Het vermoeden van een diepere grond In een conflict kies je voor de oplossing, niet voor je gelijk Harrie Buijssen, kritisch katholiek 25 Proefproject mediation zaterdag 22 juni 2002 Zijn meningen over de Rooms- Katholieke Kerk, zijn kerk, zijn vaak ongezouten. Harrie Buijssen heeft niet bij voorbaat ontzag voor heilige huisjes. Niet dat hij ze omver wil halen, maar hij zal het niet verzwijgen als hij meent dat het dak lekt. Of erger. Een Goese pastor over de recht lijnigheid van de paus, het tevre den stellen van gelegenheids kerkgangers en het intellectuele gehalte van jonge priesters. ,,De behoudende krachten in de kerk hebben vrij spel gekregen." Zijn leven. Ach. Zo open als hij is over zijn werk, zo gesloten is Harrie Buijssen als het gaat om zijn persoonlijk wedervaren. Hij mag graag naar Heidegger vei-wijzen, die vond dat het levensverhaal van een filosoof beperkt zou moeten blijven tot de woorden dat deze 'geboren en gestorven' is. De rest is franje, doet eigenlijk niet ter zake. Daarom wil hij alleen met zeven mijlslaarzen doorzijn curriculum vi- tae benen. Geboren in 1928 in het Noord-Limburgse Horst, op z'n der tiende naar het kleinseminarie, stu dies filosofie, theologie en germanis tiek, in 1953 tot priester gewijd, in 1964 naar Goes gekomen om leraar Duits aan het Sint Willibrordcollege te worden, in 1966 in Nijmegen ge promoveerd op het proefschrift Du- randus'Rationale in spatmittelhoch- deutscher Übersetzung, tot 1985 kloosterling, in weekeinden altijd en in toenemende mate actief in pasto raat, lange tijd redactielid van het Bredase bisdomblad en van 1987 tot vorig jaar medewerker levensbe schouwing van de Provinciale Zeeuwse Courant. Dat is meer dan voldoende, vindt hij. Buijssen oogt en praat vitaal en strijdvaardig, 's Ochtends heeft hij ondanks het warme juni weer, zich flink in het zweet gewerkt op de ten nisbaan, vlak voordat hij een crema tie moest begeleiden. ,,Dat tennissen is voor mij een levenselixir." Hij heeft er ook gelegenheid voor. ,,Ikben niet fulltime in het pastoraat. Ik afficheer mezelf graag als een freelance man." Volgend jaar wordt hij 75. „Op die leeftijd moet je als pastor officieel je ontslag aanbieden en ga je met eme ritaat. Dan kun je eventueel op basis van vrijwilligheid hand- en span diensten gaan verrichten." Of hij dat doet, weet hij nog niet zeker. „Maar als ik fysiek nog goed kan functione ren en andere mensen willen het, dan vind ik het primaAnderzij ds zie j e in het bisdom ook mensen van tachtig die nog actief zijn, maar waarbij je vraagtekens kunt zetten." Paus En niet alleen in het bisdom. „Ook de paus zou zich dat moeten aantrek ken. Je kunt ook zozeer opgaan in je missie, dat je niet meer toegankelijk Harrie Buijssen: „Als je vasthoudt aan oude begrippen terwijl de inhoud is veranderd, dan krijg je problemen." bent voor anderen." Een in memori- am zou hij zo kunnen schrijven. „Voor de wereld is hi] van grote bete kenis geweest, vooral door zijn in vloed op het einde van het commu nisme. Tegelijkertijd is hij een drama geweest voor de Rooms-Katholieke Kerk. De ontwikkeling zoals die bij het Tweede Vaticaans Concilie was voorgesteld, heeft hij volledig tegen gehouden, mogelijk doordat hij zich heeft laten inkapselen door de be houdende mensen om hem heen." „Het is een buitengewoon intelligen te en creatieve man, maar de waar heid hanteert hij op een zeer massie ve manier. Het frappeert me telkens weer dat hij op bepaalde punten zo halsstarrig kan zijn. Toen hij in 1985 in Nederland op bezoek was, werd er bijvoorbeeld gepleit voor vrouwen in het ambt. Daarop wist hij niets an ders te zeggen dan dat er bij het Laat ste Avondmaal twaalf mannen, de apostelen, aanwezig