Azijn is dodelijk
voor onkruid
Scheiding van groepen lost niets op
r
PZC
Onderzoek chemische verdelgingsmiddelen
IffF
k
B> J
Elf nieuwe manen rondom Jupiter
Licht in pauzestand
Prehistorische vulkaanuitbarsting
Manipulatie verzwakt aardappel
Nieuwe soorten
ontstaan
geleidelijk
postzegels
Hongaarse socioloog Kóroly Takócs meent dat scheiding van supportersgroepen niet leidt tot oplossing van de heibel rond voetbalvelden.
zaterdag 8 juni 2002
v
Via een speciale meter kan de boer in het veld zien of hij voldoende heeft gespoten, zoals hier in een per
ceel wintertarwe. foto Guy Ackermans/Plant Research International
HONOLULU - Jupiter blijkt 39 manen te hebben, elf meer
dan tot nu toe werd aangenomen. De Hawaiiaanse onderzoe
kers die dit hebben aangetoond, ontdekten in januari vorig
jaar ook al elf onbekende manen rond de planeet. De Interna
tionale Astronomische Unie maakte de ontdekking bekend.
De onderzoekers David Jewitt en Scott Sheppard deden hun
nieuwe ontdekking op de top van Mauna Kea op het grootste
eiland van Hawa i iZij gebruikten een telescoop en een van de
grootste digitale camera's ter wereld. De manen lopen i
doorsnede uiteen van twee tot vier kilometer.
In februari 2003 gaat het onderzoek verder, Dat is het eerst-1
volgende moment waarop Jupiter duidelijk in zicht is vanaf I
de aarde. Sheppard gaat ervan uit dat de planeet in totaal
maximaal honderd manen heeft van meer dan een kilometer I
doorsnee.
De ontdekking is extra van belang omdat de nieuwe manen in
omgekeerde richting rondom Jupiter cirkelen. Een mogelijke
verklaring is dat de manen elders in het zonnestelsel zijn ge
vormd en later door Jupiter zijn aangetrokken.
AP
HARVARD - Natuurkundigen van de Amerikaanse Harvard-
universiteit zijn erin geslaagd licht op te slaan, en naar belie-1
ven weer 'vrij' te maken. De techniek biedt mogelijkheden I
voor toekomstige generaties computers, die veel sneller zijn
dan de huidige. Kwantumcomputers bijvoorbeeld.
Wat Hau en haar collega, astrofysicus dr. Ron Walsworth, I
voor elkaar hebben gekregen, komt in feite neer op het van
gen, invriezen en weer ontdooien van licht. Daarvoor hadden
ze twee lasers (een laser bestaat uit versterkt licht van een en
dezelfde golflengte) nodig en een glazen kamertje, met daarin i
verhit gas van het element rubidium. GPD
HONOLULU - Wetenschappers die een gat boren in de oce
aanbodem bij Hawaii zeggen bewijzen te hebben gevonden
voor een zware vulkaanuitbarsting waardoor twee miljoen
jaren geleden de helft van het eiland Oahu in zee is verdwe
nen.
Bij het boren van het gat op 290 kilometer ten noordoosten
van Oahu zijn de onderzoekers op twee lagen materie gesto
ten die bij een temperatuur van meer dan 200 graden Celsius
in zee moet zijn geslingerd. Het gat dat in opdracht van de
Amerikaanse Oceanografische Instituten wordt geboord zal
uiteindelijk worden gebruikt om apparatuur onder de zeebo
dem te plaatsen waarmee seismische, andere geofysische,
geochemische en microbiologische waarnemingen kunnen
worden verricht. AP
DUNDEE - Een poging aardappelen resistent te maken tegen
sapzuigers, zoals bladluizen, heeft de onvoorspelbaarheid
van de moderne biotechnologie weer eens aan het licht ge
bracht. De veranderde planten blijken namelijk extra kwets
baar voor andere plaaginsecten.
