Lobbyisten zijn als oliemannetjes
23
We zijn dijkbewakers
^8®
Netwerk is essentieel
Geloof in elke missie
zaterdag 8 juni 2002
i< '-D.
r j; V'fWv/
Het zijn drukke tijden voor de infor
mateur en de fractievoorzitters
van CDA, WD en LPF. In korte tijd
trachten zij een regeerakkoord in el
kaar te timmeren. Tientallen organisa
ties proberen daar invloed op uit te oe
fenen, getuige de nog steeds groeiende
stapel brieven op het bureau van infor
mateur Piet Hein Donner. ,,Te laat",
zegt Rinus van Schendelen van de Rot
terdamse Erasmus Universiteit. De
hoogleraar is gespecialiseerd in het fe
nomeen lobbyen. „Degenen die nu met
hun verzoek de krant halen, zijn ama
teurs. Die komen er achteraan draven."
Hoe pakt een goede lobbyist zijn zaken
dan wel aan?
In de loop van de afgelopen tien jaar is de
lobbyist uit de schaduw getreden. Eerst
was hij een wat schimmige figuur die in ach-
terkamertjes zaken bekonkelde; een schar
relaar met een zweem van corruptie en ge
heimzinnigheid. Tegenwoordig komen
sommigen van hen er trots voor uit het vak
te beoefenen. Op internet presenteren zij de
lijst van bedrijven en instellingen die ze ver
tegenwoordigen. Maar over hóe ze te werk
gaan, doen de goeden geen boekje open, al
dus Van Schendelen. „Een verstandige be
langengroep zal altijd ontkennen dat ze be
zig is geweest, anders gooit ze haar eigen
glazen in."
Lobby is het Engelse woord voor wandel
gang, maar heeft er een betekenis bij gekre
gen: 'een poging de politieke besluitvor-
ming te beïnvloeden.' Lobbyisten zijn
oliemannetjes. Ze smeren de radertjes tus-
I sen de politiek en een bedrijf, instelling of
overheid. Ze onderhouden contacten met
ambtenaren en politici. Meestal ook met an
dere partijen die bij de zaak betrokken zijn
zoals werkgeversorganisaties en vakbon
den. Als ze de pers inschakelen, laten ze hun
klant het woord doen. Zelf spelen ze hooguit
souffleur.
Met de verkiezingen in het vooruitzicht
hebben de lobbyisten hard gewerkt. Bij het
opstellen van verkiezingsprogramma's viel
veel te winnen. Wie nu nog aan de slag gaat,
is dan ook te laat, meent Van Schendelen.
„De lobbyist had veel eerder moeten inste
ken. De goeden hebben de risico's netjes ge
spreid over PvdA, WD en CDA. Vooral met
het CDA zit je nu goed."
Hard
Van Schendelen oordeelt hard over degenen
die nu met hun brieven de informateur be
stoken. Zoals de BVE Raad, de brancheor
ganisatie van alle onderwijsinstellingen in
het beroepsonderwijs en de volwassenen
educatie. Zij vragen minimaal 880 miljoen
deren aan de deur kloppen. De slimme amb
tenaar en politicus zorgen daar ook voor."
De geoefende lobbyist komt niet alleen.
Partijen met gelijke belangen neemt hij op
in zijn (tijdelijke) team. Boeren en natuur
organisaties sluiten de rijen als de groene
ruimte in gevaar dreigt te komen. De 'vijan
den' Stichting Natuur en Milieu en ANWB
vinden elkaar in het streven naar meer
groen rond de stad. Cacaoboeren uit Ghana
en Ivoorkust sloten een aantal jaren geleden
de gelederen met de Nederlandse Bond van
Plattelandsvrouwen, de Scheepvaartver
eniging Noord en de haven van Amsterdam
in een campagne voor echte chocolade. Als
cacaovervoerders en -producenten vrees
den ze het effect van het plan van de Europe
se Commissie om ook andere vetten dan ca
caoboter toe te laten in echte chocolade.
In een interview met Intermediair in 1999
vatte Pauw deze werkwijze als volgt samen:
„Je bestudeert het onderwerp van alle kan
ten, inventariseert mogelij ke mee- en tegen
standers en je brengt het besluitvormings
proces in kaart. Daarna wordt de strategie
bepaald, de boodschap geformuleerd en stel
je een lobbyplan op. Dan pas benader je
ambtenaren en politici."
foto Roland de Bruin/GPD
Hij deelt een statig pand aan de Dr.
