Toerist is geen goudmijn meer
z
PZC
Grootjans notuleert fictief
gesprek tussen filosofen
VU-0rkest
Het Hooglied als
inspiratiebron
10
Vernieuwde
dubbeldekkers
op Zeeuwse lijn
Oosterburen
lezers schrijven
WCT
Hakan K.
Gijzeling
Diners
kunst Cultuur
woensdag 12 juni 2002
VLISSINGEN - Op het traject
Vlissingen-Amsterdam gaan
vanaf zondag vernieuwde dub-
beldekstreinen rijden. De trei
nen zijn verlengd en hebben
minder toiletten, waardoor het
aantal zitplaatsen is vergroot.
Bovendien staan meer stoelen
achter elkaar dan in de bestaan
de dubbeldekkers, waar veel
passagiers tegenover elkaar
konden zitten. Verder is het aan
tal plaatsen teruggebracht
waar mag worden gerookt.
De verlengde en vernieuwde
dubbeldekkers zijn deze week
getest. De eerste vier gaan op
het intercitytraject Vlissingen-
Amsterdam rijden. Vanaf vol
gend jaar neemt de NS ook ge
heel nieuwe dubbeldekkers in
gebruik. Door beide maatrege
len heeft het spoorbedrijf in
2005 ruim 37.000 zitplaatsen
meer dan nu.
Dat in de vernieuwde treinen
meer stoelen achter elkaar zijn
geplaatst, is volgens de NS ge
beurd op verzoek van de reizi
gers. Treinpassagiers blijken el
kaar liever niet aan te kijken.
Een kunstwerk op de glazen
wand tussen de eerste en tweede
klas moet zorgen voor een bete
re afscheiding. Doorkijken
blijft overigens mogelijk in ver
band met de sociale veiligheid.
Behalve een aantal toiletten zijn
in de verlengde treinstellen ook
de aparte ruimte voor de hoofd
conducteur en cateraar prijsge
geven. Dat levert veertien extra
zitplaatsen op. De NS investeert
in totaal 680 miljoen euro in uit
breiding van de capaciteit van
passagierstreinen
Advertentie
door Henk Postma
Meer dan alle andere volkeren hun
keren Duitsers naar een vakantie
aan zee. Jaarlijks rijden ze daartoe in
drommen op Nederland, en vooral op
Zeeland aan. Ze komen hier zonnen,
kuilen graven of uitwaaien. Toeristisch
Zeeland vaart er wel bij. Maar hoe lang
nog? Want de hoogtijdagen lijken voor
bij. Het gaat de oosterburen niet meer
voor de wind, thuis in de Heimat. De
kranten daar melden steeds meer fail
lissementen en ontslagen. Het geld van
de Duitsers raakt op. Steeds meer oos
terburen schuiven een vakantie aan zee
op de lange baan.
De cijfers van het Centraal Bureau voor
de Statistiek (CBS), die deze week wer
den gepubliceerd, liegen er niet om:
Duitsers laten Nederland steeds meer
liggen als vakantieland. Twee jaar gele
den bleef ruim vijf procent van de oos
terburen weg, vorig jaar zette die trend
sterk door: een daling met nog eens acht
procent. En dit jaar? De meeste VW-
kantoren en verhuurders van toeristi
sche verblijfplaatsen in Zeeland hou
den zich groot. Hun reacties lopen uit
een van 'nog niets van te merken' tot
'goeie vraag, maar om eerl 1 j k te zijnhet
is moeilijk na te gaan'. Het Bureau voor
Toerisme Zeeland hield het er onlangs
nog op dat Nederland bij de Duitse va
kantieganger inderdaad minder in trek
is, maar dat de interesse voor Zeeland
constant is gebleven. Daar werd al wel
een kanttekening bij gemaakt: inder
daad, de frequentie van het bezoek van
de oosterburen daalt wat.
Je kan er achteloos over doen. Want vo
rig jaar trokken altijd nog zo'n 2,7 mil
joen Duitsers de grens over richting zee,
en van hen kwam een goed deel in Zee
land terecht. Blijven er daar een paar
van weg, dan merk je dat niet zo gauw.
Er wordt ook wel gesteld dat de mond
en klauwzeercrisis en de aanslagen van
11 september de reislust van de Duit
sers hebben ingetoomd. Maar het CBS
waarschuwt dat sprake is van een meer
structureel probleem: de Duitse econo
mie zakt in.