Lectine is een eiwit in gewassen dat sapzuigende insecten!
weert. Maar niet elke plant beschikt over even veel van derge
lijke eiwitten. In een experiment van het Crop Research Insti
tute in het Schotse Dundee zijn aardappelen verrijkt meteen
extra gen voor de productie van lectine. De veranderde plan-1
ten maken hierdoor echter tevens de helft minder bitter sma
kende glyco-alkaloïden. En hierdoor wordt de plant ween
aantrekkelijk voor andere vraatmsecten. GPD
door Peter de Jaeger
WAGENINGEN - Lastig on
kruid in uw achtertuin ver
dwijnt door azijn te sprenkelen
of keukenzout te strooien. Der
gelijke beproefde huismiddelen
zijn ook interessant voor de
commerciële landbouw. Wage-
ningse wetenschappers zoeken
naar manieren om het gebruik
van chemische onkruidverdel
gers omlaag te brengen.
Jaarlijks spuit de boer met gifti
ge herbiciden (onkruidverdel
gers) de onkruiden tussen zijn
gewassen kapot. De overheid
verplicht de boer echter dras
tisch te minderen om het milieu
te sparen. Een kansrijk alterna
tief lijkt azijn, nu onderzoekers
van het Amerikaanse ministerie
van landbouw in Belstsville,
Maryland, hebben bewezen dat
dit middel werkt tegen vossen
staart, fluweelblad en distels.
Jonge planten, tot twee weken
oud, leggen al het loodje bij een
lage azijnconcentratie van vijf
tot tien procent, vergelijkbaar
met de azijn die wij in de winkel
kopen. Oudere, dikkere planten
vragen een sterkere oplossing,
maar uiteindelijk kunnen alle
onkruiden met azijn worden ge
dood. Zelfs hardnekkige distels
zijn niet bestand tegen dit na
tuurproduct. Bij pleksgewijze
besprenkeling van azijn op een
maïsveld verschrompelde tach
tig tot honderd procent van de
onkruiden zonder de maïs aan te
tasten.
Zout
Een ander effectief middel is
zout. Voor Rijkswaterstaat on
derzocht het Wageningse Plant
Research International (PRI)
het effect van keukenzout bij de
bestrijding van onkruid op zo-
ab-vluchtstroken (zeer open as
falt beton). Een oplossing van
zout in water onderdrukt de
groei van de meeste onkruiden.
Daarom kan het gebeuren dat
BERKSHIRE - Onderzoek on
der kolonies van de grijsrugbril-
vogel op eilanden in de Stille
Zuidzee weerlegt de opvatting
dat de evolutie met horten en
stoten zou verlopen. De studie
bewijst, dat soortvorming gelei
delijk plaatsvindt.
Sommige evolutiebiologen, met
de pas overleden Steven Jay
Gould als belangrijkste voor
vechter, beweerden dat nieuwe
soorten bij toeval ontstaan, als
een 'schitterend ongeluk'. Deze
controversiële theorie ziet de
evolutie als een sprongsgewijze
beweging. De studie geeft de te
genstanders, die de theorie als
idioot afdeden, gelijk.
Biologen van het befaamde Im
perial College in het Engelse
Berkshire bezochten een aantal
eilanden, westelijk van Austra
lië. Daar testten zij het model
van het 'founder effect', voor het
eerst in 1954 voorgesteld door
Ernst Mayr. Dit model gaat er
van uit dat één enkel koppel
nieuwkomers op een eiland een
hele populatie kan stichten.
Maar die theorie was nooit ge
test in het veld onder natuurlij
ke populaties. Hiervoor is het
nodig te weten wanneer de ver
schillende populaties zijn ont
staan.
Die gegevens zijn wel bekend
voor de grijsrugbrilvogel (Zos-
terops lateralis) op de Norfolks,
een eilandengroep tweehonderd
kilometer voor de kust van Au
stralië. Daar leven twee soorten
brilvogels die in het verleden
zijn 'overgewaaid' van het vas
teland.
De ene komt er al sinds twee
miljoen jaar voor en is een stuk
groter dan de ondersoort, die
pas sinds 1904 op het eiland
voorkomt. DNA van de ver
schillende populaties is onder
ling met elkaar vergeleken en
tevens met de soort die nu nog
op het vasteland nestelt. Dit
stelde de wetenschappers in
staat om recente en oude geneti
sche veranderingen tegenover
elkaar te zetten.
