Malawi dreigt te verhongeren
De Killing Fields van Malta
PZC
Vakantie
29
zaterdag 25 mei 2002
Collins wil het nog wel een keer voor
doen. Hij vouwt zijn handen als
voor een gebed, strekt zijn armen en
maakt een trekkende beweging om
hoog. Zo ging het ook drie maanden ge
leden, toen hij in een kano dobberde op
een zijtak van de Shire-rivier en pro
beerde een waterlelie los te trekken.
Centimeters diepe littekens vertellen
wat daarna gebeurde. ,,De krokodil
sleurde me uit de boot en trok me naar
beneden."
Collins snapt nog niet hoe hij het over
leefde. Er volgde een worstelpartij en
ik raakte buiten westen. Ondertussen
hadden mijn vrienden alarm geslagen
en waren ze met anderen in het water
gedoken. Door met peddels te slaan en
veel kabaal te maken, liet het beest los
en verdween."
Collins zweert nooit meer te duiken
naar de bollen van waterlelies. Maar
wat als binnen een paar weken, zoals
iedereen verwacht, de honger opnieuw
de kop opsteekt? Het dilemma is groot.
De 'chief' van Chokolo, een dorp gele
gen aan de oevers van de Shire, die in
het uiterste zuiden van Malawi de
grens vormt met Mozambique, heeft
geen plan. Hij weet van de ouderen dat
de laatste grote voedselschaarste en
honger uit 1948 dateren.Ook toen
aten mensen waterleliebollen en waren
er grote problemen met krokodillen",
zegt hijgezeten in de schaduw van de
baobabboom. Het jagen op krokodillen
en ze opeten, vindt hij geen optie. ,,Ze
kunnen een mens in hun buik hebben.
Ik wil geen problemen hebben met
geesten", meent de chief. Collins staart
hem wezenloos aan.
Verdorde maïsvelden
De oogst stelt dit jaar niets voor. Langs
de rode stofwegen liggen volledig ver
dorde maïsvelden. Frank Nawanje
houdt voor het ministerie van Land
bouw al 20 jaar de voedselsituatie in
het district in de gaten„Er is water ge
noeg. Malawi is gezegend met meren en
rivieren die met hulp van irrigatie
makkelijk vier goede oogsten per jaar
mogelijk moeten kunnen maken."
Maar irrigatie kost geld. Nawanje's ge
bied beslaat 35.000 hectare, waarop
45.000 mensen wonen en boeren. „De
mensen roepen om pompen. Een paar
jaar terug hebben we er een aantal ge
kregen maar van de twaalf die ik er
ken, werken er maar vijf. Een pomp
kan vier boeren van water voorzien,
dus reken maar uit."
Vroeger, onder dictator Hastings Ka-
muzu Banda, was er terreur en ver
trouwde niemand elkaar, maar werd de
landbouw gesubsidieerd en werd er bij
een hongersnood maïs uitgedeeld. In
1994 maakte Malawi kennis met demo
cratie, en de nieuwe door IMF, Wereld
bank en donoren voorgeschreven re
gels: geen subsidies meer, een open
markt en een afgeslankte overheid.
Hulp en leningen worden afhankelijk
van goed bestuur en sluitende begro
tingen. Marktwerking werd het credo,
en marktwerking is wat de bewoners
ook in deze uithoek de afgelopen
maanden echt hebben leren kennen.
„We hadden geen maïs en moesten het
in de winkel gaan kopen", zegt het
dorpshoofd Colvin Sulaimana. Hij
krijgt bijval van zijn familie. Een
broodmagere vrouw roept kwaad: „In
de winkels was bijna nooit maïs of niet
te betalen. Een pak van 50 kilo kostte
vijf keer de oude prijs. We hebben onze
dieren moeten verkopen. En omdat ie
dereen dat deed, waren de prijzen bela
chelijk laag. Mooie democratie, ik wil
Banda terug!"
President Bakili Muiuzi, die sinds 1994
regeert en nu de grondwet wil verande
ren opdat hij in 2004 voor een derde ter
mijn gekozen kan worden, ligt onder
vuur in binnen- en buitenland. Minis
ters geven ronduit toe dat met de eco
nomische crisis en honger een mogelij
ke herverkiezing onwaarschijnlijk is.