Landelijk wordt nu een poging gedaan
het tij te keren. De organisatie Toerisme
Recreatie Nederland is inmiddels een
imagocampage gestart. Geprobeerd
wordt om Duitsers die Nederland niet
meer zo spannend vinden, eens met an
dere ogen naar hun buurland te laten
kijken. Op billboards en in advertenties
wordt gewezen op het vele andere
fraais dat er in Nederland te ontdekken
valt. Of dat Zeeland zal helpen? Zeeuw-
Nog steeds rijden Duitse toeristen in drommen naar Zeeland, maar de stroom vakantiegangers uit het oosten lijkt af te nemen.
foto Dirk-Jan Gjeltema
se initiatieven om het tij te keren zijn er
in ieder geval nog niet. In de populair
ste badplaatsen als Domburg en Cad-
zand wordt de noodzaak daartoe nog
niet zo ingezien.
Logisch, de vraag van Duitsers naar
verblijfplaatsen is er nog steeds aan
zienlijk groter dan het aanbod. De gro
tere. en vaak ook de kleine recreatie
ondernemers in die badplaatsen
kunnen zich zelfs nog de luxe permitte
ren om het sterk toenemend aantal va
kantiegangers dat een korte vakantie
wil boeken de deur te wijzen. Hotelka
mers en vakantiehuisjes worden nog
steeds voor periodes van minstens een
week verhuurd. Wie voor twee of drie
dagen wil boeken, kan er niet of nauwe
lijks terecht. Dat begint een probleem
te worden, zeggen de woordvoerders
van de VW-kantoren daar.
Niet alle ondernemers in Zeeland doen
alsof er niets aan de hand is. Alexandra
Gijssens van het nog jonge verhuurbu-
reau Breskens zegt klaar en duidelijk:
,,De room is er af. Toen ik zeven jaar ge
leden begon, golden de Duitse vakan
tiegangers nog als een goudmijn. Afge
lopen jaar ging het nog goed. Van een
terugloop heb ik toen niets gemerkt.
Maar begin dit jaar is de klad er in geko
men. Het gaat absoluut niet meer zo
vlot. De Duitse vakantieganger wacht
af, en als hij komt, boekt-ie kort tevo
ren. Ze hebben m Duitsland eenvoudig
weg minder geld te besteden."
Hoe ze aan die wetenschap komt? ,,We
horen het van de grote Duitse reisorga
nisatie waarmee we samenwerken. En
het blijkt ook uit onze contacten met de
vakantieboekingscentrale van het Bu
reau voor Toerisme Zeeland. Het loopt
absoluut niet goed. De mensen in
Duitsland zijn onzeker over de toe
komst. Ze houden hun geld vast. En als
ze het besteden, zijn ze uiterst prijsbe
wust. Zelfs wanneer ze hier al op va
kantie zijn, zoeken ze naar voordelige
aanbiedingen, zodat ze de volgende
keer goedkoper op vakantie kunnen.
.Grote verhuurbedrijven zijn al aan het
stunten met prijzen omdat ze anders
hun recreatiebungalows niet vol krij
gen. En dat kost ons klanten. Vaste be
zoekers bellen ons dat ze elders veel
goedkoper terecht kunnen. Daar pro
beren we dan natuurlijk wel wat aan te
doen."
Directeur D. van Koeveringe van De
Roompot in Kamperland zegt dat de
grote touroperators in Duitsland hun
reisaanbiedingen aan het dumpen zijn.
„Die zitten dit jaar met zestien procent
minder boekingen. Ja, en dan ga je krij
gen dat de mensen die gewend zijn naar
Zeeland te komen voor hetzelfde geld in
Portugal terecht kunnen."
Deze rubriek is uitsluitend bestemd voor reacties op in de PZC versche
nen redactionele berichten, artikelen of commentaren. De reactietijd
beloopt uiterlijk 7 dagen. Plaatsing van bijdragen betekent niet dat de
redactie de meningen en stellingen van de inzenders onderschrijft.