waren. Dat ben je echt ongelooflijk behoudend." De strijd tegen de conservatieve krachten binnen de kerk, die weige ren de godsdienst mee te laten groei en met de voortdurend veranderende tijdgeest, is de rode draad in zijn be schouwingen. „Mijn opvattingen zijn soms ook honderdtachtig graden gedraaid. In de loop der jaren heb ik wel drie keer compleet anders tegen dingen aangekeken. Het komt erop aan zaken telkens opnieuw te benoe men." „Mijn kritiek op de huidige kerklei ding is dat zij daarvoor niet de moed heeft, waardoor mensen zich weer in de godsdienst zouden kunnen her kennen. Ik denk niet dat je de secula risering kunt tegenhouden. Bij het Tweede Vaticaans Concilie zijn za ken weer op de rails gezet, maar het is nadien fout gegaan doordat de kerk leiding niet in staat was mensen in die ontwikkeling mee te nemen. De heeft men de lat wel heel laag gelegd. Daardoor krijg je misschien wel vro me jongens, maar theologisch en in tellectueel zijn die vaak onder de maat. Je kunt wel pastoraal bewogen zijn, maar je moet ook in staat zijn een tijdperk te analyseren en er lei ding aan te geven. Ik wil niet zeggen dat ze allemaal van dat kaliber zijn, maar in grote lijnenvalthet tegenOp dat punt zie ik helaas ook geen verbe tering." Het zijn standpunten die hem niet al- behoudende krachten hebben juist vrij spel geinregen." Hij mag graag verwijzen naar kardi naal Danneels, aartsbisschop van Mechelen-Brussel, van wie hij naar eigen zeggen een 'fan' is. „Danneels heeft zich er regelmatig over be klaagd dat het intellectuele niveau van de priesteropleiding tekort schiet. Er worden bisschoppen be noemd die niet in de gaten hebben waar het naartoe moet. Door het grote tekort aan vooral priesters tijd in dank worden afgenomen. „Als er niet regelmatig iemand reageert, heb je het niet goed gedaan." Hij heeft geregeld verantwoording moe ten afleggen, bij de nuntius, de bis schop, de kardinaal. Anderhalfjaar geleden nog riep bisschop Muskens hem op het matje. „We hebben een boeiend gesprek gehad, waarin ik heb uitgelegd vanuit welke filosofie ik mijn standpunten verkondig." „Ik vroeg de bisschop: 'Waarom bent u zo populair? Omdat u op sociaal ge foto Willem Mieras bied dingen zegt die anderen niet durven te zeggen, zoals destijds met het stelen van het brood. Dat zou u binnenkerkelijk ook eens moeten doen'." Buijssen stelt tot zijn teleur stelling vast dat Muskens in de bis schoppenconferentie zich doorgaans neerlegt bij het algemene standpunt. „Volgens mij moet hij, met zijn idee- en, dan toch af en toe vastlopen." De botsing tussen de behoudende en meer vernieuwende stromingen zorgde vorig jaar ook iri de eigen re gio, de Bevelanden en Schouwen- Duiveland, voor commotie. Het leid de uiteindelijk tot het vertrek van pastor Gr'otaers, die 'van bovenaf' was aangesteld. „De kwestie is heel vervelend geweest." De onvrede van een groep meer 'traditionele' kerk gangers is met name in het Katholiek Nieuwsblad breed uitgemetenBuijs- sen: „En dan zijn wij natuurlijk de gebeten hond, maar we hebben er verder geen last van." Het huidige tijdperk, waarin kerkbe zoek nauwelijks meer vanzelfspre kend is, dwingt de kerk tot een eigen tijdse benadering, aldus de pastor. „Mensen zijn ook inmiddels mondig genoeg om niet allerlei apekool zo maar te slikken. Je krijgt steeds meer gelegenheidsmensen in de kerk, die bijvoorbeeld komen met Kerst of wanneer het hen behaagt. Wie kan er oordelen over de motieven van ande ren? Maar als ze komen, moet je er ook voor zorgen dat het goed is, dat het body heeft, dat mensen het gevoel hebben dat het de moeite waard is om te komen." „We hebben een kleine groep vrijwil ligers, die er probeert voor te zorgen dat er