Kuyperstraat in Den Haag met
de Griekse ambassade. De inrichting
past daar wel bijblauw met wit. Re-
né Glaser staat aan het hoofd van een
bureau in public affairs, een lobby
bureau dat met zeven medewerkers
tot de middelgrote in de hofstad
hoort.
De lobby maakt 5 tot 10 procent van
de werkzaamheden uit, denkt Glaser.
Daarmee bedoelt hij de informele ge
sprekken met kamerleden of ambte
naren. Verder houdt zijn werk vooral
in dat hij de ontwikkelingen volgt,
deze analyseert en informatie ver
strekt aan alle betrokken partijen.
„Goede kennis van de dossiers en
procedures is het belangrijkste."
Na 28 jaar in de Haagse enBrusselse
politiek kent Glaser veel mensen.
„Zo'n netwerk is essentieel. En ima
go. Je moet zorgen dat mensen naar je
verhaal willen luisteren.
Glasers bureau richt zich vooral op
het beïnvloeden van het beleid 'waar
Europese wetgeving in de Neder
landse wordt opgenomen'.Deze
week rent hij heel wat af om de belan
gen van Koninklijke Nedalco te be
hartigen. Dit bedrijf produceert uit
melasse de duurzame brandstof bio-
alcohol. In 1996 wist hij voor een
paar jaar accijnsvrijstelling te rege
len voor het bedrijf in Bergen op
Zoom. Ook nu moet de Tweede Ka
mer over een mogelijke accijnsvrij
stelling beslissen. „Volgende week
worden deze vastgelegd in de Euro
pese Raad van Ministers." Zonder
zo'n vrijstelling gaat het Nederland
se bedrijf ten onder in de concurren
tie met Frankrijk, Zweden en Italië.
Nu het nieuwe kabinet nog niet is ge
ïnstalleerd, is de rol van de ambtena
ren groot. „Dus met hen praten we
heel intensief. Dat kan een bedrijf
ver weg van Den Haag niet behap
pen." De vele vacatures in de vaste
kamercommissies maken het voor
Glaser niet makkelijk de juiste poli
tici te benaderen.
Als lobbyist zal hij geen invloed pro
beren uit te oefenen op de keuze van
ministers of staatssecretarissen, de
'poppetjes'. „Absoluut niet. Daar
blijven we buiten. We moeten ge
woon werken met de mensen die er
komen."
Bij de inrichting van zijn werkka
mer, met uitzicht op het Binnen
hof, heeft lobbyist Jan Eisenga (59)
geen enkele onduidelijkheid laten
bestaan over zijn opdrachtgever. Een
schilderij van appeltjes uit het Fries
Museum, van havenarbeiders uit
Harlingen en een grafzerk uit het
Drents museum vullen de ruimte.
Zijn gesprekspartners uit de residen
tie vragen hem vaak op meewarige
toon: 'moet je vanavond nog héle
maal richting Groningen?' Daarmee
stippen ze precies zijn missie aan:
duidelijk maken dat het noorden
heus niet het andere einde van de we
reld is en op allerlei terreinen veelte
bieden heeft.
Eisenga werd door de provincie
Friesland 'vooruitgeschoven' naar
Den Haag, later kreeg hij de hoofd
missie om de economische positie
van Noord-Nederland te versterken.
Daarnaast zijn allerlei andere onder
werpen en projecten in zijn orderpor
tefeuille opgenomen.
Bij elke nieuwe opdracht vraagt de
contactfunctionaris zich af of die
deugt en of alle betrokkenen erachter
staan. Daarna boort hij zijn netwerk
van adviseurs van bewindslieden en
parlementariërs aan. Eisenga's stan
daardopening: „Ik heb een probleem.
Met wie kan ik daar verstandig over
praten."
Ondanks het soms wat schimmige
imago van de lobbyist laat de echte
vakman of -vrouw het wel uit het
hoofd om oneigenlijke manieren toe
te passen, stelt hijEén misslag hier
en je kunt gelijk vertrekken."
Volgens Eisenga wordt het beroep
van lobbyist weliswaar 'anoniem'
uitgevoerd, maar is de lobbyist vol
strekt transparant over zijn werk
wijze tegenover zijn opdrachtgever.