Open brieven, oproepen, gedichten en anonieme inzendingen worden
niet geplaatst. Bijdragen mogen niet langer zijn dan 250 woorden. De re
dactie behoudt zich het recht voor inzendingen te bekorten. Over ge
weigerde brieven wordt niet gecorrespondeerd.
maar meestal zijn ze dan na
tweederde van de uitgezeten
straf ook weer vrij burger. Wor
den er dan mensen veroordeeld
tot tien jaar, dan blijken het niet
de daders te zijn geweest. In an
dere gevallen is het overduide
lijk dat iemand een misdaad
heeft begaan, maar door vorm
fouten kan het gebeuren dat ze
de dader moeten laten 'gaan'.
Maar als dan ergens anders ie
mand na zeven jaar vrijkomt is
het hele land in rep en roer
Het wordt hoogste tijd dat de in
woners van Beveland méér in
actie komen tegen het geplande
megaproject om een Container
Terminal in het Sloe neer te zet
ten. Van de kant van Middel
burg valt niets te verwachten,
want zij zullen weinig last heb
ben van dag en nacht vervoer
van duizenden containers over
weg en spoor. De houding van de
gemeente Borsele, die er wel
voorstander van is, valt echt
niet te begrijpen.
K. Bartusek
Prinses Margrietstr. 103
Nieuwdorp
Ten eerste wil ik heel duidelijk
stellen dat ik het verschrikke
lijk vind wat begin jaren negen
tig met drie Nederlandse vrou
wen in Turkije is gebeurd (PZC
6-6). De daders zijn daar tot lan
ge sti-affen veroordeeld. Nu op
eens bleek dat één van de daders
op vrije voeten was na zeven
jaar te hebben uitgezeten is Ne
derland in alle staten. Zo erg dat
de regering Alex en Maxima
voorlopig verbiedt om naarTur
kije af te reizen. Wat mij enorm
stoort in deze hele zaak is dat de
regering van een land waar ver
krachters en moordemaars zel
den of nooit tot straffen van tien
jaar of langer worden veroor
deeld, zo'n ophef maakt wan
neer in het buitenland iemand
na zeven jaar weer vrij wordt
gelaten. Wat 'kost' een mensen
leven in Nederland? Drie jaar?
Vijf jaar? Heel af en toe langer,
Willy de Graaf
Rembrandt van Rijnstraat 24
Schoondijke
Uit de verslaggeving over de gij
zeling te Oosterland in de PZC
van vrijdag 7 juni leid ik twee
dingen af. Het eerste is dat ie
mand die problemen heeft voor
al niet naar de hulpverlening
moet gaan. Het artikel sugge-
reeil namelijk dat in dat geval
alles waarmee je kunt steken,
snijden, schieten en branden je
acuut dient te worden afgeno
men. Het tweede'dat ik eruit af
leid is dat er in Oosterland een
wel heel speciaal soort mensen
woont. 'Hoe heeft dat hier zover
kunnen komen. Dat zoiets hier I
kan gebeuren', aldus het artikel
Alsof Oosterland het paradijsis
Dat is slecht voor de mensen met
een psychische of psychiatri
sche hulpvraag en zij die hen
met hun zorg omringen.
Adri Walhout
Magnoliastraat 57a j
's-Gravenpolder
Advertentie
Ook voor z'n tweetjes
Noordweg 43, Oostkapelle
tel. 0118-591223
www.greenwhite.nl
GROTE KERK VEERE
zaterdag 15 juni 20.15 uur
o.i.v. Daan Admiraal
SCHÖNBERG Vioolconcert
Eml Ohi Resnick viool
BRUCKNER Negende symfonie
Toegang: 11,- Donateur NM CJP I
Pas 65: 8,- Jongeren GRATIS
Voorverkoop: 0118 6 2 3 6 5 0 of vla
wwwnieuwe muzieknl
Het schilderij 'Je vliegt bij me binnen' van Marjan de Lange. Hel keramiek op de voorgrond is van Nou
Bitter. foto Lex de Meeste
door Ernst Jan Rozendaal
GRIJPSKERKE - Het bijbelse
Hooglied is een onuitputtelijke
inspiratiebron voor kunste
naars. Dat blijkt weer eens uit
de expositie 'Sjier ha Sjierim' in
de Grijpskerkse boerderijgale
rie De Osseberg (bij Sint Lau
rens). Daar zijn schilderijen te
zien van Marja de Lange uit Ou-
werkerk en keramiek van Noor
Bitter uit Burgh-Haamstede.
allebei gebaseerd op Judith
Hersbergs dichterlijke bewer
kingen van het Hooglied. De
Lange's schilderijen hebben
zangeres/pianiste Navah Tehila
uit Amsterdam weer geïnspi
reerd lot liederen over het
Hooglied.
