Burgers schuilden bij Duitsers
Zoutelande heeft als
eerste in Nederland
Atlantikwallmuseum
Vlaggenactie op basisschool
Raad verdeeld over
doorgaan autorally
Schouwen wil nog dit
najaar besluit over
verplaatsen campings
GS geven dubbele
declaraties aan bij
Europese Commissie
Boek verhaalt over Zoutelande tijdens de bezetting
Midzomerfeest
Informatiemarkt
voor 55-plussers
door Jacques Cats
ZOUTELANDE - Ze hebben al
veel over oorlogshandelingen
in Zeeland geschreven, maar
Hans Sakkers en Hans Houter
man hebben nog niet eerder
elders opgetekend dat de Duit
sers in hun bunkers schuilgele-
genheid aan burgers boden. In
Zoutelande is dat gebeurd, zo
valt te lezen in het boek Een
dorp aan de Atlantikwall.
Vooral vrouwen en kinderen
genoten er tijdelijk een veilige
beschutting tegen het erge ge-
schutsvuur ten tijde van de be
vrijding.
De vanwege de inundatie naar
Zoutelande geëvacueerde
Westkappelaar Foort Domini-
cus vond onderdak in een
woonbunker, waar aan de ene
kant rond twintig Duitsers za
ten en in het andere deel vij f ge
zinnen vertoefden. „Zuurstof
moesten wel zelf draaien, met
twee man tegelijk aan een ver
versingsapparaat. Een kleine
olielamp tekende schemerige,
lange schaduwen op de grauwe
betonnen wanden. Slapen was
er niet bij. De kleintjes moch
ten op de Duitse matrassen, in
de gestapelde kribben langs de
wanden. De groten wachtten,
veelal stil, uur na uur in angsti
ge spanning de gebeurtenissen
af".
Bedenkingen
De Duitse commandant die het
bevel had over de bunker, was
tegen de aanwezigheid van
burgers in zijn domein. Maar
de soldaten namen het voor de
schuilende dorpelingen op, zo
dat ze mochten blijven tot het
aanbreken van de morgen. De
bedenkingen die David Kodde,
de toenmalige burgemeester
van Zoutelande, tegen de
vlucht van ingezetenen bur
gers naar de Duitse bunkers
had, waren van andere aard.
Stel, dat de bevrijders met
vlammenwerpers op die bouw
sels zouden afkomen, vond hij.
Dan moest je daar als burgers
niet zitten.
komst van veldmaarschalk
Rommel, na wiens laatste
werkbezoek het bevel afkwam
dat de lokale bevolking moest
meehelpen met het uitbouwen
van de versperringen. In mei
1944 was bijna tien procent
van de bevolking wel op een of
andere manier voor de militai
re bezetting aan het werk.
Na de bezetting van Nederland
bleef Zoutelande op een enkel
incident na, tot in 1944 ver
schoond van ooiiogsgeweld.
Eén van de bombardementen
die veel indruk maakten vond
plaats op 17 september 1944,
toen de marinekustbatterij
Zoutelande één van de mik
punten vormde. De schrik
sloeg de dorpelingen om het
hart toen werd vastgesteld dat
het naburige dorp Biggekerke
bij vergissing werd getroffen.
Daarbij vielen 40 doden. Van
zelfsprekend besteedt het boek
ook aandacht aan de inunda
tie. Een aantal ingezetenen
vond een tijdelijk onderkomen
op Zuid-Beveland. Het over
grote deel kwam in het droog-
gebleven stuk van het dorp te
wonen, waarbij burgemeester
Kodde regelde wie waar te
recht kwam.
Bevrijding
In detail wordt het verhaal van
de bevrijding verteld. Dat wa
penfeit komt voor rekening
van 48 Royal Marine Comman
do. De eenheid 47 RM Com
mando had dat karwei graag
willen klaren. Toch is het goed
dat wij het hebben gedaan, laat
commandant Jim Moulton we
ten. „Want anders zou het dorp
zijn verwoest en zouden bur
gers zijn omgekomen".
