Lori Spee zingt en
speelt First Lady
Een film boordevol romannetjeserotiek
Twee zusjes ontmaagd
Ik vertaal Nescio's bedoelingen in beeld
27
Joost Swarte
Een man en een vrouw nade
ren een zebrapad. Als ze te
gelijkertijd het knopje van het
voetgangerslicht in willen
drukken raken hun handen el
kaar, en kijken ze elkaar aan. In
sommige films zou een dergelij
ke situatie tot een ongemakke
lijke situatie leiden met afge
wende blikken en wellicht zelfs
een koddig muziekje op de ge
luidsband. Killing Me Softly is
echter zo'n film waarin begrip
pen als Passie en Aantrekkings
kracht met hoofdletters gespeld
worden. En dus leidt de ontmoe
ting bij een Londens stoplicht
tot een uitwisseling van broeie
rige blikken, waarbij onmiddel
lijk diepe lustgevoelens losko
men. De ontmoeting maakt zelfs
zoveel indruk op de Amerikaan
se carrièrevrouw Alice (Heather
Graham), dat ze diezelfde och
tend nog haar bureau in de steek
laat om zich over te geven aan
een hartstochtelijk robbertje
seks met de mysterieuze Engels
man van het zebrapad. Het mys
terie wordt nog groter wanneer
Alice enkele dagen later haar
partner verlaat om in te trekken
bij haar nieuwe minnaar Adam
(Joseph Fiennes). Ze is dan al
over de zwijgzame Adam te we
ten gekomen dat hij een ver
maarde bergbeklimmer is. Als
ze bij hem thuis een kast met een
hangslot erop ontdekt begint ze
te vermoeden dat hij een duister
geheim bewaart, en dat gevoel
wordt nog versterkt wanneer
Alice dreigbrieven ontvangt die
haar oproepen om de relatie met
Adam te verbreken.
Killing Me Softly is gebaseerd
op Bezeten van mij, een van de
populaire bestsellers van het
Britse thrillerschrijversduo
Nicci French. Zelf heb ik dit
boek niet gelezen, maar ik kan
mij niet voorstellen dat deze be
werking recht doet aan haar
oorsprong. De film is namelijk
geen moment spannend, of zelfs
intrigerend. Chen Kaige, de
Chinese regisseur die bekend
werd met het meeslepende dra
ma A Farewell To My Concubi
ne, onderneemt in zijn eerste
Engelstalige film wel pogingen
om de kijker op het verkeerde
been te zetten met schrikeffec-
ten en geforceerde plotwendin
gen. Ondanks de inzet van een
suggestieve cameravoering en
naar Hitchcock lonkende film
muziek lukt het hem echter niet
om de beoogde sfeer van nade
rend onheil op te wekken. Waar
Kaige kansloos blijft steken in
de van toevalligheden aan el
kaar hangende thrillerplot,
daar lopen Graham en Fiennes
vast op dialogen die afkomstig
konden zijn uit een damesro
mannetje. Als de hoofdrolspe
lers zwijgen is het helaas niet
veel beter: de met een sadoma
sochistisch sausje overgoten
seksscènes lijken zo weggelopen
uit de eerste de beste softeroti-
sche televisiefilm.
Fritz de Jong
Killing Me Softly; regie Chen Kaige;
met Heather Graham, Joseph Fien
nes en Natasha McElhone; te zien in
Cine City Vlissingen en De Koning
Hulst.
proza
Hans van Hartevelt: In passie
verdronken. Johan de Keyser
heeft veel passies die het uiter
ste van hem vergen: zijn studies
Spaans en kunstgeschiedenis,
zijn baantje als reisleider in
Midden-Amerika, zijn vriend
schappen en relaties. Maar hij is
vooral gefascineerd door de mu
ziek van Bach. Hij tast zijn re
serves steeds verder aan en ook
zijn grote liefde merkt dat de
druk die Johan zichzelf oplegt
onhoudbaar wordt. Hans van
Hartevelt (1953) publiceerde
eerder de romans Op zijn Chi
nees en Depressie over Java.
Uitgeverij In de Knipscheer,
224 blz., €15,75.
Mark van Andel: De erfenis van
de wereld. Aan de hand van An
ne Franks dagboek en de heden
daagse politiek vermoedt Si
mon Daalder, documentalist
van het instituut voor Oorlogs
documentatie, een nieuwe Duit
se bezetting. In de drie verhalen
van De erfenis van de wereld
staan de uitdieping van de ein-
zelganger en de beschrijvingen
van hun benarde situaties voor
op. Vergeten bunkers uit de
Tweede Wereldoorlog, een na
tuurkundige die in de ballisti
sche wetenschap zijn gelijk wil
halen en het sinistere gevecht
rond de Berlijnse muur. Mark
van Andel debuteerde in 1992
met de verhalenbundel Smel
tend ijs, die werd genomineerd
voor de AKO Literatuurprijs.
