genre.
„Dit werk komt direct uit familiebezit",
vertelt Huibers. „De meeste prenten moes
ten we nog inlijsten. Die zijn na zijn dood in
1933 nergens te zien geweest." Ook van Jan
Toorop is een aantal (krijt)tekeningen te
zien. Ze zijn gemaakt op plekken waar van
uit galerie Het Noorderlicht zo naartoe ge
wandeld kan worden, zoals het EJomburgse
AARDENBURG - De Culturele
week Aardenbürgse Zomer-
kunsten staat van 28 juni tot 7
juli bol van de activiteiten. Het
evenement kent een gevarieerd
programma met muziek, beel
dende kunst, poëzie, literatuur
en geschiedenis.
Het begin en het einde van de
week staan in het teken van de
Guldensporenslag. Op 11 juli is
het 7 0 0 j aar geleden dat deze be
roemdste slag uit de geschiede
nis van Vlaanderen plaatsvond.
Op 28 juni en 6 juli wordt het
voor deze gelegenheid geschre
ven historiespel 'De sporen
verdiend' uitgevoerd in authen
tieke kledij op de Kaai in Aar
denburg. De hele week is er een
beelden- en schilderijenroute.
De schilderijen zijn te bezichti
gen in galeries, kerken, bankge
bouwen, restaurants en bij par
ticulieren. Kunstenaar Johnny
Beerens heeft een expositie in de
Sint-Baafskerk. De schilderijen
van Beerens zijn tot en met 10
augustus te bezichtigen.
Op 5 juli is er een open-dicht -
huis in de Sint-Baafskerk met
medewerking van een dichters
collectief uit Nederland en
Vlaanderen.
De Markt in Aardenburg staat
op 29 juni in het teken van de
dag van de muziek. Er zijn op
tredens van bands, ensembles
en solo-artiesten. Van country
tot salsa en rythm blues. Ver
der is er onder meer aandacht
voor klassieke muziek, kinder
literatuur en koormuziek.
door Anita Tournois
MALDEGEM - Elf cursisten
van de Maldegemse Kunstaca
demie en hun leraar leggen de
laatste hand aan de installaties
en beelden die tentoongesteld
worden tijdens de week van de
Aardenbürgse Zomerkunsten
van 28 juni tot en met 7 juli. Hun
inbreng vormt een deel van de
beeldenroute die voert langs
tuinen, monumenten en open
bare plaatsen.
Een foto in de krant na de ge
beurtenissen op elf september
stond model voor de installatie
van Martine Bruggeman, een le
vensgrote voorovergebogen
man, met een doek voor zijn
mond. Bruggeman: „Boven zijn
hoofd komt, onder een afdak,
een vierkant raster te hangen,
waaruit gruis valt." Een knalro
de doek voor de mond van de
grijs-witte gedaante vormt een
scherp contrast en trekt aan
dacht. Het beeld wordt ge
plaatst in de entree van een stof-
fenfabriek.
Gina Boonen werkte net als
Bruggeman met betonijzer.
Haar beeldengroep met op zich
zelf staande figuren is bekleed
met groen en geel zijdepapier.
Door ze onderling met elkaar te
verbinden, vormen ze een ge
heel. „Het is de eerste keer dat ik
zoiets doe en ik ben vooral ge
boeid door de constructie. Ook
streef ik naar een levendig en
vrolijk totaal. Daarom gebruik
ik een felblauw zijdepapier als
toplaag", vertelt Boonen
Bruidsjurken
Binnenste buiten, een werk van
Anne Vanhooreweder, bestaat
uit twee bruidsjurken. De jur
ken zijn binnenstebuiten ge
keerd en bewerkt met polyester.
„Mijn werk nodigt uit tot dia
loog en ik stel hierbij de vraag of
het instituut huwelijk nuttig is
of niet?", legt de maakster uit.
Hun plek is dan ook toepasse
lijk, namelijk het stadhuis. Een_
ander werk van haar hand, een
glazen plaat waarop een duim
afdruk werd geëtst, komt in een
paskamer te hangen voor een
spiegel. „Belangrijk is dat elke
mens zijn eigenheid weet te be
waren", zegt de kunstenares.
Een platliggende deur van Luc
Seys is ingedeeld in verschillen
de kleurenvlakken elk met een
nummer en refereert aan tuin
architectuur. In het midden,
waar eerst een raampje zat, ko
men nu een boomtak, waaraan
bolletjes bevestigd zijn en een
echte rozenstruik. Seys wil hier
mee de confrontatie aantonen
tussen die twee. Een ander ver
haal is de prehistorische zoet-
waterhaai. Het is een beeld van
Germain Coeckelberghs, ge
vormd uit ijzer, leer, schouder
bladen van varkens, kneedbaar
materiaal uit een tandlaborato-
rium en valse tanden.