Als de bevrijders Zoutelande
binnentrekken stellen de dor
pelingen verbaasd vast dat er
ook Nederlanders tussen lo
pen. Eén van hen tilt een onge
veer twintigjarig meisje in kle
derdracht op en wil haar een
vaderlijke zoen geven. Het
meisje wendt hevig blozend
haar gezicht af en roept: „Zet
mij neer. Dat mag ik niet van
mijn moeder".
foto Bundesarchiv Koblenz
riteiten. Als zoon, L. Kodde,
vandaag het eerste exemplaar
van het boek krijgt overhan
digd, is dat bedoeld als een ere
saluut aan zijn vader.
Wie de werkwijze van beide
auteurs kent zal niet verbaasd
staan dat ook in deze uitgave
veel gedetailleerde informatie
is terug te vinden over de on
derdelen van het Duitse Atlan
tikwall verdedigingsstelsel.
Het boek rept eveneens over de
zaterdag 22 juni 2002
door Jacques Cats
ZOUTELANDE - Zoutelande
heeft sinds gisteren de primeur
van het bezit van het eerste At
lantikwallmuseum van Neder
land. Het door de stichting Bun-
kerbehoud ingerichte museum
is gevestigd in twee bunkers in
het duingebied. Het zijn twee
van de nog tachtig op Walcheren
resterende exemplaren die des
tijds onderdeel uitmaakten van
het Duitse verdedigingsstelsel.
Een voorlopige openstelling
trok vorige zomer al achtdui
zend belangstellenden.
Zoutelande werd in de oorlog
als een invasiegevoelige plek
uitgebouwd met bunkers en
versperringen zoals drakentan-
den. Dat resulteerde in de op
richting van bij elkaar meer dan
130 zware en lichte bunkers. Ze
waren verdeeld over twee
steunpunten die naar de opera's
'Lohengrin' en Meistersinger
waren genoemd, werkstukken
van de door Hitier zo hogelijk
gewaardeerde componist Ri
chard Wagner.
Duintop
Het is even een flinke klim naar
de hoge duintop maar dan zie je
ook wat: naast het riante uit
zicht naar zee-en landzijde is
daar de aanblik van een obser
vatiepost, compleet met koepel.
In die hooggelegen bunker
wordt de strijd om Walcheren en
de bevrijding in beeld gebracht.
korps dat de bunkers in gereed
heid bracht en de publieke be
zoeken mogelijk maakt. Extra
waardering was er voor het Wa
terschap Zeeuwse Eilanden,
'dat z'n nek heeft uitgestoken
om de bunkers voor het nage
slacht te bewaren'.
Dijkgraaf W.A. Gosselaar legde
uit dat die soepele opstelling
niet voortkomt uit een soort
hobbyisme. Net als bij de voor
gangers heeft bij de huidige be
heerder de veiligheid nog steeds
een grote prioriteit en blijvende
duinen als zeewering een be
langrijke plaats innemen. Maar
het waterschap kijkt tegen
woordig ook naar anqlere belan
gen. „Als de veiligheid het toe
staat willen we meer rekening
houden met economische en
toeristische belangen. Bunkers
hebben een geweldige histori
sche impact. Het zijn symbolen
van een tijd die we niet meer te
rug willen krijgen".
Na de openingshandelingen
door burgemeester A. C. de
Bruijn en de dijkgraaf was het
tijd om het glas te heffen. 'Leve
het beton' riep iemand. Van
daag zijn de twee bunkers van
11.00 tot 17.00 uur te bezoeken.
Verder is het Atlantikwallmuse
um op zondag- en woensdag
middag van 13.00 tot 17.00 uur
geopend. De toegang is gratis,
maar de initiatiefnemers vinden
het niet vervelend als een vrij-
wilige bijdrage wordt achterge
laten.gelaten.