Hierna volgden de bundels De
fontanel en Crescendo. Uitgeve
rij Prometheus, 178 blz.,
14,50.
Ibrahim SelmanIk dacht aan
kokosnoot. Tweede Nederland
se roman van de in Irak geboren
schrijver Ibrahim Selman. De
hoofdpersoon Shahin wordt
vanaf de eerste schooldag door
zijn onderwijzer mishandeld.
Thuis is het niet veel beter. Pas
op zijn twintigste rondt hij de
lagere school af, waarna zijn
machtige oom hem op de mili
taire academie in Bagdad weet
te krijgen. Daar komen Shahins
onvermoede kwaliteiten naar
boven. Hij gaat gebukt onder
krachten waar hij volstrekt
geen vat op heeft, maar het deert
hem niet.
Gehard door zijn naïviteit vecht
hij om en om tegen en vóór de
Koerdische zaak. Uitgeverij In
de Knipscheer, 192 blz., geb.,
17,90.
vertaald
Alfred BimeyIndische gezich
ten. Indische gezichten verenigt
Birneys meest uitgesproken In
dische romans Vogels rond een
vrouw (1991) en De onschuld
van een vis (1995) in één band.
Beide boeken geven een beeld
van de Indische vader, inmid
dels een bijna klassieke figuur
in de Nederlandse postkolonia
le letteren. In het eerste boek
wordt hij geschets als een in Ne
derland door omstandigheden
verzeilde figuur, feitelijk een
slachtoffer van de ingewikkelde
koloniale Nederlandse geschie
denis. Maar in De onschuld van
een vis plaatst de schrijver een
contrapunt op dat beeld en zet
hij de schijnwerper recht op het
gezicht van een man met een be
laden oorlogsverleden, waar
voor geen ander verantwoorde
lijk moet worden gesteld dan
hijzelf. Uitgeverij In de Knip
scheer, 336 blz. €12,50.
herdrukt
Mare Dugatn: De officierska
mer. Behalve een ode aan de
vriendschap is deze roman een
indrukwekkend relaas over de
destructie van de menselijke
identiteit door de oorlog én de
onverwoestbare drang van de
mens om te overleven. Mare Du-
gain (1957) vertelt in dit debuut
over luitenant Adrien Fournier
die in het begin van de Eerste
Wereldoorlog in zijn gezicht
verminkt raakt door een Duitse
granaat. Hij wordt overge
bracht naar een militair hospi
taal. Vijf lange oorlogsjaren
brengt hij door in de geïsoleerde
ruimte van de officierskamer,
samen met de Bretonse aristo
craat Henri en de joodse piloot
Pierre Weil, wier gezicht even
eens gedeformeerd is. Vertaling:
Per Justesen. Uitgeverij De Ar
beiderspers, 128 blz., €17,95
Anne Wiazemsky: Een handvol
mensen. Als de vertelster een
brief ontvangt van een onbe
kende Rus, waarin staat dat hij
het dagboek van de vemoorde
prins Vladimir Belgorodski be
zit, is dat het begin van een duik
in de geschiedenis. De vertelster
woont zelf in Parijs en heeft zich
nooit om haar familiehistorie
bekommerd. Maar nu komt het
verhaal tot leven van haar adel
lijke Russische familie, die na de
revolutie in 1917 vlucht en in
verschillende landen terecht
komt. Wiazemsky is de klein
dochter van Francois Mauriac,
was getrouwd met Jean-Luc
Godard en speelde in films van
Bresson, Pasolini, Ferreri en
Godard. Vertaling: Jeanne Ho-
lierhoek. Uitgeverij De Arbei
derspers, 188 blz., €16,50.
vrijdag 31 mei 2002
door ze de presidentsvrouw ook
een beetje speelt. Eigenlijk niet
zo vreemd, vindt ze. „Per slot
van rekening is iedere zangeres
een beetje actrice."