Een goede werkrelatie met onder
meer commissarissen van de konin
gin Nijpels (Friesland), Alders (Gro
ningen) en Ter Beek (Drenthe), die in
dit geval allemaal Haagse ervaring
hebben, is daarbij een vereiste. Ei
senga hanteert een persoonlijke stel
regel. „Ik moet zelf in elke missie ge
loven."
Deze hectische periode van kabi
netsformatie ervaart hij als 'fantas
tisch'. „Je moet proberen te behou
den wat je voor Noord-Nederland in
de vorige periode hebt bereikt, en an
derzijds je eigen boodschap laten
aansluiten bij de nieuwe spelers."
euro om een inhaalslag te kunnen maken.
Geld dat nodig is om nieuwkomers te bege
leiden en goed geschoold personeel voor het
bedrijfsleven te kunnen leveren.
Nederland Natüürlijk vraagt om extra aan
dacht en 250 miljoen euro voor groen in en
om de stad. De naam staat voor een coalitie
van achttien organisaties op het gebied van
water, natuur, recreatie en milieu. Onder
hen de grote milieuorganisaties die normaal
gesproken hun eigen lobbyist in Den Haag
hebben rondlopen en de ANWB die ook de
wegen wel weet te bewandelen.
Transport en Logistiek Nederland liet de
partijen vorige week weten dat vrachtwa
gens door fileleed 10 procent van de tijd stil
staan. Een kostenpost van 1,2 miljard euro.
Deze lobby leek vorige week al geslaagd
toen fractievoorzitters Gerrit Zalm (WD),
Jan Peter Balkenende (CDA) en Mat Herben
(LPF) lieten weten dat ze van de kilometer
heffing af willen en met extra rijstroken de
files willen oplossen.
Toch vallen deze brandbrieven onder de
noemer 'slechte lobby'. Want een goede lob
by valt niet op. „Overdrijf en overvraag
niet"is een van de tien geboden voor lobby
isten volgens vakgenoot Frans Kok en Tom
van der Maas. InhunboekjeDe Wandelgang
zetten zij de praktij kuiteen. Een smeekbede
om geld levert geen bijdrage aan de
oplossing van het probleem van de ander.
Dat is zondigen tegen het negende gebod.
Kapitale panden
Lobbyen is meer dan vragen om centen.
Want dat kan een bedrijf of vereniging wel
zelf doen. En dat gebeurt, getuige ook de
brieven aan Donner. De professionals weten
echter precies wanneer ze op welke plek
moeten zijn en wie ze daar moeten benade
ren.
Hun bureaus zetelen in kapitale panden een
paar honderd meter van de Tweede-Kamer.
Zodra ambtenaren gaan broeden op een be
leidsvoorstel, komt de lobbyist in actie. Hij
volgt een voorstel door het hele besluitvor
mingsproces. Op strategische momenten
voert hij hun gegevens. Soms schrijft hij zelf
een aanzet. Past dat in het politieke plaatje,
dan pikken ambtenaren dat wel eens dank
baar op. Eén-nul voor de lobbyist. Al zal hij
zich daarvoor niet op de borst kloppen. On
opvallend moet hij zijn. Stiekem, noemen de
critici dat.
Hoe dan ook: de lobbyist spreidt het bedje
voor zijn klanten. Alleen als een politicus
om informatie uit de praktijk vraagt, hoeft
deze zijn eigen zaak bepleiten. Uiteindelijk,
als een voorstel in de ministerraad arri
veert, is het grootste karwei al geklaard.
Daarbij zorgt de lobbyist er niet alleen voor
dat hij zelf goed geïnformeerd is, hij voor
ziet ook de andere partij van juiste gege
vens. Wie onjuiste informatie verstrekt,
verbruit het voor de rest van zijn loopbaan.
Volgens oudgediende Ben Pauw - van Pauw,
Sanders, Zeilstra Van Spaendonck - hoort
daarbij dat je ook meldt wat de nadelen van
een voorstel zijn.