altijd iets te doen is in de kerk. Op die mensen wordt een zware wis sel getrokken. Maar als dat komt te vervallen, moet je de tent sluiten." Zover ziet Buijssen het niet komen, maar harde beslissingen zijn onver mijdelijk. „Als je met de mensen die je hebt, de verwachtingen niet meer kunt waarmaken, moet je dat niet krampachtig proberen blijven te doen. Dat betekent bijvoorbeeld diensten schrappen of gebouwen af stoten. Dat zijn beslissingen die je tij dig moet nemen, op het moment dat er nog voldoende vitaliteit is." „Het massale kerkbezoek is ook niet altijd geweest. Kijk naar Frankrijk. Dat heeft een uitgesproken christe lijke cultuur, maar de mensen die naar de kerk gaan moet je er met een lampje zoeken. Religie zal echter al tijd vanzelfsprekend blijven. De filo soof W. Drees heeft het heel mooi geformuleerd: 'Ik geloof in het ver moeden van een diepere grond van ons bestaan.' Dat is een vorm van agnosticisme, maar ik herken mezelf er goed in en ik denk ook dat veel an deren dat onderschrijven. Daar is ook niets mis mee. De mens heeft ech ter wel de behoefte dat gevoel in een bepaalde vorm te uiten. De geschie denis leert dat bepaalde religies in hun uiting totaal zijn verdwenen. Misschien maken het christendom en de islam die ontwikkeling ook door." Traditie Hoe vooruitstrevend hij ook is, uit gangspunt voor Buijssen blijft de traditie. „Je moet daar middenin staan, ook al neem je niet alles in je rugzak mee. De traditie is een stroom. Je dient te weten wat er voor bij komt.Dan ziejedat bepaaldedin- gen heel zinnig zijn. Andere zaken zijn misschien juist weer onzin, maar dat geeft niet. Er is best in te leven. De kracht van de katholieke kerk is dat zij het belang van de traditie ziet. Daardoor is er geen kerkscheuring mogelijk. Als je een zij stroom zou beginnen, zie je niet meer wat de hoofdstroom meevoert. Dat is een verschraling." „Prediking vind ik daarom ook heel belangrijk. Ik houd me altijd aan de liturgie en kijk of het zinnig is en hoe we er in deze tijd mee om kunnen gaan. Waardoor is de li turgie ontstaan, waarom werden za ken benoemd zoals ze worden be noemd en hoe kunnen wij ze opnieuw benoemen? Doe je dat niet, dan houd je alleen dogma's over. Dogma's zijn tijdsopnamen. Zo moet je ze ook zien. Als je vasthoudt aan oude begrippen terwijl de inhoud is veranderd, dan krij g j e problemen Het bisdom Breda is druk doende met de voorbereidingen van de festivitei ten voor het 150-jarig bestaan. Bis schop Muskens vierde afgelopen week uitgebreid zijn veertigjarig priesterjubileum. Van de Goese pas tor hoeft dat feestgedruis niet. Hij doet zijn werk liever ingetogen, maar wel vol overtuiging en allesbehalve zwaarmoedig. „Als geloof geen bron van vreugde meer is, dan moet je er acuut mee stoppen." Rolf Bosboom De huurder was al naar het Bureau Rechtshulp ge stapt om de verhuurder voor de rechter te dagen. Het conflict ging over een onderhoudskwestie die tot schade leidde in de woning. Maar toen de mediator werd ingeschakeld, bleek de oplossing van een verba zingwekkende eenvoud. „Als de inboedelverzekering de schade niet dekt, betalen wijZo simpel, ongeloof lijk. We hadden het zelf al voorgesteld, maar op de een of andere manier zat er een blokkade", zegt de ver huurder. Zijn naam mag niet in de krant, want gou den regel nummer één van mediation is: geheimhou- ding. Een slepend conflict werd in betrekkelijk korte tijd voor alle partijen bevredigend opgelost. Terwijl er een duidelijke patstelling was. De huurder stelde zich op het standpunt dat wijals verhuurder, de schade moesten vergoeden. Wij vonden dat de inboe delverzekering kon worden aangesproken. Maar dat werd om de een of andere reden als onbillijk