Het idee ontstond na een kerst
concert met collega Herman van
Veen, vier jaar geleden. Ze zou
toch zo graag eens een thema-cd
maken, verklapte ze hem. Een
dag later belde Van Veen haar
op. Hij had nagedacht: „Volgens
mij moet jij een muzikale bio
grafie schrijven." Hij wist ook
over wie: Jackie Kennedy. Het
was een schot in de roos. „Het
idee sprak mij enorm aan", zegt
Lori Spee. „Jackie heeft zo'n
enorme impact op mijn leven
gehad."
Moord
Ze refereert aan de moord op
president Kennedy in '63. „Ik
zat in het laatste jaar van de
high school in Colorado. Ik was
net verhuisd naar een nieuwe
stad en helemaal uit mijn doen.
Eenzaam en obstinaat. Als ik
aan de moord op Kennedy denk,
komt ook dat gevoel weer terug.
Ik hoorde het in de lunchpauze
op school via een krakende ra
dio. De lessen gingen gewoon
door, maar iedereen huilde. In
het weekend zat heel Amerika
aan de buis gekluisterd. De be
grafenis zal ik nooit vergeten.
Jackie Kennedy was een in
drukwekkende verschijning. Zo
waardig en vol zelfbeheersing.
Ze was vastberaden die begra
fenis een plaats in de geschiede
nis te geven. Dat kleine lichaam
met de kinderen aan haar zij
waren een verbeelding van
waardigheid en sterkte."
De afgelopen vier jaar verdiepte
Lori Spee zich in het leven van
de First Lady. „Ik wist eigenlijk
heel weinig van haar, heb ver
schillende Amerikaanse boeken
gelezen. Ze is een gewoon mens
van vlees en bloed", zegt de zan
geres. „Maar wel met een heel
interessant en dramatisch le
ven. Het was haar aristocrati
sche plicht om sterk te blijven.
Ze mocht niet kwetsbaar zijn."
Met behulp van Herman van
Veen - zij vertaalde eerder zijn
teksten in het Engels - schreef
Lori Spee een verhaal plus
twaalf liedjes over de hoogte- en
dieptepunten in het leven van
Jackie Kennedy die in 1994 aan
kanker overleed. „Het is ge
speeld en gezongen theater",
vindt Spee. Zij speelt de rol van
Jackie Kennedy en zingt. Dan
seres Gaëtane Bouchez (vrouw
van Herman van Veen) vervult
de rol van trouwe huishoudster
en doet er een dansje bij. „Het is
geen documentaire", zegt de
zangeres. „Geen opeenstape
ling van feiten. Het is mijn visie
op haar leven."
Over de jeugd van Jackie Ken
nedy schreef Spee het liedje
Queen of the Circus. „Op jonge
leeftijd was ze al in staat mensen
te laten doen wat zij wilde. Ze
was een manipulatief meisje dat
ervan droomde koningin in een
circus te zijn. Want daar zou ie
dereen doen wat zij wil. Als ze
zou trouwen, dan met de man
die op de hoogste trapeze
stond.Een ander nummer gaat
over de sterke band die Jackie
Kennedy met haar vader had.
'Een alcoholist en onbeschrijf-
foto Roland de Bruin/GPD
lijke rokkenjager', las Spee in
een van de biografieën. „Op de
dag van haar bruiloft zoop hij
zich moed in. Maar hij werd zo
dronken dat hij helemaal niet
kwam opdagen. Wat de mooiste
dag uit haar leven had moeten
zijn, werd voor Jackie een heel
verdrietige dag. De eerste dag
van haar huwelijksreis heeft ze
hem een brief geschreven waar
in ze hem vergiffenis schonk."
De zangeres vangt de anekdote
in het lied Letter from Mexico.
Over de moord geen aparte
song, in Night in November
zingt Spee wel over het verlies
en afscheid van haar man John
F. Kennedy.
Het is de bedoeling dat de
twaalf nummers uit de voorstel
ling op cd verschijnen, ergens in
het najaar. De opbrengst van de
theatervoorstellingen gaat naar
de Herman van Veen Founda
tion die zich inzet voor de rech
ten van kinderen in ontwikke
lingslanden en in Nederland.
Een relatie tussen Jackie Ken
nedy en arme kindertjes is er
niet. Al geeft Lori Spee er wel
enthousiast een draai aan: „De
Herman van Veen Foundation
heeft als doel kennis over te
brengen. Jackie Kennedy was
ook een ongelooflijk intelligen
te vrouw met een niet te stillen
honger naar kennis. Grappig,
hè, hoe alles uiteindelijk toch in
elkaar grijpt."
Ingrid Beckers
The First Lady: 15 juni Koninklijke
Schouwburg in Den Haag.