Christine Verstuyf maakt haar
installatie ter plekke. Ze bouwt
aan een grote hut van jersey stof
Vele kleine gekleurde lapjes
worden aan elkaar geknoopt.
Het dak is gedrapeerd. De hut is
gevormd rondom de bomen en
vormt een geheel met de natuur
Een uitnodigende speelplaats
voor kinderen. Het is de bedoe
ling dat de hut blijft. LukLefeb-
vre vertelt enthousiast over zijn
werk. „Mijn installatie gaat
over verdriet. Sokkels in ver
schillende hoogtes heb ik be
kleed met badkamertegeltjes.
Daarop komen puur witte hoof
den. Door middel van een infuus
met zwarte vloeistof, waarmee
elke kop verbonden is, valt om
de zoveel tijd een traan uit het
oog. Er komt passende Gregori
aanse muziek bij." Pol Derey-
maker werkt ook ter plekke, aan
zijn Kreeftskeerkring. „Ik wil
op dingen wijzen die bij elkaar
horen, maar toch tegenoverge
steld zijn aan elkaar." De overi
ge kunstenaars zijn Pol Rue-
bens, Eric Mouton, Nicole Catry
en Sylvie Matthijs.
De beelden zijn verspreid over
31 locaties.
strand en de Hoge Hil. Temidden van schil
derijen van Isaac Israels, Johan Hendrik
van Mastenbroek, Lucie van Dam van Isselt
en Hendrik Jan Wolter vallen drie prachti-
gen schilderijen van de Duitse schilder
Hans Herrmann (1858-1942) op. „Een Duit
se meester die veel in Zeeland heeft ge
werkt", licht Huibers toe. Het Noorderlicht
toont een 'Gezicht op Dordrecht met figu
ren', de 'Vismarkt te Vlissingen' en de 'Kade
van Vlissingen', alle even helder en met een
prachtige lichtval. Niet Zeeuws, maar wel
mooi zijn vijf werken van Nicolaas van der
Waay (1855-1936), leermeester van veel ne-
gentiende-eeuwse schilders. Topstuk is zijn
'Tuin van hotel Seelisberg', ook met een bij
zonder mooie lichtval door de bomen.
Expositie: Kunst in Domburg in galerie Het
Noorderlicht in Domburg, t/m 28 septem
ber, open di t/m zo van 14-19 uur. Officiële
opening vandaag om 15 uur.
Het elf september-beeld van Martine Bruggeman.
foto Charles Strijd
door Jacques Cats
Je hoeft Mariska Ederveen (31) uit
Goes niks meer te vertellen over het
proces dat loopt van Zeeuwse tarwe
tot Zeeuwse streekproducten. Daar
weet zij inmiddels alles van nu ze zo
juist ter afsluiting van een opleiding
tot technisch docent op dit onderwerp
is afgestudeerd en de bevoegdheid
heeft gekregen om aan de Middel
burgse scholengemeenschap Neha-
lennia les te geven op de terreinen van
bakkerij, horeca en verzorging. Toe
val bestaat niet. Daarom moest het zo
zijn dat de afronding van het ander
half jaar durende onderzoek vrijwel
samenvalt met een manifestatie
waarin het Zeeuwse streekproduct
centraal staat. Dit weekeinde dingen
immers Zeeuwse koks met hoge mut
sen en lange messen op het Middel
burgse Abdijplein naar de gunsten
van de smaakpapillen van de bezoe
kers.
Mariska heeft er geen half werk van
gemaakt. Zij schetst de ontwikkelin
gen in de landbouw, in het bijzonder
de Zeeuwse akkerbouw en belicht hoe
de boer te werk gaat met de tarwe. Hoe
zaait-ie, welke opbrengst wil hij heb
ben? Gaat hij voor baktarwe voor de
bakkerij of voor voertarwe, bestemd
voor het vee? Ook heeft Ederveen de
Zeeuwse molens voor een deel in haar
onderzoek betrokken. Ze sleept er bij
wijze van curiositeit zelfs de graan
cirkels bij zoals die ook op een aantal
plaatsen in de provincie zijn aange
troffen. 'Naar schatting is 40 procent
door mensen gemaakt'noteert Maris
ka. 'Dat betekent dat 60 procent niet
te verklaren valt'.