ervaren. Zo'n conflict waarin een normaal gesprek niet meer mogelijk is, waar geen beweging meer in zit, is ty pisch iets voor mediation. Het is een vorm van alter natieve conflictbemiddeling die thuishoort in het rijtje van ombudsman, geschillencommissies en arbi trage. Het Ministerie van Justitie verwacht er veel van en is daarom in drie regio's, waaronder Zeeland, proefprojecten begonnen. Ten eerste is het goedkoper om een mediator in te schakelen dan een advocaat, omdat beide partijen de kosten van de mediation be talen. Er komt geen rechter of deurwaarder aan te pas, de druk op de rechtspraak neemt af. Tel uit je winst. En, van mediation kunnen organisaties en per sonen leren hoe je conflicten gewoon met elkaar uit praat in plaats van direct voor rechtspraak te kiezen. Vandaag precies een jaar geleden begon het project Mediation Zeeland. Over een half jaar stopt het. Dan bekijkt een onderzoeksbureau in opdracht van Justi tie wat het project heeft opgeleverd. Valt het oordeel positief uit, dan zal mediation voor lagere inkomens beschikbaar komen via de Bureaus voor Rechtshulp. Karei Verdurmen (directeur van het Bureau Rechts hulp in Zeeland) en Liesbeth Peters (projectcoördi nator Mediation Zeeland) twijfelen er niet aan dat de uitslag goed zal zijn. Want:.Driekwart van de media tions verloopt voor beide partijen bevredigend. Dat zul je dus bij een rechtszaak nooit zien, dat iedereen gelukkig is met de uitkomst. En daar komt nog eens bij dat het voor alle betrokkenen goedkoper- is dan een rechtszaak. Ook voor de overheid, de subsidie verstrekker. Het kan dus bijna niet anders of media tion blijft." Gedurende de looptijd van het project kosten de eer ste drie uur 13,50 euro. Mochten die drie uur niet toe reikend zijn, dan wordt op basis van inkomen een eigen bijdrage vastgesteld. Daarvoor krijgen de cli ënten net zo veel mediation-tijd als nodig is om tot een oplossing te komen. Onbekendheid Tevredenheid voor een zacht prijsje. En toch valt het aantal mensen dat een beroep doet op mediation te gen. „Ons grootste probleem is onbekendheid", zeg gen Verdurmen en Peters eenstemmig. Het aantal af geronde mediations bedraagt tot nu toe vijftig, waar gerekend was op 175 voor de hele duur van het pro ject. Dat loopt op 1 januari 2003 af. Het streefgetal zal dus zeer waarschijnlijk niet worden gehaald. Wat meespeelt, denkt Verdurmen, is dat mensen niet da gelijks worden geconfronteerd met juridische pro blemen. „Stel, je hoort van mediation en je hebt op dat moment geen netelige kwestie aan je hoofd, dan gaat het je ene oor in en het andere weer uit. Het be klijft niet. Is er een tij d later wél een probleem, dan zie je dat mensen toch kiezen voor traditionele oplossin gen. Macht der gewoonte, of behoudendheid. Het is een proces dat heel veeltijd nodig heeft." Mediation lijdt onder een soft imago, stelt Verdur men. Lief zijn voor elkaar, geven en nemen. Compro missen en halfzachte oplossingen.Volkomen ten on rechte, betoogt Peters. Verdurmen vult aan: „Er wordt onderhandeld, indien nodig hard, op het scherpst van de snede. Twee partijen staan lijnrecht tegenover elkaar. Ze zijn op een punt gekomen dat hun blikveld vernauwd is en ze niet meer normaal met elkaar kunnen praten. De eerste stap is dat het gesprek weer op gang komt en het conflict weer bespreekbaar wordt. Daartoe verklaren beide partij en zich bereid, op papier. Aan het eind, als er een oplossing is gevonden, wordt ook die vastgelegd en ondertekend. Dat is juridisch keihard, net als el Karei Verdurmen (links) van het Bureau Rechtshulp en Liesbeth Peters (Project Mediation Zeeland) over me diation: ,In driekwart van de zaken weten we het conflict op een voor beide