Hieruit blijkt, dat de enkele
nieuwkomers op het eiland niet
tot grote genetische veranderin
gen hebben geleid, zoals de aan
hangers van het 'founder effect'
beweren. Genetische wijzigin
gen, via onderlinge kruisingen
van de soorten, bouwen zich
slechts gradueel op. De onder
zoekers menen dat minstens
honderd nieuwkomers nodig
zijn om enig merkbaar effect te
hebben op de aanwezige popu
latie brilvogels.
wij straks niet alleen in de win
ter strooiwagens op de weg te
genkomen, maar ook in de zo
mer.
Het PRI bestudeert nu een den
nenextract uit Nieuw-Zeeland.
,Dat is een zeer werkzaam mid
del dat niet alleen alle onkrui
den binnen acht uur kapot
maakt, maar tevens de gewas
sen doodt. En dat is natuurlijk
niet de bedoeling", zegt Bert
Lotz, coördinator van het on
derzoek naar duurzame on-
kruidbestrijding. Dit agressieve
middel is overigens in Neder
land niet toegelaten.
Een elegantere manier is toe
passing van een vezelmat, zoals
ontwikkeld door een Ooster-
houts bedrijf en in Wageningen
getest. Een plantenmengsel van
hout-, bananen- of kokosvezels
ingebed in een substantie van
natuurlijk gom, dat als een laag
je op de grond wordt aange
bracht, voorkomt dat het on
kruid kiemt. Het middel Asolfil,
da't sinds dit jaar in de praktijk
wordt toegepast, laat wel lucht
en water door, maar geen licht.
En waar geen licht is, kan niks
groeien. Het goedje wordt ge
bruikt in de potplantensector en
in de openbare groenvoorzie
ning. ,,De toepassing vraagt
veel expertise en het middel kan
alleen door getrainde mensen
worden aangebracht. Niets is zo
makkelijk als een innovatie,
door foutieve toepassing, te la
ten mislukken", zegt Lotz.
Schimmel
Theoretisch zijn alle onkruid-
soorten te bestrijden met een in
heemse schimmel of bacterie.
Wageningse instituten stonden
aan de wieg van een middel op
basis van de loodglansschimmel
tegen Amerikaanse vogelkers,
dat de ondergroei verstoort in
naaldbossen. Ook is gewerkt
aan de bestrijding van akker
distel met een roestschimmel en
een bladvlekteschimmel die
melganzenvoet aanpakt in sui-
door Frits Poelman
GRONINGEN - Voetbalsup
porters van beide clubs kun
nen in een stadion misschien
beter niet van elkaar worden
gescheiden. Zo kan wellicht
een einde worden gemaakt aan
de voortdurende heibel rond de
voetbalvelden. Die suggestie
doet de Hongaarse socioloog
Kéroly Takócs (29). Hij is afge
lopen week gepromoveerd aan
de Rijksuniversiteit Gronin
gen.
Volgens de promovendus wak
keren conflicten aan als groe
pen nadrukkelijk van elkaar
gescheiden zijn. Daarom moe
ten scholen de leerlingen van
etnische groeperingen bewust
met elkaar laten samenwerken
om conflicten te voorkomen.
De indeling van woonwijken
kerbieten- en maïspercelen.
Er is tevens een bacterieprepa
raat bestudeerd tegen straat
gras. Maar geen enkel middel is
commercieel op de markt. „Het
onderzoek naar micro-organis
men als biologische bestrijders
is in Nederland op een laag pitje
gezet, vanwege problemen bij
de toediening. Zo werken de
middelen alleen goed onder
vochtige omstandigheden. In
kassen is dat makkelijk te berei
ken, in het open veld is dat erg
lastig".
Lotz verwacht grotere doorbra
ken op het gebied van geïnte
greerde landbouw. Hierbij
wordt zo min mogelijk gespo
ten De minimale dosis die nodig
is voor het doden van het aan
wezige onkruid wordt vooraf
bepaald aan de hand van de
hoeveelheid onkruid op het
veld. „Via de rekensleutel kom
je dan vaak een stuk lager uit
dan wat op de verpakking staat
aanbevolen", zegt Lotz. Via een
speciale meter kan de boer
vroegtijdig in het veld controle
ren of zijn bespuiting voldoende
was. Zo niet, dan gaat hij er nog
een keer overheen. „Dit levert
een voordeel op voor zowel het
milieu als voor de boer, want die
merkt een financiële besparing
direct." Bij bietentelers in
Noord-Nederland leverde deze
aanpak een reductie op van een
kwart en in het Zuidwesten zelfs
van veertig procent.