HENGSTDIJK - Met het jaar
lijkse Midzomerfeest op zater
dag 29 en zondag 30 juni zamelt
Hengstdijk geld in voor de res
tauratie en het onderhoud van
de als monument geklasseerde
Heilige Catharina Kerk.
Zaterdag is er een grote kunst-
rommel- en boekenmarkt.
Daarnaast worden een mini-
voetbaltoernooi en oude volks
spelen gehouden.'s Avonds is er
muziek in de feesttent. Zondag
is er een schieting op de liggende
wip en een gaaibolwedstrijd.
De stichting Bunkerbehoud
verzocht de beide schrijvers,
die al eerder zoveel Tweede
Wereldoorlog in hun boeken
hadden gestopt, nu ook eens
een uitgave wilden wijden aan
gebeurtenissen in Zoutelande.
'Zoutelande, hmm, wat moet je
daar nou over schrijven', was
de eerste reactie van Sakkers.
Maar gaandeweg kreeg hij er
steeds meer aardigheid in om
dat hij zich, anders dan Hou
terman, in zijn boeken altijd
hoofdzakelijk in de Duitse
kant had verdiept maar nu ook
oog kreeg voor de positie van
de burgers en de bevrijders.
Kranig
De al eerder genoemde Kodde
heeft zich in de oorlog kranig
gedragen. Zijn opvolger J. de
Pree zou hem later betitelen als
een 'vechtjas, omdat hij niet
wegliep in bezettingstijd'.
Kodde was het in het geheel
niet eens met de opvattingen
van de locale SGP-predikant
G. Kersten, die in de Duitse be
zetting een straf van God zag.
Verzet hiertegen stond gelijk
met het ingaan tegen Zijn raad.
Tijdens de gehele oorlogspe
riode heeft de burgemeester
zich echter ingezet om de be
volking van Zoutelande zoveel
mogelijk te beschermen tegen
de druk van de militaire auto
Tevens wordt er aandacht be
steed aan de gevolgen van de in
undatie en aan de herstelwerk
zaamheden na de oorlog.
Wat meer bij de begane grond
bevindt zich een eveneens voor
het publiek toegankelijk perso-
neelsonderkomen. Daar krijgt
de bezoeker een beeld van het
dagelijks leven in een bunker.
Het museum in Zoutelande
maakt in de toekomst deel uit
van een op Walcheren uit te stip
pelen bunker- en fortenroute.
Een klein deel daarvan is reeds
tot stand gekomen.
Namens de stichting bunkerbe
houd bracht Cor Heijkoop met
name hulde aan de gemeente
Veere en aan het vrijwilligers
In een personeelsbunker van dit type mochten ook burgers komen schuilen tegen het oorlogsgeweld.
door Wout Bareman
TERNEUZEN - Gedeputeerde
Staten gaan 'onregelmatighe
den' rond de subsidiëring van
het 5B-project Landinrichting
Axel melden bij de Europese
Commissie. Uit onderzoek is ge
bleken dat de verantwoordelij
ke Dienst Landelijk Gebied
(DLG) kosten dubbel heeft ge
declareerd. Er werden declara
ties ingediend voor zaken, die
eerder al waren gedeclareerd
door het toenmalige water
schap De Drie Ambachten, het
huidige waterschap Zeeuws-
Vlaanderen. In totaal werd
43.700 euro te veel gedecla
reerd.
Nadat accountants dat hadden
gesignaleerd, trok de DLG het
subsidieverzoek weer in. Het
waterschap Zeeuws-Vlaande
ren gaat, zo blijkt, vrijuit.