partijen bevredigende manier op te lossen." foto Lex de Meester ke andere overeenkomst waar je je handtekening onder zet. Daar ben je aan gebonden en als een van beiden die niet nakomt, kun je naar de rechter stap pen." Respect De verhuurder heeft inmiddels al een tweede conflict met een huurder opgelost via mediation. In een geval dat nog iets gevoeliger lag. „Onze verwachtingen ten aanzien van mediation zijn ten volle uitgekomen", zegt hij. Mediation heeft voor beide partijen voordelen. Aller eerst kunnen de gesprekken al op heel korte termijn binnen veertien dagen beginnen. Oplossingen die door twee partijen samen worden bedacht, hebben meer kans van slagen. En er is wél ruimte voor de emoties die met conflicten gepaard gaan. „De rechter vraagt heus niet of je boos of verdrietig bent." Vooral als de betrokkenen nog met elkaar verder moeten, zegt Liesbeth Peters, is de winst groot. „Want bij een rechtszaak worden de partijen tegenover elkaar gezet en wakkeren de advocaten van beide kanten de te genstellingen nog eens aan. Eén van beiden krijgt ge lijk; maar of dat winst is, is vaak twijfelachtig. Stel dat je je baas voor de rechter daagt en je krijgt gelijk, maar de situatie is daarna op de werkvloer gespan nen? Of je weet af te dwingen dat je buren hun boom moeten omzagen, waarna het jarenlang haat en nijd is tussen jou en de mensen waar je naast woont? De rechter kent alleen: ja of nee. De een of de ander krijgt gelijk. In mediation gaat het niet om wie wint: je kiest voor oplossingen, niet voor gelijk." Arbeidsconflict Niet altijd vinden de partijen elkaar weer. Dat blijkt uit het voorbeeld van een horeca-exploitant, die te recht kwam in een arbeidsconflict. „Ik zat daar erg mee in mijn maag, want het ging om een zeer loyale en hardwerkende werkneemster. Op een dag kwam ze niet meer opdagen. Toen we belden waar ze bleef, zei ze: ik kom niet en ik neem ontslag. Maar de dag erna trok ze dat weer in. Mijn eerste reactie was: jij hebt ontslag genomen, dus blijf maar weg. Die reactie was ingegeven door boosheid, omdat ze haar collega's had laten zitten. Maar er is altijd meer aan de hand. Er waren eerder voorvallen geweest. Die hadden we door de vingers gezien omdat het zo'n trouwe werk neemster was. Die hadden we nooit op papier gezet, omdat ze al jaren bij ons werkte en alles nogal infor meel liep. Nu liep het conflict ineens hoog op. Wij vroegen ontslag aan en werden juridisch bijgestaan door juristen van Koninklijke Horeca Nederland. Zij van haar kant vocht het ontslag aan met hulp van het Bureau Rechtshulp. Een jurist van het Bureau Rechtshulp heeft ons toen benaderd om het arbeids conflict met mediation op te lossen." Heel kort daarna werd de arbeidsovereenkomst ont bonden. Verdere escalatie werd voorkomen. „We hadden verwacht dat ze terug zou komen, maar in het eerste gesprek bleek al dat de werkneemster bij haar eerste besluit wilde blijven." In goed overleg werd met de werkneemster een financiële regeling getrof fen. „Omdat ze al zo lang bij ons was geweest." De horeca-exploitant zou zo weer voor mediation kiezen. Want, zegt ze: „Als ik mijn voormalige werk neemster nu op straat tegenkom, kunnen we elkaar recht in de ogen kijken. Ik denk dat het zonder dat mediationproject heel anders was gegaan." Ondine van der Vleuten Het project Mediation Zeeland is bedoeld voor con flicten waarin ten minste één van de partijen in aan merking komt voor gesubsidieerde mediation. Er kende mediation-bureaus zijn te vinden via de site van het Nederlands Mediation Instituut. Meer infor matie: Bureau Rechtshulp: 0118 637120 of Project Mediation Zeeland: 0118 441249.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2002 | | pagina 25