Bovendien bevatten de bieten
meer suiker.
Op herbiciden valt ook te bespa
ren door de technische kant van
de bestrijding te verbeteren. Zo
zijn er door het Instituut voor
Milieu- en Agrotechniek heet-
watermachines ontwikkeld
voor gemeenten om onkruid op
wegen en straten onder de duim
te houden. Verder worden be
staande schoffels verbeterd.
Dat is vooral belangrijk voor de
biologische boer die veruit de
meeste tijd kwijt is aan onkruid
wieden.
kan volgens Takacs ook effec
tief zijn bij het voorkómen van
conflicten tussen bevolkings
groepen. „Je kunt het sociale
netwerk van groepen manipu
leren om conflicten te voorko
men."
Takócs deed geen onderzoek
naar specifieke situaties. Hij
hield experimenten en compu
tersimulaties om uit te maken
welke omstandigheden tot
conflicten leiden.
Dat gebeurde het snelst als
groepsleden een sterke onder
linge band hadden en er nau
welijks contacten met de ande
re groepen waren. De sociale
druk om zich in te zetten voor
de eigen groep is dan het
sterkst. Dat bleek onder meer
uit experimenten met studen
ten met verschillende belan
gen Als ze om en om zatenwas
er nauwelijks sprake van een
conflict. Die kwamen er wel als
ze als groepen naast elkaar za
ten.
Jeruzalem
„Natuurlijk blijven camera's
en andere maatregelen nodig
om excessen met supporters te
voorkomen, maar door groe
pen van elkaar te scheiden zul
len conflicten uiteindelijk
nooit worden bijgelegd. Kan
het door de hekken niet, dan
zullen ze elkaar buiten het sta
dion opzoeken. Een complete
scheiding lijkt misschien wel
een oplossing, maar in de prak
tijk is dat heel moeilijk. Kijk
naar Belfast en Jeruzalem.
Daar leven bevolkingsgroepen
al heel lang gescheiden en er
komt geen einde aan de con
flicten."
Volgens Takacs moet het mo
gelijk zijn om groepen suppor
ters stap voor stap dichter bij
elkaar te brengen. Bijvoor
beeld door ze gezamenlijk sup
porter te maken van het natio
naal team.Je moet er wel voor
zorgen dat die gezamenlijke
activiteiten inhoud hebben."
Hij maakt ook een vergelijking
met de situatie aan het front
van de Eerste Wereldoorlog,
toen Duitse en Franse soldaten
elkaar jarenlang vanuit loop
graven beschoten, maar ook in
de ogen keken. „Uiteindelijk
herkenden ze elkaar, vierden
ze samen Kerstmis en gaven ze
elkaar cadeautjes. Totdat hun
commandanten de volgende
dag onder dreiging van execu
tie opdracht gaven weer te
schieten."
In de computermodellen werd
rekening gehouden met om
standigheden op grond waar
van mensen besloten om
voor hun groep te gaan vech
ten, terwijl het voor hun
persoonlijke welzijn duidelijk
beter was om dat niet te doen.
Dat zijn zaken als sociale
druk en status, maar ook de
historische context. „Mensen
baseren hun beslissingen deels
op ervaringen en verwachtin
gen. Psychologische effecten
spelen bij de beslissing even
eens een rol. Als men vrede ver
wacht, zal er uiteindelijk vrede
zijn."
Takécs studeerde economie en
sociologie aan de Budapest
University of Economie Scien
ces. Zijn onderzoek in Gronin
gen maakt deel uit van een stu
die van het Interuniversity
Center for Social Science The
ory and Methodology (ICS)
van de Rijksuniversiteit Gro
ningen en de universiteiten in
Nijmegen en Utrecht.