Woordvoerster Monique van de
Pas: „Er was sprake van
verwevenheid van het project
Landinrichting en ons project
Waterspil, dat ook werd gesub
sidieerd. We hebben die zaken
uit het oogpunt van efficiency
op elkaar afgestemd. Vooraf is
afgesproken dat wij alle 'water
zaken' zouden declareren en dat
hebben we ook gedaan. Later
bleek dat ook DLG een aantal
van die projectonderdelen had
gedeclareerd. Die fout is toen
^ersteld." Waterspil kostte in
totaal 370.000 euro. Het water
schap nam daarvan 25 procent
voor z'n rekening, uit de 5B-
subsidiepot (het Europees
steunfonds voor plattelandsge
bieden met een achterstandssi
tuatie) kwam ook 25 procent en
het ministerie van Landbouw
paste de resterende 50 procent
bij. De controle op de subsidie-
AXEL - De Stichtingen Welzijn
voor Ouderen in Zeeuws-
Vlaanderen en de Zeeuwse
Sportraad houden op 1 oktober
de informatiemarkt 'Van Leuke
Dingen' voor 55-plussers in
de Vlaanderenhal in Sas van
Gent.
De informatiemarkt brengt
voornamelijk in beeld hoe 55-
plussers hun vrije tijd kunnen
invullen na hun VUT of pensi-
ring uit steunfondsen is, mede
na gebleken misbruik van het
Europees Sociaal Fonds, aange
scherpt.
De betrokken instanties (in dit
geval de provincie) hebben een
nadrukkelijke meldingsplicht
van onregelmatigheden. Het
5B-programma liep van 1994
tot en met 1999 en werd offcieel
eind vorig jaar afgerond. Inclu
sief cofinanciex-ing was er in die
periode 52 miljoen euro be
schikbaar voor stimulerende
projecten. In de eindrapportage
stellen GS vast dat de investe
ringen in Zeeuws-Vlaandei-en -
de Kanaalzone deed als indu
striegebied niet mee - succesvol
waren. Er werden 278 nieuwe
arbeidsplaatsen gecreëerd en er
was voor 192 manjaren tijdelijk
werk. Een kleine 4000 mensen
volgden een scholingspi'ogram-
ma.
Projecten
De belangrijkste projecten: het
bezoekerscentrum van het Ver
dronken Land van Saeftinghe,
de productie van melkrobots in
Cadzand, het innovatieve pro
ject Kust in Kleuren (natuur
ontwikkeling), kwaliteitsver
betering van de kust
(bereikbaarheid), herstructure
ring van de vlasproductieketen,
stimulering van de biologische
landbouw, de bouw van Rey-
naertland in Hulst, toeristische
bewegwijzering, een fietsnet-
werk (206 kilometer) en de op
lossing van 33 verkeersknel
punten. Het areaal aan nieuwe
of vernieuwende agrarische
teelten steeg met 547 hectare en
op ruim 14.000 hectare werd mi
lieuwinst geboekt door projec
ten die verdroging, vermesting
en verzuring bestreden. De wa
terbeheersing van 3164 hectare
werd verbeterd, terwijl 5530
hectare werd heringericht of
verkaveld.
De aanleg van de Euregiotuinen
bij Oostburg en.de subsidiëring
van de melkrobot van Trako/
Prolion in Cadzand liepen niet
volgens plan en leverden GS-
kopzorgen op.
Eindverslag
Trako moet nog steeds een eind-
verslag indienen. De Euregio
tuinen haalden de deadline van
31 december vorig jaar niet en
dreigden daax'door fikse subsi
dies mis te lopen. De provincie
poogt daar nu een mouw aan te
.„passen.
De Toorenvliedtschool in Middelburg is beplakt met door de scholieren gemaakte Koreaanse vlaggen.
foto Ruben Oreel
doorValeska Nastaly
MIDDELBURG - Lokaal 22 van de Tooren
vliedtschool in Middelburg is beplakt met
150 Zuidkoreaanse vlaggen. De scholieren
hebben de vlaggen zelf gemaakt op A4-for
maat. Het idee 'ik kleur mee ja voor Zuid-
Korea' is afkomstig van Erwin van der Lin
de, die werkzaam is aan de school.
Van der Linde noemt het een ludieke actie.
„De kinderen zijn teleurgesteld dat Neder
land niet meespeelt in het wereldkampioen
schap voetbal. Ze houden zich wel erg bezig
met de sport en hebben automatisch sympa
thie voor de underdog Zuid-Korea. Ik heb ze
aangezet om vlaggen te maken."