Maar,Muiuzi zit ook in de tang van de
internationale gemeenschap. Het IMF
weigerde vorige week de beloofde 47
miljoen dollar voor de begroting, om
dat 'slecht bestuur en corruptie de fi
nanciële hulp frustreren'. De donoren,
inclusief Nederland, hebben de geld
kraan ook dichtgedraaid. Dit terwijl
Malawi op het punt stond juist weer op
de lijst te komen van landen waarmee
Nederland een ontwikkelingsrelatie
wil onderhouden.
Rampzalig
„Het is rampzalig wat er gebeurt, De
donoren hebben een overreactie ver
toond - alles ligt nu stil, en dat zet bij de
bevolking veel kwaad bloed. Boven
dien is de regering weer tot lenen ge
dwongen", zegt Jan Jaap Sonke. Hij is
een Nederlander die al ruim een kwart
eeuw actief is in Malawi, in de tweede
regering van Muiuzi eerst vice-minis
ter van financiën was en nu transport
en openbare werken 'doet'.
Sonke erkent dat er corruptie is, maar
vindt dat Malawi te hard gestraft
wordt voor fouten, die soms door de in
ternationale gemeenschap in de hand
zijn gewerkt.
Een van de grootste schandalen is de
verkoop van 's lands reservevoorraad
maïs van 110.000 ton aan Kenia, op een
moment dat Malawi al tekorten ver
toonde. ,Het IMF vond dat een deel van
de voorraad verkocht moest worden uit
budgettair oogpunt. De regering heeft
toen alles verkocht, wat natuurlijk
stom is", zegt Sonke. Erger is dat een
flink deel van die reserve, 30.000 ton, is
'verdwenen', Het vermoeden is dat
mensen uit Muiuzi's entourage het
graan gekocht hebben om het vervol
gens op de eigen markt te verkopen
voor de prijs waarover de vrouw eerder
zo klaagde.
De honger is dus ook de schuld van de
overheid, maar óók van de internatio
nale gemeenschap. In Malawi werden
drie jaar lang aan het begin van het sei
zoen 'starterspakketten' uitgedeeld
aan boeren met daarin zaad en kunst
mest. „Het werkte, want Malawi had
een overschot"geeft een lid van de VN-
voedselhulporganisatie (WFP) toe. Het
project werd echter stopgezet, omdat
het IMF van gesubsidieerde landbouw
af wilde.
En dus hongert Malawi verder. Het
WFP voorziet een catastrofe als de zo
sceptische donoren niet snel over de
brug komen. Recent besloot de Euro
pese Unie 95.000 ton graan en maïs te
sturen, maar het totale tekort in Mala
wi bedraagt zeker 600.000 ton. En dan
zijn er ook nog Zimbabwe, Zambia,
Mozambique, Lesotho en Swaziland,
die dezelfde problemen hebben. De
man van het WFP is duidelijk: „Bijna
20 miljoen mensen kunnen sterven.
Wiens schuld het ook is, er moet wor
den ingegrepen."
Eelco van der Linden
boedapest
Vakantiebeurzen leveren zel
den nieuws op, maar die van
Utrecht had dit jaar een pri
meur: Bosnië was terug. De ge
middelde beursbezoeker moet
sprakeloos zijn geweest. Bos
nië? Was dat niet het land van de
massamoorden, etnische zuive
ringen, concentratiekampen,
verkrachtingen?
Ja, glimlachte de heer Adnan
van het Bosnische Verkeersbu
reau. Maar de misère was nu
voltooid verleden tijd. „De in
frastructuur en hotels zijn weer
hersteld. De tijd is aangebroken
om grenzen weer open te stellen
voor stromen toeristen. Bosnië
is vol natuur en geschiedenis."
Nu kom ik vaak in Bosnië. De
wegen zijn pokdalig en worden
onveilig gemaakt door als poli
tiemannen vermomde struikro
vers met speedguns. De hotels
zijn groezelig en rekenen dub
bele prijzen voor buitenlanders.
De natuur is inderdaad over
weldigend. Maar een voettocht
door de bergen is niet langer aan
te raden, tenzij je gedetailleerde
kaarten hebt van de mijnenvel
den, Zelfs in het rijkere Kroatië,
waar veel minder mijnen wer
den gelegd, zal het nog twintig
jaar duren voor het laatste
exemplaar is verwijderd.
De geschiedenis is vooral triest.
In Sarajevo (12.000 doden) was
op het plaveisel al de voetafdruk
te bewonderen van Gravilo
Princip, die hier met een welge
mikt schot de Eerste Wereldoor
log ontketende. Thans zijn er de
granaatinslagen van de Serviërs
bijgekomen.