Na ruim driehonderd jaar
kolonisatie door Portugal,
24 jaar onder Indonesisch
bewind en drie jaar onder be
stuur van de Verenigde Naties
is Oost-Timor (24.000 vierkante
kilometer, 750.000 inwoners)
op 20 mei onafhankelijk ge
worden. Op dezelfde dag gaf
het onafhankelijke landje ook
zijn eerste postzegels uit. Vier
stuks.
Bovenin de zegels 'Indepen-
dencia 2002', de landsnaam, Ti-
mor-Leste, en als afbeeldingen
het nationale symbool, een
krokodil (25c), bladeren van
een palmboom (50c), een jongen
die bezig is in een koffieplan
tage en een paar vruchten toont
1) en de nieuwe nationale vlag
($2).
Ook de de UNPA (de Postadmi
nistratie van de Verenigde Na
ties) heeft op 20 mei het uitroe
pen van de onafhankelijkheid
van Oost-Timor met een serie
van zes zegels gevierd. Op de ze
gels worden uit hout gesneden
voorwerpen afgebeeld: 34 dol
larcent, een masker, 57c, pa
neeltjes met een krokodil en een
vrouwenfiguur, 0,90 Zwitserse
frank, mannelijke beeldjes, 1,30
fr., flessen om lijmpoeder in te
bewaren, 0,51, een flesje in de
vorm van een kris en 1,09, een
ratel.
NB. Ten tijde van het VN-be-
stuur op Oost-Timor versche
nen ook twee zegels en wel op 29
april 2000. Op de zegels wordt
de wederopbouw symbolisch
voorgesteld, alsmede de teksten
Timor Lorosae, UNTAET en
Dom (voor binnenlands post
verkeer) en Int (internationaal).
België, Frankrijk, Italië en Oos
tenrijk koesteren, althans op
postzegels, hun mooie plekjes.
Al tientallen jaren geven ze alle
vier toeristische zegels uit, in se
ries, die met de regelmaat van de
klok worden uitgebreid. Belgie
heeft zijn jaarlijkse toeristische
zegels voor 10 juni gepland. Ze
zitten deze keer in een velletje,
tien zegels van 0,42 euro, en ver
beelden kastelen, uitgevoerd in
grijsgroene tinten om het mys
terie dat deze bouwwerken om
hult te accentueren.
Afgebeeld worden het middel
eeuwse kasteel Ecaussinnes-
Lalaing en verder: het slot Ooi
donk, het kasteel Corroy, hel
kasteel Alden Biesen, het
'arendsnest-kasteel' van Moda-
ve, het kasteel van Horst, hel!
kasteel van Chimay, het kasteel
van Loppem, de burcht Rein-
hardstein en het kasteel Wissen-
kerke.
Eveneens op 10 juni wordt met
een 0,42 -zegel het 850-jarig be
staan van de Abdij van Leffe (bij
Dinant) gememoreerd. Op de
zegel, die naadloos aansluit bij
de toeristische kastelenserie,
koestert de abdij zich in een
zonnetje.
Frankrijk kent, overigens net
als België, al ruim veertig jaar
een toeristische reeks, die drie
a vier keer per jaar wordt aan
gevuld. Op 27 mei werd een
0,46 -zegel uitgegeven waarop
het schilderachtige, tegen de
rotsen opgebouwde, dorpje Ro-
camadour/Lot (in 1946 ver
scheen een bijna identieke 15
franc-zegel in een landschap
penserie).
Ook al bijna veertig jaar wijdt
Frankrijk een zegel aan het
jaarlijkse congres van de Fédé-
ration Francaise des Associa
tions Philatélique. Op 21 mei
verscheen een 0,46 -zegel naar
aanleiding van het 75e congres,
dat de afgelopen maand in Mar
seille werd gehouden. De zegel
toont de ommuurde stad, een fo
to gemaakt naar een oude ma
quette.
Verder verschenen in Frankrijk
twee zegels van 0,46 (8/4), Invi
tation en Anniversaire (brieven
en pakjes); 200 jaar Legioen van
Eer, 1802-2002 (21/5), 0,46 on
derscheidingsteken; 200e sterf
dag van Louis Delgrès,
1766-1802 (mensenrechten-
strijder), 0,46portret.
Hero Wit