Er deden voornamelijk tweedeklassers mee
aan de actie. „Het werd bijna een hype. De
kinderen namen stapeltjes papier mee naar
huis en lieten zelfs hun ouders meehelpen."
Van der Linde zag de collectie met de dag
groeien. „We zijn woensdagmorgen begon
nen met kleuren. We hebben raam voor
raam volgeplakt met de vlaggen. Nu zijn de
ramen één grote vlaggenwand."
Als Korea vandaag wint, blijven de tekenin
gen nog lang hangen volgens Van der Linde.
„Als ze verliezen, hang ik briefjes op dat de
kinderen de vlaggen gratis mogen komen
ophalen."
Korea speelt vandaag om 8.30 uur de kwart
finale tegen Spanje.
door Sheila van Doorsselaer
HULST - De Hulster raads
fracties zijn het niet eens over
het al dan niet laten doorgaan
van de autorally in de toe
komst. Het CDA en Progres
sief Hulst vinden dat een rally
niet thuishoort in het polder
gebied. De VVD en wethouder
W. Kayser menen dat er nu ten
minste wat georganiseerd
wordt en dat geen enkele sport
zonder risico is.
Tijdens de rally, eind april,
kwam bij een ongeluk de 27-
jarige navigator van een rally-
voertuig om het leven in een
bocht van de Boudeloodijk bij
Lamswaarde. De discussie
over een volgende editie van
de rally barstte meteen los.
Dijkgraaf W. de Graaf van wa
terschap Zeeuws-Vlaanderen
stelde als eerste vraagtekens
bij een volgende rally. Hij stel
de voor samen met de gemeen
ten Hulst en Hontenisse, het
waterschap en de provincie
om de tafel te gaan en de zaak
te evalueren.
Een actiegroep tegen de rally
sprint bood, namens ruim 150
omwonenden, een brief en
handtekeningen aan. CDA-
fi'actievoorzitter en tevens ge
zworene van het waterschap,
J. Steyaert, vindt dat het niet
uit te leggen is dat op wegen
die zijn ingericht als zestig ki-
lometei*wegen een rally wordt
verreden. Hij zei dat het wa
terschap tegen een volgende
rally is.
Schade
Daarnaast zouden omwonen
den van het parcours hebben
geklaagd over schade in hun
tuinen. PH'er F. de Vries vindt
dat een rally niet thuishoort in
een poldergebied.
De WD, bij monde van L.
Reyns, vindt dat Hulst blij mag
zijn dat er tenminste wat geoi"-
ganiseerd wordt.
„Andere evenementen veroor
zaken ook overlast." Kayser
zei dat het parcours naar volle
tevredenheid van de politie
was afgesloten voor het overi
ge verkeer en dat de rally stil
gelegd kon worden wanneer
dat nodig was. Hij zei dat geen
enkele sport zonder risico is.
„Boksen is gevaarlijk en wat te
denken van wielrennen. Er is
onlangs zelfs een dode geval
len bij het ringrijden. Moet dat
dan ook verboden worden?"
door Marcel Modde
BURGH-HAAMSTEDE - De
gemeente Schouwen-Duive-
land wil uiterlijk dit najaar
overeenstemming hebben be
reikt over de grondaankoop ten
behoeve van een alternatieve lo
catie voor drie (fruitgaard)cam-
pings in Burgh-Haamstede.
Lukt dat niet, dan komt er geen
verhuizing en wordt dit deel
project van de Regiovisie
Schouwen-West als onhaalbaar
afgevoerd, aldus senior beleids
ambtenaar E. Caspers.
De gemeente wil de campings
Tentenbosch, Beukenhorst en
Van der Maas uit het oogpunt
van natuurontwikkeling ver
plaatsen naar één gezamenlijke
locatie net buiten Haamstede.