Het is aardig om haar scriptie te lezen
hoe het dorsen vroeger verliep. Dor
sen betekende voor het boerengezin
veel mensen op het erf, veel bedrijvig
heid, groot lawaai, zwetende en vaak
drinkende mannen, extra eters aan
tafel, vreemde gebeurtenissen, stof,
adrenaline, snuivende paarden, blaf
fende honden en boven alles uit het
onophoudelij ke gedreun van een zwa
re tractormotor en stampende machi
nes.
Muizen
Als de laatste laag graan naar de dors
machine ging, wemelde het van de
muizen die geen onderkomen meer
hadden en in paniek raakten. Dat was
voor de mannen in de tas met graan re
den om hun broekspijpen met een
touwtje dicht te binden om te voorko
men dat de muizen langs hun benen
omhoog zouden kruipen. Tussen het
werk door werd er met schoppen naar
het ongedierte gemept. Honden en
katten sprongen tussen de mannen
heen en weer en vingen tientallen
muizen. 'Ja, dorsen op de boerderij
was een sensatie', stelt Mariska vast.
De Zeeuwse Vlegel is een duidelijk
voorbeeld van een streekproduct dat
expliciet verbonden is met de land
bouw van de streek. Daarnaast zijn er
de traditionele streekproducten die
van oudsher kenmerkend zijn voor
een streek, maar in principe door
meerdere producenten worden ge
maakt, zoals de Zeeuwse bolus. Dat de
streekproducten zo in opkomst zijn
schrijft Ederveen vooral toe aan het
toerisme. Het vakantiepubliek vindt
het leuk om ze na afloop van het aan
genaam verpozen in dit gewest mee
naar huis te nemen of er vriend en be
kende mee te verblijden. Ook stelt zij
bij het publiek een toenemende inte
resse vast voor de herkomst: waar ko
men die streekproducten vandaan?
„Vaak weten de mensen 'niet dat ze
daarmee indirect de boeren helpen. Ze
kopen een product omdat ze het lek
ker vinden of omdat het er leuk uit
ziet."
Chocolade
Er zijn, blijkt uit de scriptie, tijden ge
weest dat de Zeeuwse chocolade wijd
en zijd bekend stond. De zoetigheid
werd door wel vijftien fabrieken in de
streek bereid. Op het gebied van ty
pisch Zeeuwse baksels bestaat er nog
immer een grote verscheidenheid.
Mariska: „Voor mij is 'Jan in de zak'
een bijzonder product. Dat maakte
mijn moeder al vanaf dat ik klein
was". En met warme waardering ver
telt ze over de bereiding van dit in een
pan gebakken krentenbrood. Een
foto Willem Mieras
eerste positie: „Een nationaal streek
product", prijst de Goese leerkracht.
„De Haagse bolus is veel droger. Die
heeft bovendien de vorm van een kra
keling. Niet te vergelijken met de bo
lus van hier, die vlezig is, mooi rond en
donkerbruin." Overigens is de bolus
niet meer aan Mariska besteed: „Ik
heb in Heinkenszand in een bakkerij
gewerkt. Daar kreeg ik van de oude
Jan Rijk altijd bolussen mee. 'Je moet
een beetje dikker worden, meisje', zei
die altijd. Nu moet ik geen bolussen
meer. Een kwestie van overeten, denk
ik."
beetje stad of streek heeft wel een ei
gen product. Sluis kent de Janhagel,
die wordt gemaakt uit ontbijtkoek
deeg. De uit een roomboterdeegje be
reide Veerse moppen zijn vrij hard
omdat geen werkende stoffen aan het
deeg worden toegevoegd. Brouwers
haven presenteert stokbeschuit. De
receptuur is geheim. Vroeger was het
een lekkernij voor de notabelen, te
genwoordig doet de toerist zich er te
goed aan. In Vogelwaarde worden per
week zo'n tweeduizend Bosse Pielen
gebakken. Het uit bloem, bruine sui
ker en ammonia opgetrokken koekje
heeft de vorm van een 'piel', in dit ge
val een eend. In Middelburg wist een
bakker Mariska te vei*tellen dat het
bakken van 'kruidenbrood' er een tra
ditie kent van al meer dan 125 jaar.
Haamstede is weer trots op het profe
tenbrood, in Schoondijke vinden de
'deegeters' gretig aftrek. De Cadzand-
se suikerwafel is eveneens niet te ver
smaden en als er nog een gaatje over is
dan vindt de anijsbeschuit uit Hoede-
kenskerke ook vast wel z'n weg.
In de inmiddels lange rij van smakelij
ke Zeeuwse streekproducten ligt de
bolus nog steeds en onbetwist op de
Mariska Ederveen heeft Zeeuwse lekkernijen als onderwerp van studie.