Van Schendelen is milder in het boekje Tien
jaar lobby in de praktijk, uitgegeven bij het
tienjarig jubileum van Glaser Public Af
fairs. „Weliswaar krijgt de ontvanger een
verhaal waarvan hij weet dat het onvolledig
is, maar hij weet ook dat het van een profes
sional komt en dat zijn deel ervan klopt. De
professional weet namelijk dat als zijn in
formatie niet klopt, hij geen tweede keer
hoeft terug te komen. Na hem zullen ook an-
Skybox
Een deel van dit lobbywerk gebeurt in het
informele circuit. Via telefoontjes, in de ca
fés aan het Haagse Plein of de skybox van
een voetbalclub, op de eerste rij bij het to
neel, tijdens congressen, sporttoernooien en
studiedagen. Het contact is dan niet altijd
kort en zakelijk - zoals dat volgens de gebo
den uit De Wandelgang betaamt - maar ont
spannen. Daarmee sluit het aan bij gebod
nummer tien: „de beste lobby wordt niet er
varen als een beïnvloedingspoging, maar
als een prettige gebeurtenis".
Als zo'n fijn feestje maar niet de smaak van
omkooppraktijk met zich meebrengt. Want
rijkelijk strooien met cadeaus en voordeel
tjes werkt averechts. Daarmee komt de lob
by in de louche hoek terecht, waar de pro
fessionele lobbyist de laatste jaren nou net
uit kruipt.
Niet elk bedrijf en elke club maakt gebruik
van professionals en daardoor kan het ge
beuren dat een actie tot in lengte van dagen
dient als voorbeeld van hoe het niet moet:
het 'Beste Els'-brief je dat WD'er Frits Bol-
kestein in 1996 schreef aan de toenmalige
minister van volksgezondheid Els Borst.
Bolkestein was commissaris van een farma
ceutisch bedrijf dat overwoog de productie
van een bepaald medicijn naar Frankrijk te
verplaatsen. Dit zou banen kosten, dus tipte
Bolkestein de minister. Op zich prima om
een specifiek belang aan het algemeen be
lang te koppelen - ook zo'n gebod. Alleen de
heisa er omheen maakte dat de lobby een
onvoldoende kreeg. Want een juiste lobby
is, ondanks toenemende openheid, nog al
tijd onopvallend.
Gitte Brugman
Lobbyen op
van 1 procent van de rijksbegroting
voor kunst en cultuur, en een eigen
minister. Vier politieke partijen heb
ben het eerste standpunt in hun ver
kiezingsprogramma's opgenomen.
Ook de Raad voor Cultuur en de Fe
deratie van Kunstenaars verdedigen
dit. Twee partijen pleiten voor een
cultuurministèr. „Die kan in de we
kelijkse ministerraad in de gaten
houden of op andere departementen
de kunstbelangen goed worden ge
diend." Versteegh is ook tevreden
over de belangstelling voor cultuure
ducatie en de aandacht die kunst in
het onderwijs krijgt. „Je ziet dat het
gelukt is cultuur tot serieus onder
werp te maken."
Dit betekent niet dat Versteegh niets
meer hoeft te doen. „Politiek is
vluchtig. Je hebt te maken met een
grote mate van onzekerheid. Succes
hangt soms af van ongewisse facto
ren. Daarom moet je kamerleden
blijven informeren, uitnodigen, ze
dingen laten zien. We hebben resul
taat geboekt, maar de kunst is nu dat
vast te houden en te versterken. We
zijn een permanente dijkbewaker."
Jan Eisenga.
foto Roland de Bruin/GPD
het Haagse Binnenhof.
foto Roland de Bruin/GPD
Haar bureau in een souterrain aan
de Herengracht in Amsterdam
ligt vol enveloppen en brieven. Een
stapel boekjes met de titel 1 van de
rijksbegroting voor kunst, cultuur en
cultuurbehoud. Dat is het belang
rijkste streven van de vereniging
Kunsten '92, waar Marianne Ver
steegh voor werkt.
Ze noemt zichzelf geen lobbyist. „Ik
noem mezelf secretaris van Kunsten
'92. In Nederland is lobbyen nog al
tijd niet helemaal netjes."
Kunsten '92 werd opgericht om de
belangen van de gesubsidieerde
kunstinstellingen te behartigen.
Versteegh zat jaren in Den Haag en
bouwde daar haar netwerk op. Sinds
een jaar zetelt de vereniging in Am
sterdam, wat geen probleem is. „Als
het nodig is, reizen we naar Den
Haag. En je kunt hier ook je afspra
ken makenKunsten '92 heeft de po
sitie van woordvoerder bereikt en
dus zoeken mensen nu zelf ook con
tact met ons."
De belangrijkste aandachtspunten
van Kunsten '92 zijn het reserveren
Marianne Versteegh.
foto Phil Nijhuis/GPD