Achter de platte Engelse titel
Fat Girl gaat een door en
door Franse film schuil die oor
spronkelijk werd uitgebracht
als A Ma Soeur! (Voor Mijn Zus
ter). De maakster is Catherine
Breillat, die in haar controver
siële oeuvre de menselijke sek
sualiteit afschildert als een
slagveld waar vrouwen steevast
het onderspit delven.
In Fat Girl volgt de regisseuse
twee zussen die zich tijdens een
vakantie bezig houden met de
vraag hoe ze ontmaagd willen
worden. Elena (Roxane Mesqui-
da) is vijftien, mooi en roman
tisch, terwijl de twaalfjarige
Anaïs (Anaïs Reboux) juist dik
is en cynische denkbeelden
heeft over seks en liefde. De
sterk acterende jonge actrices
zetten de haat-liefde verhou
ding tussen de zusjes herken
baar neer. Het ene moment zien
we ze al giechelend samenspan
nen tegen hun weinig betrokken
ouders. Een scène verderop
slaat de zusterliefde even mak
kelijk om in ruzie. Elena laat
haar dikke zus openlijk merken
dat zij een blok aan het been is
wanneer ze op stap wil met haar
vakantieliefde, de macho-ach-
tige rechtenstudent Fernando
(Libero de Rienzo). Op een
nacht klimt Fernando door het
raam van Elena's slaapkamer,
waarna hij haar met mooie
praatjes overhaalt om zich door
hem te laten ontmaagden. Ka
mergenoot Anaïs aanschouwt
de vreugdeloze copulatie vanuit
haar bed, terwijl ze stilletjes ligt
te huilen.
In deze sleutelscène herhaalt
Breillat enkele stellingen uit
eerdere films: mannen streven
in bed naar dominantie, terwijl
vrouwen zich gewillig in een on
dergeschikte positie laten ma
nipuleren door hun romanti
sche ideeën over de liefde.
Nieuw, maar op zich weinig op
zienbarend, is de observatie dat
seksualiteit anders wordt erva
ren door mooie meisj es als Elena
dan door iemand als Anaïs, die
door haar onaantrekkelijkheid
een buitenstaander is
In Breillats omstreden Romance
(1999) breide de cineaste een
eind aan haar discussiestuk
door de hoofdpersoon zwanger
te laten worden, wat werd ge
presenteerd als de ultieme over
winning van de vrouwelijke
seksualiteit. Fat Girl eindigt in
een brute oprisping van geweld,
waarbij Anaïs haar gewenste
ontmaagding zonder liefde
krijgt. In de optiek van Breillat
komt het dikkerdje daarmee uit
de strijd als de morele winnaar.
Zij is immers niet 'gecorrum
peerd' door het romantische
ideeëngoed over seks en liefde,
dat in de westerse samenleving
zou dienen om de vrouw er sek
sueel onder te houden.
Of je het met Breillats pessimis
tische visie eens bent of niet, ze
brengt haar provocerende idee-
en met genoeg filmische over
tuigingskracht om een stevige
discussie achteraf te garande
ren.
Fritz de Jong
Fat Girl: regie Catherine Breillat,
met: Anaïs Reboux, Roxane Mesqui-
da, Libero de Rienzo en Arsinée
Khanijante zien in Schuttershof
theater Middelburg (vandaag 19.30
uur, zaterdag 22.00 uur en zondag
20.00 uur)
Anais Reboux en Roxane Mesquida in de film Fat Girl.
Lori Spee
Lang geleden kwam ze
de Nederlandse huis
kamers binnen met de hit
How many times. Lori Spee,
de van oorsprong Ameri-
Ikaanse zangeres die al jaren
Iin Geleen woont, heeft nu
I een 'muzikale biografie' ge-
schreven over Jackie Kenne-
dy. Gespeeld en gezongen in
het theater.
cy e is altijd druk bezig, zegt
Zj Lori Spee. Alleen lang niet
altijd in de schijnwerpers. „Ik
j*. maak er niet echt werk van om
V niet vergeten te worden. Heb
jü geen zin om steeds met mijn kop
op tv te verschijnen."
I Kort zwart haar, zwarte kle-
j ding, grote Dolce Gabbana
I zonnebril op de neus in het zon-
I netje op het terras. Lori Spee
(54) heeft zichzelf voor de zo-
veelste keer afgestoft, zegt ze.
I Oftewel: ze wil weer terug het
toneel op. Met een muzikale bio-
j grafie, zoals ze haar nieuwe the-
atervoorstelling noemt. In The
First Lady praat Lori Spee ei
gen geschreven liedjes aan el
kaar over het leven van Jackie
- Kennedy- Onassis. Alles in het
Engels en in de ik-vorm, waar-
Jongens waren we - maar aardige jongens.