Veel van de schade die een mil
joen granaten en mortieren er
aanrichtten, is nu hersteld.
Maar voor liefhebbers van ei
gentijdse geschiedenis is er al
tijd nog het platteland. Dorpen
zijn verwoest, huizen platge
brand, daken bezweken, muren
doorboord.
Vanuit Londen opereerde ooit
het reisbureau 'Holiday for Ma
niacs', dat toeristen naar plek
ken bracht waar zij de kogels
hoorden fluiten. Beiroet was een
populaire bestemming in die
dagen. Bosnië heeft voor deze
categorie een deel van zijn aan
trekkelijkheid verloren. Maar
toerisme in Bosnië blijft voor
alsnog oorlogstoerisme.
In Mostar (4.000 doden) hebben
ze dat goed begrepen. De souve
nirshops verkopen ansicht
kaarten van verwoeste straten
en videobeelden van het instor
ten van de oude brug.
De reden om Bosnië te bezoe
ken, is niet dat alles er weer nor
maal is. Het. zal nog decennia
duren voordat toeristen Srebre
nica bezoeken, zoals zij Ausch
witz aandoen of bijvoorbeeld
Omaha Beach in Normandië.
Bosnië is abnormaal, en wel
licht om die reden interessant.
In Jajce (500 doden) heb je het
restaurant 'Boem!dat wordt
gerund doorKroaten. Aan de
Sava is er een café dat speciale -
hogere - tarieven hanteert voor
moslims. In Pale rijdt iedere
Serviër in een Golfje, gestolen
uit de VW-fabriek bij Sarajevo.
De Lonely Planet Gids voor
Kroatië heeft een wervende on
dertitel op de kaft: 'Ga voordat
de massa terugkeert'. Het Bos
nische Verkeersbureau zou een
variant daarop op zijn brochu
res moeten afdrukken. 'Ga
voordat de oorlog terugkeert.'
Cees van Zweeden
7 atermorgen acht uur. Plof-plof, klinkt
£Jhet in de Maltese badplaats Mellieha.
Even later klinken schoten vanuit een ande
re hoek. Vogelstropers betrekken hun uit
kijkposten en schuttersputjes. Ongetwij
feld maken ze vandaag opnieuw honderden
slachtoffers.
De Maltezen zijn beretrots op hun geschie
denis. In 1565 sloeg het land, toen geregeerd
door de kruisridders, een Turkse overmacht
af. In 1798 nam Napoleon bij verrassing
Malta in. Twee jaar later werden de Fransen
er verdreven tijdens een volksoproer. Van
1940-1942 is de archipel 28 maanden lang
vrijwel onafgebroken gebombardeerd door
de As-mogendheden. Toch slaagden de Ita
lianen en Duitsers er niet in om Malta te be
zetten.
Na deze heldendaden handhaven tiendui
zenden Maltezen nog altijd de hoogste staat
van paraatheid. Vanuit hun schuilhutten en
wachttorens schieten ze op alles wat vliegt
e(i geen motor heeft. Jaarlijks valt een mas
sa vogels, volgens de hoogste schattingen
drie miljoen, ten prooi aan stroperijen.
Hel
Malta ligt op de trekroute via het vasteland
van ItaliëSicilië en Afrika en is daardoor in
Principe de hemel voor vogelspotters. In
werkelijkheid is het een hel.
Een van de rampzaligste oordenjigt bij het
dorp Qrendi bij de beroemde tempelcom
plexen Hagar Qim en Mnajdra. Het naar zee
afhellende terrein biedt een magnifiek uit
zicht op het rotseilandje Filfla, het eerste
stukje land voor trekvogels uit Afrika. Van-
daaruit verder vliegen is meedoen aan Rus
sische roulette. De tempels worden om
zoomd door een massa jachthutten.
De regeringen durft de vogeljacht niet te
verbieden. Het land telt op een bevolking
van ruim 380.000 namelijk 11.000 geregi
streerde jagers en 3000 vallenzetters met
vergunning. Naar schatting zijn er ook nog
5000 illegale stropers.
Momenteel regeert in Malta de Nationalis
tische Partij. Best mogelijk dat die binnen
kort de macht verliest aan de socialisten. De
aanhang van beide partijen is vrijwel gelijk.
Mede daardoor ontbreekt het aan moed om
een eind te maken aan The killing fields of
Malta (term van internationale organisatie
Bird watch).