De Lange is de initiatiefneem
ster voor de tentoonstelling. Het
is niet de eerste keer dat ze zich
met het onderwerp bezighoudt.
„Het Hooglied laat me niet los."
Het bekende bijbelboek gaat
over de liefde tussen man en
vrouw. Volgens De Lange kan op
verschillende manieren met de
tekst worden omgegaan. Ieder
heeft zijn eigen ei-va ringen in de
liefde, die door de tekst kunnen
worden opgeroepen. Het is ook
mogelijk het Hooglied in een
breder, spiritueler verband te
beschouwen.
De Lange: „Alles kan aanlei
ding zijn tot een werk dat past
binnen het thema van het Hoog
lied. Voor deze schilderijen ben
ik vaak uitgegaan van de tek
sten van Judith Herzberg. Be
wust zijn fragmenten uit haar
gedichten naast de schilderijen
opgehangen. Maar het uit
gangspunt kan ook een blik zijn
die mijn man en ik wisselen. Het
kan ook iets zijn wat ik zie op te
levisie. Belangrijk is het gevoel
van verliefdheid. Als je verliefd
bent, lijkt alles mooier dan an
ders. Dat betekent dat het
Hooglied ook staat voor het
streven naar de mooist mogelij
ke wereld. Dat probeer ik in
mijn werk tot uitdrukking te
brengen. Er is al zoveel ellende
in de wereld, het is heerlijk als je
bezig kunt zijn met dingen die
mooi zijn."
De Lange's schilderijen zijn een
feest van kleur, iets wat uitste
kend past bij het Hooglied.
„Kleuren zijn zo belangrijk. Ik
zou ze wel op willen eten, zo
mooi vind ik ze. Niet voor niets
schilder ik veel fruit. In fruit
proef je de smaak van verschil
lende kleuren, of eigenlijk is het
een vorm en een smaak voor de
liefde."
Verwijzingen naar het Hooglied
zijn door De Lange op verschil
lende manieren in haar schilde
rijen verwerkt. Soms illustreert
ze vrij letterlijk passages uit de
bijbel of de lichtvoetige bewer
kingen van Herzberg. Als Herz
berg schrijft: Hij holt over ber
gen en springt over heuvels,
beeldt De Lange dat zo uit. Te
gelijkertijd beseft ze dat in het
Hebreeuws het woord voor berg
en zwangere buik gelijk is, zo
dat haar uitbeelding vanzelf
ook symbolisch wordt. „De
bergen staan voor vruchtbaar
heid Granaatappels en wijn
ranken zijn ook vaak terugke
rende symbolen. De Lange:
„Het barst ervan." Voor andere
schilderijen graaft ze in haar
herinnering. „Als mensen ver
liefd op elkaar zijn, geven ze de
ander vaak een foto van zich
zelf. Toen mijn man voor het
eerst een foto van mij had, ging
hij naar huis en zei tegen zijn va
der en moeder: 'Kijk, dat is ze. Ik
zou haar wel in een gouden lijst
je willen stoppenDe gelief de i n
een gouden lijstje, dat is precies
wat ik op één van mijn schilde
rijen heb uitgebeeld."
Tegenover het exuberante,
kleurrijke werk van De Lange
staan de keramische objecten
van Bitter. Vrij letterlijk, maï
uiterst subtiel, beeldt zij vooi
wei-pen uit waarvan in h(
Hooglied sprake is. „Noor is ee
introvert iemand", verklaart!
Lange. „Dat zij met zoiets a
klei, aarde dus, zo iets broos t
verfijnds kan maken als ze hi"
laat zien, vind ik bijna onw
relds."
Expositie: Marja de Lange en No
Bitter, t/m 6 juli in boerde rijgale!
De Osseberg in Grijpskerke, op
ma l/m za van 14-17 uur. Maand.
17 juni geeft Eeuxoout van der Li
den een lezing over het HooglU
Aanvang: 20 uur.
had ik vier of vijf kantjes met dergelijke zin
nen volgeschreven. Voor de expositie MO-
RE/POWER/LESS in de Opera Paese heb ik
daar een groot werk van gemaakt, zestien
bij vier meter; getiteld 'Good care'. Ik had
die tekst van Berlusconi bovenaan een
wand geschreven met zestig van mijn vari
anten eronder. Het werk sloeg in als een
bom. Zelfs Berlusconi stelde er vragen over
in de krant. Hij had het idee dat zijn uit
spraak belachelijk werd gemaakt. Ik vond
het mooi dat je met kunst de strekking van
zo'n uitspraak kunt blootleggen."