Al zeg ik 't zelf. We zijn nu veel wijzer,
stakkerig wijs zijn we Een paar regels
literaire tekst, die vrijwel iedere Nederlan
der uit zijn hoofd kan opdreunen: het begin
van Titaantjes van Nescio, een van de hoog
tepunten uit de Nederlandse literatuur. Zijn
indrukwekkende, uit 1915 stammende ver
haal over de onbereikbaarheid van idealen
is nu in tekeningen verbeeld. De Haarlemse
striptekenaar en illustrator Joost Swarte
voorzag de nieuwste editie van Titaantjes
van 26 illustraties.
De eerste indruk is dat de tekenaar tamelijk
precies de tekst van de schrijver heeft ge
volgd. „In tegendeel", bezweert Swarte. „Ik
heb nadrukkelijk geprobeerd niet te teke
nen wat de schrijver omschrijft. Jk probeer
te begrijpen wat de schrijver bedoelt en dat
vertaal ik in een beeldAan de hand van en
kele tekeningen laat hij zien, hoe de typi
sche Swarte-interpretatie in de afbeelding
is verwerkt. En ineens blijkt Swarte allerlei
dubbele verwijzingen in zijn tekeningen te
hebben gestopt. „Dus", concludeert hij, „is
het mijn eigen interpretatie, maar ik zit wel
dicht tegen het verhaal aan."
Op verzoek van de uitgeverij maakte Swar
te vijf jaar geleden zes tekeningen bij het
verhaal Dichtertje van Nescio. Toen her
nieuwde hij de kennismaking met de schrij
ver, die hij begin zeventiger jaren voor het
eerst had gelezen. En raakte opnieuw zeer
onder de indruk van de geladenheid van
Nescio's werk. „Ik verzoop zowat in de
tekst. Die bleef maar door mijn hoofd malen
en aan tekenen kwam ik nauwelijks toe. Ik
liet me helemaal meeslepen. Nescio heeft
weinig woorden nodig om heel veel gedach
ten naar boven te brengen. Hij schrijft korte
verhalen, maar in feite zijn het romans van
500 bladzijden." Om tot een goede tekening
te komen, leest Swarte de tekst een keer of
vijf. Eerst om een algemeen overzicht van
het verhaal te krijgen, vervolgens om ideeën
op te doen, daarna om te bezien welke frag
menten zich lenen voor een illustratie, dan
het fragment zelf, want dat dient precies
aan te sluiten bij de tekst en tenslotte het
fragment nog een keer om te controleren of
alles klopt. En hoe vaker hij Nescio leest,
des te meer beelden en associaties komen er
bij hem boven borrelen.
Datzelfde effect probeert hij op de lezer over
te brengen door de tekst in het nieuwe boek
je letterlijk breedlopend te presenteren.
Swarte: „Daardoor breng je een zekere ver
traging aan voor de lezer. Ik hoop ermee te
bereiken dat mensen extra tij d nemen om de
tekst tot zich te laten doordringen."
Om Nescio's gedachtegang in Titaantjes
weer te geven, had Swarte 26 tekeningen
nodig. Veel meer dan oorspronkelijk ge
dacht Hij verdiepte zich zelfs in De uitvre
ter, een ander Nescio-verhaal, om te ont
dekken of daar meer uitgewerkte karakters
in voorkomen. Dat bleek het geval. Boven
dien was het geen overbodig werk, omdat
Swarte inmiddels met de uitgever heeft af
gesproken ook dit verhaal te zullen illustre
ren. In Titaantjes gaat het om vijf vrienden
die de wereld aan hun voeten denken te heb
ben. In de loop van hun leven gaat het besef
overheersen dat hun grootse idealen onbe
reikbaarzijn De vriendschap blijkt minder
hecht dan gedacht. De hoofdpersoon Koe-
kebakker is een wijs en bedaard persoon ge
worden en 'geeft geen ergernis'. En God, die
Nescio niet neerzet als een god maar als een
ideaal, 'glimlacht even om de gewichtige
heeren, die denken dat ze heel wat beteeke-
nen'. De schrijver besluit: 'En zoo gaat alles
z'n gangetje en wee hem die vraagt: Waar
om?'
Jan Kuys
Titaantjes van Nescio, geïllustreerd door Joost
Swarte. Uitg. Nijgh Van Ditmar. Prijs€.13,60.