De meeste landbouwgrond voor
dat doel is reeds aangekocht,
maar over de laatste stukken
bestaat nog onenigheid omtrent
de vraagprijs. De gemeente
heeft een reëel bod gedaan,
vindt Caspers. Wordt dat niet
geaccepteerd door de grondei
genaren, dan worden de pogin
gen gestaakt.
Spelruimte
„Onze spelruimte is beperkt. Je
bent met gemeenschapsgeld be
zig, dus kun je niet voor Sinter
klaas gaan spelen. Als dit niet
lukt, dan gaat er een streep door.
Jammer dan. We hebben van be
gin af aan gezegd dat het hele
project -dus ook de verhuizing
van de campings zelf- wordt
aangepakt op basis van vrijwil
ligheid. Werkt één van de partij
en niet mee, dan houdt het ge
woon op."
Caspers benadrukt dat de hui
dige bestemming van de gewen
ste landbouwgi'ond in dat geval
niet wordt veranderd, zodat met
het terrein verder niet kan wor
den gespeculeerd.
De gemeente ontving gisteren
een delegatie van het aan het
ministerie van Economische
Zaken gekoppelde bureau Sen-
ters. Deze ox-ganisatie begeleidt
en controleert de uitvoering van
landelijke subsidieprojecten in
het kader van de zogeheten Sti-
rea-regeling. Het wei'kbezoek
werd tevens bijgewoond door
een vertegenwoordiging van
ondernemers en de provincie.
Om in aanmerking te komen
voor de volle 3,4 miljoen euro
steun uit die pot, moeten de be
treffende deelprojecten van def
Regiovisie voor 1 maart volgend
jaar zijn gerealiseerd. Lukt dat
niet, dan kan de gemeente de
subsidiabele kosten niet decla
reren bij EZ.
Onder dat pakket valt ook de
aanleg van de recreatieverdeel-
weg. Caspers gaat er vanuit dat
direct na de zomervakantie de
aanbesteding kan plaatsvinden.
Zonder verdere tegenslagen kan
de weg er dan voor de cruciale
datum liggen. Een beetje stren
ge winter en andere onvoorzie
ne omstandigheden kunnen die
planning echter al snel in de war
gooien.
Het werkbezoek van Senters
was daarom vooral bedoeld om
de geldschieters bewust te ma
ken van de omvang van de
Regiovisie en de daarmee sa
menhangende specifieke moei
lijkheden. Volgens Caspers was
de delegatie 'onder de indruk'
van het uitvoeringsplan en heb
ben ze 'begrip' getoond voor het
feit dat de opzet door de nauwe
onderlinge samenhang van de
verschillende projecten veel tijd
vergt. Ook werd geconcludeerd
dat het plan inhoudelijk ingrij
pender is dan de doorsnee pro
jecten die landelijk in het kader
van de Stirea worden aange
vraagd bij het ministerie, aldus
Caspei-s.
Een vooruitzicht op verschui
ving van de deadline, werd ech
ter niet gegeven. „Dat kunnen
zij in dit stadium ook niet. Wat
wij als gemeente met dit bezoek
voor hebben gehad, is ze mee te
nemen langs de diverse locaties
en zo inzichtelijk te maken wat
er allemaal bij komt kijken. Die
beelden moeten nu eerst bezin
ken. Aan de hand daarvan
wordt later verder gesproken
om te proberen er wat rek in te
krijgen."
Uitstel
Schouwen-Duiveland kreeg
eerder al uitstel voor het uitvoe-
ï'ingsprogramma. De oorspron
kelijke limiet was vastgesteld
op 1 maart 2001. De Regiovisie
omvat behalve het natuurher-
stel door verhuizing van
campings en de aanleg van de
recreatieverdeelweg ook de
landinrichtingsprojecten
Schouwen-Oost en West, kwali
teitsverbetering van de kam-
peerlocaties en het terugdrin
gen van de automobiliteit.
Het totale plan vergt een inves
tering van tussen de 31 en 36
miljoen euro.