Grootjans' inspiratie was na het maken van
de installatie nog niet uitgeput. Hij bleef
doorschrijven, in zijn werkruimten in Breda
en Vlissingen, zij het in een iets gewijzigde
opzet. Hij stelde zich voor hoe de drie kun
stenaars/filosofen die hij het meest bewon
dert - Spinoza, Perec en Pasolini - op zijn
zolder met elkaar de wereld beschouwen.
„Ik loop daar dan rond, breng ze af en toe
een broodje en schrijf op wat ze zeggen. Het
gaat erom dat ze naar de wereld kijken en
het over de ander hebben. Met mijn tekst
heb ik dus een beetje in hun hoofd zitten
roeren."
Visioen
Dat heeft geresulteerd in een tekst die als
volgt begint:
VISIOEN VAN DE OVERKANT en van
hen...
Die de wereld een schijtgat noemen.
Die een mens aan zijn woord houden.
Die veel verwachten.
Die altijd beginnen met afpersen...
Enzovoort. Het 107 bladzijden tellende
boek is geheel gevuld met bijzinnen van dit
type. „Alles wat ik om me heen zag was ma
teriaal. Ik was een dief van de wereld. Ge
volg is dat veel mensen denken dat ik hen
heb beschreven."
Grootjans heeft zijn aanvankelijke manu
script met hulp van Harry van Boxtel omge
werkt tot het gisteren gepresenteerde boek.
Hij ziet het als een vervolg op zijn werk in
Rome. „Ik was verbaasd toen ik het resul
taat zag. Het was net een echt boek. Ben ik
nu ineens een schrijver? Ik zie het gewoon
als een werk, net als een schilderij of een in
stallatie. Mijn monochrome schilderijen
zij n zo mysterieus, zo in zichzelf gekeerd - ze
mogen van mij helemaal niets vertellen-dat
ik teksten als deze beschouw als een tegen
wicht. Ik stel de taal tegenover mijn schilde
rijen, zodat er een soort evenwicht in mijn
werk komt. En die overvloed van zinnen
past ook in mijn oeuvre. Ik heb ooit elfhon
derddertig vragen verzonnen die, als je ze
allemaal zou kunnen beantwoorden, de op
lossing geven van waar het om gaat in het le
ven. En in Rome had ik ook een installatie
van drieëntwintighonderd zinnen die at
random worden uitgesproken. Ik ga graag
vanuit het niks naar het alomvattende."
Publicatie. Loek Grootjans, Visioen van de over
kant, P Pers Breda, isbn: 90-806919-3-3, prijs:
24,50. Verkrijgbaar via xox.oio.p-pers.nl en galerie
Van den Berge in Goes.
door Ernst Jan Rozendaal
BREDA - Het idee is geboren uit een instal
latie die zelfs de Italiaanse premier Berlus
coni verontrustte. In oktober en november
vorig jaar exposeerde kunstenaar Loek
Grootjans (Arnemuiden, 1955) in de presti
gieuze tentoonstellingsruimte Opera Paese
in Rome. Hij nam daar Berlusconi's verkie
zingsleuze 'Wie goed voor zichzelf zorgt,
zorgt goed voor degene die hem kiest' als
uitgangspunt voor een installatie. Uit de
schrijfkoorts die hem daarop beving, is het
boek Visioen van de overkant ontstaan, dat
gisteren is gepresenteerd in De Beyerd in
Breda.
Grootjans had de uitspraak van Berlusconi
in de krant gelezen. Hij begon te piekeren
over de woorden 'degene die hem kiest'.
Grootjans: „Ik begon te schrijven. Het werd
zo'n metro-achtig netwerk, allerlei kanalen
die met elkaar verbonden zijn, zodat je alle
kanten op kunt. Variërend op die woorden,
kwam ik erachter dat je helemaal niet kunt
zorgen voor degene die je kiest. Dat kan lei
den tot grote schoonheid, maar evengoed
tot diepe ellende. Binnen de kortste keren
Spinoza, Perec en Pasolini in gesprek, llustratie Annemiek Wintjes. foto Loek Grootjans