Vrijwel wekelijks staan er in de Engelstalige
kranten, The Malta Times en The Indepen
dent, ingezonden stukken van toeristen die
woest zijn over de stroperijen. Vaak gaan
die gepaard met de oproep Malta te boycot
ten.
Maltese vogelaars zien niets in een boycot.
Zij beschouwen vakantiegangers als welko
me pottenkijkers.Ook Vogelbescherming
Nederland, wijst een boycot af. „Wij volgen
wat onze zusterorganisatie Birdlife Malta
aanbeveelt. Een boycot is alleen zinvol als
deze ook effectief is", vertelt woordvoerder
Kees de Pater.
Wie vakantie wil vieren in een vogelvrien-
delijke omgeving zal veel meer landen moe
ten boycotten. Volgens Birdwatch leggen in
Zuid-Europa jaarlijks 500 miljoen vogels
het loodje. Italianen schieten jaarlijks 100-
150 miljoen vogels neer, naar schatting een
tiende van alle trekvogels in het Middel
landse Zeegebied. Franse jagers zijn goed
voor 55 miljoen exemplaren, terwijl er in
Portugal en Spanje ook miljoenen sneuve
len. Griekenland is eveneens een slagveld,
met het eiland Kos als koploper. Op Cyprus,
nog geen EU-lid, heeft de jacht volgens
Birdwatch bijna industriële vormen aange-
nomen.De Maltese stropers hebben de pech
dat hun dichtbevolkte land zo klein is (316
km2) dat de toerist er struikelt over de
jachthutten en lijmstokken. Mede daardoor
ligt Malta herhaaldelijk onder vuur.
De vogelbescherming hoopt op verbetering
als het land toetreedt tot de EU. De Maltese
regering haalt van alles uit de kast om een
uitzonderingspositie te krijgen en langduri
ge overgangsregelingen uit het vuur te
slepen. Daarbij wordt verwezen naar opi
niepeilingen die uitwijzen dat slechts een
kleine meerderheid warmloopt voor toetre
ding tot de EU. Hard optreden tegen de stro
pers zou er toe kunnen leiden dat de Malte
zen toetreding in meerderheid afwijzen.
Volgens Kees de Pater van Vogelbescher
ming Nederland is dat pure chantage, „Het
kan niet zo zijn dat Malta op dit punt tege
moet wordt gekomen. Ik verwacht ook niet
dat deze verzoeken worden gehonoreerd."
Voorlopig zetten de Maltese jagers hun
duistere werken nijver voort. Hun stroop
tochten strekken zich zelfs uit tot in Afrika.
Vrijwel maandelijks lopen stropers op de
luchthaven Luqa tegen de lamp met koffers
vol dode vogels. Die zijn bestemd voor ille
gale preparateurs. Opgezette vogels vinden
op Malta gretig aftrek.
De stroperijen kunnen er toe leiden dat toe
risten Malta gaan mijden. Ook daarom zal
de regering uiteindelijk toch bakzeil moe
ten halen. Het land drijft economisch voor
ruim veertig procent op het toerisme. En
geld is, zo leert de geschiedenis, een rich
tinggevende factor in het politieke bedrijf,
Aan de rand van de Sint Paulus-baai, ge
noemd naar de apostel die hier schipbreuk
zou hebben geleden, staat een kerk. De deur
staat open voor de zaterdagavondmis. De
vrome klanken mengen zich buiten met de
droge knallen van de Maltese schutterijHet
is nog steeds broedtijd
Was Sint Franciscus hier maar gestrand.
Willem Staat
Slechts op enkele plaatsen, zoals bij Sannat op het eiland Gozo, geldt een jachtverbod.
foto Willem Staat
foto Eelco van der Linden/GPD
Collins bij de rivier waar hij door een krokodil gegrepen werd
Zuidelijk Afrika stevent af op een hongersnood
erger dan die van 1984, toen in Ethiopië één
miljoen mensen omkwamen. Het kleine Malawi,
ingeklemd tussen Zambia en Mozambique is er het
slechtst aan toe. Overstromingen en droogte, maar
ook mismanagement en corruptie hebben 11 mil
joen mensen met de rug tegen de muur gezet. „Je eet
graszaad, duikt tussen de krokodillen op zoek naar
bollen van waterlelies en je verlangt terug naar de
dictatuur."
IQUE
AMB
Zuster Clara bij een plattelandsziekenhuis in Malawi. Ze houdt een poster op, waarop geschreven staat dat het de plicht is
van de man zijn familie te voeden en dat hij niet alles voor zichzelf mag houdenfoto Eelco van der Linden/GPD
